دولت دین | اندیشکده مرصاد
1.52K subscribers
1.19K photos
198 videos
20 files
1.51K links


خبر و تحلیل از «نهاد دین در جهان اسلام». نهادی که می باید به جایگاه راستین خویش، یعنی رهبری جوامع باز گردد.

هیئت تحریر: میز «نهادها»ی اندیشکده حوزوی مرصاد
https://tttttt.me/mersadcss

ارتباط با مدیر: @dolatdin
Download Telegram
جمعه گذشته یکی از مهمترین حلقه های زنجیرۀ تغییرات در موسسات دینی #سعودی تکمیل شد. سلمان بن عبدالعزیز طی حکمی 4 چهره جدید به هیئت #کبار_علماء سعودی اضافه کرده و 2 نفر را از آن منفصل نموده است. (https://goo.gl/nEGZiX )
در میان این تغییرات آنچه توجهات را بیشتر به خود جلب کرده است عضویت #سلیمان_أباالخیل و #محمد_العیسی در لیست جدید هیئت کبار است.
هردوی این چهره ها در حلقه های پیشین زنجیرۀ تغییرات یاد شده نقش مهمی داشته اند. آنچه در حال وقوع است پاکسازی تدیجی نهادهای دینی عربستان از جریانی اخوانیست که لیدر آن را بی‌شک باید #عبدالله_الترکی دانست. الترکی که سابقۀ ریاست سه نهاد کلیدی دینی یعنی #دانشگاه_امام ، #وزارت_اوقاف و #رابطة_العالم الاسلامی را در کارنامه داشت هرسۀ این پایگاه ها را اکنون در دستان چهره های ضداخوانی و بسیار وفادار به آل سعود می یابد. دانشگاه امام بعد از چند بار دست‌به‌دست شدن از 12 سال پیش تحت تسلط أباالخیل قرار گرفته و او مجدانه به تارومار شبکۀ #اخوان در قلب دانشگاه‌های دینی عربستان پرداخته است. اخوانی ها هیچگاه از یاد نخواهند برد که اباالخیل چقدر صریح به جریان #الصحوه حمله کرد (https://goo.gl/BhLwIC) و با چه حدتی معاشقۀ آنان با اردوغان را به باد انتقاد گرفت (https://youtu.be/3SNLPeykHWc)
وزارت اوقاف نیز 18 سال پیش از دستان الترکی خارج شد و از آن زمان در دستان صالح #آل_شیخ قرار گرفته است. ماهیت داخلی این دو سازمان ایجاب می کرد که خیلی زودتر از سازمان بین المللی رابطه العالم که از بن توسط اخوانی ها طراحی شده و توسعه یافته بود، خالص‌سازی شود. به هر روی موعد اخوان زدایی از این سازمان فراملیتی نیز 4 ماه پیش فرا رسید و با جانشینی الترکی توسط العیسی آب به لانۀ بزرگ اخوان در شبهه جزیره افتاد. العیسی را بیشتر به فتوای جواز اختلاط در دانشگاه ها می شناسند که در مقاطعی محور اصلی نزاع #جریان_سنتی و اخوانی با ائتلاف #جریان_جامی و #لیبرال بوده است.
حالا بعد از تمام این مصائب عبدالله الترکی باید حضور اباالخیل و العیسی را در هیئت کبار در کنار خود تحمل کند و آماده گام های بعدی سلطان ریاض گردد.

«اندیشکده مرصاد»

@dolatedin
💠نگاهی به گزارش «اسلام رسمی» از مرکز کارنگی💠

👤ناتان براون از محققانی است که مدت مدیدی پیگیر موضوع موسسات رسمی دینی در جهان عرب بوده است و بارها مقالات مفیدی به خصوص در مورد تحولات #الازهر نوشته است.

1⃣در فصل اول این گزارش براون به بررسی نقش روند تاریخی برآمدن دولت های مدرن در مناسبات دولت و سازمان دین پرداخته است. در این خصوص وی به تبیین آثار دورۀ استعمار و سیاستهای کشور استعمارگر در نحوۀ تعامل دولتهای پسااستعماری کشورهایی چون #الجزایر و #مصر و #عراق و #عربستان و #یمن پرداخته است.

