❌ ادعای شاخ‌دار پزشکیان درباره مصرف انرژی شش برابر «کشورهای همسان»

🔹مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران می‌گوید به نسبت «کشورهای همسان» شش برابر انرژی بیشتر مصرف می‌کنیم.

🔹پزشکیان پیش‌تر گفته بود مصرف برق در ایران شش برابر کشورهایی اروپایی است. این گفته همان زمان در فکت‌نامه بررسی شد و نشان شاخ‌دار گرفت.

🔹ایران از نظر مصرف انرژی اولیه (مجموع انرژی‌ منابع اولیه مثل نفت و گاز، زغال‌سنگ، هسته‌ای و منابع تجدیدپذیر) هشتمین کشور جهان و از نظر سرانه مصرف در رتبه ۴۶ قرار دارد.

🔹دقیقا معلوم نیست منظور پزشکیان از «کشورهای همسان» چیست. از حدود ۲۰۰ کشور جهان، در ۱۴ کشور مصرف انرژی بین یک‌پنجم تا یک‌هفتم ایران است: الجزایر، بنگلادش، بلژیک، شیلی، کلمبیا، عراق، نیجریه، نروژ، فیلیپین، قطر، سوئد، اوکراین، ازبکستان و ونزوئلا.

🔹این کشورها نه از نظر موقعیت جغرافیایی، نه از نظر جمعیت، نه از نظر توسعه‌یافتگی و نه از نظر دسترسی به منابع انرژی، شباهت کاملی با یکدیگر ندارند.

🔹از نظر سرانه نیز، میزان مصرف در ایران بین ۵ تا ۷ برابر ۱۲ کشورهای تاجیکستان، هند، بلیز، ساموآ، کیپ ورد، مراکش، السالوادور، بولیوی، تونگا، میکرونزی، اسواتینی و گواتمالا است.

🔹این کشورها هم هر کدام ویژگی خاص خود را دارند و نمی‌توان آنها را جزو کشورهای «همسان» برای مقایسه با ایران در نظر گرفت.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه، مانند ادعای قبلی و به دلیل تکرار و اصرار بر یک گزاره نادرست، به این ادعای مسعود پزشکیان نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار رنانی درباره نقش ازدواج فامیلی و چند همسری در کورتکس مغز

🔹محسن رنانی، اقتصاددان، گفته: «ممنوعیت چند همسری و ازدواج فامیلی بر ضخامت بیشتر کورتکس مغز اروپاییان نسبت به آسیایی‌ها تاثیر داشته است.»

🔹رنانی، این موضوع را با جلوتر بودن اروپا در روند توسعه، نسبت به دیگر قاره‌ها، مرتبط دانست.

🔹این ادعا درست نیست. قشر مغز، لایه بیرونی و چین‌خورده مغز است که مسئول پردازش اطلاعات حسی، زبان، تفکر، تصمیم‌گیری، حافظه و کنترل حرکات ارادی است.

🔹ضخامت قشر مغز از شاخص‌های مهم ساختاری است که در تصویربرداری مغزی برای بررسی تفاوت‌های فردی، تحولی یا پاتولوژیک در عملکرد شناختی استفاده می‌شود.

🔹ضخامت قشر مغز بین ۱/۵ تا ۴/۵ میلی‌متر است و بسته به ناحیه مغزی و سن فرد، متفاوت است. ضخامت بیشتر در برخی نواحی خاص مغز با عملکرد شناختی بهتر، مرتبط است.

🔹یافته‌های انکارنشدنی وجود دارد که نشان می‌دهد ضخامت قشر مغز، در جمعیت‌های مختلف، متفاوت است اما توجه به این نکته بسیار ظریف، مهم و تعیین‌کننده است که تفاوت‌های (واریانس) درون‌جمعیتی بیشتر از تفاوت بین جمعیت‌های مختلف است.

🔹تفاوت‌های گزارش‌شده به‌طور متوسط در حد ۰/۱ تا ۰/۳  میلی‌متر و عمدتاً در قشر حسی‑حرکتی، گیجگاهی میانی و پیش‌پیشانی است. اثرات سن، وضعیت اجتماعی‑اقتصادی و شاخص توده بدنی، بخش بزرگی از این انحراف معیارها را توضیح می‌دهند.

🔹ممنوعیت چندهمسری در اروپا به‌طور کامل و یکسان در یک زمان خاص اتفاق نیفتاده، بلکه به‌مرور زمان و در مناطق مختلف اروپا با روندهای اجتماعی، حقوقی، و مذهبی متفاوتی به اجرا درآمد.

🔹این موضوع درباره قوانین رسمی حاکم است که بیشتر جنبه حقوقی و کاربرد در زمینه وراثت داشته‌اند و ربطی به تعدد شرکای جنسی ندارد.

🔹هیچ مطالعه جمعیتی بزرگ که پیوند مستقیمی میان نرخ چندهمسری، تک‌همسری یا بی‌همسری و میانگین ضخامت قشر مغزی انسانی را گزارش کند، منتشر نشده‌است.

🔹شواهد موجود، یا به گرایش جنسی و هویت (نه تعداد شریک) می‌پردازند، یا حجم نمونه بسیار کوچکی دارند و به‌طور کلی به ادعای محسن رنانی بی‌ربط هستند.

🔹هیچ تحقیق MRI با مقیاس جمعیتی بزرگ که میانگین ضخامت قشر مغزی فرزندان حاصل از ازدواج فامیلی را با گروه غیرخویشاوند مقایسه کند، انجام نشده‌است.

🔹ادعای رنانی از کنار هم قرار دادن عبارت‌های به ظاهر درست و قانع‌کننده‌ای شکل گرفته، اما واقعا بی‌ربط است.

🔹از همه مهمتر، ادعای محسن رنانی نمی‌تواند تفاوت توسعه‌یافتگی در آلمان غربی با آلمان شرقی، تفاوت کره جنوبی با کره شمالی، یا هنگ‌کنگ با سرزمین اصلی چین را توضیح دهد.

🔹در مجموع، کنار هم قرار گرفتن گزاره‌های علمی به‌ظاهر درست، اما ناهمخوان و گاه بدون شواهد و استفاده از تعمیم‌های نابجا و تقلیل‌های نه‌چندان دقیق در این ادعای رنانی، آن را مصداق بارز «شبه‌علم» می‌کند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ داستان عجیب تاثیر «انرژی مثبت حرم امام رضا» روی پیاژه، روانشناس مشهور سوئیسی

🔹شبکه افق صداوسیما در اینستاگرم، ویدئویی از صحبت‌هایی علیرضا پناهیان منتشر کرده که می‌گوید: «پیاژه وقتی آمده بود حرم امام رضا، از حرم بیرون نمی‌رفت و می‌گفت چقدر انرژی اینجا مثبت است.»

🔹اول، پیاژه اصلا به ایران سفر نکرده که بخواهد به مشهد و حرم امام رضا برود و درباره «انرژی مثبت» حرم صحبت کند.

🔹دوم، شبکه افق ویدئوی خودش را تقطیع کرده است. پناهیان نمی‌گوید پیاژه به ایران آمده، بلکه می‌گوید یک‌سری از شاگردان پیاژه به مناسبت برنامه بزرگداشت صد سالگی پیاژه به مشهد رفته‌اند و این تجربه را داشته‌اند.

🔹همین ماجرا هم پایه و اساس معتبری ندارد. معلوم نیست صحبت درباره چه مراسمی است، متولی مراسم و مهمان‌ها که بوده‌اند و ماجرای سفر مشهد و بازدید از حرم امام هشتم شیعیان چه بوده است؟

🔹در منابع عمومی و رسانه‌ای هیچ اشاره‌ای به چنین مراسمی نشده است.

🔹با این توضیحات‌، فکت‌نامه به این ادعا که از شبکه افق منتشر شده نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای گمراه‌کننده خامنه‌ای درباره مذاکرات دهه هشتاد برای تامین سوخت ۲۰درصد

🔹علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در سخنرانی سالانه ۱۴ خرداد گفت: «در دهه هشتاد، رییس‌جمهور آمریکا، دو نفر از روسای جمهوری دوست ما را خودش واسطه کرد که به ایران بگویید یک مقداری از غنی‌سازی‌های ۳/۵ درصد را به ما بدهد و ما ۲۰ درصد را که احتیاج دارد، بهش می‌دهیم».

🔹رهبر جمهوری اسلامی گفت:‌ «بنده گفتم که این مبادله باید اینجوری باشد که آنها ۲۰ درصد را بیاورند بندرعباس، ما آزمایش کنیم ببینیم درست است. بعد آن را می‌گیریم و ۳/۵ درصد را بهشان می‌دهیم. وقتی دیدند ما روی گرفتن ۲۰ درصد دقت داریم و اصرار داریم، زیر قول خودشان زدند و ندادند».

🔹این ادعا گمراه‌کننده است. اول اینکه این یک بیانیه مشترک بین ایران، ترکیه و برزیل بوده، نه توافق‌نامه یا معاهده.

🔹دوم اینکه قرار بود ایران ۱۲۰۰ کیلوگرم اورانیوم کمتر غنی‌شده را تحت نظارت آژانس نزد ترکیه به امانت بگذارد و در صورت پذیرش این توافق از سوی گروه وین، پس از یک سال ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران را دریافت کند.

🔹این مبادله به دلیل اصرار جمهوری اسلامی ایران روی غنی‌سازی ۲۰ درصد، نتوانست اعتمادسازی لازم را ایجاد کند و به سرانجام نرسید.

🔹همانطور که در بند ۷ بیانیه ذکر شد، فقط در صورتی که گروه وین تعهد خود را به این موضوع اعلام می‌کردند، توافق ذکرشده در بند ۶ لازم‌الاجرا می‌شد؛ اما این اتفاق رخ نداد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای خامنه‌ای درباره «بدعهدی آمریکا در تامین سوخت ۲۰ درصد به‌واسطه دو کشور دوست»، نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره مرگ یک دانشجو بر اثر مصرف همزمان قهوه و نوشابه انرژی‌زا

🔹پستی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌کند یک دانشجوی نخبه پزشکی بر اثر مصرف همزمان قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا جان باخته است.

🔹این ادعا جعلی و ساختگی است. عکس استفاده شده برای این ادعا، با هوش مصنوعی ساخته شده و هیچ گزارشی هم از چنین حادثه‌ای در رسانه‌های رسمی وجود ندارد.

🔹با اینکه مصرف زیاد کافئین می‌تواند مضر باشد، اما رسیدن به دوز کشنده با مصرف همزمان قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای یک فرد سالم در شرایط عادی بسیار بعید و عملا ناممکن است.

🔹اگر فرض کنیم فرد از هر کدام، قهوه و نوشابه، به تعداد مساوی مصرف کند، یک انسان سالم باید حدود ۴۰ تا ۵۶ فنجان قهوه و به همین تعداد قوطی نوشابه انرژی‌زا (یعنی مجموعاً ۸۰ تا ۱۱۲ نوشیدنی) را به طور همزمان یا در یک بازه زمانی بسیار کوتاه مصرف کند تا به محدوده دوز مرگبار کافئین برسد (این ارقام تقریبی است).

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ انتساب یک ویدیوی قدیمی به لحظه ربودن الهه حسین‌نژاد

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که مدعیست مربوط به لحظه «فیلم دزدیده‌شدن الهه حسین‌نژاد» است.

🔹این ادعا نادرست است.

🔹ویدیو قدیمی و مربوط به یک آدم‌ربایی در اردیبهشت ۱۳۹۷ در تبریز است.

🔹مقامات پلیس تبریز، همان تاریخ در توضیح ویدیو گفتند: «خواستگاری که جواب منفی شنیده‌بود، دختر را به رسم قیزقاچیرتما (فراری‌دادن دختر به‌دست خواستگارش، که جرم محسوب می‌شود) دزدیده و پس از فاصله کوتاهی رها کرده‌است.»

🔹با این حال، خواستگار دزد و همراهانش، بلافاصله پس از شکایت خانواده دختر، شناسایی و بازداشت شدند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ویدیو قدیمی که مدعی صحنه دزدیده‌شدن الهه حسین‌نژاد است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 برق و فساد و کورتکس

🔹در قسمت ۲۱۸ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ابتدا ادعای نادرست علی خامنه‌ای را درباره اینکه فساد در جمهوری اسلامی سازمان‌یافته نیست، مرور کردیم.

🔹مسعود پزشکیان ضمن گلایه از واکنش‌ها به ادعای اخیرش درباره مصرف انرژی در ایران، آمار نادرست خود را به شکل دیگری بیان کرده که ما به آن نشان شاخ‌دار دادیم.

🔹قسمتی از سخنرانی اخیر محسن رنانی درباره چندهمسری و کورتکس مغز واکنش‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی داشت. درباره ادعاهای او در این قسمت توضیح داده‌ایم.

🔹سوژه بعدی، داستان عجیب تاثیر «انرژی مثبت حرم امام رضا روی پیاژه» - روانشناس مشهور سوئیسی - است که شبکه افق صداوسیما به صورت تقطیع‌شده از زبان علیرضا پناهیان پخش کرده بود.

🔹در ادامه، قصه محبوب هواداران جمهوری اسلامی درباره شکست آمریکا از سپاه در یک مانور را بررسی کردیم و توضیح دادیم که چرا این ادعاها و روایت‌ها نادرست است.

🔹نقل قول جعلی از امام جمعه اردبیل درباره برق ۱۱۰ و ۲۲۰ ولت و ادعای نادرست سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی درباره پلتفرم‌های اروپایی از جمله سوژه‌های این قسمت است.

🔹اغراق‌ها و ادعاهای نادرست درباره یک ربات جراح ایرانی نیز موضوع دیگری است که در این اپیزود به آن پرداخته‌ایم.

🔹درمان بیماری‌های مختلف با نیش زنبور، دومین ادعایی است که این هفته از شبکه افق صداوسیما درستی‌سنجی کرده‌ایم.

🔹میزان دزدی خودرو در ایران و جهان، تصویر ساختگی منتسب به تخریب پایگاه هوایی اسرائیل، خبر جعلی سقوط هواپیمای حجاج موریتانی و ادعایی درباره هدیه دولت برای کودکان متولد امسال، از دیگر فکت‌چک‌های این هفته‌اند.

🔹در شبکه‌های اجتماعی، عکسی منتشر و ادعا شده افسانه بایگان را به عنوان دختر شایسته در کنار گوگوش نشان می‌دهد. همچنین تصاویری از یک کانگوروی بامزه پخش شده که می‌خواهد سوار هواپیما شود. این دو سوژه را نیز در پایان این قسمت، درستی سنجی کردیم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

🎬 مستند «بزرگ‌نمایی یا عددسازی؛ در #انقلاب۵۷ چند نفر کشته شدند؟»

🔹از فردای ۱۵ خرداد ۴۲، آیت‌الله خمینی و هواداران او مدعی کشتار ۱۵ هزار نفر از تظاهرکنندگان مخالف حکومت شاه شدند؛ روایتی به‌شدت اغراق‌شده که بعد از انقلاب ۵۷ تبدیل به روایت رسمی تاریخ‌نویسان جمهوری اسلامی شد.

🔹این محدود به ۱۵ خرداد نیست. در کتاب‌های تاریخ، اسناد رسمی و حتی در مقدمه قانون اساسی جمهوری اسلامی، تعداد کل کشته‌شدگان انقلاب ۶۰ هزار نفر اعلام شده؛ عددی بسیار بزرگ و غیرمنطقی که فراتر از بزرگ‌نمایی‌های معمول، به عددسازی و جعل سازمان‌یافته شباهت دارد.

🔹سال گذشته فکت‌نامه در آخرین مستند خود با استناد به برآوردها و آمارهای معتبر از تعداد کشته‌شدگان انقلاب ۵۷، ابعاد این بزرگ‌نمایی را بازخوانی کرده بود.

راه‌های دیگر تماشای این مستند:👇

📺 در یوتیوب فکت‌نامه ببینید

🐦 در اکانت ایکس فکت‌نامه ببینید

📷 در اینستاگرام فکت‌نامه ببینید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار درباره عکس بلاگری که به عنوان قربانی تعرض جنسی ورزشکاران ایرانی در کره معرفی شد

🔹این روزها در شبکه‌های اجتماعی تصویری به عنوان عکس دختری که ورزشکاران ایرانی در کره جنوبی به او تعرض جنسی کرده‌اند دست‌به‌دست می‌شود.

🔹این عکس مربوط به یک هنرمند آرایشی و بلاگر ۳۵ ساله کره‌ای به نام «پونی» است که در سال ۲۰۱۷ گرفته شده و ارتباطی با دختر ۲۰ و چند ساله‌ای که قربانی این پرونده است، ندارد.

🔹نه پلیس و مسئولان و نه رسانه‌ها در کره‌جنوبی تاکنون هیچ تصویری از قربانی این پرونده منتشر نکرده‌اند و هویت او برای عموم مردم، ناشناس است.

🔹فکت‌نامه به ادعای شبکه‌های اجتماعی که این عکس را منتسب به دختر کره‌ای قربانی تعرض جنسی ورزشکاران ایرانی معرفی کرده‌اند، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎥 در انقلاب ۵۷ چند نفر کشته شدند؟

🔹در تاریخ‌نگاری رسمی جمهوری اسلامی ایران، ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ نقطه شروع انقلاب ۵۷ معرفی می‌شود؛ واقعه‌ای که زمینه‌ساز اعتراضات و سلسله‌وقایع سال‌های بعد شده و تاریخ معاصر ایران را تغییر می‌دهد.

🔹۱۵ خرداد علاوه بر ابعاد اجتماعی و سیاسی آن، از منظر عددسازی و بزرگنمایی هم نقطه‌ عطفی در تاریخ انقلاب ۵۷ به حساب می‌آید؛ پدیده‌ای که در طول مبارزات انقلابی و مدت‌ها پس از آن هم ادامه پیدا می‌کند.

🔹فکت‌نامه در مستند «بزرگ‌نمایی یا عددسازی؛ در انقلاب ۵۷ چند نفر کشته شدند؟» تلاش کرده ابعاد بزرگ‌نمایی، عددسازی و جعل سازمان‌یافته درباره تعداد کشته‌شدگان انقلاب ۵۷ را بازخوانی کند.

🔹 ویدیوهای کوتاه فکت‌نامه را در لینک زیر ببینید:
https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 نسخه کامل مستند فکت‌نامه در یوتیوب

🌐 @Factnameh

❌ تئوری توطئه اعدام نشدن نیکلای چائوشسکو، دیکتاتور رومانی، و همسرش

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌کند اعدام نیکلای چائوشسکو، دیکتاتور رومانی، و همسرش نمایشی بوده است.

🔹در این ویدیو به نظر می‌رسد پس از اجرای مراسم اعدام، چائوشسکو و همسرش از جای خود بلند می‌شوند، لباسشان را می‌تکانند و می‌روند.

🔹این ویدیو، «بازسازی» و بخشی از یک فیلم داستانی کوتاه به نام "Nicolae & Elena" است که در سال ۱۹۹۱ به کارگردانی Richard Vetterli ساخته شده و در جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه هامبورگ به نمایش درآمد.

🔹درباره اعدام نیکلای چائوشِسکو، دیکتاتور رومانی و همسرش هم مانند بسیاری از اعدام‌ها یا مرگ‌های دیکتاتورها، تئوری‌های توطئه وجود دارد.

🔹ویدیوهای واقعی از دادگاه چائوشسکو و همسرش وجود دارد و عکس‌هایی از صحنه اعدام نیز صحت این موضوع را تایید می‌کنند.

🔹همیشه تردیدهایی در مورد اصل و نحوه کشته شدن چائوشسکوها و محل دفن آنان وجود داشت، اما نبش قبر و آزمایش DNA در سال ۲۰۱۰ هویت نیکلای چائوشسکو را در قبر منتسب به او تایید کرد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 برق و فساد و کورتکس

🔹در قسمت ۲۱۸ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ابتدا ادعای نادرست علی خامنه‌ای را درباره اینکه فساد در جمهوری اسلامی سازمان‌یافته نیست، مرور کردیم.

🔹مسعود پزشکیان ضمن گلایه از واکنش‌ها به ادعای اخیرش درباره مصرف انرژی در ایران، آمار نادرست خود را به شکل دیگری بیان کرده که ما به آن نشان شاخ‌دار دادیم.

🔹قسمتی از سخنرانی اخیر محسن رنانی درباره چندهمسری و کورتکس مغز واکنش‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی داشت. درباره ادعاهای او در این قسمت توضیح داده‌ایم.

🔹سوژه بعدی، داستان عجیب تاثیر «انرژی مثبت حرم امام رضا روی پیاژه» - روانشناس مشهور سوئیسی - است که شبکه افق صداوسیما به صورت تقطیع‌شده از زبان علیرضا پناهیان پخش کرده بود.

🔹در ادامه، قصه محبوب هواداران جمهوری اسلامی درباره شکست آمریکا از سپاه در یک مانور را بررسی کردیم و توضیح دادیم که چرا این ادعاها و روایت‌ها نادرست است.

🔹نقل قول جعلی از امام جمعه اردبیل درباره برق ۱۱۰ و ۲۲۰ ولت و ادعای نادرست سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی درباره پلتفرم‌های اروپایی از جمله سوژه‌های این قسمت است.

🔹اغراق‌ها و ادعاهای نادرست درباره یک ربات جراح ایرانی نیز موضوع دیگری است که در این اپیزود به آن پرداخته‌ایم.

🔹درمان بیماری‌های مختلف با نیش زنبور، دومین ادعایی است که این هفته از شبکه افق صداوسیما درستی‌سنجی کرده‌ایم.

🔹میزان دزدی خودرو در ایران و جهان، تصویر ساختگی منتسب به تخریب پایگاه هوایی اسرائیل، خبر جعلی سقوط هواپیمای حجاج موریتانی و ادعایی درباره هدیه دولت برای کودکان متولد امسال، از دیگر فکت‌چک‌های این هفته‌اند.

🔹در شبکه‌های اجتماعی، عکسی منتشر و ادعا شده افسانه بایگان را به عنوان دختر شایسته در کنار گوگوش نشان می‌دهد. همچنین تصاویری از یک کانگوروی بامزه پخش شده که می‌خواهد سوار هواپیما شود. این دو سوژه را نیز در پایان این قسمت، درستی سنجی کردیم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:27 مقدمه
00:03:46 ادعای نادرست علی خامنه‌ای درباره نبود فساد سازمان‌یافته در ایران
00:14:19 ادعای تکراری و شاخ‌دار پزشکیان درباره مصرف انرژی
00:23:58 ادعای شاخ‌دار رنانی درباره چندهمسری و کورتکس مغز
00:33:11 داستان عجیب تاثیر «انرژی مثبت» حرم امام رضا روی «پیاژه»
00:38:01 ادعاهای نادرست و اغراق‌آمیز درباره یک شبیه‌سازی جنگی مشهور
00:45:30 نقل‌قول جعلی از امام جمعه اردبیل درباره برق ۱۱۰ یا ۲۲۰ ولت
00:48:10 ادعای نادرست درباره پلتفرم‌های اروپایی
00:52:55 ادعاهای نادرست درباره سینا؛ ربات جراح ایرانی
00:57:44 ادعای نادرست درباره درمان بیماری‌های مختلف با نیش زنبور
01:05:33 آیا سوئیس رکورددار دزدی خودرو در جهان است؟
01:07:30 تصویر ساختگی تخریب پایگاه هوایی نواتیم در وعده صادق ۲
01:09:09 خبر جعلی درباره سقوط هواپیمای حجاج موریتانی
01:10:08 ادعای نادرست هدیه ۷۰ میلیون تومانی برای کودکان متولد ۱۴۰۴
01:11:06 انتساب نادرست عکس دختر شایسته به افسانه بایگان
01:12:09 کانگوروی هوش مصنوعی که می‌خواهد سوار هواپیما شود
01:14:05 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

🎥 جمهوری اسلامی و فساد سیستماتیک

🔹علی خامنه‌ای برای چندمین بار گفته در جمهوری اسلامی فساد سیستماتیک وجود ندارد.

🔹ایران بر اساس شاخص ادراک فساد در بین ۱۸۰ کشور رتبه ۱۵۱ را دارد.

🔹شاخص کنترل فساد بانک جهانی نیز نشان می‌دهد ایران بین ۲۱۳ کشور رتبه ۱۹۱ را دارد.

🔹در ایران دسترسی به ثروت عمومی و قدرت، انحصاری است و رقابت سالم و آزاد اقتصادی وجود ندارد. این‌ها نشانه‌های فساد ساختاری است.

🔹حتی خود مسئولان جمهوری اسلامی هم به این موضوع اعتراف کرده‌اند؛ نظیر آنچه اکبر طبری، معاون پیشین قوه قضائیه، در دادگاه گفته بود.

🔹 ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

✍️ غنی‌سازی داخل ایران برای تولید رادیو دارو صرفه اقتصادی ندارد

🔹خبرگزاری تسنیم مدعی است «غنی‌سازی در داخل ایران باعث کاهش هزینه‌ تولید رادیودارو می‌شود».

🔹اول؛ کل هزینه تولید یا خرید سوخت برای رادیودارو در مقیاس چند میلیون دلار است.

🔹دوم، هیچ شواهد معتبری در دست نیست که نشان دهد هزینه تولید داخلی کمتر از واردات است. در عوض شواهد نشان می‌دهد خرید سوخت آماده از کشورهای دیگر، ارزان‌تر از تولید داخلی است.

🔹اورانیوم غنی‌شده در ایران با خلوص ۲۰ تا ۶۰ درصد، به صورت گاز، نگه‌داری و انبار می‌شود و فعلا هیچ کاربردی برای تولید رادیودارو ندارد.

🔹برای تولید رادیودارو، اورانیوم غنی‌سازی شده باید در فرآیندی پیچیده و پرهزینه از حالت گاز به قرص‌های فلزی آلیاژ آلومینیوم تبدیل شوند.

🔹قیمت تمام شده تولید یک بسته سوخت ۱۱۵ کیلوگرمی قرص سوخت اورانیوم ۲۰درصدی، در شرایط عادی بین ۲ تا ۴ میلیون دلار است. با احتساب مقیاس کوچک و امکانات ایران برای تبدیل گاز اورانیوم غنی شده به صفحات سوخت آماده، احتمالا هزینه نهایی تولید در داخل بیشتر از این خواهد شد.

🔹میزان واردات سوخت آماده در کشورهایی مانند بریل، ترکیه و عربستان سعودی بین ۱۵ تا ۲۵ میلیون دلار در سال است که همه آن هم برای تولید رادیودارو استفاده نمی‌شود.

🔹این ارقام، چه در مقیاس واردات بسیاری از کالاهای عادی، چه در مقیاس خسارت صدها میلیارد دلاری تحریم‌ها، ناچیز است.

🔹به همین دلیل فکت‌نامه این ادعای خبرگزاری تسنیم را بی‌اساس می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 واکاوی تناقضات در پرونده قتل الهه حسین‌نژاد

🔹الهه حسین‌نژاد، شهروند ۲۴ ساله ساکن اسلامشهر، در تاریخ ۴ خرداد ۱۴۰۴ پس از خروج از محل کارش در تهران ناپدید شد.

🔹سرانجام در ۱۵ خرداد، دادستان تهران اعلام کرد که «جسد او در بیابان‌های حومه شهر پیدا شده و قاتل او دستگیر شده‌است».

🔹از زمان اعلام این خبر تا امروز، ۲۰ خرداد ۱۴۰۴، با گذشت زمان، انتشار شواهد تازه، پخش ویدیوهایی از بازجویی متهم و اظهارات مقامات رسمی، نه تنها به شفاف‌سازی ابعاد پرونده کمک نکرده، بلکه بر حجم ابهامات آن افزوده است.

🔹انگیزه قتل: ارائه دست‌کم چهار روایت کاملاً متفاوت (سرقت، نیت شوم، خشم آنی، درگیری بر سر حجاب) که هرکدام دیگری را نقض می‌کرد.

🔹فقدان شواهد تصویری: ناکامی یا عدم استفاده غیرقابل توضیح از دوربین‌های پرتعداد میدان آزادی و سامانه‌های ردیابی دیجیتال، که در موارد دیگر به شکلی مؤثر برای کنترل شهروندان به کار می‌روند و سپس اعلام اینکه متهم از روی دوربین و پلاک ماشینش شناسایی شده است.

🔹محل کشف جسد: اختلاف فاحش ۵۶ کیلومتری میان اولین آدرس اعلام‌شده از سوی رئیس پلیس آگاهی (اطراف فرودگاه مهرآباد) و شواهد تصویری بعدی (شهرک صنعتی شمس‌آباد).

🔹رابطه متهم با اسنپ: اصرار بر «عبوری» بودن خودروی قاتل در حالی که شواهد متعدد از فعالیت او در اسنپ حکایت داشت و وجود رویه‌های گزینش پرابهام برای رانندگان دارای سوءپیشینه.

🔹جزئیات صحنه جرم: وجود روایت‌های متضاد حتی در مورد بدیهی‌ترین جزئیات مانند محل نشستن مقتول در خودرو.

🔹هریک از این موارد به تنهایی شاید قابل توضیح یا توجیه به عنوان یک خطای تحقیقاتی ساده باشد؛ اما هنگامی که این مجموعه‌ی ناهنجاری‌ها در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، سوال‌برانگیز می‌شوند.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای گمراه‌کننده در مورد نسبت آمار زن‌کشی در ایالات متحده و ایران

🔹بعد از اعلام خبر قتل الهه حسین‌نژاد در ایران، محمد حسین راجی، مدیر اندیشکده سعداء، با ارائه آمارهایی نوشت که زن‌کشی در آمریکا بیشتر از ایران است و زنان ایرانی در کشور امن‌تری زندگی می‌کنند.

🔹آمارهایی که راجی ارائه داده، بر اساس داده‌های زن‌کشی در سال ۲۰۲۵ در وبسایت World Population Review است.

🔹مراجعه به این وبسایت، این ادعای او را که این آمار در آمریکا بیشتر از ایران است، به‌ظاهر تایید می‌کند؛ اما این اعداد و این ادعا یک وجه گمراه‌کننده مهم دارد.

🔹در ایالات متحده، داده‌های مربوط به زن‌کشی به‌راحتی در دسترس است و به طور سیستماتیک از سوی چندین سازمان دولتی و غیردولتی جمع‌آوری و تحلیل می‌شود.

🔹در ایران اما هیچ پایگاه داده رسمی سیستماتیک و در دسترس عموم وجود ندارد که آمار زن‌کشی را ثبت و ردیابی کند.

🔹در ایران داده‌ها از منابع غیررسمی مانند رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی جمع‌آوری می‌شود.

🔹مقایسه رقم‌های به دست آمده از این دو روش با یکدیگر، مقایسه‌ای گمراه‌کننده است، چراکه قطعا آمار در ایران بالاتر از رقم‌های گزارش‌شده است.

🔹تفاوت عمده دیگر ایران و ایالات متحده این است که به گفته کارشناسان، زن‌کشی در ایران به وجود یک نظام حقوقی مرتبط است که از زنان حمایت کافی نمی‌کند و هنجارهای اجتماعی-فرهنگی پیرامون «ناموس» هم در آن موثر است.

🔹در ایالات متحده اما، عوامل دیگری از جمله دسترسی گسترده به سلاح گرم به عنوان کاتالیزور نرخ بالای زن‌کشی ذکر می‌شود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعای محمدحسین راجی نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

✍️ توضیح و پوزش محسن رنانی بابت ادعای «کورتکس» و تشکر از منتقدان و فکت‌نامه

🔹به‌تازگی در فکت‌نامه صحبت‌های اخیر محسن رنانی را درباره «تاثیر چندهمسری و ازدواج فامیلی بر ضخامت بیشتر کورتکس مغز»، که واکنش‌های زیادی را برانگیخته بود، درستی‌سنجی کردیم. در آن مقاله توضیح دادیم که چرا این ادعای جنجالی، نادرست است.

🔹امروز آقای رنانی با انتشار یادداشت مفصلی، ضمن «توضیح و پوزش‌خواهی» بابت این اظهارات، از همه کسانی که او را «منصفانه نقد کردند» سپاسگزاری کرد.

🔹آقای رنانی در یادداشت خود از فکت‌نامه هم تشکر کرده است: «از تمام کسانی که با حس مسئولیت، با جست‌وجو در منابع علمی نشان دادند که این ادعا گمراه کننده است، بویژه از رسانه «فکت‌نامه»، بسیار متشکرم که نه تنها گفته‌های مرا درستی‌سنجی کرد بلکه سالهاست با جدیت تمام می‌کوشد ادعاهای مقامات یا مطالب گمراه کننده، فریبکارانه یا دروغ را در فضای مجازی، ردیابی و درستی‌سنجی کند.»

🔹هدف فکت‌چکینگ، اصلاح اطلاعات نادرست است. ما همواره از پذیرش اشتباه استقبال کرده‌ایم و یادداشت آقای رنانی نمونه‌ای عالی از این رویکرد است.

🔹امیدواریم همه به‌ویژه سیاستمداران و افراد مشهور از این کار الگوبرداری کنند، چراکه گفته‌های نادرست آنها می‌تواند بسیار زیان‌بار باشد و بر زندگی مردم تاثیر بگذارد.

👈 متن کامل یادداشت محسن رنانی

👈 مقاله درستی‌سنجی را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شبه‌علمی و خطرناک تاثير رژيم قلیایی بر درمان سرطان

🔹فردی به نام داوود منیری (با نام مستعار دکتر داوود) ادعا کرده «تحقیقات نشان می‌دهد بیش از ۷۵ درصد سرطان‌ها به خاطر اسیدی‌بودن بدن است و اگر بدن را قلیایی کنیم، مشکل برطرف می‌شود.»

🔹ادعای تاثیر رژیم قلیایی بر سرطان، نادرست و بی‌پایه است. منابع رسمی بهداشتی، نهادهای فکت‌چک و جامعه علمی، بارها این ادعا را رد کرده‌اند.

🔹مدرک علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد رژیم غذایی بتواند pH خون را در افراد سالم به میزان قابل توجهی تغییر دهد.

🔹هرگونه انحراف شدید از محدوده طبیعی pH خون، وضعیتی بسیار خطرناک و اورژانسی (مانند اسیدوز یا آلکالوز متابولیک) است که به دلیل بیماری‌های جدی رخ می‌دهد، نه به خاطر خوردن مواد یا رژیم غذایی خاص.

🔹سلول‌های سرطانی در محیط کشت اطراف خود یک ریزمحیط اسیدی ایجاد می‌کنند؛ اما نکته کلیدی اینجاست که «این محیط اسیدی، نتیجه فعالیت سلول‌های سرطانی است، نه علت به وجود آمدن آنها.»

🔹«رژیم قلیایی» نمی‌تواند سرطان را درمان یا از آن پیشگیری کند. هیچ مدرکی برای حمایت از این نظریه وجود ندارد و بدن به طور طبیعی pH خود را تنظیم می‌کند.

🔹فواید خوردن گیاهان به دلیل مواد مغذی، فیبر و ویتامین‌های موجود در میوه‌ها و سبزیجات است، نه به خاطر تأثیر آن‌ها بر pH بدن.

🔹روز ۲۰ خرداد ۱۴۰۴، سازمان نظام پزشکی کشور، نام این فرد را در بین فهرست «اسامی ۵۲ مدعی طبابت بدون مجوز» قرار داد و آمادگی خود را برای مشاوره حقوقی به آسیب‌دیدگان اعلام کرد.

🔹بر این اساس، فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh