کانال (کتابخانه تخصصی اهل البیت علیهم السلام) در ماه مبارک رجب، به حضرت امام جواد و حضرت امام هادی صلوات الله علیهما اختصاص داده شده است. علاقه مندان نیز می توانند در این عرض ادب مشارکت داشته باشند.

بسم الله الرحمن الرحیم
«عقل، حجّت نهایی در کلام امام هادی علیه السلام»

🔷 این حديث مشهور از امام هادي عليه السلام بسيار آموزنده است و نكات مهمي در بر دارد:

❇️ كليني (ره) و ديگران از ابن السكيت -نحوي مشهور- نقل كرده اند كه از امام هادي عليه السلام پرسيد:‌
چرا خداوند عز و جل موسى بن عمران عليه السلام را با معجزه ی عصا و يد بيضا و ابطال سحر فرستاد، ولى عيسى عليه السلام را با معجزه طب و شفاى امراض، و محمد صلى الله عليه و آله را با كلام و خطبه ‏ها (يعنى فصاحت و بلاغت )؟

امام علیه السلام در پاسخش فرمود: ـ«آنگاه که خداوند تبارك و تعالى وقتى موسى را مبعوث فرمود، بیشتر مردم اهل سحر بودند؛ برای همین موسى علیه السلام از جانب خداوند سحرشان را به گونه ای ابطال نمود که در توانشان نبود مثل آن انجام دهند و بدین صورت حجت را بر آنان ثابت کرد.
و خداى تعالى عيسى عليه السلام را هنگامى فرستاد كه بیماری و زمینگیری شيوع داشت، و مردم نيازمند طب بودند، پس عیسی علیه السلام از جانب خداوند [درمان هایی] آورد که نزد آنان نظیر نداشت و این چنین حجت را بر آنان ثابت نمود.
و خداوند متعال حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) را زمانی مبعوث نمود که عمده ی مردمان اهل سخنوری و خطبه خوانی بودند، پس از نزد خداوند برای آنان مواعظ و حکمتهایی آورد که سخنان آنان را سست می کرد و حجت بر آنان استوار شد».

ابن السکیت شگفتزده از این کلام پر مغز عرض کرد: به خدای سوگند که تاکنون مانند شما ندیده بودم! حال حجت در این زمان چیست؟
امام علیه السلام پاسخ دادند: «عقل است که با آن، راستگوی بر خداوند شناخته و تصدیق می شود؛ و دروغگوی بر خداوند شناخته و تکذیب می شود». کافی/ کتاب العقل/ح ۲۰
#احادیث #امام_هادی_علیه_السلام

✳️ نکات مهم این حدیث شریف:

🔸 تأثیر گذاری و تبلیغ در یک جامعه زمانی اثر سودمندی خواهد داشت که مبلّغ به خوبی جامعه و جهان اطراف خود را شناخته و پاسخگوی نیازهای مختلف آنان باشد.

🔸 اولین قدم برای شناخت سخن درست از نادرست تعقل و اندیشه است. البته این حکم عام است و شامل تمام زمان ها می شود. اما جهت این که امام هادی علیه السلام حجیت عقل را فقط در زمان پس از پیامبر صلی الله علیه و آله بیان نمودند گویا از این جهت است که در زمان انبیاء گذشته (صلوات الله علی نبینا و آله و علیهم اجمعین) به همراه عقل حجت های دیگری هم اقامه می شده، اما پس از ختم نبوت -شاید به علت تکمیل نسبی عقول- دیگر باب معجزات بسته شده و دیوان نبوت ختم شده است، و تنها ابزار تشخیص حق گویان از اهل باطل، عقل سلیم است.

🔸 باید توجه داشت که منظور امام علیه السلام این نیست که فقط به عقل تکیه نموده و از امام معصوم مستغنی شویم. بلکه به نظر می رسد امام علیه السلام به زیرکی و با ادبیات دقیقی که به کار برده اند به مسأله ی امامت اشاره می فرمایند؛ چه این که در عبارت حدیث چنین بود: «العقل يعرف به الصادق على الله فيصدّقه و الكاذب على الله فيكذّبه‏». امام علیه السلام نفرمودند به وسیله ی عقل خود مطالب درست روشن می شود، بلکه فرمودند به وسیله ی عقل، (صادق علی الله) را می شناسیم. یعنی کسی که بر خداوند مطلب راست می بندد، که اگر نگوییم تنها مصداقش، مصداق بارزش حجت معصوم خداوند است.
به خصوص با توجه به این که طبق نقل مناقب ابن شهرآشوب، این پرسش و پاسخ در حضور متوکل (لعنه الله) و با هدف اهانت به امام علیه السلام صورت گرفته، بیشتر اهمیت این اشاره ی دقیق را در می یابیم.

