📝 بررسی منشاء شیء نورانی در آسمان تهران و رشت و باکو

🔹در نخستین ساعات بامداد دوشنبه ۲۱ آبان ویدیوهایی از تهران، رشت، آستارا، باکو و … منتشر شد که یک شیء نورانی، با درخشندگی بیشتر از معمول را نشان می‌داد. این شیء در ارتفاع نسبتا بالا و در مسیری تقریبا مستقیم حرکت کرده و ردی طولانی از آتش به دنبال آن در آسمان کشیده شده‌بود.

🔹نه سرعت و نه زاویه این پرتابه، با موشک‌های بالستیک در مرحله پرتاب یا فاز ترمینال همخوانی ندارد. برای مثال ویدیوهای وعده صادق ۲ را ببینید. آنها با سرعت بسیار بالا با زاویه حمله بسیار بالا از ورای جو وارد آسمان منطقه هدف می‌شوند؛ اما در این مورد، زاویه تقریبا افقی حرکت را شاهد هستیم.

🔹نسبت اندازه جسم (نقطه زردرنگ) به طول دنباله (خط قرمز) در تصویر زیر با زبانه آتش پیشران سوخت جامد یا مایع، همخوانی ندارد. به عبارت دیگر دنباله بسیار بیشتر از حد معمول، دراز است.

🔹حداقل سه رنگ در دنباله دیده می‌شود که هر کدام به معنی مواد مختلف هستند؛ اما وقتی ماده‌ای در موتور موشک می‌سوزد، چه مایع و چه جامد، تنها یک ماده است.

🔹خروجی اگزوز موشک، یکنواخت است ولی در دنباله باقی‌مانده از این حرکت به‌خصوص در قسمت سوم (نارنجی رنگ) به نظر می‌رسد اجسام بسیار ریزی از قطعه اصلی جدا شده و در آسمان رها می‌شوند. یعنی یکنواخت نیست و قطعاتی در آن دیده می‌شود.

🔹آنچه در ویدیو می‌بینیم، نشان‌دهنده مسیر مستقیم و تکانه بالای جسم است. بنابراین جسمی که با سرعت بالایی در فضا در حال حرکت بوده، انرژی از دست داده و وارد جو شده‌است. در برخورد با جو در اثر اصطکاک، به دمای ذوب رسیده و در حال سوختن در آسمان است.

🔹آن جسم می‌تواند یک شهاب سنگ (Meteor) بوده باشد. روزانه ۵۰ تن سنگ، در قطعاتی کوچک تا صخره‌هایی چند متری وارد زمین می‌شوند.

🔹شهاب سنگ‌هایی که کمی بزرگ‌تر هستند، دنباله‌هایی به بلندی آنچه در این ویدیوها دیده می‌شود دارند که به آنها «آذرگوی» (Bolide) می‌گویند و می‌توانند منشائی برای این پدیده باشند.

🔹اما وجود ترکیبات مختلف در دنباله (تفاوت رنگ‌ها) یک احتمال دیگر را تقویت می‌کند که این جسم، نه یک تکه سنگ طبیعی بلکه یک زباله فضایی ناشی از پرتاب‌های اخیر یا ماهواره‌های مستعمل باشد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 جومونگ در بیت رهبری

🔹در ابتدای قسمت ۱۸۹ پادکست هفتگی فکت‌نامه به بررسی منشاء یک شیء نورانی که هفته قبل در آسمان چند شهر ایران مشاهده شده بود پرداختیم و در ادامه به خبر نادرستی که درباره آمادگی ایران برای حمله به اسرائیل منتشر شده بود اشاره کردیم.

🔹همزمان با انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، دو ادعای مرتبط با دونالد ترامپ و یک ادعا به اسم ایلان ماسک مطرح شد که هر سه را رد کردیم.

🔹اخیرا اظهارنظری از علی خامنه‌ای منتشر شد که مدعی بود «جومونگ» یک شخصیت خیالی است؛ ادعایی که برای اولین نیست مطرح می‌کند. ما درباره رد این ادعا نیز در این قسمت صحبت کردیم.

🔹پس از آن به بخشی از وصیت‌نامه روح‌الله خمینی پرداختیم که گفته می‌شد اعترافات او به درباره وضعیت جمهوری اسلامی است، اما ماجرا چیز دیگری بود.

