🎙 باب اسفنجی و دانشمندان برتر

🔹در ابتدای قسمت ۱۷۷ پادکست فکت‌نامه، پس از معرفی پادکست جدید «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» و مرور کوتاه چند خبر و ادعا، سراغ فکت‌چک‌های هفته اخیر رفتیم.

🔹دو ادعای مرتبط با گزینه‌های پیشنهادی کابینه مسعود پزشکیان را فکت‌چک کردیم؛ گزینه‌هایی که البته ساعاتی پیش از ضبط پادکست این هفته، همگی از مجلس رای اعتماد گرفتند؛ آن هم در پروسه‌ای که بی‌حاشیه نبود.

🔹ادعای اول به رتبه علمی ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، مربوط می‌شد و دومین ادعا نیز از سوی عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد مطرح شده بود که هر دو را فکت‌چک کردیم.

🔹در روزهای اخیر خبرها و ویدیوهایی منتشر شد که ادعا می‌کرد پلیس بریتانیا چند نفر را بخاطر پست‌هایی در شبکه‌های اجتماعی بازداشت کرده است. این موضوع را فکت‌چک کردیم و جداگانه درباره ادعا و ویدیوهایش حرف زده‌ایم.

🔹یکی از مقام‌های شرکت توانیر درباره رشد مصرف برق در ایران آماری ارائه کرده بود که هرچند بی‌ربط با واقعیت نبود اما یک نکته مهم در آن نادیده گرفته شده بود.

🔹یکی از پربحث‌ترین و پرحاشیه‌ترین موضوعات روزهای اخیر، درخواست مبینا نعمت‌زاده برای تحصیل بدون کنکور در رشته پزشکی بود. ادعایی که در یکی از برنامه‌های صداوسیما مطرح شده بود، باعث شد حواشی این مساله بیشتر شود. ما این ادعا را درستی‌سنجی کردیم.

🔹آخرین فکت‌چک این هفته، مربوط به این ادعا بود که کارتون «باب اسفنجی» موجب به وجود آمدن یا تشدید عارضه نقص توجه و‌ تمرکز در کودکان می‌شود. در این پادکست درباره فکت‌چک این ادعا توضیح دادیم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:32 مقدمه
00:08:54 وزیر پیشنهادی ارتباطات در لیست «دو درصد محققان برتر جهان» است؟
00:22:23 بانک مرکزی چقدر ارز به بازار تزریق کرده‌است؟‌
00:28:24 رشد مصرف برق در ایران
00:31:58 بازداشت و حکم زندان به‌خاطر ایجاد تنفر نژادی در فیس‌بوک
00:38:36 درباره تحصیل مبینا نعمت‌زاده در رشته پزشکی چه می‌دانیم؟
00:47:47 باب اسفنجی و عارضه نقص توجه و‌ تمرکز
00:54:55 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

🎙 نسخه‌های mp3 قسمت‌های اول تا چهارم پادکست «هزارداستان بودجه»

🔹بنا به درخواست مخاطبان عزیز، نسخه mp3 پادکست «هزارداستان بودجه» در کانال تلگرام فکت‌نامه منتشر خواهد شد.

🔹قسمت پنجم پیش‌تر منتشر شد، قسمت ششم هفته بعد در کانال منتشر خواهد شد و قسمت‌های اول تا چهارم نیز هم‌اکنون در دسترس شماست.

🔹«هزارداستان بودجه»، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا، بازخوانی ماجراهای بودار و کمتر شنیده شده بودجه سالانه کل کشور است که هر دو هفته یک‌بار منتشر می‌شود.

🎙 پادکست «هزار داستان بودجه» را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

👈 در کست‌باکس رادیوفردا بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ سینه‌زنی، کنسرت آمریکایی و کاهش غم و اضطراب

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی با این ادعا منتشر شده که «دانشمندان آمریکایی کشف کردند سینه زدن دسته‌جمعی غم و اضطراب را کاهش می‌دهد و حالا در کنسرت‌هایشان سینه‌ می‌زنند.»

🔹دانشمندان آمریکایی کشفی راجع به اثرات مثبت سینه‌زنی جمعی در کاهش غم و اضطراب نداشته‌اند.

🔹با وجود این در شبکه‌های اجتماعی فارسی فردی به نام محمدرضا صفاری که در زمینه‌های گوناگون از فقه و حقوق تا سیاست و شعر و طب سنتی و جانورشناسی کتاب‌هایی نوشته، این ادعا را مطرح کرده است.

🔹یک تکنیک طب جایگزین کاهش استرس و اضطراب، به نام «تکنیک آزادی عاطفی» Emotional Freedom Technique یا تکنیک ضربه زدن Tapping Therapy وجود دارد که در آن، فرد برای کاهش استرس و اضطراب به شیوه مشخص به جاهای مختلف بدن از بالای سر و ابروی و زیر چشم گرفته تا زیر بغل و وسط استخوان ترقوه و جایی نزدیک به قفسه سینه ضربه می‌زند.

🔹این تکنیک، ادعایی شبه‌علمی است که دلایل کافی برای آن وجود ندارد. ضربه زدنی که در این تکنیک وجود دارد نیز شباهتی به سینه‌زنی جمعی به شیوه‌ای که می‌شناسیم، ندارد.

🔹ویدیویی که به عنوان سینه‌زنی در کنسرتی در ایالات متحده منتشر شده، بازخوانی قطعه‌ای به نام Sing Out/March On است که در زمان اوج جنبش «جان سیاهان مهم است» در ایالات متحده ساخته شد و در اجراهای مختلف آن، کارهایی مانند دست زدن، پا کوبیدن یا زدن بر روی سینه‌ برای ایجاد هماهنگی انجام می‌شود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست تعظیم پدر دونالد ترامپ در برابر شاه

🔹در شبکه‌های اجتماعی عکسی با عنوان «تعظیم پدر دونالد ترامپ در برابر شاه ایران» منتشر شده است.

🔹این تصویر با همین ادعا در سطح وسیعی در شبکه‌های اجتماعی فارسی منتشر شده و دست‌کم از چهار سال پیش در توییتر و اینستاگرام در گردش است.

🔹این فرد «اندرو کیلگور» سفیر پیشین ایالات متحده در قطر است که در دهه ۱۹۷۰ در خاورمیانه ماموریت دیپلماتیک داشت و مدتی هم در تهران خدمت می‌کرد.

🔹این عکس را نوه اندرو کیلگور، هشت سال پیش همزمان با مرگ اندرو کیلگور در شبکه اجتماعی ردیت منتشر کرد.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا که تصویر منتشر شده «تعظیم پدر دونالد ترامپ در برابر شاه ایران» را نشان می‌دهد نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت ششم - «پروژه جمعیت»

🔹«پروژه جمعیت» در ایران بیش از یک دهه پیش با دستور رهبر جمهوری اسلامی برای افزایش جمعیت کلید خورد و به سرعت تبدیل به یکی از بزرگترین و پرهزینه‌ترین پروژه‌های کلان در ایران شد.

🔹سالانه هزاران میلیارد تومان از منابع بودجه، با مشارکت نهادها و گروه‌های ذی‌نفع هوادار حکومت برای پیشبرد این پروژه هزینه می‌شود، اما نه‌تنها تغییری در روند تغییرات جمعیتی رخ نداده، بلکه طبق آمار رسمی روند نزولی شاخص‌های جمعیتی به نسبت قبل شتاب بیشتری پیدا کرده‌اند.

🔹در ششمین قسمت پادکست هزارداستان بودجه درباره «پروژه جمعیت»، ابعاد و هزینه‌های آن و بعضی مسائل دیگر مربوط به این ماجرا صحبت کرده‌ایم.

🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.

🔹این قسمت پادکست یک هفته قبل در رادیوفردا و کانال هزارداستان بودجه در کست‌باکس منتشر شد و حالا در اکانت‌های فکت‌نامه نیز در دسترس است.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در سایت رادیو فردا بشنوید

👈در کست‌باکس فکت‌نامه بشنوید

🌐 @Factnameh

🔹 درباره تحصیل مبینا نعمت‌زاده در رشته پزشکی چه می‌دانیم؟

🔹پس از درخواست مبینا نعمت‌زاده برای تحصیل بدون کنکور در رشته پزشکی، یک مجری صداوسیما گفت این درخواست تایید شده است.

🔹این ادعا نادرست است. وزارت ورزش و سازمان سنجش گفته‌اند این امکان فقط برای رشته‌های تربیت بدنی و ورزشی است. خود نعمت‌زاده هم از تایید درخواستش ابراز بی‌اطلاعی کرده است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ اطلاعات نادرست حاشیه بازداشت موسس پیام‌رسان تلگرام

🔹روز ۷ شهریور ۱۴۰۳، چند رسانه از جمله خبرآنلاین و ایلنا مدعی شدند: «حاکم دبی، خرید ۸۰ فروند جنگنده از فرانسه را به‌خاطر بازداشت پاول دورف، مدیر تلگرام، تعلیق کرد.»

🔹منبع بیشتر این اخبار یک حساب کاربری مشهور به تولید اخبار جعلی در حمایت از حکومت روسیه است. این حساب کاربری، پس از پخش شایعه، توییت خود را پاک کرد.

🔹این ادعا بی‌اساس است. آنچه می‌دانیم، واکنش روز ۲۷ اوت دولت امارات متحده عربی، نسبت به دستگیری دورف است. پاول دورف شهروندی امارات متحده عربی را هم دارد و اپلیکیشن تلگرام نیز در امارات فعالیت می‌کند. بنابراین وزارت خارجه این کشور در بیانیه‌ خود، خواهان خدمات کنسولی متناسب شهروند اماراتی به او در فرانسه شد.

🔹تا زمان تهیه این گزارش، خبر یا گزارش رسمی‌ای مبنی بر لغو خرید جنگنده‌ها منتشر نشده است؛ نه از سوی دولت امارات متحده عربی، نه از سوی حاکم دبی، و نه از سوی دولت فرانسه یا صنایع هوایی داسو که شرکت طرف قرارداد است.

🔹در خبر نادرستی دیگر گفته شد دختری روسی که همراه دورف در هواپیمای شخصی از دبی به پاریس آمده، «پرستوی اسراییلی» بوده و تصاویری که از خود در اینستاگرامش منتشر کرده، مکان آنها را لو داده است. پلیس فرانسه اعلام کرده که نام پاول دورف را در لیست مسافران هواپیما دیده و این ربطی به اینستاگرام ندارد.

🔹تصویری منتشر شده که مدعیست از تیم المپیاد دانش‌آموزی ریاضی روسیه در سال ۱۳۷۷ بوده و فرد درون تصویر، پاول دورف است. این ادعا نیز نادرست است. فرد درون تصویر، نیکلای دورف، برادر بزرگتر پاول است.

🔹علت بازداشت پاول دورف این است که به‌خاطر عدم واکنش مناسب به جرائم سایبری مختلفی که در تلگرام اتفاق افتاده و این شرکت از آنها باخبر شده، در ارتکاب آنها شریک متهم شناخته شده‌است.

🔹در نهایت، فکت‌نامه به ادعای «حاکم دبی، خرید ۸۰ فروند جنگنده از فرانسه را به‌خاطر بازداشت پاول دورف، مدیر تلگرام، تعلیق کرد» نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 درباره تجاوز انتقام‌جویانه در پاکستان چه می‌دانیم؟

🔹این روزها در شبکه‌های اجتماعی فارسی خبری منتشر شده که می‌گوید «در پاکستان با تصمیم شورای یک روستا به زنی که برادرش به زن دیگر تجاوز کرده بود، در ملاءعام تجاوز شد.» استناد این خبر، اسکرین‌شاتی از سایت دیلی‌میل است.

🔹هر چند این اتفاق در پاکستان افتاده، اما خبر دیلی‌میل جدید نیست و در سال ۲۰۱۸ منتشر شده است.

🔹از سوی دیگر با وجود درستی اصل خبر، جزییاتی از آن مانند تجاوز در ملاءعام به زن قربانی دوم هم درست نیست و در گزارش‌ها به آن اشاره نشده است. پلیس بعد از اطلاع از این واقعه ۱۰ نفر را بازداشت کرد.

🔹با توجه به اطلاعات موجود، به این ادعا نشان «نیمه‌درست» می‌دهیم زیرا با وجود اینکه خبر درست است، اما بخشی از آن یعنی اینکه خبر قدیمی است، در پست‌های شبکه‌های اجتماعی بیان نشده است.

🔹این اتفاق در پاکستان بی‌سابقه نیست. «تجاوز انتقام‌جویانه» یا «Revenge Rape» روشی است که بخشی از جامعه سنتی پاکستان در جرگه‌ها و شوراهای محلی، با دور زدن دستگاه قضایی و پلیس برای رسیدن به آنچه که «عفو و آشتی» می‌نامد، از آن استفاده می‌کنند.

🔹در سال ۲۰۰۲ زنی به نام «مختاران مای» که از قربانیان این نوع انتقام‌‌جویی بود، از متجاوزان‌اش شکایت کرد و با به چالش کشیدن این سیستم آن را به مسئله‌ای ملی و بین‌المللی بدل کرد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 درباره یک تعظیم

🔹در ابتدا و انتهای قسمت ۱۷۸ پادکست هفتگی فکت‌نامه به بازداشت پاول دورف، مدیر پیام‌رسان تلگرام و خبرهای مربوط به آن اشاره کرده‌ایم که از جمله اخبار مهم این روزها محسوب می‌شود.

🔹دو فکت‌چک مربوط به موضوعات جمعیتی، از جمله گزارش‌هایی هستند که در این پادکست به مرور آنها پرداختیم؛ نخست ادعایی شاخ‌دار درباره اینکه مهاجران افغانستانی به زودی به نژاد اول ایران تبدیل خواهند شد و دوم، برآوردی درباره جمعیت حال حاضر ایران که اثبات یا رد آن نیازمند دسترسی به یک آمار مهم است.

🔹ادعای تکراری درباره فواید سینه‌زنی‌های مرسوم در عزاداری‌های مختلف، به ویژه محرم، از دیگر گزارش‌هایی است که در این قسمت پادکست مرور کرده‌ایم.

🔹یک عکس قدیمی از دست دادن و تعظیم فردی در برابر محمدرضا شاه با این توضیح منتشر شده بود که آن فرد، پدر دونالد ترامپ است. درباره رد این ادعا و ماجرای اصلی آن عکس نیز در این پادکست صحبت کرده‌ایم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ توصیف نادرست از ویدیوی یک کارناوال سالانه با حضور کودکان

🔹برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، ویدئویی را با عنوان «همایش برای پدوفیل‌ها در آمریکا» بازنشر می‌کنند.

🔹در این ویدیو کودکانی را می‌بینیم که پرچم‌های رنگین‌کمانی که نشان اقلیت‌های جنسی و جنسیتی است با خود حمل می‌کنند و نوع لباس پوشیدن و آرایش آنان شبیه بزرگسالان است.

🔹ویدیو ربطی به آمریکا ندارد بلکه یک کارناوال سالانه در شهر توره‌ ویه‌ خا Torrevieja اسپانیا را در فوریه ۲۰۲۴ نشان می‌دهد.

🔹نوع لباس پوشیدن کودکان در آن انتقاد‌هایی را در شهر محل برگزاری رژه و در کشور اسپانیا به دنبال داشت. منتقدان مدل لباس پوشیدن کودکان را جنسی کردن (Sexualising) بدن کودکان دانستند و حتی گروهی بر این عقیده‌اند که این رژه تم پدوفیلی دارد.

🔹برگزارکنندگان و شهردار این شهر اما از این اقدام دفاع کرده و می‌گویند قصد آنان نقد سیاسی و اجتماعی وضعیت اسپانیا در سرکوب اقلیت‌های جنسی و جنسیتی بوده و نه رژه‌ای برای پدوفیل‌ها.

🔹بنابراین این ادعا که ویدیوی مورد اشاره همایش پدوفیل‌ها در آمریکا را نشان می‌دهد، از فکت‌نامه نشان «نادرست» می‌گیرد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh