آثار کهن شیعه

بسم الله الرحمن الرحیم
⚫️امام رضا علیه السلام، قیامها و برادران ناخلف
#وظیفه_منتظران
🖋نویسنده: جناب (نمط اوسط @TheMiddleWay )

یکی از قیامهای زیدیان در دوران امامت امام رضا علیه السّلام زمانی که ایشان هنوز در مدینه بودند صورت گرفت. این قیام به رهبری محمد بن ابراهیم بن طباطبا از نوادگان حسن مثنّی و از امامان زیدیه بوده است. ابو السّرایا از فرماندهان اصلی این قیام زیدیّه بود. البته برخی ابو السرایا را از خوارج می دانند.
در این قیام حضور علویان بسیار پررنگ بود، به خصوص برادران امام رضا علیه السّلام که برخی از آنها گرایش به واقفیه و برخی به زیدیّه پیدا کرده بودند نقش بسیار فعالی در آن داشتند. از جمله افرادی که با این قیام زیدیّه همراه شد احمد بن موسی بوده است. ابو السرایا پس از تسلّط بر مدینه، یکی از شخصیت‌های علوی به نام محمد بن سلمان را به‌عنوان حاکم مدینه منصوب کرد که اکثر علویان و خاندان‌های دیگر قریش با او بیعت کردند و تنها امام رضا علیه السّلام از بیعت سر باز زد و از روی تقیه چنین بهانه آورد که ۲۰ روز زمان می خواهد تا تصمیم بگیرد. این در حالی بود که تنها پس از گذشت ۱۸ روز سپاهیان جلودی که از سوی مأمون برای سرکوبی این قیام فرستاده شده بودند، توانستند آن‌هارا شکست دهند و ایشان را وادار به فرار کنند.

برخی برادران امام رضا علیه السلام شورشی بودند و گرفتاری های بسیاری را برای حضرت ایجاد نمودند. دور کردن حضرت از مدینه و بردن ایشان به خراسان هم یکی از نتایج سوء شورش های آنها بود.

✔️خبر زیر در کتاب رجال کشّی اشاره به ادعای امامت توسط احمد بن موسی و نیز قیام او به همراه ابو السرایا برای به دست گرفتن قدرت دارد:
حَمْدَوَيْهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَسِيدٍ قَالَ: لَمَّا كَانَ مِنْ أَمْرِ أَبِي الْحَسَنِ مَا كَانَ قَالَ إِبْرَاهِيمُ وَ إِسْمَاعِيلُ ابْنَا أَبِي سَمَّالٍ فَنَأْتِي أَحْمَدَ ابْنَهُ فَاخْتَلَفَا إِلَيْهِ زَمَاناً فَلَمَّا خَرَجَ أَبُو السَّرَايَا خَرَجَ أَحْمَدُ بْنُ أَبِي الْحَسَنِ ع مَعَهُ فَأَتَيْنَا إِبْرَاهِيمَ وَ إِسْمَاعِيلَ وَ قُلْنَا لَهُمَا إِنَّ هَذَا الرَّجُلَ قَدْ خَرَجَ مَعَ أَبِي السَّرَايَا فَمَا تَقُولَانِ قَالَ فَأَنْكَرَا ذَلِكَ مِنْ فِعْلِهِ وَ رَجَعَا عَنْهُ وَ قَالا أبا [أَبُو] الْحَسَنِ حَيٌّ نَثْبُتُ عَلَى الْوَقْفِ وَ أَحْسَبُ هَذَا يَعْنِي إِسْمَاعِيلَ مَاتَ عَلَى شَكِّهِ.

ترجمه: پس از آنكه حضرت موسى ابن جعفر علیه السلام برایش آن پیش آمد شد (یعنی به شهادت رسیدند)، ابراهیم و اسماعیل دو پسر ابو سمال گفتند: ما (برای بیعت) پیش احمد پسر موسى بن جعفر علیه السّلام می رویم. آن دو مدتى در خدمت او ( یعنی احمد) رفت و آمد داشتند. وقتى ابو السرایا خروج كرد، احمد بن‏ موسى‏ بن‏ جعفر نیز با او در قیام همداستان شد. به ابراهیم و اسماعیل گفتیم پسر موسى بن جعفر با ابو السرایا خروج كرد شما چه میگوئید؟ آن دو كار او را زشت دانستند و از او برگشتند، و گفتند موسى بن جعفر زنده است ما بر مذهب وقف باقی میمانیم. راوى گفت: گمان میكنم اسماعیل با همان شك از دنیا رفت.

📚 بحار الأنوار، ج۴۹، ص۲۲۲، باب ۱۶، ح ۱۴،
📚 رجال الكشي - إختيار معرفة الرجال النص، ص۴۷۲، في إبراهيم و إسماعيل ابني أبي سمال، ح ۸۹۸.

این تفکر و روحیه احمد نشان می دهد دلیل تلاش او برای جمع کردن مردم و آوردن آنها به مرو برای دیدار امام رضا علیه السلام هم برای متقاعد کردن ایشان به تشکیل حکومت بوده است. اما لشکر مأمون در میانه راه در نزدیک شیراز جلوی پیشروی او را گرفتند که منجر به نبرد شدیدی بین دو طرف گردید و احمد و بسیاری از همراهان او کشته شدند.

با بررسی شواهد تاریخی موجود می توان نتیجه گرفت که یکی از عوامل مهم دستپاچه شدن مأمون در به قتل رساندن زود هنگام امام رضا علیه السلام، ترس او از رسیدن احمد بن موسی با دار و دسته اش به مرو بود خصوصا اینکه او در مسیر خود محبّین اهل بیت علیهم السلام را تحریض می کرد که با او در رفتن به مرو همراه شوند و جمع عظیمی از مردم را به اسم امام رضا علیه السلام همراه خودساخته بود.

احمد بن موسی هیچ حدیثی از اهل بیت علیهم السلام نقل ننموده است و از این رو پرونده جداگانه ای در کتب رجالی ندارد (و فقط طی خبری ارائه دادم که در مورد مذمّت یک نفر دیگر در کتاب کشی آمده است وضعیت اعتقادی او روشن می شود)، یا اینطور بوده که روات شیعه او را فردی سالم العقیده ای نمی دانستند بخواهند از او چیزی نقل کنند چون گرایش به زیدیه داشته و اعتقادی به امامت معصومین علیهم السلام از جانب خدا نداشته است.
ادامه ⏬⏬⏬