2⃣در بخش بعدی اصلیترین حوزه های دخالت نهادهای رسمی دین مرور شده و چهره ای کلی از چالش های این نهادها درون هر یک از این حوزه ها ارائه می شود. اوقاف و خیرات، فتوا، آموزش، اداره مساجد و قوانین شاخص‌ترین حوزه‌هایی است که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته است. رویکردهای متمایز و مشترک دولتهای عربی و همچنین نقش #اسلام_غیررسمی در هر یک از این حوزه ها نقاط مورد توجه این اثر است.

3⃣از نکات جالب گزارش تلاش آن برای مستندسازی دعاوی خود بر اساس مشاهدات میدانی و مصادیق منطقه ای مختلف است. به طور مثال ذیل سرفصل تفکیک «#اسلام_رسمی» از «اسلام رژیم» نویسنده به پیوست گزارش کاملی از تلاشهای پادشاه #مراکش برای تسلط خود بر موسسات دینی و تضعیف بخش های مستقل سنتی آن همچون دانشگاه قرویین با تابلو اصلاحات و نوسازی ارائه داده است. یا در ذیل همین سرفصل آنجا که از ابزارهای نظارتی دولت های عربی برای کنترل جایگاه های دینی محلی سخن به میان می‌آید نویسنده مصادیق جالبی از مشاهدات مستقیم خود در مورد نحوۀ تعامل دولتهای #فلسطین و دولت مصر با امامان مساجد محلی عرضه می نماید. در بخشی از همین سرفصل نگارنده به بررسی دو نمونه از تلاش‌های دول عربی برای گسترش قرائت اسلامی مطلوب خود توسط اسلام رسمی، یعنی «رسالۀ امان» و «اعلامیۀ مراکش» پرداخته و از اثرات این نوع اقدامات در محیط داخلی جهان عرب دفاع نموده است.

4⃣در گزارش یک فصل کامل به بررسی سیر «نزاع بر سر #مرجعیت_دینی در مصر پساکودتا» اختصاص داده شده است. شاید جالبترین نقطه این فصل رقابت الازهر با #وزارت_اوقاف به بهانۀ غائلۀ «خطبه‌های مکتوب» است. غائله ای که مانند بسیاری موارد دیگر با بازی سیاسی شیخ الازهر به نفع وی به پایان رسید. نویسنده این قضیه و موارد دیگری را به عنوان شواهدی بر یک مدعای اساسی ذکر می کند و آن اینکه موسسات دینی رسمی اهداف و تمایلات همسو با دولت اما متمایز از آن دارند. نگارنده نتیجه‌گیری کرده است که: «موسسات اسلام رسمی و سازمانهای اسلامگرا هرچند ممکن است معارض سیاسی یکدیگر باشند، اما به عموما به لحاظ ایدئولوژیک خویشاوند همند.» «تشکیلات دولتی با ایجاد موسسات پرنفوذ و دادن مقادیری آزادی عمل و تخصص‌گرایی به آنها نشان می دهد که پیکره‌ای یکدست نیست.»

5⃣فصل بعدی گزارش تلاش کرده است تصویری از انتخاب سخت دولت‌های عربی میان پذیرش ریسک به رسمیت شناختن استقلال موسسات رسمی یا تن دادن به بی‌اعتباری اجتماعی این موسسات ارائه دهد. موسسات مستقل رسمی به راحتی می توانند تبدیل به مأمنی برای مخالفان اسلامگرا شوند. در کویت وزارت اوقاف به‌طور سنتی رابطه‌ای نزدیک با اخوان المسلمین داشته است. در عربستان بسیاری از چهره‌های دردسرساز درون دانشگاه‌ها و تشکیلات مذهبی رسمی فعالند و از طریق مسئولان وفادار این موسسات تحت نظر قرار می گیرند. میزان نفوذ اسلامگرایان در الازهر مصر به حدی است که تا مدتها پس از کودتا در سطوح مختلف الازهر مواضعی دوگانه در قبال کودتا وجود داشت.
______________
@dolatedin©
🔹مصراوي: #عمرو_شکری، رئیس بخش مرکزی مدیریت راهبردی وزارت اوقاف #مصر، تأیید کرد که 426 مسجد جدید در سه ماهه اول سال جاری در پروژه #اذان_واحد گنجانده شده و مجموع مساجدی که شاهد عملیاتی شدن اذان یکپارچه در آنها هستیم به 3538 مسجد می رسد.

