🎙 جعلی‌ها؛ از فرانسه تا بنگلادش

🔹در قسمت ۱۷۶ پادکست هفتگی فکت‌نامه، مانند هفته قبل و برای یادآوری مجدد، از مخاطبان درخواست کردیم که در نظرخواهی آنلاین فکت‌نامه شرکت کنند.

🔹در ابتدای این قسمت بعد از اشاره به چند خبر مهم این روزها، درستی‌سنجی خبری را مرور کردیم که ادعا می‌کرد دستور خامنه‌ای برای حمله به اسرائیل بعد از کشته شدن اسماعیل هنیه در تهران، باعث ریزش شدید در بازارهای سهام دنیا شده است؛ ادعایی که از ما نشان نادرست گرفت.

🔹پررنگ‌ترین موضوع پادکست این هفته، سوژه‌های مرتبط با تحولات اخیر بنگلادش است. در این ارتباط چهار ویدیو را در دو گزارش مختلف درستی‌سنجی کردیم و همگی نشان‌های نادرست و شاخ‌دار گرفتند. در قسمت ۱۷۶ پادکست، این ویدیوها و دلایل فکت‌نامه برای رد ادعاهای مربوط به آن را مرور کرده‌ایم.

🔹اخیرا تصویری ساختگی از یک نظرسنجی در کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل منتشر و به طور گسترده دست به دست شد که ادعا می‌کرد «تجاوز جنسی به اسرای فلسطینی» را به رأی گذاشته است؛ در حالی که چنین خبری صحت ندارد. درباره این موضوع در پادکست صحبت کرده‌ایم.

🔹سوژه بعدی، استفاده از یک خبر قدیمی برای ساخت و انتشار یک اسکرین‌شاتِ ساختگی است؛ خبری که از تجاوز گروهی چند مهاجر افغانستانی در یک روستا طی روزهای اخیر حکایت داشت اما در اصل و ابعاد خبر، تاریخ آن و جعل صفحه خبری منتسب به ایرنا، دستکاری گسترده‌ای انجام شده بود.

🔹پیش از مرور کامنت‌ها نیز فکت‌چک یه تصویر جعلی دیگر را مرور کردیم که ادعا می‌کرد رئیس‌جمهور فرانسه و محافظش در حال بوسیدن لب‌های یکدیگر هستند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:31 مقدمه
00:06:08 فرمان حمله خامنه‌ای به اسرائیل، بر بازارهای سهام تاثیر گذاشت؟
00:13:21 ادعای شاخ‌دار فروش زنان هندو در بنگلادش به عنوان برده
00:19:53 چند ویدیوی نادرست مرتبط با رویدادهای اخیر بنگلادش
00:28:54 ادعای شاخ‌دار نظرسنجی درباره تجاوز جنسی به اسرای فلسطینی در اسرائیل
00:32:45 جعل و بازنشر یک خبر قدیمی درباره مهاجران افغانستانی
00:38:55 تصویر جعلی بوسه مکرون و محافظ شخصی‌اش روی قایق
00:43:07 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

🔹 بانک مرکزی چقدر ارز به بازار تزریق کرده است؟‌

🔹عبدالناصر همتی می‌گوید از سال ۸۴ تا سال ۹۶ بانک مرکزی ۲۸۶ میلیارد دلار ارز به بازار تزریق کرده، اما در زمان حضور او یک دلار هم ارز به بازار تزریق نشده است.

🔹گزارش‌ شفافی از مداخله‌های ارزی بانک مرکزی در دست نیست؛ اما فکت‌نامه ضمن تاکید بر اینکه به دلیل نبودن گزارش‌ شفاف و رسمی از مداخله‌های ارزی بانک مرکزی، نمی‌توان صحت این آمار را به طور مستقل تایید یا رد کرد، اما به سه دلیل منطقی به این ادعا نشان «درست» می‌دهد:

1️⃣ نخست، مشابه این ادعا در سال‌های گذشته به نقل از یک منبع معتبر (پژوهشکده پولی و بانکی) مطرح شده. ما اصل این گزارش را پیدا نکردیم اما تصاویر نمودارهای آن پیش‌تر در رسانه‌ها منتشر شده است.

2️⃣ دوم، با وجود تکرار این ادعا در چهار سال گذشته تاکنون کسی از منتقدان صحت آن را زیر سوال نبرده است.

