💠دارالفنون، آغاز فصلی تازه در فرهنگ و تاریخ ایران

گزیده‌ای از سخنان فرزانه ابراهیم‌زاده، روزنامه‌نگار، و پژوهش‌گر تاریخ تهران: دارالفنون یک اسم نیست، یک فصل از فرهنگ و تاریخ ما است.

✅قسمت یکم

🔹دارالفنون در پنجم دی ۱۲۳۰ شمسی به دست ناصرالدین شاه قاجار و بدون حضور امیرکبیر افتتاح شد.
صرف نظر از داده‌های تاریخی رایج، کدام اندیشه‌ بود که این مجموعه بزرگ را تشکیل داد؟
تاریخ آموزش و پرورش و تاریخ فرهنگ ما مدیون دارالفنون است.

🔹ابراهیم‌زاده با اشاره به داستان اولیه شکل‌گیری دارالفنون می‌گوید: زمانی که ناصرالدین شاه در سال ۱۲۲۷ راهی تهران شد تا سلطنت را به دست بگیرد، مربی او #امیرکبیر به او گفت اگر می‌خواهی کشوری را بسازی، مدرسه بساز؛ و ما غالبا اینجا را مبدأ دارالفنون می‌دانیم.
این پژوهش‌گر تاریخ شهر تهران ادامه می‌دهد: شاید اگر دقیق‌تر نگاه کنیم، این سفر مبدأ شکل‌گیری دارالفنون نبوده است. ایده ساخت این مدرسه به احتمال زیاد زمانی شکل گرفته که ناصرالدین شاه به دنیا نیامده بود. می‌دانیم که بعد از جنگ‌های اول ایران و روس، ایران با فرانسه قراردادی به نام «فینکنشتاین» را امضا می‌کند. یکی از مفاد این عهدنامه ورود مستشاران نظامی فرانسه به ایران است. یکی از مستشاران، فردی است به نام #موسیو ژوبر، همان کسی که عباس میرزا به او گفته بود «مگر آفتابی که بر سر شما می‌تابد گرم‌تر است و...»  و خودش هم جواب می‌دهد «آنچه که شما به آن رسیدید، علم و دانش است.»

او در ادامه می‌گوید: طرح مسئله در زمان عباس میرزا شکل گرفته و مشخص شده که مشکل ما نبود مدرسه و آموزش و پرورش مدرن است. ما مکتب‌خانه و مدرسه علمیه داشتیم اما چیزی به نام مدرسه وجود نداشت. در همین زمان بود که اولین گروه‌های میسیونری به ایران می‌آیند و در ارومیه و سلماس و تبریز مدارسی افتتاح می‌کنند.

🔹عباس میرزا زمانی هم که موسیو ژوبر و بقیه مستشاران به ایران می‌آیند، از آن‌ها خواهش می‌کند که یک معلم همراه خود بیاورند. یک خانم فرانسوی مستقیم استخدام می‌شود تا به فرزندان عباس میرزا آموزش بدهد. و مهم‌ترین فرزندش محمدمیرزا که بعدا به سلطنت می‌رسد، یعنی محمدشاه، به زبان فرانسه مسلط بوده است. و بعد از آن، ماجرای فرستادن دانش‌آموزان به اروپا پیش می‌آید. این نشان می‌دهد که اندیشه مدرسه در ایران وجود داشته است.
این تهران‌پژوه با اشاره به شیوه تحصیل ناصرالدین شاه گفت: حاجی عباس گل‌ساز، مشاور مهدعلیا و معلم فرزندان محمدشاه، نیز یکی دیگر از معلمانی بوده که به فرزندان شاه، و به خصوص ناصرالدین میرزا، زبان فرانسه تدریس می‌کرده و ما می‌دانیم که ناصرالدین شاه به فرانسه هم مسلط بوده است. پس ما فقط منتظر یک جرقه هستیم و آن جرقه امیرکبیر است. کسی که با عنوان امیرنظام آذربایجان، مربی شاه می‌شود. می‌دانیم که امیرکبیر تا آن زمان در روسیه و عثمانی زندگی کرده و مدارس جدید آن‌ها را دیده است.

ابراهیم‌زاده روایت خود را این‌گونه ادامه می‌دهد: زمانی که محمدشاه می‌میرد و ناصرالدین‌شاه به سمت تهران حرکت می‌کند، ملک‌التجار تبریزی به عنوان حامی مالی و امیرکبیر به عنوان حامی معنوی به او کمک می‌کنند. امیرکبیر در این سفر ۴۰روزه از خاطرات سفرهایش برای ناصرالدین شاه تعریف می‌کند و نتیجه آن، گذاشتن سنگ بنای دارالفنون به عنوان یکی از اولین اقدامات شاه در دوره سلطنتش می‌شود.

در ابتدای کار، ما مدرسه را به نام مدرسه مبارکه یا مدرسه سلطنتی می‌شناسیم. در متنی که در روزنامه وقایع اتفاقیه آمده، تا مدتی قبل از افتتاح، به نام مدرسه مبارکه سلطنتی از آن یاد می‌شود. مدرسه دو کارکرد داشته، یکی بخش نظامی که خیلی زودتر افتتاح می‌شود و دیگری بخش علمی. در آن زمان میدان توپخانه حد شمالی تهران و میدان مشق نظام بوده است.

🔹ساخت مدرسه با نظارت مستقیم امیرکبیر و ناصرالدین شاه آغاز می‌شود. میرزا جعفرمهندس باشی یکی از دانش‌آموزانی که از طرف عباس میرزا به اروپا رفته بود کار طراحی مدرسه را به‌عهده گرفت. و تصور او از مدرسه شبیه مدرسه‌ای نظامی در انگلستان بوده که خودش در آن تحصیل کرده بود. گفته می‌شود که دارالفنون بسیار به آن مدرسه شبیه است.

ادامه در پست بعدی 👇👇



 #تقویم_کانون
#نشر_آگاهی
#معلمان_تاثیرگذار
#شیوه‌های_نوین_آموزش
#بزرگان_تاریخ_آموزش
#تاریخ_آموزش_و_پرورش
#یادنامه
https://tttttt.me/ksmtehran1/13

🔹🔹🔹

🖋کانال کانون صنفی معلمان تهران

🆔 @KSMtehran