🔹ویدیویی که به نماز جماعت در خیابان‌های پاریس منتسب شده بود و همچنین یک آپدیت کوتاه درباره تعرفه واردات آی‌فون به ایران، دو سوژه بعدی این اپیزود هستند.

🔹وضعیت نرخ باروری در کشور و تناقض‌هایی در آمار ساخت مسکن، دو موضوع این قسمت هستند که عدد و رقم‌های مختلفی را در آنها بررسی کردیم.

🔹ادعای نادرست درباره زیان‌های استفاده از ظروف آلومینیومی در آشپزی سوژه بعدی فکت‌چک‌های این هفته است.

🔹در پایان این قسمت، به عکس‌های جدید ترانه علیدوستی اشاره کردیم و توضیح دادیم که ادعای جعلی بودن آنها، ادعای نادرستی است.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

📝 بحران سوخت یا حذف مازوت‌ به نفع محیط‌زیست؛ دلیل خاموشی‌های جدید چیست؟

🔹سخنگوی دولت می‌گوید دلیل خاموشی‌های اخیر، حفاظت از محیط زیست با توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های اراک، کرج و اصفهان است.

🔹خود مسعود پزشکیان اما می‌گوید «چون ذخایر نیروگاهی ما کم است … ناگزیریم اکنون ذخایر نیروگاه‌ها را طوری تنظیم کنیم که زمستان با مشکل مواجه نشویم.»

🔹با این حال برخی مقام‌های دولتی، از جمله وزیر نفت، همچنان می‌گویند دلیل این اقدام دولت، «اهمیت سلامت مردم و محیط‌زیست» است.

🔹مرکز پژوهش‌های مجلس نیز تصریح کرده که به دلیل ناترازی گاز و کاهش ذخایر گازوئیل و نفت کوره، تامین برق در زمستان با مشکل مواجه خواهد شد.

🔹مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی نیز تایید کرده در اواخر تابستان امسال حجم ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها ۴۳ درصد و نفت‌کوره ۲۳ درصد نسبت به مدت مشابه پارسال کم شده است.

🔹این اما در حالی است که گزارش‌‌ سایت شانا، (شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی) نشان می‌دهد در ماه‌های گذشته حجم سوخت مایع تحویلی به نیروگاه‌ها بیش از ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده است.

🔹چگونه ممکن است همزمان با رشد ۱/۴ برابری تحویل سوخت مایع، حجم ذخایر گازوئیل و نفت کوره کاهش پیدا کرده باشد؟ پاسخ، کاهش سهمیه گاز نیروگاه‌ها است.

🔹به گفته مقام‌های وزارت نیرو، همزمان با کاهش ۶ درصدی گاز تحویلی به نیروگاه‌ها در سال ۱۴۰۳، مصرف گازوئیل ۱/۸ برابر و مصرف مازوت در نیروگاه‌ها ۲ برابر سال گذشته شده است.

🔹آمار رسمی از میزان مصرف مازوت در نیروگاه‌های ایران منتشر نمی‌شود، اما بر اساس اظهارات مقام‌های وزارت نیرو در سال گذشته، سهم مازوت در ترکیب سوخت نیروگاه‌ها حدود ۳ درصد و سهم گاز و گازوئیل به ترتیب ۹۳ و ۴ درصد است.

🔹اگر این نسبت‌ها در سال جاری نیز ثابت باقی مانده باشد، توقف مازوت‌سوزی فقط در سه نیروگاه کشور از سهم کلا سه درصدی مازوت در تامین سوخت مایع نیروگاهی، نمی‌تواند رقم قابل‌توجهی باشد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار طوفان در اسرائیل با سرعت ۸۰۰ کیلومتر بر ساعت

🔹در اینستاگرام ویدیویی منتشر شده که مدعیست طوفانی با سرعت ۸۰۰ کیلومتر در ساعت در اسرائیل است.

🔹این ویدیو ۶ ماه پیش در شبکه‌های اجتماعی با عنوان طوفان با سرعت ۲۰۰ کیلومتر در ساعت در تایلند منتشر شده‌بود.

🔹با توجه به فیزیک و سایز کره زمین و چگالی اتمسفر، وقوع طوفان با سرعت ۸۰۰ کیلومتر بر ساعت، روی کره زمین در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست و برای وقوع آن شرایطی نادر باید ایجاد شود؛ مثلا دمای کل زمین آن‌قدر زیاد شود که اقیانوس‌ها به ۵۰ درجه سانتیگراد برسند.

🔹در ویدیو، حرکت آماتور خودروهای سالم که به اطراف پرتاب می‌شوند اما وضعیت فیزیکی آنها سالم می‌ماند نیز نشان می‌هد ویدیو ساختگی است.

🔹بنابراین فکت‌نامه، به ادعای «طوفان در اسرائیل به سرعت ۸۰۰ کیلومتر در ساعت»، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 جومونگ در بیت رهبری

🔹در ابتدای قسمت ۱۸۹ پادکست هفتگی فکت‌نامه به بررسی منشاء یک شیء نورانی که هفته قبل در آسمان چند شهر ایران مشاهده شده بود پرداختیم و در ادامه به خبر نادرستی که درباره آمادگی ایران برای حمله به اسرائیل منتشر شده بود اشاره کردیم.

🔹همزمان با انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، دو ادعای مرتبط با دونالد ترامپ و یک ادعا به اسم ایلان ماسک مطرح شد که هر سه را رد کردیم.

🔹اخیرا اظهارنظری از علی خامنه‌ای منتشر شد که مدعی بود «جومونگ» یک شخصیت خیالی است؛ ادعایی که برای اولین نیست مطرح می‌کند. ما درباره رد این ادعا نیز در این قسمت صحبت کردیم.

🔹پس از آن به بخشی از وصیت‌نامه روح‌الله خمینی پرداختیم که گفته می‌شد اعترافات او به درباره وضعیت جمهوری اسلامی است، اما ماجرا چیز دیگری بود.

🔹ویدیویی که به نماز جماعت در خیابان‌های پاریس منتسب شده بود و همچنین یک آپدیت کوتاه درباره تعرفه واردات آی‌فون به ایران، دو سوژه بعدی این اپیزود هستند.

🔹وضعیت نرخ باروری در کشور و تناقض‌هایی در آمار ساخت مسکن، دو موضوع این قسمت هستند که عدد و رقم‌های مختلفی را در آنها بررسی کردیم.

🔹ادعای نادرست درباره زیان‌های استفاده از ظروف آلومینیومی در آشپزی سوژه بعدی فکت‌چک‌های این هفته است.

🔹در پایان این قسمت، به عکس‌های جدید ترانه علیدوستی اشاره کردیم و توضیح دادیم که ادعای جعلی بودن آنها، ادعای نادرستی است.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:56 مقدمه
00:03:40 بررسی منشاء شیء نورانی در آسمان تهران و رشت و باکو
00:08:54 خبر نادرست درباره آمادگی ایران برای حمله به اسرائیل
00:13:00 ترجمه نادرست از کتاب آمریکای زمین‌گیر ترامپ
00:16:53 ادعا و عکس نادرست درباره حضور دونالد ترامپ در ایران
00:21:09 ادعای نادرست درباره اظهارنظر ایلان ماسک درباره ایرپادها
00:25:10 شخصیت جومونگ خیالی نیست
00:34:35 ادعای اعتراف خمینی به ظلم و جنایت‌های حکومت
00:38:29 ویدیو نادرست منتسب به نماز جماعت در خیابان‌های پاریس
00:41:09 آیا تعرفه واردات آی‌فون تغییر کرده‌است؟
00:44:07 آمار نادرست درباره افزایش نرخ باروری در کشور
00:50:35 تناقض‌های «آمار ساخت مسکن» در ایران
00:55:02 استفاده از ظرف و فویل آلومینیوم در آشپزی خطرناک نیست
01:00:03 تصاویر ترانه علیدوستی جعلی نیستند
01:02:47 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ ادعای گمراه‌کننده انتقال ایدز با کاشت ناخن

🔹تصویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که مدعیست: «انتقال ایدز از طریق کاشت ناخن گزارش شده! ابزار اگه آلوده باشه، با کوچیک‌ترین تماس مبتلا می‌شید.»

🔹ویروس HIV عامل بیماری ایدز از سه راه اصلی از فرد مبتلا به فرد غیر مبتلا، منتقل می‌شود:
۱- آمیزش جنسی محافظت‌نشده (از جمله مقعدی و دهانی)
۲- قرارگرفتن در معرض بافت یا خون آلوده
۳- از مادر به فرزند در طول بارداری، زایمان یا شیردهی

🔹برای قرارگرفتن در معرض بافت یا خون آلوده راه‌های زیادی وجود دارد که منجر به انتقال ویروس به فرد سالم می‌شود؛ از محصولات خونی که در هنگام انتقال خون به فرد مورد نیاز، به همراه خود ویروس را منتقل می‌کنند، تا ابزارهایی مانند سرنگ‌های چندبار مصرف.

🔹ابزارهای خالکوبی، سوزن‌کاری و لوازم آرایشی و بهداشتی که امکان زخم کردن و تماس با خون را دارند و بین افراد مختلف، بدون استریل شدن، استفاده می‌شود نیز پتانسیل انتقال ویروس را دارند.

🔹بنابراین انتقال از طریق ابزارهای آلوده، تحت شرایط خاصی امکان‌پذیر است و ربطی به ماهیت شغل یا فعالیت ناخن‌کاری یا سایر مشاغل مربوط به امور آرایشی ندارد.

🔹عدم استفاده از وسایل استریل، در بعضی شرایط خاص ممکن است باعث انتقال شود. با این حال مطالعات نشان داده انتقال HIV در سالن‌های زیبایی یا خالکوبی در صورت رعایت اصول بهداشتی، بسیار نادر است.

🔹در نمونه‌ای نادر در سال ۲۰۱۴ برای اولین بار گزارشی با عنوان «یک مورد انتقال ویروس HIV-1 احتمالاً مرتبط با ابزار مانیکور» در فردی ساکن برزیل در مجلات علمی منتشر شد.

🔹اگرچه این زن و دختر عمویش از وسایل مانیکور مشترک استفاده می‌کردند، اما براساس گزارش محققان، این زن دقیقاً «در حین مانیکور» به HIV مبتلا نشده بود؛ توصیفی که باعث ایجاد ترس یا نگرانی از سالن‌های ناخن‌کاری شده‌است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای انتشار گزارش‌هایی درباره «انتقال ایدز از طریق کاشت ناخن و ارتباط این قبیل مشاغل با این بیماری، نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار رقص جنیفر لوپز بر روی نماد کعبه در عربستان

🔹در روزهای اخیر همزمان با برگزاری پنجمین دوره جشنواره «موسم ریاض» ۲۰۲۴ در عربستان سعودی، ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی ایران و برخی کشورهای عربی منتشر و ادعا شده که «کنسرت و رقص جنیفر لوپز بر روی نماد کعبه در عربستان» را نشان می‌دهد.

🔹هیچ‌یک از اجزای این ادعا درست نیست.

🔹خواننده مورد اشاره در این ویدیو، نه جنیفر لوپز، که تیلور سویفت است.

🔹زمان و محل برگزاری کنسرت، نه این روزها و در عربستان بلکه حدود ۶ ماه پیش و در استکهلم سوئد است.

🔹استیج مکعب شکلی که سویفت روی آن ایستاده نیز نه نماد کعبه، که بخشی از یک استیج پلکانی متحرک است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای رقص و آواز جنیفر لوپز روی نمادی از کعبه نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ بودجه کلینیک ترک بی‌حجابی نامشخص است، اما ۲۵۵ میلیارد تومان نیست

🔹رسانه‌های داخلی و خارجی گزارش کرده‌اند که دولت جمهوری اسلامی در سال ۱۴۰۳ مبلغ ۲۵۵ میلیارد تومان بودجه برای اجرای طرح «کلینیک ترک بی‌حجابی» اختصاص داده است.

🔹منبع این گزارش‌ها روزنامه اعتماد است که نوشته «[این] طرح… در ستاد امر به معروف و نهی از منکر‌ تهیه شده که در بودجه ۱۴۰۳ رقم ۱۵۵ میلیارد تومان از ردیف عمومی‌ و ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه اختصاصی» دریافت می‌کند.

🔹این ارقام در واقع جمع بودجه جاری و اختصاصی کل ستاد امر به معروف است و فقط به «طرح کلینیک ترک بی‌حجابی» اختصاص ندارد.

🔹در بودجه امسال ۱۵۶ میلیارد تومان اعتبارات جاری، ۴۹ میلیارد تومان اعتبارات عمرانی و ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبارات اختصاصی برای ستاد اجرای امر به معروف در نظر گرفته شده است.

🔹منظور از اعتبارات «اختصاصی» در واقع از بخشی از منابع مالی بانک‌ها و شرکت‌های دولتی است که برای «ارتقای اخلاق و فرهنگ اسلامی» به نهادهای عمدتا مذهبی و تبلیغاتی اختصاص پیدا می‌کند.

🔹ستاد امر به معروف در بیانیه‌ای وجود «طرح کلینیک ترک بی‌حجابی» را تایید کرده، اما معلوم نیست چقدر از منابع مالی خود را صرف اجرای آن می‌کند.

🔹منابع مالی ستاد امر به معروف محدود به یک ردیف بودجه نیست. اما برای خود همین ردیف از سال ۱۳۹۶ تاکنون دست‌کم ۷۰۰ میلیارد تومان از منابع عمومی بودجه هزینه شده است.

🔹اگر ارزش این پول را با احتساب نرخ تورم هر سال محاسبه کنیم، ارزش بودجه این نهاد به قیمت ثابت در مهر ماه ۱۴۰۳ به بیش از ۱۷۰۰ میلیارد تومان می‌رسد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت دوازدهم - «زندان»

🔹عنوان دوازدهمین قسمت پادکست هزارداستان بودجه، «زندان» است. در این قسمت سراغ بودجه سازمان زندان‌ها رفته‌ایم؛ سازمانی که از بزرگ‌ترین و هزینه‌برترین دستگاه‌ها در ایران محسوب می‌شود.

🔹در این قسمت، درباره بزرگی جمعیت زندانیان و هزینه‌های آن صحبت کرده‌ایم، به پروژه‌های ساخت بیش از ۵۰ زندان و ۵۰ بازداشتگاه جدید در سراسر کشور که برای آنها بودجه در نظر گرفته شده اشاره کردیم و از منابعی گفته‌ایم که به صورت پنهان و غیرشفاف از بخش‌های گوناگون بودجه صرف تامین مالی تشکیلات اداره زندان‌ها در ایران می‌شود.

🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.

🔹این قسمت پادکست یک هفته قبل در رادیوفردا و کانال هزارداستان بودجه در کست‌باکس منتشر شد و حالا در اکانت‌های فکت‌نامه نیز در دسترس است.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در سایت رادیو فردا بشنوید

👈در کست‌باکس فکت‌نامه بشنوید

🌐 @Factnameh

🔹 نقل قول سیاستمدار لبنانی از علی لاریجانی درباره کمک مالی ایران به لبنان

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی از مصاحبه یک سیاستمدار لبنانی منتشر شده که به نقل از علی لاریجانی می‌گوید ایران از طریق حزب‌الله به هر خانواده آواره لبنانی ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار کمک می‌کند.

🔹این ویدئوی کوتاهِ فراگیرشده، ساختگی نیست و «درست» است.

🔹ویدیو، بخشی از مصاحبه وئام وهاب، در ۲۵ آبان ۱۴۰۳، روز دوم سفر اخیر علی لاریجانی به سوریه و لبنان است.

🔹وئام وهاب در این گفتگو اعلام می‌کند که لاریجانی گفته ایران ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار به هر خانواده آواره لبنانی می‌دهد.

🔹این خبر در بعضی از اکانت‌ها در شبکه‌های اجتماعی ایران به این صورت منتشر شده که گویی خبر را خود لاریجانی اعلام کرده و این پول به همه خانواده‌های لبنانی داده می‌شود.

🔹این ادعاها دقیق نیستند. این خبر نه از سوی خود لاریجانی که از سوی یک سیاستمدار لبنانی مطرح شده و او گفته که این پول قرار است به خانواده‌های آواره لبنانی داده شود، نه همه لبنانی‌ها.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh