مدرسه‌ رهایی

🔴 شاعری که خود نیمای خود بود
#امراله_نصرالهی

نشسته بود در لا به لای سطرها و چشمان عقابی خویش را به این سو و آن سو می گرداند. عادتش بود که حواسش به همه چیز باشد. از نیمایی تا پسا نیمایی و تا شعر پسا پسا نیمایی نیز. و خود که از باطلاق معناهای خطی رهایی یافته و از شعر حجمی گذریده بود، خطاب به پروانه ها، شعر زبان را طرحی افکند. خوی رنگارنگ معاصر به مرد تنوع شگرفی داده بود. ناخنکی به سیاست، درنگ زندان، نشستن بر مس وجود شاعران و مطلا کاری منقدانه، اندیشیدن به علل تشتت فرهنگی، گنداب و مرداب تاریخ مذکر، درافتادن با دکتر شریف و آشویتس خصوصی اش همه و همه برای مرد گزارش هایی به نسل بی سن فردا بودند. و این همه را کسی رقم زد که خود بی فردا شد. معتکف غربت شد و فراموش گشت، درست چون اسماعیل شعرش. و کسی نبود تا خود او را چنانکه خود، اسماعیل را برکشید، او را هم برکشد و از زبان شاملو بگوید؛
"اینک چراغ معجزه مردم."
و می دانیم که تا بود در میان تاریکی قرون خویش، برای خویش و دیگری تاریخ، چراغ معجزتی بود. ستیزه نکرده بود که کرده بود. چپ ورزی نکرده بود و در حد یک مبارز ضد بورژوازی باب میل زمانه درنیفتاده بود که افتاده بود. به دل بحران نقد ادبی نزده بود که زده بود. با زبان پریشی دکتر شریف درنیفتاده بود که افتاده بود. جسارت نورزیده و از نیما نگذشته بود که ورزیده و گذشته بود. با جنسیت نگری درازنای و سمج و صلب فرهنگ مذکر مخالفت نکرده بود که کرده بود. براهنی چنین غنا و رنگی داشت. پای در هر جای که می نهاد، می باید تخریب می کرد. خود-ویرانگری می کرد، دردسر آفرینی می کرد. و چه دردسری عظیم تر و اوژننده تر از دف نوازی و دف سرایی اش. و چه دشخوار بود دیسکورس شعر تر و بی پایبست خویش را آن گونه که او می خواند و لحن می کرد باوراندن به نسل پیش از خویش و هم-نسلان خویش و بعد از خویش. بی گمانم که شعر براهنی را فقط باید براهنی بخواند تا برای پیش از خود و همعصر خود و بعد از خود و شاگردان پراگنده ی خود روالی یابد و جهتی گیرد. خبر جنون اسماعیل را خود او باید به گوش جامعه فرو می کرد. فراق مختاری تنها با بیان او بالا می گرفت. درد دف و دفیدن های دف او را جز خود او نمی توانست بخواند و بنوازد و بفهماند. اگر اسماعیل اش که زمینه و زمانه ای هم داشت و شعر را متعهد می خواست، تا حدی دیده و شنیده شد، (انگار اسماعیل شعر و اسماعیل شاعر هم- سرنوشت شده بودند) دستور زبان شعر زبان گرای او اما در "چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم." اصلا فهمیده نشد. چنان کژ و مژ شد که سر از شعر جدولی درآورد. شعری حرامزاده برخاسته از بستر تئوری ای که بر زبانیت نحو شعر خانه گرفته بود. درک براهنی از فرمالیسم منتهی به گونه ای هنجار گریزی از زبان فرهنگ مذکردو عقل مذکر بود. زنانگی زبان وقتی در شعر او کاربستی ویژه پیدا کرد، زهدان شعر انباشته از درد معاصر شد. چرا که زن به عنصر زبان گره خورده بود. به زبانی به صلح آمیخته و خشونت ستیزانه. و چنین زبان زنانه ی براهنی انباشته از اعدام خسرو گلسرخی و گلوی بی سرانجام مختاری و تام تام دفی درد-انبوه و دیوانگی وطنی که بی تاب تابیدن آفتابی نیامده بود و فرو خزیدن زنی بی عشق و غزل در نهانگاه خانه ی وجودی ویران. و حافظه ی براهنی پر بود از این زبان. ای کاش تنها از راه گوش شنیده می شد و چشم ها نامحرمان ورق های شعرش محسوب می شدند. براهنی با هر خرت و پرت این تاریخ درافتاد. با هدایت هم آوا شد و تاریخ را سرشار نرسالاری و مذهب زدگی پدرسالارانه دید. با شاعران معاصر و با کلاسیک های استادان دانشکده و حتی به تریبون تالار فردوسی دانشکده ی ادبیات دانشگاه تهران نیز رحم نکرد. رجزهای او حاوی لهجه ی غریبی بود که برای شنیدنش دیرزمانی می باید سپری می شد. و براهنی مبدع این لهجه ی غریب و این تازگی و نازکی بود. آنقدر ماند تا کارکرد این غربت را در بطون جامعه ببیند. ستیزه رویی پرخشم که تنها زنانگی زبان شعرش قرارش می بخشید. شاید این فرهنگ مذکر آنقدر زورآور بود که وجود شاعر را به دو نیمه ی متناقض بخش کرده بود. با عقل مذکر خشمگین می شد و با زبانی زنانه هستی مواج خود را به ملایمت فرا می خواند. شاید این وجود دو پاره او را به بی حافظی بستری خلیده فرو کشاند و فرو خواباند تا دم واپسین سردی مرگی که هنوز هم با شاعر ستیزه روی ما بیگانه می نماید. شاعر رفت و ما نیز از پی او برویم.

🔻🔻🔻

به کانال معلمان عدالتخواه بپیوندید و از اخبار صنفی مطلع شوید
#کانال_معلمان_عدالت‌خواه

🆔 @edalatxah

https://tttttt.me/edalatxah