نیچه و اسطوره ی علت العلل
بشر از دیرباز تا کنون در قالب مناسک و آیین های اولیه ، اسطوره ، دین ، فلسفه و علم به دنبال بازنمایی مفاهیمی بوده که پاسخگوی پرسش های او در مورد معمای هستی باشد.مفاهیمی که چه از بعد اعتقادی و نظری، و چه در عرصه ی عمل، مخاطرات زندگی را تا حد ممکن کاهش داده و شرایط زیست بشر را بهبود بخشد. تمام اَشکال معرفت بشری در طول تاریخ به نوبه ی خود علاوه بر اینکه در جستجوی علتی غایی برای سازوکار جهان و معنای زندگی انسان بوده اند، در مواجهه با مسائل اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی و اخلاقی نیز اغلب به وجود یک علت نخستین یا علت العلل برای تببین و تفسیر امور باور داشته اند. تا جایی که وجود علت العلل تبدیل به پیشفرضی بنیادین و یک عادت همیشگی در نحوه ی اندیشیدن ما شده است.
از نظر نیچه نیاز روانی یکی از دلایل عمده ی میل انسان به یافتن "علت" است. چون امور مجهول، ناشناخته و مبهم ما را می ترساند و دچار اضطراب می شویم، اما رسیدن از مجهول به معلوم برایمان آرامش بخش و خشنود کننده است.از دید نیچه انسان بطور غریزی به دنبال علتی تسکین دهنده و رهایی بخش می گردد. اینکه ما پیشفرض های آشنا و آزموده شده خود را " علت " می انگاریم، نتیجه ی همین نیاز روانی است. هیچ چیز تازه ، ناآزموده ، مبهم و گنگ علت شمرده نمی شود.از این رو در روند علت یابی، بیش از آن که در‌پی ریشه یابی باشیم، چیزها را آن گونه گزینش و دسته بندی می کنیم که حس ناگوار و اضطراب آور ندانستن را در ما از بین ببرد. در نتیجه همواره یک نوع " علت" نسبت به سایر علت ها ترجیح داده میشود و به عنوان علت اصلی یا علت العلل، وجهی ایدئولوژیک می یابد و تقدیس میشود. این گونه است که علت العلل ناخودآگاه در بحث معرفت شناسی بدل به اسطوره می گردد؛ نه تنها در دین ، عرفان ، فلسفه و علم که برای هر فرد در زندگی روزمره اش. نیچه با طنز خاص خود می نویسد: اینجاست که بانکدار زود به فکر "اقتصاد" می افتد، و مسیحی به فکر "گناه" و دوشیزه به فکر عشق اش.*
#علی_حاتم
#نیچه
* نیچه، فریدریش.غروب بت ها. ترجمه داریوش آشوری. انشارات آگاه، چاپ اول پاییز ۱۳۸۲. ص۷۱
بشر از دیرباز تا کنون در قالب مناسک و آیین های اولیه ، اسطوره ، دین ، فلسفه و علم به دنبال بازنمایی مفاهیمی بوده که پاسخگوی پرسش های او در مورد معمای هستی باشد.مفاهیمی که چه از بعد اعتقادی و نظری، و چه در عرصه ی عمل، مخاطرات زندگی را تا حد ممکن کاهش داده و شرایط زیست بشر را بهبود بخشد. تمام اَشکال معرفت بشری در طول تاریخ به نوبه ی خود علاوه بر اینکه در جستجوی علتی غایی برای سازوکار جهان و معنای زندگی انسان بوده اند، در مواجهه با مسائل اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی و اخلاقی نیز اغلب به وجود یک علت نخستین یا علت العلل برای تببین و تفسیر امور باور داشته اند. تا جایی که وجود علت العلل تبدیل به پیشفرضی بنیادین و یک عادت همیشگی در نحوه ی اندیشیدن ما شده است.
از نظر نیچه نیاز روانی یکی از دلایل عمده ی میل انسان به یافتن "علت" است. چون امور مجهول، ناشناخته و مبهم ما را می ترساند و دچار اضطراب می شویم، اما رسیدن از مجهول به معلوم برایمان آرامش بخش و خشنود کننده است.از دید نیچه انسان بطور غریزی به دنبال علتی تسکین دهنده و رهایی بخش می گردد. اینکه ما پیشفرض های آشنا و آزموده شده خود را " علت " می انگاریم، نتیجه ی همین نیاز روانی است. هیچ چیز تازه ، ناآزموده ، مبهم و گنگ علت شمرده نمی شود.از این رو در روند علت یابی، بیش از آن که در‌پی ریشه یابی باشیم، چیزها را آن گونه گزینش و دسته بندی می کنیم که حس ناگوار و اضطراب آور ندانستن را در ما از بین ببرد. در نتیجه همواره یک نوع " علت" نسبت به سایر علت ها ترجیح داده میشود و به عنوان علت اصلی یا علت العلل، وجهی ایدئولوژیک می یابد و تقدیس میشود. این گونه است که علت العلل ناخودآگاه در بحث معرفت شناسی بدل به اسطوره می گردد؛ نه تنها در دین ، عرفان ، فلسفه و علم که برای هر فرد در زندگی روزمره اش. نیچه با طنز خاص خود می نویسد: اینجاست که بانکدار زود به فکر "اقتصاد" می افتد، و مسیحی به فکر "گناه" و دوشیزه به فکر عشق اش.*
#علی_حاتم
#نیچه
* نیچه، فریدریش.غروب بت ها. ترجمه داریوش آشوری. انشارات آگاه، چاپ اول پاییز ۱۳۸۲. ص۷۱
نیچه و خاستگاه اخلاق
از نظر نیچه خاستگاه اخلاق و مفاهیم کلیدی آن مثل "گناه" ، "وجدان" ، " تقدس" ، "وظیفه" ،"خیر" و "شر" در قلمروی امور مادی و تعهدات حقوقی است. مفاهیم اخلاق حقایقی آسمانی و روحانی نیستند، بلکه برساخته ی روابط زمینی و مادی اند.
نیچه ریشه ی احساس گناه، احساس تعهد و وظیفه را در ابتدایی ترین و کهن ترین روابط انسانی یعنی دادو ستد می داند. رابطه ی بین خریدار و فروشنده و طلبکار و بدهکار در هر تمدنی یافت می شود.خرید و فروش در اصل به معنای این است که یکی خود را با دیگری می سنجد؛ در نتیجه قیمت گذاری ، ارزش گذاری و یافتن برابری برای برطرف کردن نیازها شکل می گیرد؛ و از درون چنین روابطی است که مفاهیمی چون حق شخصی ، تعهد، گناه و غیره ساخته می شود.نیچه که خود استاد فیلولوژی کلاسیک ( زبان شناسیِ تاریخی) بود، از طریق بررسی ریشه ی واژگان و مفاهیم اخلاق در تمدن های کهن ، دست به " تبارشناسی" باورهای اخلاقی می زند.
به طور مثال ، در زبان آلمانی مفهوم اصلی اخلاق ، یعنی گناه و خطا (Schuld)، بر گرفته از مفهوم مادی و زمینیِ Schulden به معنای بدهی است. و در نقطه ی مقابل واژه ی Glãubiger به معنای با ایمان یا مومن، طلبکار هم معنی می دهد.در طول تاریخ، گناهکار را کیفر داده اند، نه به این دلیل که وی را پاسخگوی رفتار خود می دانستند یا اینکه او سزاوار کیفر است، بلکه همان گونه که والدین هنوز کودکان خود را تنبیه می کنند،خشم خود را بر سر کسی خالی می کردند که سبب آسیب یا زیانی شده است.معادله ی آسیب و درد، قدرت خود را از رابطه ی دیرینه و قرار دادی بین طلبکار و بدهکار می گیرد.بنابراین به باور نیچه، معانی دنیای اخلاق، اموری ذاتی، مطلق و مقدس نیستند، بلکه این جهانی و وابسته به روابط شخصی و اجتماعی اند.
#علی_حاتم
منبع:
#نیچه ، ویلهلم فردریش. " تبارشناسی اخلاق". ترجمه داریوش آشوری.موسسه ی انتشارات آگاه.
از نظر نیچه خاستگاه اخلاق و مفاهیم کلیدی آن مثل "گناه" ، "وجدان" ، " تقدس" ، "وظیفه" ،"خیر" و "شر" در قلمروی امور مادی و تعهدات حقوقی است. مفاهیم اخلاق حقایقی آسمانی و روحانی نیستند، بلکه برساخته ی روابط زمینی و مادی اند.
نیچه ریشه ی احساس گناه، احساس تعهد و وظیفه را در ابتدایی ترین و کهن ترین روابط انسانی یعنی دادو ستد می داند. رابطه ی بین خریدار و فروشنده و طلبکار و بدهکار در هر تمدنی یافت می شود.خرید و فروش در اصل به معنای این است که یکی خود را با دیگری می سنجد؛ در نتیجه قیمت گذاری ، ارزش گذاری و یافتن برابری برای برطرف کردن نیازها شکل می گیرد؛ و از درون چنین روابطی است که مفاهیمی چون حق شخصی ، تعهد، گناه و غیره ساخته می شود.نیچه که خود استاد فیلولوژی کلاسیک ( زبان شناسیِ تاریخی) بود، از طریق بررسی ریشه ی واژگان و مفاهیم اخلاق در تمدن های کهن ، دست به " تبارشناسی" باورهای اخلاقی می زند.
به طور مثال ، در زبان آلمانی مفهوم اصلی اخلاق ، یعنی گناه و خطا (Schuld)، بر گرفته از مفهوم مادی و زمینیِ Schulden به معنای بدهی است. و در نقطه ی مقابل واژه ی Glãubiger به معنای با ایمان یا مومن، طلبکار هم معنی می دهد.در طول تاریخ، گناهکار را کیفر داده اند، نه به این دلیل که وی را پاسخگوی رفتار خود می دانستند یا اینکه او سزاوار کیفر است، بلکه همان گونه که والدین هنوز کودکان خود را تنبیه می کنند،خشم خود را بر سر کسی خالی می کردند که سبب آسیب یا زیانی شده است.معادله ی آسیب و درد، قدرت خود را از رابطه ی دیرینه و قرار دادی بین طلبکار و بدهکار می گیرد.بنابراین به باور نیچه، معانی دنیای اخلاق، اموری ذاتی، مطلق و مقدس نیستند، بلکه این جهانی و وابسته به روابط شخصی و اجتماعی اند.
#علی_حاتم
منبع:
#نیچه ، ویلهلم فردریش. " تبارشناسی اخلاق". ترجمه داریوش آشوری.موسسه ی انتشارات آگاه.
پس از فروکاست ارزش‌های نیهیلیسم فعال، صورتی دیونیزوسی را در برابر ما مجسم می‌سازد. آری-گویی یعنی پذیرش جهان «آنگونه که هست». در این نگاه خاستگاه روشنی در پس زایش ارزش‌های نوینی است که پیش از این به جهت ناخالصی و آمیختگی با امر والا سرکوب گشته بود، به عبارتی این ارزش‌های نوآفریده شده هستند که جایگزین امر والا می‌گردند: «دیده هیچ انگار زشتی را به کمال می‌رساند و تعمیم می‌دهد. به خاطرات خود بی وفا و بی ایمان است: می‌گذارد که فرو افتند و برگ و بار از دست نهند؛ آن‌ها را از این رنگ زدایی جسدواری که ناتوانی بر سر چیزهای دور و «هولناک» می‌آورد، مصون نمی‌دارد. و آنچه هیچ انگار از برای خویش نمی‌کند، از برای کل گذشته‌ی نوع بشر نیز نمی‌کند، می‌گذارد این گذشته فرو ریزد.» نگاه هیچ انگار آیینه ی تمام نمای واقعیت است، چراکه تنها زمانی می توان به دریافت حقیقت نائل آمد که آن را برهنه و فارغ از هر گونه شاخ و برگ باورمندی نظاره گر باشیم. کامو باور دارد که هرگز نمی‌توان پوچی مطلق را تصور کرد و اینکه هیچ نمی‌تواند تسری بر همه چیز پیدا کند، همینکه می‌گوییم هیچ چیز معنی ندارد، حداقل یک گزاره معنا دار داریم و یا آنکه گریز از مردن برای زندگی دلالت بر انتخاب نمودن بقاء است.
#نیچه
#کامو
#نهیلیسم
#سوران_ماهور
#نیچه
#کامو
#نهیلیسم
#سوران_ماهور
Forwarded from سینما.ادبیات.فلسفه (ali hatam)
نیچه و خاستگاه اخلاق
از نظر نیچه خاستگاه اخلاق و مفاهیم کلیدی آن مثل "گناه" ، "وجدان" ، " تقدس" ، "وظیفه" ،"خیر" و "شر" در قلمروی امور مادی و تعهدات حقوقی است. مفاهیم اخلاق حقایقی آسمانی و روحانی نیستند، بلکه برساخته ی روابط زمینی و مادی اند.
نیچه ریشه ی احساس گناه، احساس تعهد و وظیفه را در ابتدایی ترین و کهن ترین روابط انسانی یعنی دادو ستد می داند. رابطه ی بین خریدار و فروشنده و طلبکار و بدهکار در هر تمدنی یافت می شود.خرید و فروش در اصل به معنای این است که یکی خود را با دیگری می سنجد؛ در نتیجه قیمت گذاری ، ارزش گذاری و یافتن برابری برای برطرف کردن نیازها شکل می گیرد؛ و از درون چنین روابطی است که مفاهیمی چون حق شخصی ، تعهد، گناه و غیره ساخته می شود.نیچه که خود استاد فیلولوژی کلاسیک ( زبان شناسیِ تاریخی) بود، از طریق بررسی ریشه ی واژگان و مفاهیم اخلاق در تمدن های کهن ، دست به " تبارشناسی" باورهای اخلاقی می زند.
به طور مثال ، در زبان آلمانی مفهوم اصلی اخلاق ، یعنی گناه و خطا (Schuld)، بر گرفته از مفهوم مادی و زمینیِ Schulden به معنای بدهی است. و در نقطه ی مقابل واژه ی Glãubiger به معنای با ایمان یا مومن، طلبکار هم معنی می دهد.در طول تاریخ، گناهکار را کیفر داده اند، نه به این دلیل که وی را پاسخگوی رفتار خود می دانستند یا اینکه او سزاوار کیفر است، بلکه همان گونه که والدین هنوز کودکان خود را تنبیه می کنند،خشم خود را بر سر کسی خالی می کردند که سبب آسیب یا زیانی شده است.معادله ی آسیب و درد، قدرت خود را از رابطه ی دیرینه و قرار دادی بین طلبکار و بدهکار می گیرد.بنابراین به باور نیچه، معانی دنیای اخلاق، اموری ذاتی، مطلق و مقدس نیستند، بلکه این جهانی و وابسته به روابط شخصی و اجتماعی اند.
#علی_حاتم
منبع:
#نیچه ، ویلهلم فردریش. " تبارشناسی اخلاق". ترجمه داریوش آشوری.موسسه ی انتشارات آگاه.
از نظر نیچه خاستگاه اخلاق و مفاهیم کلیدی آن مثل "گناه" ، "وجدان" ، " تقدس" ، "وظیفه" ،"خیر" و "شر" در قلمروی امور مادی و تعهدات حقوقی است. مفاهیم اخلاق حقایقی آسمانی و روحانی نیستند، بلکه برساخته ی روابط زمینی و مادی اند.
نیچه ریشه ی احساس گناه، احساس تعهد و وظیفه را در ابتدایی ترین و کهن ترین روابط انسانی یعنی دادو ستد می داند. رابطه ی بین خریدار و فروشنده و طلبکار و بدهکار در هر تمدنی یافت می شود.خرید و فروش در اصل به معنای این است که یکی خود را با دیگری می سنجد؛ در نتیجه قیمت گذاری ، ارزش گذاری و یافتن برابری برای برطرف کردن نیازها شکل می گیرد؛ و از درون چنین روابطی است که مفاهیمی چون حق شخصی ، تعهد، گناه و غیره ساخته می شود.نیچه که خود استاد فیلولوژی کلاسیک ( زبان شناسیِ تاریخی) بود، از طریق بررسی ریشه ی واژگان و مفاهیم اخلاق در تمدن های کهن ، دست به " تبارشناسی" باورهای اخلاقی می زند.
به طور مثال ، در زبان آلمانی مفهوم اصلی اخلاق ، یعنی گناه و خطا (Schuld)، بر گرفته از مفهوم مادی و زمینیِ Schulden به معنای بدهی است. و در نقطه ی مقابل واژه ی Glãubiger به معنای با ایمان یا مومن، طلبکار هم معنی می دهد.در طول تاریخ، گناهکار را کیفر داده اند، نه به این دلیل که وی را پاسخگوی رفتار خود می دانستند یا اینکه او سزاوار کیفر است، بلکه همان گونه که والدین هنوز کودکان خود را تنبیه می کنند،خشم خود را بر سر کسی خالی می کردند که سبب آسیب یا زیانی شده است.معادله ی آسیب و درد، قدرت خود را از رابطه ی دیرینه و قرار دادی بین طلبکار و بدهکار می گیرد.بنابراین به باور نیچه، معانی دنیای اخلاق، اموری ذاتی، مطلق و مقدس نیستند، بلکه این جهانی و وابسته به روابط شخصی و اجتماعی اند.
#علی_حاتم
منبع:
#نیچه ، ویلهلم فردریش. " تبارشناسی اخلاق". ترجمه داریوش آشوری.موسسه ی انتشارات آگاه.