🔸ممکن است سؤال شود عقلی که سخن راست را به تنهایی نمی تواند تشخیص دهد چگونه می تواند راستگو را تشخیص دهد؟
در پاسخ باید گفت شخصی که کردار و گفتارش آئینه ی راستی باشد: اول از همه خود به آنچه می گوید باور قلبی دارد و عمل می کند، متناقض و خلاف مسلمات فطری سخن نمی گوید، و کلامش را برهان و حجت استوار می کند.
اما افراد مدعی، اول از همه در پی جمع کردن هوادار بوده و تنها مطالبی را مطرح می کنند که خوشایند مردم باشد و برای نفوذشان ابایی از هیچگونه دروغ و فریب ندارند. تاریخ به خوبی گفتار و کردار هر دو گروه را گزارش نموده و اندیشمندان با اندکی تأمل، تفاوت میان سیره ی مدعیان صادق و کاذب را درخواهند یافت.

💐✳️🌺 أسعد الله أیامکم

مدح: علی (علیه السلام) را حی داور می شناسد

✳️ قضیه مواجهه ی معاویه علیه الهاویة با یک اعرابی اهل عراق و توصیف وی از حکومت سراسر عادلانه امیر المؤمنین علیه السلام...

نقل کوتاه تری از این قضیه در (العقد النضید والدر الفرید) ص 134 به چشم می خورد.
نسخه کامل قضیه👇🏻

این قضیه در ابتدای نسخه از نهج البلاغه در مجموعه دیجیتال MDZ به شماره (Cod.arab. 1252 ) وجود دارد.

✳️ من خلق أمير المؤمنين عليه السلام الفاضلة...

(كتاب النوادر والنتف لأبي الشيخ)

▪️▪️صلی الله علیك يا أبا الحسن موسی بن جعفر الكاظم▪️▪️

الإمام الکاظم علیه السلام يدعو لأصحابه في سجوده:

كتاب التوحيد-ص68: عن أبيه، عن سعد بن عبد الله ، عن محمد بن الحسين بن أبي الخطاب عن محمد بن إسماعيل بن بزيع عن إبراهيم بن عبد الحميد قال: سمعت أبا الحسن عليه السلام يقول في سجوده:
«يا من علا فلا شي‏ء فوقه...
يا من دنا فلا شي‏ء دونه...
اغفر لي و لأصحابي!».

جعلنا الله تعالی من خيار شيعتهم ومواليهم

🎁 معرفی کانال و گروه تخصصی «معرفة الرجال و الآثار»

گروه تخصصی «معرفة الرجال و الآثار» به منظور مباحث رجال و منبع شناسی، فقه الحدیث و اعتبارسنجی روایات و نُسَخ و نیز معرفی پژوهش‌های مرتبط با تراث شیعه، تراجم و تاریخ و با حضور اساتید این رشته‌ها در سال 1394ش تشکیل شده است.

بعد از چند سال فعالیت این گروه علمی مجازی، تصمیم ما بر این شد، برای استفاده آسان‌تر از برخی از مطالب ارزنده آن، گلچینی از نکاتِ محققان گروه و مدیران آن در این کانال ارائه شود.

امید که برای عزیزان مفید واقع شود:
t.me/Al_Rijal
ابتدای کانال

المسائل الآملیات، دغدغه های فقهی کلامی عارف شهیر سید حیدر آملی که از فخر المحققین (ره) پرسیده است.
منتشر شده در شماره 7 مجلة المحقق

بسم الله الرحمن الرحیم
🔷بهره ای از بحر زیارت عاشورا
(اصالت و قدمت)

شاید با وجود نوشته های مختلفی که در مورد جنبه های مختلف زیارت عاشورا نوشته شده، ورود به این بحر عمیق آن هم از سوی بیسوادی همچون حقیر بی مورد می نمود، اما هنگامی که این دریای ژرف به تلاطم می آید هر کودکی هوس می کند حداقل دستی به آب رسانده و تشنه باز نگردد.

از این رو بحول و قوه الهی، در این کوته نوشته به برخی جنبه های خاص زیارت عاشورا که کمتر بدان پرداخته شده و اسباب تقویت اصالت آن را فراهم می کند اشاره می کنم ان شاء الله. پبش از این اقای حسن انصاری نیز نوشته ای در مورد اصالت زیارت عاشورا داشتند که از آن نیز استفاده کردیم.

▪️ تعبیرات نو ظهور
تعبیراتی مانند: «ثار الله و ابن ثاره» یا «الوتر الموتور» ترکیباتی هستند که سابقه ی استعمال نداشته یا رایج نبوده است، به گونه ای که شارحین احادیث و زیارات در معنای این دو قسمت به نتیجه ی قاطعی نرسیده و احتمالات گوناگونی را بیان کرده اند. باید توجه داشت که اگر قرار باشد جعلی رخ دهد، در بستر فرهنگی-اجتماعی جاعل و با استفاده از دانش های پیشین رایج در جامعه صورت می گیرد. بنابراین استفاده از ترکیباتی بدیع و غیر متعارف قرینه ای بر صدور آن از بیان بلیغ معصوم علیه السلام است.

▪️ عقائد بسیط
می دانیم که عقائد شیعه در گذر زمان رشد و نمو نموده و شیعیان اولیه سطح معرفتی پایین تری از امامان علیهم السلام در ذهن داشتند.رنگ و بوی زیارت عاشورا کاملا متناسب با فضای شیعیان در اوائل قرن دوم است، چه این که به مقام امامت و لوازم آن به اندک اشارتی اکتفا شده و عمدتا تأکید بر ولایت و محبّت و برائت است. در این زیارت حتی تصریحی به حجّت و وصیّ بودن امام حسین علیه السلام نمی رود و تنها به صورت سربسته از مقام و منزلت امام حسین علیه السلام سخن می رود که زائر بر معرفت آن، سپاس خدا را می گوید و بر غاصبین آن مقام لعنت می فرستد.
البته این سخن هرگز به معنای سبک انگاشتن محتوای زیارت عاشورا نیست که فهم عمق هر جمله اش، قلب سلیم و عنایت ربانی می طلبد.

از دیگر سو، اشارات متعدّدی به محبّت اهل بیت علیهم السلام و برائت از دشمنانشان شده که پیوسته وجه مایز شیعیان تا اوائل قرن دوم بوده است.

نکته ی مهمّ و مغفولی که در سراسر این زیارت به چشم می خورد علاوه بر محبّت خود اهل بیت علیهم السلام و برائت دشمنانشان، به پیوند ولایی با اولیاء اهل بیت علیهم السلام نیز تأکید می شود، تا جایی که زائر، خداوند را بر معرفت آنان یاد می کند: (فأسأل الله الذی أکرمنی بمعرفتکم‏ و معرفة أولیائکم) و به موالات آنان به خداوند تقرّب می جوید: (و أتقرب إلى الله ثم إلیکم بموالاتکم و موالاة ولیکم‏)؛ متأسفانه این جایگاه مهم مؤمن ولیّ در میان ما ناشناخته مانده و حقوق و حرمت ایمان غالباً رعایت نمی شود.

▪️ نقل به معنی
با توجه به سیر تاریخی تدوین حدیث، تا قرن سوم نقل شفاهی بر نقل مکتوب غلبه داشته و از این رو در این بازه، نقل به معنی هم بیشتر مشاهده می شود. پس اگر متنی طولانی با تفاوت قابل توجه از دو منبع نقل شد می توان به عنوان قرینه ای بر قدمت آن در نظر گرفته شود.
متن زیارت عاشورا نیز به دو شکل مختلف نقل شده است: یکی صورت متعارف آن که در مصباح و کامل الزیارات روایت شده، و دیگری نقلی است که محدث نوری (ره) از کتاب مزار قدیم آورده (مستدرک الوسائل 10/413) و تفاوتهای فراوانی با روایت مشهور آن دارد. حتی تفاوتهای میان نقل مصباح با کامل الزیارات هم قابل توجه است.

▪️شواهد حدیثی:
عمده ی فقرات زیارت دارای شواهد متعدد در احادیث اصیل اسلامی است که استخراج تک تک آن ها خود نوشته ی مستقلّی می طلبد، اما برای نمونه خوبست به مواردی اشاره شود:
(إنی سلم لمن سالمکم، و حرب لمن حاربکم)
زید بن أرقم، قال: خرج رسول الله (صلى الله علیه و آله) فإذا علی و فاطمة و الحسن و الحسین (علیهم السلام) فقال: أنا حرب لمن حاربکم، و سلم لمن‏ سالمکم‏.

(مع إمام منصور)
در روایات مختلفی به پیوند محکم حضرت حجت علیه السلام با نصر الهی تکیه شده، چه این که به راستی خروج ایشان نمایانگر وعده ی نصرت الهی اولیا علیهم السلام است:
کامل الزیارات: محمد بن سنان عن رجل قال: سألت عن أبی عبد الله علیه السلام فی قوله تعالى-( و من‏ قتل‏ مظلوما فقد جعلنا لولیه‏ سلطانا فلا یسرف‏ فی‏ القتل‏ إنه‏ کان‏ منصورا) قال: «ذلک قائم آل محمد یخرج فیقتل بدم الحسین ع‏لیه السلام».فرات:‌ قال حدثنی جعفر بن محمد الفزاری معنعنا عن أبی جعفر ع‏ فی قوله [تعالى‏] و من قتل مظلوما فقد جعلنا لولیه سلطانا قال الحسین [علیه السلام‏] فلا یسرف فی القتل إنه کان منصورا قال سمى الله المهدی منصورا [المنصور] کما سمى أحمد و محمد [محمدا] محمودا و کما سمى عیسى المسیح‏

همچنین در قسمت دیگر حضرت مهدی علیه السلام به (ناطق) توصیف شده که یادآور اصطلاح قدیمی امامیه و تقسیم دیرینه ی ائمه علیهم السلام به (صامت) و (ناطق) است. (معانی الاخبار/111، کافی 1/427 و...)

▪️نکته ی جالب توجه این زیارت تأکید آن بر قیام حضرت مهدی علیه السلام و خونخواهی ایشان است که در دو قسمت زیارت تکرار شده است.در کمتر زیارتی اشاره به این جهت را می بینیم، بلکه می توان گفت ادبیات این قسمت زیارت کاملا منحصر به فرد است.
بر اساس نقل های تاریخی، پس از شهادت امام حسین علیه السلام گروه های مختلفی به خونخواهی ایشان برخاستند، هرچند اندیشه ی (قائمیت) همچنان در میان زیدیه تداوم داشت اما ادعای انتقام دیگر از انتظارات و وظائف (قائم) به شمار نمی رفت.
اما این روایت از کهن ترین متون امامی است که بر اقدام خاص و انحصاری امام زمان علیه السلام در انتقام از خون جدش (علیه السلام) تأکید می کند. جالب اینجاست که بر خلاف تعدادی دیگر از ادعیه و زیارات که آرزوی همراهی با حضرت حجت علیه السلام در رجعت درخواست می شود، در این زیارت این درخواست به صورت عادی مطرح شده: (فأسأل الله..أن یرزقني طلب ثارک..) به گونه ای که این موعود می تواند در آینده ای نزدیک محقق شود.
خود این سبک هم سازگار با فضایی است که ائمه ی متقدم علیهم السلام برای بشارت و دلگرمی شیعیان آماده کرده بودند و تصور بسیاری از شیعیان نزدیک بودن ظهور منجی بود.
خداوند همه ی ما را مشرف به خدمت رکابش گرداند.

پیش از این ضمن چند پست (مثلا) به اهمیت نسخ کهن نهایه مرحوم شیخ طوسی اشاره کردم و مشوق اصلی بنده - همچنان که پیش از این نیز بیان شد- معرفی جالبی بود که محقق بزرگوار ابو جعفر الحلی نسبت به نسخه ی مهمی از نهایه ارائه نمودند.
خوشبختانه در شماره جدید آیینه پزوهش جناب آقای محمد حسین حکیم همین نسخه را به تفصیل معرفی نموده و فوائد آن را یاد نموده اند.
هر چند این جانب از مدتها قبل (بدون اطلاع از کار آقای حکیم) درگیر نوشتن مقاله ای عربی به همین موضوع برای عتبه عباسیه بودم و اصولا از کارهای موازی هم منزجر هستم، ولی به هر صورت مسئولیت نشر مقاله ی عربی به عهده ی عتبه عباسیه بوده و خوانندگان ایرانی فعلا می توانند از این مقاله ی فارسی ارزنده بهره مند شوند.

⚠️ برای پند...

نظام العلماء تبریزی (۱۲۵۰- ‎۱۳۲۶) در کشکول خود به نام انیس الادباء و سمیر السعداء از اوضاع زمانه و اختلال مملکت شکایت می کند، و ریشه ی مشکل را چنین بیان میدارد:
«و گویا عمده باعث کثرت ابتلا و توالی و ترادف این همه مصائب و بلایا همان ترک مراسم امر معروف و نهی از منکر بود که در این زمان میان عموم ناس، این حکم محکم قدری بی اساس ماند. اغلب مردم هر چه دیدند با سکوت گذرانیدند، از اعمال بد و افعال ناپسند عملاً تبرّا و فعلاً ممانعت نکردند، همه را ببعض ملاحظات با مسامحه و سکوت گذرانیدند، الّا ما شذّ و ندر.
...از حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقولست که آن حضرت فرمود: بدانخدایی که جان من در قبضه ی قدرت اوست امر به معروف کنید و نهی از منکر نمائید یا اینکه خدای عزّ و جلّ عذابی از جانب خود بر شما میفرستد، پس از آن هر چند دعا نمائید مستجاب نمی شود.
...در حقیقت این بلده مصداق آیه ی شریفه گردید: كَانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِنْ كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ»

«پس از آنجا که در هر عهد و هر عصر، توسّل به محمد و آل محمد صلوات الله علیهم اسباب نجات و خلاص جمیع طوائف و امم بوده، جمعی از اهل وطن در دفع این بلایا و محن با کمال خلوص دست توسّل بدامان آن حضرت زده، با توبه و انابه از اعمال شوم مذموم فسّاق و فجّار تبرّا جسته، رو بدرگاه حضرت بی نیاز آورده، با آه و زاری و ناله و سوگواری دعاها کردند، بحمد الله دعوات ایشان مستجاب و رفع بلیّه و فتح باب شد تا ابواب گشایش بروی کافّه ی امم مفتوح و ظهور تفضّلات غیبیّه برای همگی مفرّح روح گردید».

🔷 ...که با من هرچه کرد آن آشنا کرد!
#أین_الناصر_والمنتقم

حدثنا أحمد بن الحسن بن علي بن فضال عن أبيه الحسن عن أبي المغری عن عنبسة بن مصعب قال: كنا عند أبي عبد الله عليه السلام، فأثنى عليه بعض القوم، حتى كان من قوله: "وأخزى الله عدوك من الجن ّو الإنس".
فقال أبو عبد الله عليه السلام: «لقد كنا و عدوّنا كثير، و لقد أمسينا و ما أحد أعدى لنا من ذوي قراباتنا و من ينتحل حبّنا..» الحدیث. (بصائر الدرجات/154، ونحوه في رجال الكشي/307 ح 555)

عنبسه گويد: خدمت امام صادق علیه السلام بودیم، یکی از حضّار مدح و ثنای حضرت علیه السلام را می گفت.
از جمله عرض کرد: (و خداوند دشمنان جنّی و انسی شما را خوار گرداند!)
امام صادق علیه السلام در پی این جمله فرمود: «زمانی بود که دشمنان زیاد داشتیم
اما حال ما چنان شده است که هیچکس بیشتر از نزدیکان ما و آنان که مدّعی محبت ما هستند، دشمن ما نیست....!»

🔖 احادیث طوال در میراث مکتوب سدۀ نخست هجری
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، دوره ۲۶، شماره ۶۷، بهار و تابستان ۹۹

🔸چکیده:
متون حدیثی بلند یا احادیث طوال مسئله‌ای قدیمی‌ اما هم‌چنان چالش‌برانگیز در حدیث‌پژوهی بوده‌است. احادیث و اخبار بلند به‌جامانده از سدۀ اول با ابهامات متعددی روبرو هستند. شاید مهم‌ترین آن‌ها این است که این احادیث چه‌گونه ثبت و ضبط می‌شدند و اگر از ابتدای صدور به این بلندی نبوده‌اند، متن فعلی چه‌گونه شکل گرفته است. شاید یکی از بهترین نمونه‌های موجود، روایات بلند کتاب سلیم بن قیس هلالی باشد که بیش‌‌تر این چالش‌ها را به همراه خود دارد. در این مطالعه، برای فهم بهتر مشکل و پیدا کردن راهکار، با مروری بر فرهنگ نقل مکتوب روایات در صدر اسلام، به انواع و اقسام حالاتی که به ایجاد احادیث طوال انجامیده است می‌پردازیم تا با مرور مثال‌هایی از همان دوران ببینیم چه‌گونه برخی از سنت‌های ثبت و نقل حدیث در میان محدثان و مورخان متقدم به بدفهمی این روایت‌های طولانی در نسل‌های بعد منجر شده‌است. درنهایت می‌توانیم از نتایج این بحث برای فهم ساختار متون کتب کهنی هم‌چون کتاب سلیم بهره بگیریم.

@Sulaym