🔹با توجه به متن بیانیه وزارت اوقاف، این امر در چارچوب تلاشهای وزارت اوقاف برای فعال کردن پروژه اذان واحد و نشان دادن این مسأله با ظاهری #متمدن و متناسب با وضعیت مصر صورت می گیرد.

✍🏼ملاحظه:

🔹شنبه 9 اکتبر #وزارت_اوقاف مصر اعلام کرد که صدها مسجد جدید را در پروژه اذان یکپارچه که توسط این وزارتخانه در سال ۲۰۱۹ آغاز شده اضافه کرده است. پروژه‌ای که در آن اذان با صدای یک مؤذن خاص و با توجه به زمان محلی در هر استان پخش می‌شود.

🔹سیستم پخش اذان در طرح اذان واحد به‌گونه‌ای است که قبل از موعد نماز، اذان توسط دستگاه‌ها پخش می‌شود و بدین ترتیب کسی نمی‌تواند در پخش و میزان صدای آن دخالتی داشته باشد.

🔹ویژگی این طرح نیز آن است که اذان با صدای متوسط از بلندگوهای مساجد پخش می‌شود تا باعث #مزاحمت و آزار همسایگان و ساکنان اطراف مسجد نشود.

🔹گفتنی است وزارت امور اسلامی عربستان نیز سابقا تصمیمات مختلفی در رابطه با مساجد گرفته است؛ از جمله ممنوعیت استفاده از بلندگوهای مساجد در غیر از اذان و اقامه و کاهش شدید صدای آن، که به دستور شخص #عبداللطیف_آل_الشیخ، وزیر امور اسلامی #عربستان به همه #مساجد در این کشور ابلاغ شده است.
#دین_رسمی

@dolatedin
⭕️ «مبلغان قهوه‌خانه‌ها»؛ مردان الازهر بین دود قلیان و ترانه‌های ام کلثوم

🔸
بخش اول

🔹العرب: الازهر پس از آنکه #وزارت_اوقاف کنترل خود را بر مساجد شدیدتر کرد و توانست دیدگاه خود را در مورد روش و ابزار گفتگو با نمازگزاران تحکیم ببخشد، به دنبال فضاهای جدیدی است که بتواند نقش‌های اجتماعی و مذهبی خود را در کف جامعه تقویت کند.

🔹الازهر به فکر مسیرهای دیگری خارج از #مساجد افتاد و #واعظان خود را به حضور مؤثر در کانون‌های جوانان، کلوپ‌ها و قهوه‌خانه‌ها سوق داد و حضور کاروان‌های تبلیغی خود را در جاهای مختلف تشدید کرد تا به نوعی وجود و حضور معنوی خود را اثبات کند.

🔹نظیر عیاد، دبیر کل #مجمع_البحوث_الإسلامیة (وابسته به الازهر)، از حوزه‌های تبلیغی خواست تا «ایده‌های جدیدی را برای ارتباط با مردم ابداع کنند و یک گفتمان تبلیغی روشنگرانه را ارائه دهند و مفاهیمی که به غلط فهم شده است را برای مردم روشن کنند و زمینه‌های گفت‌وگوی متقابل و مؤثر با آنها را فراهم کنند.»

🔹چنین می‌نماید که فعال شدن جنبش #مبلغان با واکنش به اقدامات موفق وزارت اوقاف مرتبط است، چرا که الازهر چهار سال پیش نیز بیش از 600 کاروان تبلیغی را به قهوه‌خانه‌ها و مراکز جوانان اعزام کرد که به نتیجه نرسید و طرح خود را که از مناطق دورافتاده آغاز کرد و قرار بود به قاهره برسد، کامل نکرد.

🔹فعالان شبکه‌های اجتماعی تصاویر واعظانی را که در قهوه‌خانه‌ها و مراکز جوانان در مناطق مختلف و با #لباس_رسمی الازهر (روپوش و #عمامه) پرسه می‌زدند، پخش کردند. نظرات مربوط به این قضیه به دلیل تناقض میان ظاهر مبلغان جوان و موضوعاتی که در قهوه‌خانه‌ها مطرح می‌کنند و میان تصویر شیخ الازهر #احمد_الطیب، که به نظر می‌رسد تلاش می‌کند تا ایده‌های خود را در میان ترانه‌ها و دود قلیان به اشتراک بگذارد، طنز زیادی به همراه داشت.