3️⃣ سوم، پیش از این در سال ۹۸ ولی‌الله سیف، رئیس پیشین بانک مرکزی نیز آمارهایی از مداخلات بانک مرکزی ارائه کرده بود که با آمارهای پژوهشکده پولی و بانکی و اعداد و ارقام اعلام شده از سوی همتی تقریبا همخوان است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 باب اسفنجی و عارضه نقص توجه و‌ تمرکز

🔹پستی در شبکه‌های اجتماعی فارسی منتشر شده که ادعا می‌کند کارتون باب اسفنجی باعث می‌شود کودکانی که آن را تماشا می‌کنند در آینده دچار نقص توجه و‌ تمرکز شوند.

🔹مبنای این ادعا تحقیقی است که در سال ۲۰۱۱ به دست آنجلین لیلارد استاد روانشناسی دانشگاه ویرجینیا انجام شده بود و بر اساس آن، «برنامه‌های تلویزیونی سریع و فانتزی» مانند کارتون باب اسفنجی، ممکن است «عملکرد اجرایی» کودک خردسال از جمله توانایی او برای توجه کردن، حل مسئله و کنترل رفتارش را به خطر بیاندازد.

🔹لیلارد تاکید کرد که این اثر مختص «باب اسفنجی» نیست و کارتون‌های سریع دیگری که در آنها چیزهای جادویی و سریع در مکان‌های کاملاً جدید اتفاق می‌افتد نیز همین اثر را دارد.

🔹به این تحقیق ایراداتی وارد شده از جمله اینکه حجم نمونه کودکان مورد بررسی کوچک و غیر متنوع بودند و اینکه کودکان قبل از مشاهده و نقاشی مورد ارزیابی قرار نگرفتند.

🔹همچنین لیلارد کودکان چهار ساله را بررسی کرد و کمپانی ساخت و پخش باب اسفنجی می‌گوید که این کارتون برای کودکان شش تا ۱۱ ساله ساخته شده است.

🔹این کارتون که برای شبکه تلویزیونی نیکلودئون بیش از ۱۳ میلیارد دلار درآمد تولید کرد، پیش از آن هم به تبلیغ همجنس‌گرایی و پروپاگاندا برای گرمایش زمین متهم شده بود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که «کارتون باب‌اسفنجی موجب می‌شود بچه‌ها در آینده دچار نقص توجه و‌ تمرکز شوند»، «نشان گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 پادکست «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی»، قسمت اول: «مردم»

🔹پادکست و مجموعه‌مقالات «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» به کلیدواژه‌هایی می‌پردازد که در گفتمان رسمی حکومت ایران برای انتشار ادعاهای بی‌مبنای خود استفاده می‌شود.

🔹این کلیدواژه‌ها طی چندین دهه به طور سیستماتیک از سوی مقامات ارشد و رسانه‌های دولتی ایران استفاده و به تدریج به بخشی جدایی‌ناپذیر از سازوکار انتشار اطلاعات نادرست در ایران تبدیل شده‌اند.

🔹در نتیجه این کلیدواژه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در تبلیغ باورهای نادرست و غیرمستند در جامعه ایران داشته‌اند، تا جایی که نه تنها بر حامیان حکومت ایران، بلکه به‌طور غیرمستقیم بر ادبیات منتقدان و مخالفان نیز تأثیر گذاشته است.

🔹نخستین قسمت از سری‌پادکست‌های «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» به واژه «مردم» و نحوه استفاده جمهوری اسلامی از این کلمه پرداخته‌ایم.

🔹در طول چند دهه برخورد خشونت‌آمیز حکومت ایران با زنان بر سر حجاب، بویژه در سال‌های اخیر، چهره‌های حکومتی، تحمیل حجاب را از اهداف اصلی «مردم» دانسته‌اند.

🔹آنها همچنین مدعی هستند که با وجود همه مشکلات «مردم» اصل نظام را قبول دارند. در پرونده هسته‌ای نیز بارها اعلام کرده‌اند که «مردم» مشکلی با تحریم‌ها ندارند و مایلند نظام، برنامه هسته‌ای را ادامه دهد.

🔹در این پادکست، مثال‌ها و موارد بیشتری از نحوه استفاده حکومت ایران از «مردم» را مرور کرده‌ایم.

🎧 پادکست «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» به همراه مقاله مرتبط با آن، هر دو هفته یک‌بار چهارشنبه‌ها در پادگیرها و سایت فکت‌نامه منتشر خواهد شد.

👈 «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

👈 لینک مقاله در وبسایت فکت‌نامه

🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت ششم - «پروژه جمعیت»

🔹«پروژه جمعیت» در ایران بیش از یک دهه پیش با دستور رهبر جمهوری اسلامی برای افزایش جمعیت کلید خورد و به سرعت تبدیل به یکی از بزرگترین و پرهزینه‌ترین پروژه‌های کلان در ایران شد.

🔹سالانه هزاران میلیارد تومان از منابع بودجه، با مشارکت نهادها و گروه‌های ذی‌نفع هوادار حکومت برای پیشبرد این پروژه هزینه می‌شود، اما نه‌تنها تغییری در روند تغییرات جمعیتی رخ نداده، بلکه طبق آمار رسمی روند نزولی شاخص‌های جمعیتی به نسبت قبل شتاب بیشتری پیدا کرده‌اند.

🔹در ششمین قسمت پادکست هزارداستان بودجه درباره «پروژه جمعیت»، ابعاد و هزینه‌های آن و بعضی مسائل دیگر مربوط به این ماجرا صحبت کرده‌ایم.

🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در سایت رادیو فردا بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار درباره جمعیت مهاجران افغانستانی و رشد آن در ایران

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا می‌شود که خبرگزاری آناتولی گفته جمعیت افغان‌ها در ایران ۱۱ میلیون نفر است و آن‌ها تا سه سال آینده با ۷۷ میلیون نفر نژاد اول ایران می‌شوند.

🔹بررسی آرشیو خبرگزاری آناتولی نشان می‌دهد این خبرگزاری اساسا چنین خبری منتشر نکرده است. در وبسایت و شبکه‌های اجتماعی آن هم اثری از این خبر نیست.

🔹آمار دقیق تعداد مهاجران افغانستانی در ایران مشخص نیست. همه آنچه وجود دارد برآورد و گمانه‌زنی است.

🔹جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران بر اساس تخمین‌ها و اعلام منابع رسمی بین ۵ تا ۶ میلیون نفر است.

🔹افزایش بیش از ۷۰ میلیون نفری جمعیت آن هم طی ۳ سال، هم از نظر ریاضی و هم از نظر منطقی غیرممکن است.

🔹حتی با در نظر گرفتن فرض‌های اشتباه مثل جمعیت ۱۱ میلیونی مهاجران افغان و باروری همه زنان مهاجر، باید هر زن ۱۲ فرزند به دنیا بیاورد، که چنین چیزی ممکن نیست.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا به نقل از خبرگزاری آناتولی که «افغان‌ها می‌توانند تا سه سال آینده نژاد اول در ایران شوند» نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 باب اسفنجی و دانشمندان برتر

🔹در ابتدای قسمت ۱۷۷ پادکست فکت‌نامه، پس از معرفی پادکست جدید «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» و مرور کوتاه چند خبر و ادعا، سراغ فکت‌چک‌های هفته اخیر رفتیم.

🔹دو ادعای مرتبط با گزینه‌های پیشنهادی کابینه مسعود پزشکیان را فکت‌چک کردیم؛ گزینه‌هایی که البته ساعاتی پیش از ضبط پادکست این هفته، همگی از مجلس رای اعتماد گرفتند؛ آن هم در پروسه‌ای که بی‌حاشیه نبود.

🔹ادعای اول به رتبه علمی ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، مربوط می‌شد و دومین ادعا نیز از سوی عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد مطرح شده بود که هر دو را فکت‌چک کردیم.

🔹در روزهای اخیر خبرها و ویدیوهایی منتشر شد که ادعا می‌کرد پلیس بریتانیا چند نفر را بخاطر پست‌هایی در شبکه‌های اجتماعی بازداشت کرده است. این موضوع را فکت‌چک کردیم و جداگانه درباره ادعا و ویدیوهایش حرف زده‌ایم.

🔹یکی از مقام‌های شرکت توانیر درباره رشد مصرف برق در ایران آماری ارائه کرده بود که هرچند بی‌ربط با واقعیت نبود اما یک نکته مهم در آن نادیده گرفته شده بود.

🔹یکی از پربحث‌ترین و پرحاشیه‌ترین موضوعات روزهای اخیر، درخواست مبینا نعمت‌زاده برای تحصیل بدون کنکور در رشته پزشکی بود. ادعایی که در یکی از برنامه‌های صداوسیما مطرح شده بود، باعث شد حواشی این مساله بیشتر شود. ما این ادعا را درستی‌سنجی کردیم.

🔹آخرین فکت‌چک این هفته، مربوط به این ادعا بود که کارتون «باب اسفنجی» موجب به وجود آمدن یا تشدید عارضه نقص توجه و‌ تمرکز در کودکان می‌شود. در این پادکست درباره فکت‌چک این ادعا توضیح دادیم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

🎙 باب اسفنجی و دانشمندان برتر

🔹در ابتدای قسمت ۱۷۷ پادکست فکت‌نامه، پس از معرفی پادکست جدید «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» و مرور کوتاه چند خبر و ادعا، سراغ فکت‌چک‌های هفته اخیر رفتیم.

🔹دو ادعای مرتبط با گزینه‌های پیشنهادی کابینه مسعود پزشکیان را فکت‌چک کردیم؛ گزینه‌هایی که البته ساعاتی پیش از ضبط پادکست این هفته، همگی از مجلس رای اعتماد گرفتند؛ آن هم در پروسه‌ای که بی‌حاشیه نبود.

🔹ادعای اول به رتبه علمی ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، مربوط می‌شد و دومین ادعا نیز از سوی عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد مطرح شده بود که هر دو را فکت‌چک کردیم.

🔹در روزهای اخیر خبرها و ویدیوهایی منتشر شد که ادعا می‌کرد پلیس بریتانیا چند نفر را بخاطر پست‌هایی در شبکه‌های اجتماعی بازداشت کرده است. این موضوع را فکت‌چک کردیم و جداگانه درباره ادعا و ویدیوهایش حرف زده‌ایم.

🔹یکی از مقام‌های شرکت توانیر درباره رشد مصرف برق در ایران آماری ارائه کرده بود که هرچند بی‌ربط با واقعیت نبود اما یک نکته مهم در آن نادیده گرفته شده بود.

🔹یکی از پربحث‌ترین و پرحاشیه‌ترین موضوعات روزهای اخیر، درخواست مبینا نعمت‌زاده برای تحصیل بدون کنکور در رشته پزشکی بود. ادعایی که در یکی از برنامه‌های صداوسیما مطرح شده بود، باعث شد حواشی این مساله بیشتر شود. ما این ادعا را درستی‌سنجی کردیم.

🔹آخرین فکت‌چک این هفته، مربوط به این ادعا بود که کارتون «باب اسفنجی» موجب به وجود آمدن یا تشدید عارضه نقص توجه و‌ تمرکز در کودکان می‌شود. در این پادکست درباره فکت‌چک این ادعا توضیح دادیم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:32 مقدمه
00:08:54 وزیر پیشنهادی ارتباطات در لیست «دو درصد محققان برتر جهان» است؟
00:22:23 بانک مرکزی چقدر ارز به بازار تزریق کرده‌است؟‌
00:28:24 رشد مصرف برق در ایران
00:31:58 بازداشت و حکم زندان به‌خاطر ایجاد تنفر نژادی در فیس‌بوک
00:38:36 درباره تحصیل مبینا نعمت‌زاده در رشته پزشکی چه می‌دانیم؟
00:47:47 باب اسفنجی و عارضه نقص توجه و‌ تمرکز
00:54:55 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

🎙 نسخه‌های mp3 قسمت‌های اول تا چهارم پادکست «هزارداستان بودجه»

🔹بنا به درخواست مخاطبان عزیز، نسخه mp3 پادکست «هزارداستان بودجه» در کانال تلگرام فکت‌نامه منتشر خواهد شد.

🔹قسمت پنجم پیش‌تر منتشر شد، قسمت ششم هفته بعد در کانال منتشر خواهد شد و قسمت‌های اول تا چهارم نیز هم‌اکنون در دسترس شماست.

🔹«هزارداستان بودجه»، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا، بازخوانی ماجراهای بودار و کمتر شنیده شده بودجه سالانه کل کشور است که هر دو هفته یک‌بار منتشر می‌شود.

🎙 پادکست «هزار داستان بودجه» را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

👈 در کست‌باکس رادیوفردا بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ سینه‌زنی، کنسرت آمریکایی و کاهش غم و اضطراب

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی با این ادعا منتشر شده که «دانشمندان آمریکایی کشف کردند سینه زدن دسته‌جمعی غم و اضطراب را کاهش می‌دهد و حالا در کنسرت‌هایشان سینه‌ می‌زنند.»

🔹دانشمندان آمریکایی کشفی راجع به اثرات مثبت سینه‌زنی جمعی در کاهش غم و اضطراب نداشته‌اند.

🔹با وجود این در شبکه‌های اجتماعی فارسی فردی به نام محمدرضا صفاری که در زمینه‌های گوناگون از فقه و حقوق تا سیاست و شعر و طب سنتی و جانورشناسی کتاب‌هایی نوشته، این ادعا را مطرح کرده است.

🔹یک تکنیک طب جایگزین کاهش استرس و اضطراب، به نام «تکنیک آزادی عاطفی» Emotional Freedom Technique یا تکنیک ضربه زدن Tapping Therapy وجود دارد که در آن، فرد برای کاهش استرس و اضطراب به شیوه مشخص به جاهای مختلف بدن از بالای سر و ابروی و زیر چشم گرفته تا زیر بغل و وسط استخوان ترقوه و جایی نزدیک به قفسه سینه ضربه می‌زند.

🔹این تکنیک، ادعایی شبه‌علمی است که دلایل کافی برای آن وجود ندارد. ضربه زدنی که در این تکنیک وجود دارد نیز شباهتی به سینه‌زنی جمعی به شیوه‌ای که می‌شناسیم، ندارد.

🔹ویدیویی که به عنوان سینه‌زنی در کنسرتی در ایالات متحده منتشر شده، بازخوانی قطعه‌ای به نام Sing Out/March On است که در زمان اوج جنبش «جان سیاهان مهم است» در ایالات متحده ساخته شد و در اجراهای مختلف آن، کارهایی مانند دست زدن، پا کوبیدن یا زدن بر روی سینه‌ برای ایجاد هماهنگی انجام می‌شود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست تعظیم پدر دونالد ترامپ در برابر شاه

🔹در شبکه‌های اجتماعی عکسی با عنوان «تعظیم پدر دونالد ترامپ در برابر شاه ایران» منتشر شده است.

🔹این تصویر با همین ادعا در سطح وسیعی در شبکه‌های اجتماعی فارسی منتشر شده و دست‌کم از چهار سال پیش در توییتر و اینستاگرام در گردش است.

🔹این فرد «اندرو کیلگور» سفیر پیشین ایالات متحده در قطر است که در دهه ۱۹۷۰ در خاورمیانه ماموریت دیپلماتیک داشت و مدتی هم در تهران خدمت می‌کرد.

🔹این عکس را نوه اندرو کیلگور، هشت سال پیش همزمان با مرگ اندرو کیلگور در شبکه اجتماعی ردیت منتشر کرد.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا که تصویر منتشر شده «تعظیم پدر دونالد ترامپ در برابر شاه ایران» را نشان می‌دهد نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت ششم - «پروژه جمعیت»

🔹«پروژه جمعیت» در ایران بیش از یک دهه پیش با دستور رهبر جمهوری اسلامی برای افزایش جمعیت کلید خورد و به سرعت تبدیل به یکی از بزرگترین و پرهزینه‌ترین پروژه‌های کلان در ایران شد.

🔹سالانه هزاران میلیارد تومان از منابع بودجه، با مشارکت نهادها و گروه‌های ذی‌نفع هوادار حکومت برای پیشبرد این پروژه هزینه می‌شود، اما نه‌تنها تغییری در روند تغییرات جمعیتی رخ نداده، بلکه طبق آمار رسمی روند نزولی شاخص‌های جمعیتی به نسبت قبل شتاب بیشتری پیدا کرده‌اند.

🔹در ششمین قسمت پادکست هزارداستان بودجه درباره «پروژه جمعیت»، ابعاد و هزینه‌های آن و بعضی مسائل دیگر مربوط به این ماجرا صحبت کرده‌ایم.

🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.

🔹این قسمت پادکست یک هفته قبل در رادیوفردا و کانال هزارداستان بودجه در کست‌باکس منتشر شد و حالا در اکانت‌های فکت‌نامه نیز در دسترس است.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در سایت رادیو فردا بشنوید

👈در کست‌باکس فکت‌نامه بشنوید

🌐 @Factnameh