❌ ادعای نادرست درباره بی‌اثر و مضربودن کرم ضدآفتاب

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که «گروه تحقیقاتی EWG آمریکا نشان داده که ۷۵درصد کرم‌های ضد آفتاب رایج، فاقد اثر کارایی هستند.»

🔹فردی به نام «حامد رئیسی» که خود را «ایمونولوژیست» معرفی کرده، همچنین مدعی شده که به خاطر ترکیبات شیمیایی (مانند اکسی‌بنزون) کرم ضد آفتاب، ریسک بیماری‌های خطرناکی مانند انواع سرطان و نازایی و … زیاد می‌شود.

🔹قسمت دوم ادعای رئیسی در مورد خطرناک بودن و سرطان‌زا بودن کرم ضد آفتاب به خاطر ترکیبات شیمیایی از جمله اکسی‌بنزون را قبلا فکت‌نامه و دیگر فکت‌چکرها بررسی کرده و آن را رد کرده‌اند.

🔹گزارش سازمان غیرانتفاعی «گروه کاری محیط‌زیست» (EWG) واقعی است، اما تفسیری که حامد رئیسی از آن آمار می‌دهد، نادرست و گمراه‌کننده است.

🔹مشکل در تعریف کلمه «بی‌اثر یا نامناسب» از دیدگاه EWG است. این گروه برای «رد کردن» یک ضدآفتاب، فقط به میزان SPF (محافظت در برابر UVB) آن نگاه نمی‌کند.

🔹بنابراین، وقتی EWG می‌گوید «۷۵درصد ضدآفتاب‌ها نامناسب هستند»، منظورشان این است که این محصولات با معیارهای خودشان مطابقت ندارند، نه اینکه این ضدآفتاب‌ها طبق استانداردهای پزشکی FDA، فاقد کارایی است.

🔹متخصصان پوست تایید می‌کنند که ارزیابی‌های EWG ممکن است در برخی موارد محافظه‌کارانه و سخت‌گیرانه باشد و این نباید منجر به ترس بی‌مورد از استفاده از ضدآفتاب شود.

🔹اگرچه ادعای EWG مبنی بر ایمن بودن تنها یک‌چهارم کرم‌های ضدآفتاب، با سخت‌گیری‌های فراتر از استانداردهای پزشکی و سلامتی، قابل اعتنا است، اما این به معنای خطرناک بودن تمام محصولات دیگر نیست.

🔹ضدآفتاب‌های موجود در بازار که تایید نهادهای نظارتی مانند FDA را دارند برای محافظت در برابر سرطان پوست، نه‌تنها موثرند، بلکه ضروری هستند.

🔹روز ۲۰ خرداد ۱۴۰۴، سازمان نظام پزشکی کشور نام این فرد را در بین فهرست «اسامی ۵۲ مدعی طبابت بدون مجوز» قرار داد و آمادگی خود را برای مشاوره حقوقی به آسیب‌دیدگان اعلام کرد.

🔹با این توضیحات، فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار درباره اثر دانه انار بر سرطان

🔹فردی به نام «احمد سوزنچی» در شبکه‌های اجتماعی مدعی شده که «هسته انار بهترین داروی ضد سرطان است.»

🔹سوزنچی، مدعی طب سنتی، در ادامه می‌گوید «سرطان وجود ندارد و من قبلا این را برای بیمارانم شرح داده‌ام … ولی هسته انار، بهترین دارو برای پیشگیری از سرطان است».

🔹صحبت‌های سوزنچی درباره «تئوری توطئه سرطان»، موضوع مشهوری است و بارها از جوانب مختلف فنی، راستی‌آزمایی و رد شده است.

🔹ادعای رایج در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر اینکه «هسته انار بهترین داروی ضد سرطان است»، با شواهد علمی موجود همخوانی ندارد و از نظر علمی یک ادعای اغراق‌آمیز و گمراه‌کننده است.

🔹ترکیبات موجود در انار و به‌ویژه در هسته آن، اثرات ضدسرطانی بالقوه‌ای نشان داده‌اند، اما هیچ پژوهش بالینی معتبری در انسان اثبات نکرده که مصرف هسته انار به‌تنهایی بتواند به عنوان «داروی درمان سرطان» به‌کار رود.

🔹پژوهشگران بارها تأکید کرده‌اند که این نتایج صرفاً گام‌های اولیه برای بررسی‌های بالینی بیشتر هستند و نمی‌توان از آن‌ها نتیجه گرفت که مصرف روزانه یا خوراکی هسته انار در انسان به درمان سرطان منجر می‌شود.

🔹بسیاری از ترکیباتی که در محیط آزمایشگاهی اثرات مثبتی از خود نشان می‌دهند، ممکن است در بدن انسان جذب مناسبی نداشته باشند و در دوزهای مؤثر، ایمنی کافی نداشته باشند یا با داروهای رایج در تداخل باشند.

🔹این نوع ادعاها علاوه بر ایجاد امید واهی در بیماران، ممکن است باعث شود افراد از درمان‌های استاندارد پزشکی فاصله بگیرند و با خوددرمانی یا مصرف بی‌رویه مواد طبیعی، خود را در معرض خطرات جدی قرار دهند.

🔹روز ۲۰ خرداد ۱۴۰۴، سازمان نظام پزشکی کشور نام این کاربر را در بین فهرست «اسامی ۵۲ مدعی طبابت بدون مجوز» قرار داد و آمادگی خود را برای مشاوره حقوقی به آسیب‌دیدگان اعلام کرد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 ابهامات یک قتل

🔹در قسمت ۲۱۹ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ابتدا ابهامات و تناقض‌های پرونده قتل الهه حسین‌نژاد را بررسی کرده‌ایم.

🔹در ادامه، مقایسه گمراه‌کننده‌ای را مرور کردیم که ادعا می‌کرد ایران برای زنان امن‌تر از آمریکاست.

🔹خاطره علی خامنه‌ای از مذاکرات هسته‌ای دهه ۸۰ و ادعای یک رسانه حکومتی درباره ضرورت اقتصادی غنی‌سازی در داخل ایران، سوژه‌های مرتبط با مساله هسته‌ای ایران هستند.

🔹پرونده تعرض جنسی چند ورزشکار ایرانی در کره جنوبی، موضوع مرتبط با دو فکت‌چک دیگر این اپیزود است.

🔹فکت‌چک‌های کوتاه این هفته، متنوع است؛ از ادعای خرد کردن اسکناس‌های ایرانی در عراق و ادعای مرگ یک دانشجوی نخبه بخاطر مصرف کافئین، تا تئوری توطئه مربوط به اعدام نیکلای چائوشسکو و ماجرای یک قارچ گران‌قیمت در نپال.

🔹ادعای مربوط به عکسی که پرندگان را در اطراف یک هواپیما نشان می‌داد، ماجرای جالبی دارد که در پایان این قسمت به آن پرداخته‌ایم.

🔹همچنین، در مقدمه این قسمت، یک نامه مهم از سازمان نظام پزشکی و یادداشت محسن رنانی که در آن ضمن عذرخواهی از اظهارات اخیرش، از فکت‌نامه تشکر کرده را نیز مرور کرده‌ایم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست فارس درباره تکذیب حمله پهپادی به اسرائیل

🔹خبرگزاری فارس عصر جمعه ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ به نقل از یک منبع آگاه نوشت «ایران تا این لحظه هیچ حمله پهپادی نداشته است.»

🔹این ادعا نادرست است.

🔹گزارش‌های رسانه‌های بین‌المللی از جمله گاردین و الجزیره، پرتاب حدود ۱۰۰ پهپاد از ایران به سمت اسرائیل را تایید کرده‌اند.

🔹ویدیوهایی نیز از عبور پهپادها در آسمان اردن، عراق و سوریه منتشر شده و ستاد نیروهای مسلح اردن هم از رهگیری پهپادهایی در آسمان خود خبر داده و آن را تایید کرده است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این تکذیبیه خبرگزاری فارس نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ تصویر منتسب به انهدام جنگنده F16 اسرائیلی، قدیمی است

🔹برخی کانال‌های خبری و اکانت‌های شبکه‌های اجتماعی عکسی را منتشر و ادعا کردند مربوط به «انهدام جنگنده F16 اسرائیلی توسط پدافند ایران» است.

🔹این ادعا نادرست است.

🔹این عکس، قدیمی و مربوط به سال ۲۰۱۵ است که ترکیه از سرنگونی یک جنگنده روسیه خبر داده بود.

🔹کانال منتسب به ارتش جمهوری اسلامی ایران از «اصابت موشک‌های پدافند ارتش به جنگنده‌های اسرائیلی» خبر داده اما هنوز جزئیاتی درباره آن اعلام نکرده است.

🌐 @Factnameh

❌ انتساب یک ویدیوی قدیمی به حمله سپاه به اسرائیل

🔹در میان عکس‌ها و ویدیوهایی که رسانه‌های معتبر از حمله‌های موشکی جمهوری اسلامی ایران به اسرائیل منتشر می‌کنند، برخی تصاویر نادرست نیز در حال انتشار است.

🔹برخی کانال‌های خبری و اکانت‌های شبکه‌های اجتماعی تصاویری از برخورد گسترده چند موشک منتشر و ادعا کرده‌اند مربوط به حمله‌های اخیر به تل‌آویو است.

🔹این تصویر قدیمی است و حدود یک ماه قبل با عنوان حمله حوثی‌ها به اسرائیل در شبکه‌های اجتماعی غیرفارسی منتشر شده بود.

🌐 @Factnameh

🔹 تصویر پیکر بی‌جان فردی که در حملات اسرائیل به تهران کشته شده است

🔹ساعاتی پس از آغاز حمله اسرائیل به تهران، عکسی با توضیح «پیکر دختری که بر اثر حمله‌ها کشته شده است» در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.

🔹همزمان، برخی حساب‌های شبکه‌های اجتماعی ادعا کردند این عکس ارتباطی با ایران ندارد و مربوط به کودکی در سوریه است.

🔹به نظر می‌رسد دلیل این مساله، نام کاربری حسابی باشد که آن را منتشر کرده است؛ یعنی حسابی با نام Syrian Girl.

🔹این عکس در واقع تصویری از یک ویدیوست که همزمان با حمله‌های هوایی اسرائیل به تهران ضبط شده و مربوط به محله شهرآرا در تهران است.

🔹هنوز منابع رسمی درباره جزئیات این فرد از جمله جنسیت یا سن او گزارشی منتشر نکرده‌اند. در صورت دریافت خبرهای تکمیلی، این فکت‌چک را به‌روزرسانی می‌کنیم.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ تابلوی برق یا دستگاه ماینر علی شمخانی؟

🔹در شبکه‌های اجتماعی، تصویری با این عنوان وایرال شده که «علی شمخانی توی پنت‌هاوسش بیت‌کوین ماین می‌کرد».

🔹تصویر، از خانه‌ای بعد از یک انفجار شدید گرفته شده و به احتمال زیاد یکی از واحدهای مجتمع کوه نور در کامرانیه تهران است که گفته شده هنگام حمله اسرائیل، محل اقامت علی شمخانی بوده است.

🔹با توجه به ویژگی‌های ظاهری وسیله‌ی مورد اشاره، می‌توان با اطمینان نسبی گفت تابلوی برق یا تابلوی کنترل آسانسور است.

🔹ابعاد ماینرها معمولا کوچک‌تر است و معمولا برای خنک ماندن، کیس‌های باز دارند؛ در حالی که دستگاهی که در تصویر دیده می‌شود، در دارد و ظاهر آن شبیه تابلوهای برق است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 حمله به نطنز و فردو؛ آیا خطر فاجعه نشت رادیواکتیو وجود دارد؟

🔹در حمله هوایی اسرائیل به ایران در بامداد ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ به وقت ایران، دو مرکز اصلی غنی‌سازی اورانیوم جمهوری اسلامی هدف قرار گرفت که موجب نگرانی برخی مردم درباره پخش احتمالی مواد رادیواکتیو شد.

🔹نه فقط چرخه‌های سوخت و آبشارها و سانتریفیوژها، بلکه ذخیره جمهوری اسلامی از اورانیوم غنی‌شده در درصدهای مختلف، در کپسول‌هایی ذخیره می‌شود؛ بنابراین تصور نشتی آنها بی‌مورد نیست.

🔹آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه فوری خود اعلام کرد «هیچ افزایش پرتو در ایستگاه‌های برخط یا حسگرهای قابل حمل دیده نشده» و تأیید کرد که مدارک اولیه از عدم نشت جدی (دست‌کم تا زمان انتشار این گزارش) حکایت می‌کند.

🔹وقتی صحبت از تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم مثل نطنز یا فردو است، با ماده‌ای به نام هگزافلوراید اورانیوم (UF6​) طرفیم که اگر در اثر انفجار یا نشت ناگهانی، آزاد شود، به دو ترکیب خطرناک تبدیل می‌شود: اکسی‌فلورید اورانیوم و گاز هیدروژن‌فلورید.

🔹در اینجا خطر اصلی، نه از نوع رادیواکتیو، بلکه از نوع شیمیایی است و حد و مرز خطر بسیار محدود است و شهرها یا روستاهای اطراف دچار بحران سلامتی نخواهند شد.

🔹این موارد به دقت در سراسر جهان و با فاصله زمانی بسیار کمی پس از وقوع، بدون دسترسی مستقیم محلی، قابل اندازه‌گیری است و تجهیزاتی در این زمینه در سراسر دنیا، چه زمینی و چه فضایی، نصب شده‌اند.

🔹برخلاف حوادثی مانند چرنوبیل یا فوکوشیما، در این حملات، خطر انتشار گسترده مواد رادیواکتیو وجود نداشته و ابعاد حادثه، محدود به آسیب‌های شیمیایی و زیرساختی در شعاع نزدیک به محل انفجار است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 ابهامات یک قتل

🔹در قسمت ۲۱۹ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ابتدا ابهامات و تناقض‌های پرونده قتل الهه حسین‌نژاد را بررسی کرده‌ایم.

🔹در ادامه، مقایسه گمراه‌کننده‌ای را مرور کردیم که ادعا می‌کرد ایران برای زنان امن‌تر از آمریکاست.

🔹خاطره علی خامنه‌ای از مذاکرات هسته‌ای دهه ۸۰ و ادعای یک رسانه حکومتی درباره ضرورت اقتصادی غنی‌سازی در داخل ایران، سوژه‌های مرتبط با مساله هسته‌ای ایران هستند.

🔹پرونده تعرض جنسی چند ورزشکار ایرانی در کره جنوبی، موضوع مرتبط با دو فکت‌چک دیگر این اپیزود است.

🔹فکت‌چک‌های کوتاه این هفته، متنوع است؛ از ادعای خرد کردن اسکناس‌های ایرانی در عراق و ادعای مرگ یک دانشجوی نخبه بخاطر مصرف کافئین، تا تئوری توطئه مربوط به اعدام نیکلای چائوشسکو و ماجرای یک قارچ گران‌قیمت در نپال.

🔹ادعای مربوط به عکسی که پرندگان را در اطراف یک هواپیما نشان می‌داد، ماجرای جالبی دارد که در پایان این قسمت به آن پرداخته‌ایم.

🔹همچنین، در مقدمه این قسمت، یک نامه مهم از سازمان نظام پزشکی و یادداشت محسن رنانی که در آن ضمن عذرخواهی از اظهارات اخیرش، از فکت‌نامه تشکر کرده را نیز مرور کرده‌ایم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:26 مقدمه
00:02:25 توضیح درباره اطلاعیه مهم سازمان نظام پزشکی
00:08:18 یادداشت محسن رنانی و تشکر او از فکت‌نامه
00:12:56 واکاوی تناقضات در پرونده قتل الهه حسین‌نژاد
00:25:04 مقایسه گمراه‌کننده آمار زن‌کشی در آمریکا و ایران
00:32:40 ادعای گمراه‌کننده خامنه‌ای درباره مذاکرات هسته‌ای دهه هشتاد
00:39:40 غنی‌سازی داخل ایران برای تولید رادیو دارو صرفه اقتصادی ندارد
00:45:52 ادعای شاخ‌دار درباره عکس قربانی تعرض جنسی ورزشکاران ایرانی در کره
00:47:16 خبر نادرست برکناری احسان حدادی از ریاست فدراسیون دوومیدانی
00:48:40 ادعای تبدیل پول ایران به پوشال در عراق
00:50:58 ادعای مرگ یک دانشجو بر اثر مصرف همزمان قهوه و نوشابه انرژی‌زا
00:52:28 تئوری توطئه اعدام نشدن نیکلای چائوشسکو و همسرش
00:54:24 ویدیویی از مردم نپال که به دنبال قارچ «یارساگومبا» هستند
00:56:05 ادعای نادرست پرندگانی که هواپیما را بدرقه کردند
00:59:31 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ انتشار ویدیوی ساختگی در تهران‌تایمز با عنوان خرابی‌های تل‌آویو

🔹در میان عکس‌ها و ویدیوهایی که از خسارت موشک‌های جمهوری اسلامی به مناطقی از تل‌آویو در رسانه‌های معتبر منتشر شده، برخی تصاویر ساختگی یا قدیمی نیز در حال انتشار است.

🔹ویدیویی که حساب روزنامه «تهران تایمز» به عنوان خرابی‌های تل‌آویو پس از برخورد موشک‌های ایرانی منتشر کرده، ساخته هوش مصنوعی است.

🔹از نشانه‌های ساختگی بودن آن، جزئیاتی مثل در هم رفتن دو خودرو در این تصاویر است.

🔹این ویدیو نخستین‌بار در یک حساب تیک‌تاکی به نام «عاملیون» بارگذاری شده که در توضیحات حساب نوشته است: «م.قا.و.م.ة الذكاء الصناعي»؛ توضیحی که نشان می‌دهد محتوای ساخته هوش مصنوعی منتشر می‌کند.

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره عکس لاشه جنگنده F35

🔹در صداوسیما و رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی فارسی و عربی، عکسی منتشر و ادعا شده لاشه جنگنده اف ۳۵ اسرائیل است که در عملیات پدافند ایران سرنگون شده است.

🔹این ادعا نادرست است.

🔹مقایسه این عکس و تصاویر جنگنده F35 نشان می‌دهد که این تصویر جعلی و ساخته هوش مصنوعی است.

🔹در تصویر ساختگی:

1️⃣ دم هواپیما در جهت اشتباه، بالای آن و مستقیم متصل به بدنه قرار دارد.

2️⃣ ستاره داوود روی بدنه باید نزدیک کابین خلبان باشد، نه در بخش پشتی هواپیما.

3️⃣ چمن اطراف محل سقوط، دست‌نخورده باقی مانده است.

4️⃣ با توجه به اندازه چمن‌ها که تنها معیار اندازه‌گیری برای ما در این تصویر است، اندازه جنگنده بسیار کوچک‌تر از جنگنده واقعی است.

🔹بررسی در وب‌سایت HIVE، برای تشخیص تصاویر ساخت هوش مصنوعی هم نشان می‌دهد که این عکس با احتمال حدود ۹۸ درصد ساخت AI است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ این شعر از «پرنیا عباسی» نیست

🔹برخی با انتشار قطعه شعری ادعا کرده‌اند که سراینده آن «پرنیا عباسی» است؛ یعنی کسی که به عنوان یکی از کشته‌شدگان حمله اسرائیل معرفی شده است.

🔹این ادعا نادرست است.

🔹سراینده این شعر «اصغر عاشوری» است که با آن در یک فراخوان شعر به مناسبت چهلمین روز کشته شدن قاسم سلیمانی شرکت‌ کرده است.

🌐 @Factnameh

❌ انتشار یک ویدیوی ساختگی، به عنوان برخورد موشک به تل‌آویو

🔹در ادعای دیگری، ویدیویی با عنوان «برخورد موشک ایرانی به ساختمانی در تل‌آویو» منتشر شده است.

🔹این ادعا نیز نادرست است و ویدیوی مورد اشاره، ساختگی است.

🌐 @Factnameh