🔹اقدامات الازهر با مخالفت برخی از علمای آن مواجه شده است و معتقدند که نقش اصلی الازهر این است که مرجع و نهادی مهم باشد که برنامه‌ریزی‌های مؤسسات مذهبی مرتبط با #فتوا و #تبلیغ را تنظیم می‌کند.

🔹این افراد باور دارند که قرار دادن تعدادی از شیوخ #الازهر در آماج مزاحمت‌ها و انتقادها به دلیل حضور آنها در محیطی که برای انتقال دیدگاه‌های تبلیغی آنها مناسب نیست، تأثیرات منفی بر تصویر الازهر در بین شهروندان دارد و در عین حال شهروندان به گروه‌هایی سوق داده می‌شوند که ذهنیت‌هایی فراتر از نهادهای رسمی مذهبی دارند.

🔹یکی از واعظان که از تعدادی قهوه‌خانه در اسکندریه بازدید کرده و ترجیح داد نامش فاش نشود، گفت: «کاروان‌ها با مشکل بی‌تفاوتی جوانان نسبت به آنچه که برای آن آمده‌ایم مواجه هستند و ممکن است یک مسابقه فوتبال یا غوطه‌ور شدن در بازی دومینو عاملی مخرب برای جلب توجه بسیاری از جوانان باشد و به همین دلیل پاسخ آنها برای درخواست گفتگو منفی باشد.»

🔹وی افزود: «هدف ما این است که به جزئیات مشکلات زندگی شهروندان بپردازیم، توصیه‌های دینی ارائه کنیم تا برخورد با این مشکلات را تسهیل کنیم و اسلام میانه‌رو را که شامل افراط‌گرایی و خشونت نباشد، گسترش دهیم. اینها مسائلی کلی است که اکثر مردم به آن اهمیت می‌دهند، اما در عین حال با مخالفت برخی از صاحبان قهوه‌خانه‌ها مواجه هستیم که از فتوای #تحریم سیگار کشیدن یا روبه‌رو شدن با مشکلات امنیتی به دلیل نقض رویه‌های بهداشتی ترس دارند.»

ادامه دارد...

@dolatedin
💢قانون ممنوعیت سخنرانی مذهبی بدون مجوز در مصر؛ سرکوب آزادی‌ها یا کنترل آشوب؟

🔹الحرة: بین ادعای کنترل و قانونی کردن سخنرانی در مسائل مذهبی و ترس از ایجاد محدودیت بر #آزادی_بیان و عقیده، پارلمان #مصر در حال بررسی اصلاحات قانونی است که گفتمان دینی را محدود به گروه‌های خاصی می‌کند و پیش‌نویس اصلاحیه توسط متخصصانی از #الازهر و #وزارت_اوقاف مصر پیشنهاد شده است.

🔹با وجود قانون #تنظیم_خطابه در مصر که در سال 2014 در مورد سخنرانی‌های عمومی و موعظه‌های دینی در مساجد و مانند آن در میادین عمومی صادر شد، با این حال، اصلاحات جدید همان محدودیت‌ها را برای کسانی نیز که در مورد مسائل دینی در رسانه‌های دیداری، شنیداری یا الکترونیکی صحبت می‌کنند اضافه کرد و هر کسی که در هر رسانه‌ای در مورد دین صحبت می‌کند موظف است فارغ‌التحصیل الازهر یا واعظ و امامی باشد که مجوز صحبت در مورد مسائل دینی را گرفته است.

🔹پیش‌نویس اصلاحات جدید در پی موجی از جنجال‌ها در مصر پس از آن مطرح شد که نویسنده ابراهیم عیسی در برنامه‌ای تلویزیونی #معراج #پیامبر اسلام(ص) به آسمان را منکر شد و ادعا کرد روایات فقهی می‌گویند این اتفاق نیفتاده است، در حالی که این امر برای مسلمانان ارزش زیادی داشته و نمی‌پذیرند که چنین شخصیت‌هایی به راحتی آن را زیر سوال ببرند.

🔹صحبت‌های عیسی با جنجال‌هایی همراه شد و به دنبال آن درخواست‌هایی برای پاسخ‌گویی و ممانعت از حضور او در رسانه‌ها مطرح شد. وکلای دادگستری قبل از اینکه دادستانی اعلام کند که در حال انجام اقدامات تحقیقاتی علیه وی در این موارد است، با ارسال اطلاعاتی به دادستانی خواستار تحقیق از او شدند.

🔹عصام الاسلامبولی، وکیل دادگاه قانون اساسی مصر به الحره گفت: «اصلاحاتی که به تصویب می‌رسد به اصول قانون اساسی مربوط به #آزادی_عقیده و اندیشه لطمه جدی وارد می‌کند، همین امر منجر به مصادره عقیده در مورد گفتار، نوشتار یا هر وسیله دیگری، که در قانون اساسی مصر به رسمیت شناخته شده است، می‌شود. همچنین این یک عقب‌نشینی برای هر گونه پیشرفت در زمینه #تجدید_گفتمان_دینی است که در گرو ارائه نظرات جدید و متفاوت در برابر گفتمان دینی قدیم است.»

🔹اصلاحات جدید سقف مجازات را برای هرکسی که در مسائل دینی بدون مجوز از الازهر و وزارت اوقاف اظهار نظر کند، به ۶ ماه تا یک سال کامل حبس و جریمه‌ای نقدی از ۵۰ تا ۱۰۰ هزار پوند یا یکی از دو مجازات محکوم می‌شود.

🔹مجازات همچنین شامل هر کسی می‌شود که نظری مخالف با دین حق یا مخالف اصول و مبانی کلی و معتبر آن داشته باشد، در صورتی که نظر او موجب فتنه‌افکنی یا دامن زدن به #خشونت در میان مردم ملت شود.

🔹همچنین کسانی که #لباس_الازهر را بدون اینکه یکی از فارغ‌التحصیلان آن باشند، بپوشند یا به آنها توهین، تحقیر یا تمسخر کنند، به ۶ ماه تا یک سال کامل حبس و جریمه‌ای نقدی از ۵۰ تا ۱۰۰ هزار پوند یا یکی از دو مجازات محکوم می‌شوند.

🔹کمیته امور مذهبی پارلمان مصر با حضور نماینده الازهر طرح اصلاحات را مورد بحث و بررسی قرار داد و به طور اصولی به تصویب رساند و انتظار می‌رود که این بحث در زمان دیگری تکمیل شود.

🔹محمود الهواری، مدیر کل هيئت #كبار_العلماء الازهر، که نماینده الازهر در جلسه بحث و گفتگو بود، به الحره گفت: «این قانون هنوز تصویب نشده است و این فقط یک اصلاحیه است که توسط یکی از آنها ارائه شده است.»

🔹الهواری در مورد حق افراد برای اظهار نظر دینی گفت: «میان اظهار نظر دینی و دینداری فرق است، زیرا دینداری مربوط به هر کسی است که بپرسد، بشناسد و فتوا و نظر دینی بخواهد، اما دین، رجال و علمای خود را دارد که احکام، اصول، مبانی و آن را می‌دانند و قانون‌گذاری برای سخنرانی و اظهار نظر دینی نمي‌تواند مانعی برای عقیده و بیان باشد، بلکه هدف آن حفظ هویت یک ملت و یک وطن از طریق آنچه در وجدان مردم نهاده شده، است.»

🔹به طور کلی، الهواری معتقد است که «آزادی بدون ضابطه، موجب فساد است و بنابراین آزادی باید دارای ضابطه‌هایی قانونی باشد.»

🔹نجاد البرعی، وکیل حقوق بشر، به الحره گفت: «اصلاحات قانونی در مورد اظهار نظر در مورد دین، نشان‌دهنده تعطیلی جدید اجتهاد و اعمال عقل است و محدود کردن اظهار نظر دینی به الازهر، مشابه اتفاقی است که در قرن چهارم هجری اتفاق افتاد و باب اجتهاد در فقه در آن زمان بسته شد.»

🔹طارق رضوان، نماینده پارلمان و رئیس کمیته حقوق بشر در پارلمان مصر، که پیشنهاد اصلاحات جدید را ارائه کرده است، به رسانه‌ها در مصر گفت که پیشنهاد وی برای اصلاح قانون خطابه عمومی و سخنرانی در مورد دین در رسانه‌ها، محدود به دین اسلام نیست بلکه شامل همه ادیان می‌شود.

@dolatedin