زرتشت گاهان _ زرتشت نیچه
#علی_حاتم
گاهان(یا گاتها)کهن ترین و تنها بخش اوستاست که تقریبا تمامی پژوهشگران و اوستا شناسان نامی آنرا سروده های خود زرتشت می دانند. گاهان هم از نظرساختار زبانی و هم از نظر محتوای اندیشه وجهان بینی تفاوت محسوسی باسایر بخش های اوستا دارد.در گاهان با اندیشه ای ژرف،فلسفی و نگاهی شاعرانه روبرو هستیم. از خرافات،افسانه ها،معجزات وخشونت بخش های دیگر که به نظر پژوهشگران در دوره ی اشکانیان و یا عمدتا توسط موبدان ساسانی نگاشته شده، خبری نیست.زرتشت گاهان، اندیشمندان و فلیسوفان بزرگ نظیر هگل ،نیچه،کنت دوگوبینو و... رابه تحسین واداشته؛چنان که هگل در
Vorlesungen uber die Philosophie de Religion
(درسهایی در باب فلسفه ی مذهب)
اعتقاد دارد جنبه ی مهم آیین زرتشت این است که آدمی به جای اینکه مثل مذاهب دیگر موظف باشد تعالیم آسمانی را دربست بپذیرد وحق دخالت نداشته باشد،خود از رهگذر اندیشه ومنطق نقشی تعیین کننده دارد.حتی رزتشت از طریق اندیشه اش پروردگار را می شناسد و با وی در ارتباط است، نه از راه وحی. در سرود31 بند هشتم از گاهان آمده:"ای مزدا تو را به یاری اندیشه ام شناختم و دریافتم سر آغازو سرانجام هستی"...و بند نهم:"آنگاه که تو او(آدمی)را آزادی گزینش راه دادی..."
نیچه نیز مانند هگل،زرتشت را نخستین کسی معرفی می کند که بنیان واقعیت را براساس پیکار دائمی خیر وشر آن هم دربعدی جهانی گذاشت و بر همین مبنا پایه گذار متافیزیک و تقابل جهانی دیگر(عالم مینوی)با جهان مادی شد.به جز نیچه،محققان نام آوری مثل ال.اچ.میلز یا امیل بنویست نیز معتقدندآموزه ی دوآلیستی زرتشت وعالم مینوی اش تاثیر غیر قابل انکاری برفلسفه یونان(مُثُل افلاطونی) و همچنین دیدگاههای یهودی_مسیحی گذاشته است.حال چگونه نیچه ای که هدفش اعلام مرگ خدا(متافیزیک وباورهای کهن) بودو نگرشی فراسوی خیر و شر داشت،زرتشت را برمی گزیند تا چنین هدفی را در عصر حاضر از زبان او اعلام کند؟علت این انتخاب را می توان در گاهان جست. زرتشت گاهان پیامبری است اندیشمند که ارزش های تازه ای برای روزگار خود به ارمغان آورد،با خرافات مقابله کرد، و در پی ساختن جهانی نو بود، بر اساس آموزه هایی که هزاران سال دوام آورد ودیگران به اشکال گوناگون آنرا بازتولید کردند(رویارویی خیر وشر).اما در عصر کنونی از دید نیچه باید ارزش هایی نوین و متناسب با زمانه آفرید.محور تفکر نیچه در قالب استعاره ی "بازگشت جاودان زمان"ارزش گذاری مجدد ارزش هاست . همان کاری که زرتشت گاهان در عصر کهن آغازگر آن بود.پس او بار دیگر بایدبه عنوان آموزگار اول ودر قامت ابرانسان به گونه ای سمبولیک بازگردد؛این بار اما برضد اخلاق متافیزیکی ای که خود بنیان اش را نهاد و در راستای آفرینش ارزش هایی فراسوی خیر وشر.جدا از همه ی تفاوت ها بین زرتشت گاهان و زرتشت نیچه(که خودش بود)وی زرتشت را بدرستی بهترین الگو برای ابرانسانی میدانست که باید مدام در جهت نقد گذشته و پویایی اندیشه گام بردارد.با این حال زرتشت گاهان همچنان با بینشی به ژرفای تاریخ با ما سخن می گوید،در نهایت سادگی و زیبایی:
بهروزی از آن کسی است که دیگران را به بهروزی برساند(سرود43 بند1)
کسی که برای دیگران خواستار روشنایی است،روشنایی بدو ازرانی خواهد شد(بند2)
باید برای آبادانی جهان کوشید وآنرا بدرستی نگاهبانی کرد و به سوی روشنایی برد(سرود48 بند5)
ای مزدا،آن کس که جهان را خرمی بخش آرزو میکند وآنرا همواره آبادان میخواهد...بدرستی تواورا آشکارا در سرای فرزانه گان جای خواهی داد
(سرود50 بند2)
منابع:اوستا(گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه)_مروارید
سوفرن،پیرابر_زرتشت نیچه_مترجم بهروز صفدری_فکر روز
بنونیست،امیل_دین ایرانی برپایه ی متنهای مهم یونانی_مترجم بهمن سرکاراتی
L.H .Mills_ Zoroastrianism in Judaism_Boston.1918
#علی_حاتم
گاهان(یا گاتها)کهن ترین و تنها بخش اوستاست که تقریبا تمامی پژوهشگران و اوستا شناسان نامی آنرا سروده های خود زرتشت می دانند. گاهان هم از نظرساختار زبانی و هم از نظر محتوای اندیشه وجهان بینی تفاوت محسوسی باسایر بخش های اوستا دارد.در گاهان با اندیشه ای ژرف،فلسفی و نگاهی شاعرانه روبرو هستیم. از خرافات،افسانه ها،معجزات وخشونت بخش های دیگر که به نظر پژوهشگران در دوره ی اشکانیان و یا عمدتا توسط موبدان ساسانی نگاشته شده، خبری نیست.زرتشت گاهان، اندیشمندان و فلیسوفان بزرگ نظیر هگل ،نیچه،کنت دوگوبینو و... رابه تحسین واداشته؛چنان که هگل در
Vorlesungen uber die Philosophie de Religion
(درسهایی در باب فلسفه ی مذهب)
اعتقاد دارد جنبه ی مهم آیین زرتشت این است که آدمی به جای اینکه مثل مذاهب دیگر موظف باشد تعالیم آسمانی را دربست بپذیرد وحق دخالت نداشته باشد،خود از رهگذر اندیشه ومنطق نقشی تعیین کننده دارد.حتی رزتشت از طریق اندیشه اش پروردگار را می شناسد و با وی در ارتباط است، نه از راه وحی. در سرود31 بند هشتم از گاهان آمده:"ای مزدا تو را به یاری اندیشه ام شناختم و دریافتم سر آغازو سرانجام هستی"...و بند نهم:"آنگاه که تو او(آدمی)را آزادی گزینش راه دادی..."
نیچه نیز مانند هگل،زرتشت را نخستین کسی معرفی می کند که بنیان واقعیت را براساس پیکار دائمی خیر وشر آن هم دربعدی جهانی گذاشت و بر همین مبنا پایه گذار متافیزیک و تقابل جهانی دیگر(عالم مینوی)با جهان مادی شد.به جز نیچه،محققان نام آوری مثل ال.اچ.میلز یا امیل بنویست نیز معتقدندآموزه ی دوآلیستی زرتشت وعالم مینوی اش تاثیر غیر قابل انکاری برفلسفه یونان(مُثُل افلاطونی) و همچنین دیدگاههای یهودی_مسیحی گذاشته است.حال چگونه نیچه ای که هدفش اعلام مرگ خدا(متافیزیک وباورهای کهن) بودو نگرشی فراسوی خیر و شر داشت،زرتشت را برمی گزیند تا چنین هدفی را در عصر حاضر از زبان او اعلام کند؟علت این انتخاب را می توان در گاهان جست. زرتشت گاهان پیامبری است اندیشمند که ارزش های تازه ای برای روزگار خود به ارمغان آورد،با خرافات مقابله کرد، و در پی ساختن جهانی نو بود، بر اساس آموزه هایی که هزاران سال دوام آورد ودیگران به اشکال گوناگون آنرا بازتولید کردند(رویارویی خیر وشر).اما در عصر کنونی از دید نیچه باید ارزش هایی نوین و متناسب با زمانه آفرید.محور تفکر نیچه در قالب استعاره ی "بازگشت جاودان زمان"ارزش گذاری مجدد ارزش هاست . همان کاری که زرتشت گاهان در عصر کهن آغازگر آن بود.پس او بار دیگر بایدبه عنوان آموزگار اول ودر قامت ابرانسان به گونه ای سمبولیک بازگردد؛این بار اما برضد اخلاق متافیزیکی ای که خود بنیان اش را نهاد و در راستای آفرینش ارزش هایی فراسوی خیر وشر.جدا از همه ی تفاوت ها بین زرتشت گاهان و زرتشت نیچه(که خودش بود)وی زرتشت را بدرستی بهترین الگو برای ابرانسانی میدانست که باید مدام در جهت نقد گذشته و پویایی اندیشه گام بردارد.با این حال زرتشت گاهان همچنان با بینشی به ژرفای تاریخ با ما سخن می گوید،در نهایت سادگی و زیبایی:
بهروزی از آن کسی است که دیگران را به بهروزی برساند(سرود43 بند1)
کسی که برای دیگران خواستار روشنایی است،روشنایی بدو ازرانی خواهد شد(بند2)
باید برای آبادانی جهان کوشید وآنرا بدرستی نگاهبانی کرد و به سوی روشنایی برد(سرود48 بند5)
ای مزدا،آن کس که جهان را خرمی بخش آرزو میکند وآنرا همواره آبادان میخواهد...بدرستی تواورا آشکارا در سرای فرزانه گان جای خواهی داد
(سرود50 بند2)
منابع:اوستا(گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه)_مروارید
سوفرن،پیرابر_زرتشت نیچه_مترجم بهروز صفدری_فکر روز
بنونیست،امیل_دین ایرانی برپایه ی متنهای مهم یونانی_مترجم بهمن سرکاراتی
L.H .Mills_ Zoroastrianism in Judaism_Boston.1918