Forwarded from محمد مرادی
نقدی بر دفتر "ی" سروده ی حسین جنتی
بخش اول
#حسین_جنتی از شاعران مقبول جوان در فضای مجازی است. پیش از این درباره ی فضای مجازی، مدگرایی ها و بحران شهرت در شعر امروز، جداگانه یا در خلال نقدها نوشته ام؛ پس در این یادداشت صرفا به نقد این دفتر خواهم پرداخت.
نام ِمجموعه ی "ی" که در پیوند با مجموعه ی "ن" از همین شاعر و به همت نشر #فصل_پنجم منتشر شده؛ در نگاه اول علاوه بر اشاره به حروف و اهمیت آن در شعر و ارجاع ذهن به منطق حروف مقطعه ی قرآنی، مخاطب را در نوع انتخاب نام یه یاد مجموعه رباعی "و" سروده ی #جلیل_صفر_بیگی می اندازد که در سال ۱۳۸۲ منتشر شده است.
دفتر "ی"مجموعا ۳۸ شعر (۳۶ غزل، یک قطعه و یک مثنوی) را در بر می گیرد. منطق بوطیقایی مثنوی و قطعه ی درج شده، چون اغلب غزل ها، سنتی است؛ اما فضای نظم گونه ی این دو(به ویژه متوسط بودن مثنوی)، منتقد را به ارائه ی این نظر متقاعد می کند که بهتر بود شاعر این دو شعر را از مجموعه ی غزل خود کنار می گذاشت.
از آن جا که در نقد این دفتر با شاعری غزل سرا مواجهیم؛ در ادامه در بخش های جداگانه صرفا به نقد کلی ویژگی های این قالب در دفتر حسین جنتی می پردازیم:
#وزن:
غزل های این دفتر در ۱۰ وزن سروده شده است. تنوع وزنی مجموعه در مقایسه با دفترهای مشابه شاعران معاصر متوسط است. سه وزن اصلی این دفتر، مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن، مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن و مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن است. نوع وزن ها کلیشگی در وزن #غزل_معاصر را نشان می دهد. ۲۴ غزل (دو سوم) در این سه وزن سروده شده و این مولفه، جهت موسیقایی اشعار به سمت کلیشه شدن را تایید می کند. چهار وزن دیگر هم از ده وزن اصلی غزل فارسی انتخاب شده و شاعر تنها در سه وزن کم کاربرد: مفاعلن فاعلن مفاعلن فاعلن، مفعول فاعلات مفاعیل فع و مفاعلن فعلاتن فع دولختی، تا حدودی نوآوری کرده و به الگوی وزنی غزل سرایان متمایز چون: #منزوی و #سیمین_بهبهانی نزدیک شده است. (برای مطالعه ی الگوی وزن غزل معاصر و سنتی، بنگرید به مقاله ی مقایسه ی الگوی وزن غزل معاصر و الگوی #خانلری از وزن غزل فارسی، مجله ی پژوهش های زبان و ادب فارسی، از محمد مرادی)
طول غزل ها:
در این مجموعه ۲۸ غزل (حدود ۷۳ درصد) ۶ یا ۷ بیتی است. این طول، نوعی کلیشه ی بیتی را در مجموعه شکل داده است. البته این #کلیشگی به اندازه ی شاعرانی چون: #فاضل_نظری یا بسیاری دیگر از شاعران جوان نیست. ۴ غزل ۵ بیتی، ۳ غزل ۸ و ۱ غزل ۱۱ بیتی است که نشان دهنده ی تنوع متوسط طول غزل در دفتر "ی" است.
ردیف و قافیه:
دایره ی انتخاب واژه های #قافیه محدود است. شاعر عمدتا از حروف قافیه با "روی" زودیاب یا "معمولی" استفاده کرده است؛ حال آنکه با نظر به شعر سنتی شاعران درجه اول(با توجه به تمایل شاعر به بوطیقای شعر سنتی)، این رویکرد می توانست تاحدودی متفاوت باشد.
از منظر #ردیف، تنها ۴ شعر بی ردیف در دفتر دیده می شود؛ نکته ای که موید پرهیز شاعر از روایت گری و در مقابل نزدیک شدن به فضای شعر مضمون گرا یا آمیخته ی سبک های اصفهانی و عراقی(مکتب تهرانی) است. البته تجربه هایی تازه و متاثر از شاعران معاصر یا #نوخراسانی_ها هم در انتخاب برخی ردیف ها نمود دارد؛ هرچند تضاد منطق کهن و نو را در انتخاب ردیف ها نباید فراموش کرد. برای مثال شاعر در دو غزل کنار هم از دو شیوه ی متفاوت در تلفظ فعل "نهی" ، استفاده کرده است. (بنگرید به ردیف های_ مکُش / می گوید نیا)
این تضاد به دلیل تاثیرپذیری شاعر از فضاهای گوناگون است و شاید چینش متفاوت غزل ها می توانست، برخی از این تضادها را در جهتی مناسب هدایت کند.
در مجموعه، ردیفِ معاصر "به معنای واقعی" در کنار ردیف #وقوعی_اصفهانی "پندارد حسود"، ردیف #عراقی "است منم" و ردیف #خراسانی "در آی" قرار گرفته است.
ردیف های ضمیری، فعلی، اسمی و ردیف های یک کلمه ای، ترکیبی و عبارتی نیز همسایه شده اند؛ گاه سزاوار، گاه خنثی و گاه با کژنشینی و همنشینی ناسازگار.
ادامه دارد👇👇👇
#محمد_مرادی
@drmmoradi
بخش اول
#حسین_جنتی از شاعران مقبول جوان در فضای مجازی است. پیش از این درباره ی فضای مجازی، مدگرایی ها و بحران شهرت در شعر امروز، جداگانه یا در خلال نقدها نوشته ام؛ پس در این یادداشت صرفا به نقد این دفتر خواهم پرداخت.
نام ِمجموعه ی "ی" که در پیوند با مجموعه ی "ن" از همین شاعر و به همت نشر #فصل_پنجم منتشر شده؛ در نگاه اول علاوه بر اشاره به حروف و اهمیت آن در شعر و ارجاع ذهن به منطق حروف مقطعه ی قرآنی، مخاطب را در نوع انتخاب نام یه یاد مجموعه رباعی "و" سروده ی #جلیل_صفر_بیگی می اندازد که در سال ۱۳۸۲ منتشر شده است.
دفتر "ی"مجموعا ۳۸ شعر (۳۶ غزل، یک قطعه و یک مثنوی) را در بر می گیرد. منطق بوطیقایی مثنوی و قطعه ی درج شده، چون اغلب غزل ها، سنتی است؛ اما فضای نظم گونه ی این دو(به ویژه متوسط بودن مثنوی)، منتقد را به ارائه ی این نظر متقاعد می کند که بهتر بود شاعر این دو شعر را از مجموعه ی غزل خود کنار می گذاشت.
از آن جا که در نقد این دفتر با شاعری غزل سرا مواجهیم؛ در ادامه در بخش های جداگانه صرفا به نقد کلی ویژگی های این قالب در دفتر حسین جنتی می پردازیم:
#وزن:
غزل های این دفتر در ۱۰ وزن سروده شده است. تنوع وزنی مجموعه در مقایسه با دفترهای مشابه شاعران معاصر متوسط است. سه وزن اصلی این دفتر، مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن، مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن و مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن است. نوع وزن ها کلیشگی در وزن #غزل_معاصر را نشان می دهد. ۲۴ غزل (دو سوم) در این سه وزن سروده شده و این مولفه، جهت موسیقایی اشعار به سمت کلیشه شدن را تایید می کند. چهار وزن دیگر هم از ده وزن اصلی غزل فارسی انتخاب شده و شاعر تنها در سه وزن کم کاربرد: مفاعلن فاعلن مفاعلن فاعلن، مفعول فاعلات مفاعیل فع و مفاعلن فعلاتن فع دولختی، تا حدودی نوآوری کرده و به الگوی وزنی غزل سرایان متمایز چون: #منزوی و #سیمین_بهبهانی نزدیک شده است. (برای مطالعه ی الگوی وزن غزل معاصر و سنتی، بنگرید به مقاله ی مقایسه ی الگوی وزن غزل معاصر و الگوی #خانلری از وزن غزل فارسی، مجله ی پژوهش های زبان و ادب فارسی، از محمد مرادی)
طول غزل ها:
در این مجموعه ۲۸ غزل (حدود ۷۳ درصد) ۶ یا ۷ بیتی است. این طول، نوعی کلیشه ی بیتی را در مجموعه شکل داده است. البته این #کلیشگی به اندازه ی شاعرانی چون: #فاضل_نظری یا بسیاری دیگر از شاعران جوان نیست. ۴ غزل ۵ بیتی، ۳ غزل ۸ و ۱ غزل ۱۱ بیتی است که نشان دهنده ی تنوع متوسط طول غزل در دفتر "ی" است.
ردیف و قافیه:
دایره ی انتخاب واژه های #قافیه محدود است. شاعر عمدتا از حروف قافیه با "روی" زودیاب یا "معمولی" استفاده کرده است؛ حال آنکه با نظر به شعر سنتی شاعران درجه اول(با توجه به تمایل شاعر به بوطیقای شعر سنتی)، این رویکرد می توانست تاحدودی متفاوت باشد.
از منظر #ردیف، تنها ۴ شعر بی ردیف در دفتر دیده می شود؛ نکته ای که موید پرهیز شاعر از روایت گری و در مقابل نزدیک شدن به فضای شعر مضمون گرا یا آمیخته ی سبک های اصفهانی و عراقی(مکتب تهرانی) است. البته تجربه هایی تازه و متاثر از شاعران معاصر یا #نوخراسانی_ها هم در انتخاب برخی ردیف ها نمود دارد؛ هرچند تضاد منطق کهن و نو را در انتخاب ردیف ها نباید فراموش کرد. برای مثال شاعر در دو غزل کنار هم از دو شیوه ی متفاوت در تلفظ فعل "نهی" ، استفاده کرده است. (بنگرید به ردیف های_ مکُش / می گوید نیا)
این تضاد به دلیل تاثیرپذیری شاعر از فضاهای گوناگون است و شاید چینش متفاوت غزل ها می توانست، برخی از این تضادها را در جهتی مناسب هدایت کند.
در مجموعه، ردیفِ معاصر "به معنای واقعی" در کنار ردیف #وقوعی_اصفهانی "پندارد حسود"، ردیف #عراقی "است منم" و ردیف #خراسانی "در آی" قرار گرفته است.
ردیف های ضمیری، فعلی، اسمی و ردیف های یک کلمه ای، ترکیبی و عبارتی نیز همسایه شده اند؛ گاه سزاوار، گاه خنثی و گاه با کژنشینی و همنشینی ناسازگار.
ادامه دارد👇👇👇
#محمد_مرادی
@drmmoradi