❌ مصرف آب و برق در ایران در مقایسه با متوسط جهانی

🔹رسانه‌ها در ایران به نقل از عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو، نوشته‌اند: «مصرف آب و برق هر ایرانی، بیش از ۲ برابر سرانه جهانی است».

🔹اینطور نیست. طبق آخرین آمارهای معتبر جهانی، ایران در سال ۲۰۲۳ با با رکورد مصرف ۳/۹۴ کیلووات ساعت به ازای هر نفر، شصت و هفتمین کشور دنیا با بالاترین سرانه مصرف برق بوده است.

🔹سرانه مصرف برق در ایران حدود ۱۰ درصد بیشتر از متوسط جهانی است.

🔹در مورد مصرف آب نیز بر اساس آمار سال ۲۰۲۱، ایران با سرانه مصرف کل ۱۱۰۷ مترمکعب به ازای هر نفر، سیزدهمین کشور در رده‌بندی جهانی است.

🔹اگر مصرف خانگی آب را مبنای رده‌بندی قرار دهیم،‌ ایران با رکورد ۷۴ مترمکعب به ازای هر نفر در رتبه ۶۱ قرار می‌گیرد.

🔹روشن است که آنچه وزیر نیرو گفته، تصویری خلاف واقعیت ترسیم می‌کند و به همین دلیل فکت‌نامه به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 بررسی ادعای میزان بالای نیترات در هندوانه‌های ایرانی

🔹در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایران ویدیویی منتشر شده که در آن یک عضو دومای روسیه ادعا می‌کند هندوانه‌های وارداتی از ایران نیترات بالایی دارند و سرطان‌زا هستند.

🔹این ویدیو بازتاب گسترده‌ای در ایران داشته و سوالاتی را در مورد صحت این ادعا و استانداردهای نیترات هندوانه ایجاد کرده است.

🔹سلطان حمزایف، عضو دومای روسیه، روز ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ در حین بازرسی از یک بازار در مسکو، نگرانی خود را از کیفیت هندوانه‌ و سایر مواد غذایی در این بازار ابراز کرده و با استفاده از یک دستگاه پرتابل اندازه‌گیری نیترات، نشان داد میزان نیترات در هندوانه‌های وارداتی از ایران «پنج برابر حد مجاز» است.

🔹در مورد میزان استاندارد نیترات در هندوانه، استاندارد بین‌المللی مدونی وجود ندارد و اتحادیه اروپا هم برای هندوانه میزان نیترات استاندارد مشخص نکرده است.

🔹کارشناسان، حد مجازی برای میزان نیترات غیر مضر در هندوانه پیشنهاد کرده‌اند که بین ۶۰ تا ۹۵ میلی‌گرم در کیلوگرم است.

🔹در مورد دقت دستگاه‌های پرتابل اندازه‌گیری نیترات هم تردیدهایی وجود دارد و کارشناسان می‌گویند برای موارد نظارتی باید از روش‌های آزمایشگاهی استفاده کرد.

🔹کارشناسان در ایران معتقدند ادعای نیترات بالای هندوانه‌های ایرانی بدون شواهد رسمی قابل تایید نیست و نیاز به بررسی بیشتر دارد.

🔹آنها همچنین تأکید می‌کنند که ادعای سرطان‌زا بودن هندوانه‌های ایرانی نیاز به بررسی علمی و مدارک آزمایشگاهی دارد.

🔹مطالعات در ایران نشان می‌دهد میزان نیترات در هندوانه‌های کشت‌شده در مناطق مختلف ایران، متفاوت است و ممکن است در برخی موارد بالاتر و گاه پایین‌تر از حد مجاز باشد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار درباره ممنوعیت باز گذاشتن مو در دانشکده اقتصاد در کانادا

🔹روز ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴، وب‌سایت انتخاب مناظره‌ای میان محمدصالح هاشمی گلپایگانی، دبیر سابق ستاد امر به معروف، و بهاره آروین، عضو پیشین شورای شهر تهران، درباره حجاب برگزار کرد.

🔹در این مناظره گلپایگانی اظهارات قابل فکت‌چک زیادی مطرح کرد؛ از جمله اینکه ادعا کرد: «در دانشکده اقتصاد کانادا زنان باید موی خود را ببندند و نمی‌توانند باز بگذارند».

🔹این ادعا شاخ‌دار است. هرچند او نگفت درباره کدام دانشگاه اقتصاد در کانادا حرف می‌زند، اما چنین قانونی برای هیچ دانشکده اقتصادی در این کشور وجود ندارد.

🔹بستن مو فقط در برخی رشته‌های مرتبط با سلامت مانند پرستاری به دلایل ایمنی و بهداشتی مطرح است.

🔹هاشمی گلپایگانی همچنین ادعا کرده در دانشگاه هاروارد قانون پوشش وجود دارد.

🔹ما این ادعا را پیش از این در مورد هاروارد و خیلی از دانشگاه‌های غربی دیگر بررسی کرده و به آن نشان شاخ‌دار داده بودیم.

🔹در کتابچه راهنمای دانشجویان هاروارد و قوانین عمومی این دانشگاه اثری از قوانین پوشش یا Dress code نیست.

🔹در این دانشگاه نیز بعضی رشته‌ها مانند حقوق، طراحی یا کسب‌وکار یا رشته‌هایی که با آزمایشگاه سروکار دارند ممکن است دستورالعمل‌های مشخص‌تری برای ایمنی یا توصیه‌هایی برای ظاهر متناسب با شغل داشته باشند.

🔹هاشمی گلپایگانی همچنین ادعا کرد «بعد از حفظ نظام و ولی فقیه بالاترین وصیت شهدا، حجاب است». این ادعا را نیز پیش‌تر در فکت‌نامه بررسی و رد کرده بودیم.

🔹این ادعا با بررسی منابع موجود از وصیت‌نامه‌های شهدا، که نشان می‌دهد اشاره به حجاب در آن‌ها محدود و نهایتا ببین ۸ تا ۱۶ درصد بوده است، رد می‌شود.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 مسابقه اسپرم‌ها

🔹در ابتدای قسمت ۲۱۴ پادکست هفتگی فکت‌نامه، مانند اپیزود قبل، کمی درباره متن و حواشی انفجار بندرعباس صحبت کردیم؛ از جمله نقش اقتصادی بندر رجایی و ادعایی که درباره کمک میلیاردی علی دایی شده بود.

🔹کاظم صدیقی، امام جمعه موقت تهران، همزمان با روز کارگر، ادعای عجیبی را درباره اعتراضات کارگران در ایران بیان کرد. در این قسمت، به این ادعا نیز پرداخته‌ایم.

🔹در ادامه، دو ادعایی را مرور کردیم که با یک مصاحبه تلویزیونی ارتباط داشت؛ نخست، برداشت نادرست رسانه‌ها از «قرص هسته‌ای» و دوم، ادعای شاخ‌داری که در همان گفتگو مطرح شد.

🔹دو ادعای مقام‌های جمهوری اسلامی درباره دو موضوع اقتصادی، نشان‌های نادرست و نیمه‌درست گرفتند که درباره آنها نیز توضیح داده‌ایم.

🔹ادعای ناسالم و سرطان‌زا بودن هندوانه‌های ایران از سوی یک مقام روسیه، در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های فارسی بسیار پربازدید شده بود که در این قسمت توضیحاتی درباره آن داده‌ایم.

🔹ویدیوهایی منتشر شده که درباره تعیین جنسیت فرزند، ادعاهای مختلفی را مطرح می‌کند. خلاصه‌ای از مقاله مفصل فکت‌نامه درباره این موضوع را در این قسمت مرور کردیم.

🔹بزرگنمایی در انتشار خبر «مسابقه اسپرم‌ها» و ماجرای جالب این رویداد، موضوع دیگری است که درباره آن صحبت کرده‌ایم.

🔹پیش از مرور کامنت‌ها، دو فکت‌چک کوتاه درباره ماجرای لخت شدن یک نماینده مجلس مکزیک و عکسی منتسب به فرودگاه صنعا در یمن را مرور کردیم.

🔹در پایان این قسمت، یک سوژه را برای مخاطبان فکت‌نامه مطرح کردیم تا درستی‌سنجی کنند و نتیجه را برای ما بفرستند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ نمایش تصویر جعلی از خاموشی اسپانیا در تلویزیون ایران

🔹ظهر دوشنبه، ۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ یکی از گسترده‌ترین خاموشی‌های برق در تاریخ معاصر اروپا، بخش‌های بزرگی از شبه‌جزیره ایبری (اسپانیا، پرتغال) و بخش‌هایی از جنوب فرانسه را درگیر و زندگی میلیون‌ها تن را مختل کرد، ۸ تن جان باختند و پیش‌بینی می‌شود ۱/۳ میلیارد دلار خسارت وارد شده‌است.

🔹در یک برنامه تلویزیونی که از صدا و سیمای جمهوی اسلامی ایران پخش شد، تصویری ماهواره‌ای نشان داده شد که در آن بخش زیادی تاریک بود و مجری برنامه می‌گفت «در سمتی که تاریک است و در این وسط دارید مشاهده می‌کنید، بحرانِ نبودِ انرژی و برق در جنوب و جنوب غربی اروپاست».

🔹اما این تصویر، جعلی و ساختگی است و با دستکاری یک عکس ماهواره‌ای که دست‌کم از سال ۲۰۱۷ در اینترنت بوده و این قسمت آن سیاه شده، در ابعاد خاموشی اخیر، اغراق می‌کند.

🔹بر اساس فکت‌های غیرقابل انکار از رسانه‌های اسپانیایی و شبکه برق دولتی اسپانیا، پیش از غروب کامل آفتاب و تاریکی شب، حداقل ۳۵ درصد اسپانیا به وضع عادی بازگشته بود. بنابراین این تصویر نمی‌تواند درست باشد.

🔹در مرکز تصویر جزایر بالئاری (مایورکا و مینورکا و …) تاریک دیده می‌شوند درحالی که هیچ گزارشی از خاموشی در این جزایر منتشر نشده و نیز وضعیت برق این جزایر در آن شب، عادی بود.

🔹یکی از حساب‌های کاربری که این تصویر را منتشر کرده، آواتاری شبیه لوگوی «ناسا» دارد و با عنوان «خاموشی از فضا» فعالیت می‌کند. همین مساله ممکن است باعث این گمراهی شود که ناسا چنین تصویری را منتشر کرده‌است.

🔹تصاویر ماهواره‌ای از سرویس Worldview ناسا نشان می‌دهد که شبه‌جزیره ایبری در طول شب ۲۸ آوریل روشن بوده است.

🔹برخی تحلیل‌گران هشدار دادند که سهم روزافزون انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی خورشیدی و بادی در ترکیب انرژی، بدون ایجاد زیرساخت‌های کافی برای ذخیره‌سازی یا پاسخ‌دهی سریع، شبکه را در برابر نوسانات ناگهانی آسیب‌پذیر کرده‌است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به تصویر نشان‌داده‌شده در صداوسیما و ادعای مجری درباره آن، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎥 همه دارن اشتباه می‌زنن!

🔹تصویری که از صداوسیما به عنوان خاموشی بخش‌هایی از اروپا منتشر شده، نادرست است.

🔹یک کاربر اینستاگرام گفته مجری صداوسیما در حال نشان دادن دریا است، اما حرف این کاربر هم نادرست است.

🔹مجری صداوسیما به دریا اشاره نمی‌کند و اشاره‌اش دقیقا به خاک اسپانیا است و دریا را به جای آن، اشتباه نگرفته است.

🔹با این حال، تصویری که نشان می‌دهد، دستکاری‌شده و جعلی است و بخش‌هایی از آن به عمد سیاه شده است.

🔹 ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ نقل قول نادرست از وزیر دفاع پیشین اسرائیل درباره خسارات حمله موشکی ایران

🔹رسانه‌ها در ایران به نقل از شبکه المیادین نوشته‌اند «وزیر دفاع پیشین اسرائیل بعد از هشت ماه اعتراف کرده اکثر موشک‌های ایران در داخل اسرائیل به اهداف اصابت کرده و خسارات سنگینی به بار آورده‌اند».

🔹المیادین، رسانه نزدیک به حزب‌الله لبنان، این ادعا را روز ۱۶ اردیبهشت در قالب «خبر فوری» به نقل از «رسانه‌های اسرائیلی» منتشر کرده، اما پیش از المیادین هیچ رسانه‌ای (از جمله رسانه‌های اسرائیلی) خبری با این مضمون منتشر نکرده‌اند.

🔹یوآو گالانت در زمان حمله موشکی جمهوری اسلامی به اسرائیل (موسوم به وعده صادق ۲) وزیر دفاع اسرائیل بود و آن زمان حمله ایران را «شکست‌خورده» توصیف کرد.

🔹او بعد از برکناری از مقام خود، در مصاحبه‌هایی گفت این حمله تلفات انسانی نداشته، اما در بعضی‌ جاها «خسارت‌های زیادی» به بار آورد.

🔹ادعای اصابت «اکثر موشک‌ها» به داخل اسرائیل، بی‌اساس است. تقریبا تمام گزارش‌ها تاکید دارند که اکثر موشک‌های ایران پیش از ورود به آسمان اسرائیل ردگیری و منهدم شده‌اند.

🔹گزارش‌های مستندی هم وجود دارد که نشان می‌دهد چند موشک یا بقایایی از موشک منهدم‌شده، به برخی نقاط داخل خاک اسرائیل برخورد کرده‌ و خسارت به بار آورده‌اند.

🔹قضاوت درباره ابعاد خسارت‌، بستگی به تعریف و تفسیر هر شخص از بزرگی یا کوچکی خسارت‌ها دارد.

🔹برخی منابع اسرائیلی خسارت‌های وارده را ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلار برآورد کرده‌اند و گزارشی در دست نیست که نشان دهد ابعاد تخریب و خسارت‌ها، از این ارقام بیشتر باشد.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh