❌ آمار جمعیت ۱۷ میلیون نفری افغانستانی‌ها در ایران، نادرست است

🔹چندی قبل یک نماینده مجلس گفت جمعیت افغانستانی‌ها در ایران ۱۷ میلیون نفر است. این ادعا بی‌اساس است. آخرین اعلام و برآورد رسمی ایران، این آمار را حدود ۵ میلیون نفر و برآورد رسمی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در تابستان ۲۰۲۴ نیز چهار و نیم میلیون نفر می‌داند.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 در زمان انفجار و حمله نظامی، زمینه انتشار و بازنشر «عکس‌ها و ویدئوهای قدیمی» در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها بیشتر از گذشته است.
یک توصیه، بازنشر نکردن تصاویری است که از درستی و زمان آنها اطمینان نداریم.
🌐 @Factnameh

❌ این ویدئو ارتباطی با حمله اسرائیل به ایران ندارد. فیلم مربوط به حملات چند روز گذشته اسرائیل به بیروت است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 قالیچه پرنده حسابی

🔹در ابتدای قسمت ۱۸۶ پادکست هفتگی فکت‌نامه اشاره کرده‌ایم که به‌تازگی مجموع دانلود پادکست‌های ما در پادگیرها از مرز یک میلیون دانلود گذشت.

🔹در ادامه به چند موضوع مرتبط با سلامت پرداختیم؛ ابتدا درباره بی‌اعتبار بودن «آزمایش بکارت»، سپس ادعای درمان سرطان با «فستینگ»، سوم، ادعای اثر «میدان شعوری» در درمان سرطان کبد و البته مشکلات تامین دارو در اروپا.

🔹چند تصویر نادرست یا ساختگی، سوژه‌های بعدی این پادکست هستند؛ تصویر نادرست منتسب به کشته‌شدگان افغانستانی در مرز ایران، عکس‌های ساختگی از فرودگاه بیروت زیر آتش و عکسی که به صادق هدایت نسبت داده شده بود.

🔹پس از آن، سراغ ادعاهای مرتبط با چند کشور دیگر رفتیم؛ از تمجید نلسون ماندلا رهبر کنگره ملی آفریقا از خمینی و آمار بیماری‌های روانی در ترکیه گرفته تا ویدیوی منتسب به بازداشت یک امام جمعه در عربستان و جمعیت کارمندان دولتی در ژاپن.

🔹در پایان فکت‌چک‌های این قسمت، صحبت‌های ایرج حسابی را بررسی کردیم که مدعی شده بود صدها سال قبل ایرانی‌ها قالی پرنده می‌ساختند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:28 مقدمه
00:04:40 «آزمایش بکارت» غیرعلمی و بی‌اعتبار است
00:10:37 ادعای خطرناک درباره آثار فستینگ بر درمان سرطان
00:16:24 ادعای شاخ‌دار اثبات اثر میدان شعوری در درمان سرطان کبد
00:22:54 درباره مشکلات تامین دارو در آلمان و اروپا چه می‌دانیم؟
00:26:20 تصویر نادرست درباره خبر تیراندازی مرزبانی ایران به افغانستانی‌ها
00:28:41 عکس‌های ساختگی برای نشان دادن انفجار نزدیک فرودگاه بیروت
00:31:24 استفاده از عکس‌های نقاش لهستانی به جای صادق هدایت
00:35:23 ماجرای تمجید ماندلا از خمینی
00:41:48 آمار بیماری‌های روانی در ترکیه در مقایسه با جهان
00:44:31 ویدیوی نادرست منتسب به بازداشت خطیب نماز جمعه مدینه
00:46:23 درباره جمعیت کارمندان دولتی در ژاپن چه می‌دانیم؟
00:51:37 ادعای شاخ‌دار ایرج حسابی درباره قالی پرنده
01:01:03 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار کشف اسکلت غول در آمازون با گردن دراز

🔹در شبکه‌های اجتماعی تصاویری منتشر شده و مدعیست «کشف تکان‌دهنده اسکلت غول در جنگل‌های آمازون با درازترین گردن در جهان» است.

🔹نکته اول این است که از نظر آناتومی، وجود چنین موجودی با این مدل اندام، غیرممکن است.

🔹نکته دوم اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد هر سه تصویر، به همراه مجموعه دیگری از تصاویر مشابه از انسان‌های گردن‌دراز، همگی دستکاری شده، ساخته هوش مصنوعی و جعلی هستند و چنین کشفی هم هرگز رخ نداده‌است.

🔹در فرهنگ کایان در جنوب شرق آسیا، حلقه‌های از کودکی حلقه‌هایی به گردن زنان می‌بستند. در مورد اندازه گردن زنان کایان، رکورد دقیق ثبت‌شده درازترین گردن ۱۹/۷ سانتی‌متر (گینس) و ادعای راستی‌آزمایی نشده اما نقل قول شده از منابع معتبر ۳۸ سانتی‌متر (بریتانیکا) است؛ در حالی که گردن‌های این تصاویرِ ساختگی، بیش از یک متر هستند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای شبکه‌های اجتماعی در مورد «کشف تکان‌دهنده اسکلت غول در جنگل‌های آمازون با درازترین گردن در جهان» و تصاویر جعلی آن، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی نادرست منتسب به سربازان جان‌باخته در حمله اسرائیل به ایران

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که مدعی است یکی از سربازان کشته شده در حمله اخیر اسرائیل به ایران را نشان می‌دهد که پیش از این، در بازگشت به خانه مادرش را غافلگیر کرده‌بود.

🔹بر اساس اعلام منابع رسمی این حمله ۴ جانباخته نظامی داشته که هیچ کدام شباهتی به سرباز حاضر در این ویدیو ندارند.

🔹علاوه بر آن لباس این سرباز نشان می‌دهد او جزو نیروهای سپاه است و روی گردن و بازوی لباس خود آرم و نشان رزم‌یاری سپاه را دارد.

🔹این در حالی است که جانباختگان این حمله از نیروهای «پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نپاجا)» بودند.

از این رو فکت‌نامه به ادعای شبکه‌های اجتماعی درباره این ویدیو، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار درباره یک خلبان زن ایرانی در ارتش اسرائیل

🔹در شبکه‌های اجتماعی عکسی از یک زن که گفته می‌شود خلبان است منتشر و ادعا شده که او فردی به نام «ماریا اسکندری خلبان جنگنده F16 ارتش اسرائیل و اصالتا ایرانی است.»

🔹این عکس بیش از یک سال پیش به دست یک عکاس اهل تگزاس در اینستاگرام او منتشر شده بود.

🔹تصویر در پایگاه نیروی هوایی Laughlin در تگزاس ایالات متحده عکس‌برداری شده است.

🔹نشان‌های روی یونیفورم زن نشان می‌دهد که او عضو گارد ملی هوایی آمریکا و اسکادران ۱۷۴ سوخت‌گیری هوایی ایالات متحده است.

🔹ادعای ایرانی بودن این زن هم بی‌اساس است و ما سابقه‌ای از زنی خلبان به این نام نیافتیم.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیو نادرست منتسب به کودک غزه‌ای که زیر آوار مانده

🔹ویدیویی از یک کودک در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که ادعا شده تصویر یک کودک فلسطینی از غزه است که در انتظار کمک و در تلاش برای بیرون آمدن از زیر آوار است.

🔹او نه کودک غزه‌ای که زیر آوار گیر کرده، بلکه کودکی اهل سوریه است که در خانه‌اش مشغول بازی است.

🔹ویدیوهای متعددی از او طی سه روز اخیر در اکانتی در تیک‌تاک منتشر شده، از جمله ویدیویی که کودک در آن سوی دیوار در حال بازی نشان می‌دهد.

🔹صاحب اکانت توضیح داده که این کودک سوری در خانه خود در حال بازی است و درخواست کرده که دیگر ویدیوهای او با عنوان کودکی که زیر آوار مانده، منتشر نشود.

🔹از این رو فکت‌نامه به ادعای مطرح‌شده درباره این کودک نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 واژه‌نامه دروغ‌پراکنی: «دست خدا» نظام را پیش می‌برد

🔹پادکست و مجموعه‌مقالات «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» به کلیدواژه‌هایی می‌پردازد که در گفتمان رسمی حکومت ایران برای انتشار ادعاهای بی‌مبنای خود استفاده می‌شود.

🔹این کلیدواژه‌ها طی چندین دهه به طور سیستماتیک از سوی مقامات ارشد و رسانه‌های دولتی ایران استفاده و به تدریج به بخشی جدایی‌ناپذیر از سازوکار انتشار اطلاعات نادرست در ایران تبدیل شده‌اند.

🔹در نتیجه این کلیدواژه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در تبلیغ باورهای نادرست و غیرمستند در جامعه ایران داشته‌اند، تا جایی که نه تنها بر حامیان حکومت ایران، بلکه به‌طور غیرمستقیم بر ادبیات منتقدان و مخالفان نیز تأثیر گذاشته است.

🔹موضوع ششمین قسمت از سری‌پادکست‌های «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی»، انتشار روایت‌های حکومتی، راجع به معجزه یا امدادهای غیبی است.

🔹در تاریخ جمهوری اسلامی، توجیه تصمیم‌گیری‌های بی‌مبنا با ادعاهای ماوراءالطبیعه، سنت رایجی بوده و نمونه‌های آن را مثلا در دوران جنگ ایران و عراق می‌توان مشاهده کرد.

🔹علی خامنه‌ای نیز ادعاها درباره امداد غیبی و پشتیبانی خدا از مسئولان جمهوری اسلامی و صحبت با امام غایب را در موارد متعددی تکرار کرده است؛ از جمله در هنگام سرکوب‌های اعتراضات مردمی.

🎧 پادکست «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» به همراه مقاله مرتبط با آن، هر دو هفته یک‌بار چهارشنبه‌ها در پادگیرها و سایت فکت‌نامه منتشر خواهد شد. برای شنیدن این پادکست‌ها اسم «فکت‌نامه» را در اپلیکشین‌های پادکست جستجو کنید.

👈 «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

👈 لینک مقاله در وبسایت فکت‌نامه

🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت یازدهم - «رمزگشایی از بودجه ۱۴۰۴»

🔹هفته گذشته، مسعود پزشکیان لایحه بودجه ۱۴۰۴ را تحویل مجلس داد؛ لایحه‌ای که هم از نظر فرم و هم از نظر محتوا، تفاوت زیادی با بودجه‌های سال‌های قبل دارد.

🔹در یازدهمین قسمت پادکست «هزارداستان بودجه»، درباره لایحه بودجه ۱۴۰۴، نحوه مواجهه مجلس با بودجه، درآمدهای نفتی و افزایش چند برابری سهم نیروهای مسلح از نفت صحبت کرده‌ایم.

🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در سایت رادیو فردا بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی کودکی اهل غزه که خواهرش را روی شانه‌های خود حمل می‌کند

🔹در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ویدیویی از کودکی منتشر شده که گفته می‌شود دختر بچه فلسطینی است که با پای برهنه در غزه خواهر کوچک و زخمی‌اش را به دوش گرفته و با خود می‌برد.

🔹گروهی از کاربران شبکه‌های اجتماعی به این ویدیو تردید وارد کرده و آن را ساختگی دانستند، اما بررسی‌های ما نشان می‌دهد که این ویدیو درست است.

🔹طی ۱۰ روز اخیر چندین ویدیو از این دو کودک تهیه و منتشر شده که اغلب آنان را یک عکاس خبری و یک فعال شبکه‌های اجتماعی در غزه منتشر کردند.

🔹بر اساس اطلاعات موجود در این ویدیوها این کودکان در بلوار صلاح‌الدین در مرکز غزه به سوی کمپ پناهندگان البریج در حرکت بودند. پای کودک کوچکتر مدتی پیش از آن به دلیل تصادف با اتومبیل شکسته و در گچ بود. در این مسیر با یک عکاس خبری برخورد کردند. او ویدیوی اول را از آنان ضبط می‌کند و با اتومبیل خود آنها را به کمپ می‌رساند و ویدیو را در اینستاگرام خود منتشر می‌کند.

🔹این ویدیو وایرال می‌شود، امدادگران این کودکان را در کمپ پیدا می‌کنند، گچ پای کودک را باز می‌کنند، به آنها غذا و لباس می‌رسانند و یک فعال شبکه‌های اجتماعی دیگر در غزه از این روند فیلم می‌گیرد و در اینستاگرام خود منتشر می‌کند.

🔹از سوی دیگر این ادعا که «پدر و مادر و برادر این کودک کشته شدند و او در حال حمل جسد برادرش است» نیز فقط در تکذیب آن ویدیو مطرح شده و در ویدیوی اولیه‌ای که از این کودکان منتشر شده بود چنین ادعایی وجود نداشت.

🔹بنابراین فکت‌نامه به «ویدیوی فراگیر شده از دو کودک ساکن غزه که در آن یکی از آنان خواهرش را روی ‌شانه‌ خود حمل می‌کند»، نشان «درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار در مورد ردیابی حسن نصرالله به دست اسرائیل از طریق واکسن کرونا

🔹این روزها در برنامه «سلام صبح بخیر» شبکه سه صدا و سیما این ادعا مطرح شده که اسرائیل از طریق واکسن‌های کرونایی که قبلا زده شده می‌تواند دریابد که افراد کجا حضور دارند و مردم دنیا را کدگذاری کرده و از این طریق توانسته سران حزب‌الله را ترور کند.

🔹این ادعا شاخ‌دار و در واقع تکرار تئوری‌های توطئه مشهوری است که سال‌هاست درباره واکسن‌ها شنیده می‌شود.

🔹در ترکیبات هیچ‌کدام از واکسن‌های تایید شده کرونا (و دیگر واکسن‌ها) چنین امکانی وجود ندارد. تاکنون میلیاردها دوز واکسن کرونا در جهان تزریق شده و پژوهشگران، نهادهای نظارتی و آزمایشگاهی، در مراحل مختلف آزمایش‌های بالینی و سپس در مرحله واکسیناسیون سراسری، مطالعاتی بر روی ترکیب‌های این واکسن‌ها انجام داده‌اند.

🔹هیچ کدام از این نهادها وجود چنین چیزی را اعلام نکرده‌اند.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعای مطرح شده در صدا و سیما نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 آمار ضد و نقیض از قیمت مواد غذایی در غزه

🔹دستیار ویژه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌گوید: «قیمت آرد در غزه به کیلویی۱/۵ میلیون تومان، شکر کیلویی ۲/۱ میلیون و برنج به کیلویی ۱/۷ میلیون تومان رسیده است.»

🔹مشخص نیست، این قیمت‌گیری‌ در چه زمانی و در کدام مناطق غزه انجام شده، اما این اعداد و ارقام اختلاف بسیار زیادی با قیمت‌های اداره آمار فلسطین در ماه گذشته میلادی دارد.

🔹بر اساس آمار رسمی ارزش یک کیلوگرم آرد در ماه سپتامبر ۴۸ هزار تومان، قیمت شکر ۲۸۵ هزار تومان و قیمت برنج حدود ۱۱۶ هزار تومان بوده است.

🔹این قیمت‌ها با احتساب میانگین قیمت دلار در ماه سپتامبر محاسبه شده‌اند.

🔹در هفته‌های اخیر گزارش‌های دیگری نیز در برخی رسانه‌ها مانند الجزیره یا مرکز رسانه‌ای سازمان ملل متحد منتشر شده که در آنها قیمت آرد و شکر چند برابر آمار رسمی گزارش شده است.

🔹به عنوان نمونه شبکه خبری الجزیره نیز ۱۶ اکتبر ۲۰۲۴ میلادی در گزارشی اعلام کرد میانگین قیمت آرد در غزه ۱/۴ میلیون تومان و میانگین قیمت شکر ۲/۶ میلیون تومان بوده است.

🔹در یک نمونه دیگر، مرکز رسانه‌ای سازمان ملل متحد در تاریخ ۱۸ اکتبر گزارش داده است که ارزش یک کیلوگرم شکر در غزه به حدود ۸۰۵ هزار تومان رسیده است.

🔹اختلاف بسیار زیادی میان گزارش‌های رسانه‌ای و قیمت‌های رسمی وجود دارد و فکت‌نامه به طور مستقل نمی‌تواند هیچ کدام آنها را تایید کند.

🔹به همین دلیل به آمارهای اعلام شده در صداوسیما درباره قیمت‌ها در غزه نشان «غیرقابل اثبات» می‌دهیم.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 بیروت به جای تهران

🔹در قسمت ۱۸۷ پادکست هفتگی فکت‌نامه اغلب فکت‌چک‌ها با درگیری‌های اخیر اسرائیل، ایران، حماس و حزب‌الله ارتباط دارد.

🔹پس از دو فکت‌چک درباره یحیی سنوار یعنی وصیت‌نامه منتسب به او و ادعای حضور او در جنگ عراق علیه ایران، سراغ تصاویر نادرستی رفتیم که به حمله اخیر اسرائیل به ایران نسبت داده شده بود.

🔹چند عکس قدیمی و عکس‌ها و ویدیوهایی از بیروت، از جمله تصاویری بود که به جای تصاویر واقعی حمله اسرائیل استفاده شده بود.

🔹ویدیویی که به یکی از سربازان جان‌باخته در حمله اسرائیل نسبت داده شده بود، ادعای حضور یک خلبان زن ایرانی در ارتش اسرائیل، دو ویدیوی متفاوت از دو کودکی که گفته شده بود از آوارگان فلسطین و غزه هستند و ادعای بی‌اساسِ اهدای چشم زن لبنانی به همسرش، سوژه‌هایی هستند که در ارتباط با درگیری‌های اخیر منطقه، بررسی کرده‌ایم.

🔹چند روز قبل که موضوع جزایر سه‌گانه باز هم بر سر زبان‌ها افتاده بود، ادعایی درباره نام واقعی جزیره ابوموسی مطرح شد. در مقاله‌ای توضیح دادیم که درباره نام‌های این جزیره چه می‌دانیم.

🔹یک اسکناس نمادین در دستان پوتین، سوژه چند روز رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی را فراهم کرده بود. در این قسمت درباره این اسکناس و ادعاهای نادرستی که درباره آن مطرح شده بود، صحبت کرده‌ایم.

🔹آخرین فکت‌چک این قسمت، ادعای شاخ‌داری است که درباره غول‌های کشف‌شده در جنگل‌های آمازون بیان شده بود.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار در مورد جت جنگی بشقاب پرنده ایلان ماسک

🔹در شبکه‌های اجتماعی تصاویری با این ادعا منتشر شده که ایلان ماسک از یک جت جنگنده بشقاب پرنده به نام Nova1 رونمایی کرده که توانایی‌های خارق‌العاده‌ای دارد و قوانین فیزیک را تغییر می‌دهد.

🔹نه در مصاحبه‌ها و اظهارات ایلان ماسک در گفتگو با رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و نه در وب‌سایت‌های شرکت اسپیس‌اکس و تسلا متعلق به ماسک، اثری از چنین خبری یافت نمی‌شود.

🔹منشاء این ادعا ویدیویی است که حدود سه ماه پیش در یک کانال یوتیوب به نام Military Forces منتشر شده است.

🔹در این ویدیو ادعاهای عجیبی مطرح شده از جمله اینکه این جت-بشقاب‌پرنده قادر است به سرعت ۷۴۰۰ کیلومتر در ساعت (۶ ماخ) برسد. این در حالی است که سرعت سریع‌ترین جت‌های جنگی جهان در حال حاضر نصف این مقدار یعنی حدود ۳.۳ ماخ است.

🔹همچنین ادعا شده که این جت برای استتار می‌تواند خود را به شکل ابر درآورد یا از امواج مایکروویو برای ذوب و نابود کردن هواپیماهای دشمن استفاده کند؛ ادعاهایی که در حال حاضر بیشتر به داستان‌های علمی و تخیلی شباهت دارد تا دستاورد علمی.

🔹بنابراین با توجه به اطلاعات موجود، فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh