@dusharge || همت شهبازی
#قابلیت‌های_اصلاحگرانه‌ی_طنز نوشته: #همت_شهبازی روزنامه اطلاعات، ۱۳۷۷/۴/۳۱ ، شماره ۲۱۳۸۹ صفحه ۷ @dusharge
#قابلیت‌های_اصلاحگرانه‌ی_طنز
نوشته: #همت_شهبازی
#طنز یکی از بهترین و موثرترین نوع شیوه‌ی هنری است که به صورت مستقیم و با سادگی و بی‌پیرایگی با مخاطب خود ارتباط برقرار می‌کند. شاید حیات اجتماعی بهتر از هر شیوه‌ی هنری دیگر، روابط و اصول درست اجتماعی را از نوع هنری طنز دریافت می‌کند.
«[طنز] عبارت از روش ویژه‌ای در نویسندگی است که ضمن دادن تصویر #هجوآمیزی از جهات زشت و منفی و «ناجور» زندگی، معایب و مفاسد جامعه و حقایق تلخ اجتماعی را بصورتی اغراق‌آمیز، یعنی زشت‌تر و بدترکیب‌تر از آنچه هست نمایش می‌دهد، تا صفات و مشخصات آنها روشن‌تر و نمایان‌تر جلوه کند و تضاد عمیق وضع موجودی با اندیشه‌ی یک زندگی عالی و معمولی آشکار گردد. بدین ترتیب قلم #طنزنویس با هرچه مرده و کهنه و واپس مانده است و با هرچه که زندگی را از ترقی و پیشرفت باز می‌دارد، بی‌گذشت و اغماض مبارزه می‌کند... ادبیات طنزی باید ناظر به حوادث کلی (تیپیک) زندگی باشد نه انحرافات جزئی و تصادفی از حد عادت و طبیعت و بنابراین نباید حربه‌ی تعرض و تجاوز یر شخصیت کسانی قرار گیرد که به نظر نویسنده پسندیده و خوشایند نیستند» (از صبا تا نیما).
#طنز بازتاب اندیشه‌ها و سلیقه‌های مخاطب خویش است. مخاطب وقتی فرایند فکری خود را در قالب طنز می‌بیند، به خود اطمینان پیدا می‌کند که در جامعه اندیشه‌ی او دارای قابلیت تشخیص بوده و از این لحاظ نوعی غرور علمی در خود احساس می‌کند.
#طنز، نبض زمان است که در همه حال و در هر لحظه با جنبه‌های روانی و فکری مردم در حرکت است. طنز همواره درکنار مردم بوده، غم و غصه، سعادت و خوشبختی و آرزو و آمال آنها را زیسته است. انگیزه تکامل روحی و روانی و اجتماعی انسان، حقیقت حیات اجتماعی اساسی‌ترین جهات طنز می‌باشند، طنز با احساس این کمبودها به عرصه آمده، سعی در پر کردن و بهبود این کمبودها داشته است.
قابلیت‌های ظریف و هنری طنز بخشهای اجتماعی و قشرهای مختلف مردم را به خود جلب می‌کند. در شیوه‌های هنری دیگر از قبیل: #شعر، #داستان، #نمایشنامه، و... به دلیل تخصصی بودن و پیچیدگی‌های فرم و محتوا تعیین قابلیت و قبول آن از طرف مخاطب دشوار است، اما طنز به خاطر سادگی و در عین حال تاثیرگذاری‌های جرقه‌ای و لحظه‌ای خود با مخاطب ارتیاط مستقیم داشته، و مخاطب بدون هیچگونه دردسر و تفکر عمیق، منظور و مراد طنز را به آسانی دریافت می‌کند. در واقع برای ارائه مطلب در زمینه‌های هنری غیر از طنز، باید محیط و روانشناسی اجتماع را بررسی کرد. یعنی تاثیر مطالب آنها اختصاصی است. اما طنز برای ارائه و انتقال پیام خود و تاثیر و قبول آن از طرف مخاطب با مشکلی مواجه نمی‌شود. عدم تناقض سلیقه‌های طنز با سلیقه‌های مخاطب خود، او را در ارائه بهتر و آسان‌تر پیام خود، یاری می‌رساند. طنز در قالب بی‌خیالی، ما را وادار می‌کند که حقایق تلخ اجتماعی را دریابیم. به راستی هم قابلیت طنز، تحسین برانگیز است.
در یک لحظه ما را وادار به تبسم یعنی تجویز نسخه‌ی بی‌خیالی می‌کند، اما بعد از این جرقه بی‌خیالی، جرقه‌ی دیگری به سراغ مخاطب می‌آید که آن تفکر عمیق درباره‌ی حقایق گنجانده شده در طنز میباشد. طنز به هیچوجه خود را محدود به حال نمی‌کند.او درباره حال می‌اندیشد حال را به سخره گرفته، به پیشگویی آینده پرداخته، سعادت و خوشبختی انسان را مقصود و منظور خود قرار می‌دهد.
نگاه #طنز، نگاهی انتقادآمیز و در نهایت اصلاح‌طلبانه است که در آن از اغراض فردی و شخصی اجتناب می‌کنند. طنز افشا می‌کند تا همه‌چیز اصلاح شوند. مخاطب در مقابل قابلیت دگرگون کننده، افشاگرانه و اصلاح‌طلبانه طنز سرخم کرده، ارشادات او را نقطه عطفی در گسترش دیدگاه و دگرگونی افکار خود تصور می‌کند. زبان نیشدار طنز برای افشاگری و نشان دادن واقعیتهای پست و خشن جامعه وسیله مناسبی برای بهبود این وضعیت غیرقابل قبول است. طنز قادر به پیوند دادن افراد با اجتماع خود و جوامع دیگر، و نشان دادن راه و رسم زندگی و تجزیه و تحلیل آن، و دادن آگاهی و اطلاعات ساده است. او می‌تواند مخاطب خود را در یک لحظه از تمام تمایلات و هوسها و مشکلات زندگی به دور کرده، او را دلشادکند. طنز در عین حال که مخاطب را می‌خنداند او را به تفکر و تامل درباره زندگی و روابط اجتماعی نیز سوق می‌دهد. در این مرحله، طنز به عنوان یک هنری سطحی نیست بلکه از دل برمی‌آید و تبدیل به یک درام جدی می‌شود.
#طبقه‌بندی_طنز نیز بر اساس مخاطب آن مختلف میباشد.
طنز را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد:
الف) طنزی که از شوخی بوجود می‌آید
ب) طنزکنایه‌ای
نخستین نوع طنز چیزی عادی و طبیعی است که بر اثر روابط و گفتار و اعمال بین انسانها حادث می‌شود. در این نوع از طنز تنها شکل ظاهری و سطحی آن را که همانا آوردن تبسم بر لبان مخاطب است، در نظر می‌گیرند که این نوع، برای سرگرمی و دلمشغولی مخاطب است و نمی تواند طبیعت واقعی طنز را آشکار بکند. در واقع
@dusharge
نوشته: #همت_شهبازی
#طنز یکی از بهترین و موثرترین نوع شیوه‌ی هنری است که به صورت مستقیم و با سادگی و بی‌پیرایگی با مخاطب خود ارتباط برقرار می‌کند. شاید حیات اجتماعی بهتر از هر شیوه‌ی هنری دیگر، روابط و اصول درست اجتماعی را از نوع هنری طنز دریافت می‌کند.
«[طنز] عبارت از روش ویژه‌ای در نویسندگی است که ضمن دادن تصویر #هجوآمیزی از جهات زشت و منفی و «ناجور» زندگی، معایب و مفاسد جامعه و حقایق تلخ اجتماعی را بصورتی اغراق‌آمیز، یعنی زشت‌تر و بدترکیب‌تر از آنچه هست نمایش می‌دهد، تا صفات و مشخصات آنها روشن‌تر و نمایان‌تر جلوه کند و تضاد عمیق وضع موجودی با اندیشه‌ی یک زندگی عالی و معمولی آشکار گردد. بدین ترتیب قلم #طنزنویس با هرچه مرده و کهنه و واپس مانده است و با هرچه که زندگی را از ترقی و پیشرفت باز می‌دارد، بی‌گذشت و اغماض مبارزه می‌کند... ادبیات طنزی باید ناظر به حوادث کلی (تیپیک) زندگی باشد نه انحرافات جزئی و تصادفی از حد عادت و طبیعت و بنابراین نباید حربه‌ی تعرض و تجاوز یر شخصیت کسانی قرار گیرد که به نظر نویسنده پسندیده و خوشایند نیستند» (از صبا تا نیما).
#طنز بازتاب اندیشه‌ها و سلیقه‌های مخاطب خویش است. مخاطب وقتی فرایند فکری خود را در قالب طنز می‌بیند، به خود اطمینان پیدا می‌کند که در جامعه اندیشه‌ی او دارای قابلیت تشخیص بوده و از این لحاظ نوعی غرور علمی در خود احساس می‌کند.
#طنز، نبض زمان است که در همه حال و در هر لحظه با جنبه‌های روانی و فکری مردم در حرکت است. طنز همواره درکنار مردم بوده، غم و غصه، سعادت و خوشبختی و آرزو و آمال آنها را زیسته است. انگیزه تکامل روحی و روانی و اجتماعی انسان، حقیقت حیات اجتماعی اساسی‌ترین جهات طنز می‌باشند، طنز با احساس این کمبودها به عرصه آمده، سعی در پر کردن و بهبود این کمبودها داشته است.
قابلیت‌های ظریف و هنری طنز بخشهای اجتماعی و قشرهای مختلف مردم را به خود جلب می‌کند. در شیوه‌های هنری دیگر از قبیل: #شعر، #داستان، #نمایشنامه، و... به دلیل تخصصی بودن و پیچیدگی‌های فرم و محتوا تعیین قابلیت و قبول آن از طرف مخاطب دشوار است، اما طنز به خاطر سادگی و در عین حال تاثیرگذاری‌های جرقه‌ای و لحظه‌ای خود با مخاطب ارتیاط مستقیم داشته، و مخاطب بدون هیچگونه دردسر و تفکر عمیق، منظور و مراد طنز را به آسانی دریافت می‌کند. در واقع برای ارائه مطلب در زمینه‌های هنری غیر از طنز، باید محیط و روانشناسی اجتماع را بررسی کرد. یعنی تاثیر مطالب آنها اختصاصی است. اما طنز برای ارائه و انتقال پیام خود و تاثیر و قبول آن از طرف مخاطب با مشکلی مواجه نمی‌شود. عدم تناقض سلیقه‌های طنز با سلیقه‌های مخاطب خود، او را در ارائه بهتر و آسان‌تر پیام خود، یاری می‌رساند. طنز در قالب بی‌خیالی، ما را وادار می‌کند که حقایق تلخ اجتماعی را دریابیم. به راستی هم قابلیت طنز، تحسین برانگیز است.
در یک لحظه ما را وادار به تبسم یعنی تجویز نسخه‌ی بی‌خیالی می‌کند، اما بعد از این جرقه بی‌خیالی، جرقه‌ی دیگری به سراغ مخاطب می‌آید که آن تفکر عمیق درباره‌ی حقایق گنجانده شده در طنز میباشد. طنز به هیچوجه خود را محدود به حال نمی‌کند.او درباره حال می‌اندیشد حال را به سخره گرفته، به پیشگویی آینده پرداخته، سعادت و خوشبختی انسان را مقصود و منظور خود قرار می‌دهد.
نگاه #طنز، نگاهی انتقادآمیز و در نهایت اصلاح‌طلبانه است که در آن از اغراض فردی و شخصی اجتناب می‌کنند. طنز افشا می‌کند تا همه‌چیز اصلاح شوند. مخاطب در مقابل قابلیت دگرگون کننده، افشاگرانه و اصلاح‌طلبانه طنز سرخم کرده، ارشادات او را نقطه عطفی در گسترش دیدگاه و دگرگونی افکار خود تصور می‌کند. زبان نیشدار طنز برای افشاگری و نشان دادن واقعیتهای پست و خشن جامعه وسیله مناسبی برای بهبود این وضعیت غیرقابل قبول است. طنز قادر به پیوند دادن افراد با اجتماع خود و جوامع دیگر، و نشان دادن راه و رسم زندگی و تجزیه و تحلیل آن، و دادن آگاهی و اطلاعات ساده است. او می‌تواند مخاطب خود را در یک لحظه از تمام تمایلات و هوسها و مشکلات زندگی به دور کرده، او را دلشادکند. طنز در عین حال که مخاطب را می‌خنداند او را به تفکر و تامل درباره زندگی و روابط اجتماعی نیز سوق می‌دهد. در این مرحله، طنز به عنوان یک هنری سطحی نیست بلکه از دل برمی‌آید و تبدیل به یک درام جدی می‌شود.
#طبقه‌بندی_طنز نیز بر اساس مخاطب آن مختلف میباشد.
طنز را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد:
الف) طنزی که از شوخی بوجود می‌آید
ب) طنزکنایه‌ای
نخستین نوع طنز چیزی عادی و طبیعی است که بر اثر روابط و گفتار و اعمال بین انسانها حادث می‌شود. در این نوع از طنز تنها شکل ظاهری و سطحی آن را که همانا آوردن تبسم بر لبان مخاطب است، در نظر می‌گیرند که این نوع، برای سرگرمی و دلمشغولی مخاطب است و نمی تواند طبیعت واقعی طنز را آشکار بکند. در واقع
@dusharge