تصور من از جلسات فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی
@man_azad

نامِ خانوادگی، نه نامِ کوچک
نامِ کوچک و نامِ خانوادگیِ تعدادی از مشاهیر به صورتی است که تشخیصِ مرزشان آسان نیست. این امر منشأِ اشتباهاتی در فهرست‌ها، نمایه‌ها، و ارجاعات می‌شود.
در این مثال‌ها نامِ خانوادگیِ افراد را سیاه کرده‌ام:
محمدِ افشین‌وفایی
محمدِ پروینِ گنابادی
حسینِ پژمانِ بختیاری
ابوالفتحِ داریوشِ صبور
حسنِ رحیم‌پورِ اَزغَدی
غلام‌رضا رشیدِ یاسِمی
صادقِ رضازادۀ شفق
محمدامینِ ریاحی
رضامرادِ صحرایی
فدریکو گارسیا لورکا
گابریل گارسیا مارکز
اِرنستو چه گِوارا
یحیا ماهیارِ نوابی
محمدحسنِ ناصرالدینِ صاحب‌الزمانی
حسنِ وحیدِ دستگِردی

#نام‌شناسی

آقای حسینی یا آقا حسینی؟

«آقا» عنوانی محترمانه برای مردان است.
در فارسی قاعده این است که بینِ عنوان و اسمِ بعد از آن کسرۀ اضافه نمی‌آید:
آقا رضا (نه آقای رضا)
سید مهدی (نه سیدِ مهدی)
بانو قمرِ آریان (نه بانویِ قمرِ آریان)
امام حسین (نه امامِ حسین)
شهید بهشتی (نه شهیدِ بهشتی)
خواجه حافظ (نه خواجۀ حافظ)
حکیم سنایی (نه حکیمِ سنایی)
شاه اسماعیل (نه شاهِ اسماعیل)
حاج محمود (نه حاجِ محمود)
شیخ خزعل (نه شیخِ خزعل)
علامه قزوینی (نه علامۀ قزوینی)
دوشیزه احمدی (نه دوشیزۀ احمدی)
استاد موحد (نه استادِ موحد)
دکتر شهیدی (نه دکترِ شهیدی)
پرفسور سمیعی (نه پرفسورِ سمیعی)
سرهنگ جمشیدی (نه سرهنگِ جمشیدی)
سردار سلیمانی (نه سردارِ سلیمانی)
موسیو پوارو (نه موسیویِ پوارو)
مادام بوواری (نه مادامِ بوواری)
سِر وینستن چرچیل (نه سِرِ وینستن چرچیل)
لرد راسل (نه لردِ راسل)

اما معلوم نیست چرا وقتی دو عنوانِ «آقا» و «خانم» پیش از نامِ خانوادگی یا نامِ کوچک + نامِ خانوادگیِ شخص می‌آیند، بعدشان کسرۀ اضافه به کار می‌رود:
آقای احمدی (به جای آقا احمدی)
آقای منصورِ احمدی (به جای آقا منصورِ احمدی)
خانمِ احمدی (به جای خانم احمدی)
خانمِ لیلا احمدی (به جای خانم لیلا احمدی)

ظاهراً این کاربردِ نابه‌جایی از کسرۀ اضافه است، ولی چون کاملاً رایج است، نمی‌توان آن را غلط دانست.
در فرهنگِ فارسیِ معین، در مدخلِ «آقا»، این توضیح آمده‌است:
در تخاطب و تحریر، عنوانِ مذکور را در اولِ اسم درآورند و به صورتِ اضافه، با «ی»، به کار برند: آقای محمدِ عرفانی؛ ولی طبقِ قاعده بدونِ اضافه باید به کار رَوَد (چنان‌که در افغانستان و پاکستان و هندوستان هنوز متداول است).

#نام‌شناسی
‌

ادبیات (literature)
انتخابات (election)
تظاهرات (demonstration)
عملیات (operation)

این چهار واژه همه مختوم به پس‌وندِ جمعِ «-‌ات» هستند. گرچه ساختِ جمع دارند، از لحاظِ مفهومی مفردند و به همین دلیل می‌توان آن‌ها را جمع بست.
بنا بر این ادبیات‌ها، انتخابات‌ها، تظاهرات‌ها، و عملیات‌ها درست‌اند و کاربردشان هیچ اشکالی ندارد:

ادبیاتِ فارسی یکی از درخشان‌ترین ادبیات‌هاست.

میزانِ مشارکتِ مردم در انتخاباتِ اخیر کم‌تر از انتخابات‌های پیشین بود.

پدرم در اکثرِ تظاهرات‌ها حضور داشت.

این رزمنده در عملیات‌های گوناگون شرکت کرده‌بود.

#جمع_مفرد

-- آقا، ببخشین، پلِ عابر کجاس؟
-- اوناها. همون که مردم دارن از زیرش رد می‌شن.
‌‌

عیبی نداره اگه گاهی دردِدل کنین، ولی لطفاً هیچ وقت درد و دل نکنین. 😄
‌

هفدهم آبان، سالگرد درگذشت سید محمدعلی جمالزاده (۱۲۷۰-۱۳۷۶)
@theapll

سید محمدعلیِ جمال‌زاده گرچه قریبِ یک قرن خارج از ایران زیست، از تلخ و شیرینِ خُلقیاتِ ما ایرانیان نیک آگاه بود و بی آن‌که آسمان ریسمان ببافد، نشان داد که سر و تهِ یک کرباسایم.
مثلِ هر قصه‌گویی با یکی بود یکی نبود آغاز کرد و آن وقت‌ها که در عرصۀ داستان‌نویسی‌مان غیر از خدا هیچ کس نبود، به هفت کشور نشان داد که حقیقتاً فارسی شکر است.
قصۀ ما به سر رسید و خدا را شاکریم که نه مثلِ معصومه شیرازی گرفتارِ صحرای محشریم و نه مثلِ رحیم و محمود سر از دارالمجانین درآورده‌ایم.

صحرای محشر، نوشتۀ محمدعلیِ جمال‌زاده.

صحرای محشر، نوشتۀ محمدعلیِ جمال‌زاده.

زندگی پوچ است، ولی ارزشِ زیستن دارد، به شرطی که پوچی‌اش را بپذیری.

آلبر کامو

خودکشی کنم یا یک فنجان قهوه بنوشم؟

آلبر کامو

اما در پایان، آدم برای زندگی کردن بیش‌تر دل و جرئت می‌خواهد تا برای خودکشی.

آلبر کامو