❌ ویدیوی ساختگی از پس زدن دست دونالد ترامپ از سوی پاپ فرانسیس

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی از دیدار ترامپ با پاپ فرانسیس در سال ۲۰۱۷ منتشر شده که ادعا می‌کند در این دیدار ترامپ تلاش کرده دست پاپ را بگیرد اما او پس می‌زند.

🔹این ویدیو، ساختگی است و در واقع از یک برنامه طنز به نام «جیمی کیمل لایو» گرفته شده که در همین مورد ساخته شده بود.

🔹چنین صحنه‌ای در ویدیوهای اصلی دیدار ترامپ و پاپ در سال ۲۰۱۷ وجود ندارد.

🔹دقت در عناصر تصویر و مقایسه آستین ترامپ و لباس پاپ در دو ویدیو نیز به‌سادگی نشان می‌دهد که این ویدیو ساختگی است.

🔹از این رو فکت‌نامه به ادعای واقعی بودن این ویدیو نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ خبر مصاحبه نخست‌وزیر عراق درباره زباله‌جمع‌کردن ایرانی‌ها در عراق، جعلی است

🔹برخی کانال‌های و اکانت‌های شبکه‌های اجتماعی ادعا کرده‌اند محمد السودانی، نخست‌وزیر عراق، گفته ایرانی‌ها برای زباله‌گردی و گرفتن غذای نذری به عراق می‌آیند.

🔹این ادعا بی‌اساس است و مشخص نیست منبع این خبر کجاست.

🔹نه در رسانه‌ها و نه در حساب‌های رسمی و خبری، چنین گفته‌ای به نقل از نخست‌وزیر عراق منتشر نشده است.

🔹فکت‌نامه نیز به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست در مورد تولید عمدی گرد و غبار در مرز ایران و عراق به دست حکومت ایران

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌کند تولید عمدی گرد و غبار به دست حکومت ایران در عراق را نشان می‌دهد تا مسئولان بتوانند تعطیلی ناشی از قطع برق در ایران را لاپوشانی کنند.

🔹این ادعا نادرست است و ویدیو مربوط به این روزها و ایران نیست.

🔹با جستجوی معکوس تصاویر آن، می‌توان نشانی از آن را در یک ویدئوی قدیمی در یوتیوب پیدا کرد که پنج سال پیش منتشر شده است.

🔹صدای روی ویدئو به زبان پرتغالی است و مربوط به ایران یا عراق نیست.

🔹ابعاد حجم خاکی که بلند شده و حجم غباری که عامل انسانی می‌تواند مستقیما تولید کند، در حدی نیست که بتواند از زنجان تا بوشهر را در بر بگیرد.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

✅ اثر هزار مگاواتی تغییر ساعت روی پیک مصرف برق در ایران

🔹عباس‌ علی‌آبادی، وزیر نیرو، می‌گوید «تغییر ساعت رسمی بیش از یک‌هزار مگاوات صرفه‌جویی به‌همراه دارد».

🔹این اظهارات همزمان با بررسی لایحه دولت در مجلس برای تغییر دوباره ساعت در ایران است. پیش از این با مصوبه مجلس فرایند تغییر ساعت از سال ۱۴۰۲ در ایران متوقف شد.

🔹مطالعات پژوهشگاه نیرو در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد اثر تغییر ساعت روی پیک مصرف حدود ۱/۳ درصد است. مطالعات سال‌های پیشین هم نشان از تاثیر یک تا یک و نیم‌درصدی تغییر ساعت روی اوج مصرف دارند.

🔹این نسبت با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی، اقتصادی ایران، به نسبت برآوردهای معتبر خارجی، منطقی به نظر می‌رسد. طبق مطالعات معتبر، اثر تغییر ساعت روی مصرف برق در آمریکا بین ۰/۳ تا یک درصد است.

🔹با این حساب اثر ۱/۳ درصدی را می‌توان یک نسبت منطقی دانست، که با احتساب اوج مصرف ۸۰ تا ۸۵ هزار مگاواتی در تابستان امسال، معادل صرفه‌جویی ۱۰۰۰ تا ۱۱۰۰ مگاوات در ساعت پیک خواهد شد.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این گفته وزیر نیرو نشان «درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 فرار ناموفق زندانی به دلیل اندازه کوچک حفره کنده‌شده

🔹عکسی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌کند یک زندانی پس از پنج سال تلاش برای حفر تونل، به اشتباه به اتاق نگهبانان رسیده و نتوانسته فرار کند.

🔹این عکس مربوط به تلاش یک زندانی برای فرار از زندان در برزیل در سال ۲۰۱۲ است.

🔹زندانی به همراه همدستش با حفر سوراخی در دیوار سلولشان سعی در فرار داشتند. همدست لاغرتر موفق به فرار می‌شود اما زندانی دیگر به دلیل جثه بزرگش در سوراخ گیر می‌کند.

🔹تلاش‌های خودش و هل دادن بقیه زندانی‌ها برای خلاص شدن از سوراخ فایده‌ای ندارد؛ بنابراین شروع به فریاد کشیدن می‌کند تا نگهبانان با خبر شوند و در ادامه آتش‌نشانی او را از آن سوراخ نجات می‌دهد.

🔹آنچه در عکس دیده می‌شود، یک سوراخ روی دیوار زندان است که با میله دوش کنده شده، نه تونلی که پنج سال برای کندن آن وقت صرف شده باشد.

🔹از این رو فکت‌نامه به ادعای مطرح‌شده درباره این عکس نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست در مورد آزاد شدن ۱۲ میلیارد از دارایی‌های بلوکه شده ایران به دستور ترامپ

🔹در شبکه‌های اجتماعی فارسی ادعا شده که با دستور ترامپ، بخشی از دارایی‌های بلوکه‌شده ایران از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا آزاد شده است.

🔹بعضی منابع ارزش این دارایی‌ها را تا ۱۲ میلیارد دلار اعلام کردند.

🔹این ادعا نادرست است و هیچ منبع موثقی در ایران و آمریکا این خبر را تایید نکرده است.

🔹در واقع برعکس، وزارت خزانه‌داری آمریکا در روزها و هفته‌های گذشته تحریم‌های جدیدی علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرده است.

🔹گزارش‌ها حاکی از آن است که بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در بانک‌ها و مؤسسات مالی خارجی به دلیل تحریم‌های آمریکا بلوکه شده‌اند.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره اعلان هشدار گوگل یک دقیقه قبل از وقوع زلزله استانبول

🔹در شبکه‌های اجتماعی شایعه شده یک دقیقه قبل از زمین‌لرزه استانبول، سیستم هشدار گوگل برای گوشی‌های اندروید هشدار زلزله فرستاده است.

🔹اول، میزان خسارت زمین‌لرزه روز سوم اردیبهشت ۱۴۰۳ به اندازه‌ای نبود که افراد زیادی را در معرض مرگ قرار دهد.

🔹دوم، ادعای هشدار زودهنگام احتمالا برداشتی اشتباه و ناقص از گزارش‌هایی است که درباره قابلیت‌های بالقوه سیستم هشدار اندروید منتشر شده‌اند.

🔹رسانه‌های ترکیه، مطالبی درباره قابلیت‌های بالقوه سیستم هشدار اندروید منتشر کرده‌اند، اما در این گزارش‌ها صحبتی از اعلان هشدار زودهنگام در زلزله اخیر، آن هم در حد یک دقیقه، نشده است.

🔹در زلزله دو سال پیش ترکیه و سوریه نیز شایعه شده بود پیش از وقوع زمین‌لرزه هشدار برای میلیون‌ها گوشی ارسال شده، اما در محدوده زلزله کسی هشداری دریافت نکرده بود.

🔹سیستم هشدار زلزله گوگل با استفاده از حسگرهای گوشی‌ هوشمند اندرویدی، زلزله‌ها را شناسایی کرده و هشدارهای اولیه را به کاربران در مناطق تحت تأثیر ارائه می‌دهد.

🔹این سیستم با جمع‌آوری داده‌ها از تعداد زیادی گوشی، وقوع، مکان و بزرگی زلزله را تشخیص می‌دهد و ممکن است پس از شناسایی لرزش‌ چند ثانیه پیش از زلزله شدید هشدار بدهد.

🔹با این توضیحات، فکت‌نامه به این ادعای مطرح‌شده در شبکه‌های اجتماعی نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 میوه‌های زشت

🔹در قسمت ۲۱۲ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ابتدا به یکی از موضوعات خبری این روزهای ایران یعنی تاثیر تغییر ساعت‌ها بر مصرف انرژی پرداختیم.

🔹تصاویر منتسب به دیدار عراقچی و ویتکاف و ادعای بازگشت آمریکایی‌ها به سفارتشان در تهران، سوژه‌های مرتبط با مذاکرات اخیر هستند که به آن‌ها پرداخته‌ایم.

🔹درگذشت پاپ فرانسیس، بهانه بازنشر ویدیویی از دیدار ترامپ و پاپ شد که درباره ساختگی بودن آن توضیح داده‌ایم.

🔹کشف یک کوزه قدیمی در ایران، مورد توجه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت اما ادعاهای نادرستی هم درباره آن مطرح شده است.

🔹ادعای سرطانی بودن میوه‌های زشت و بدشکل، موضوعی است که در این قسمت درباره نادرست بودن آن توضیح دادیم.

🔹انتشار گزارشی از اسناد سازمان سیا درباره موجودات فضایی، از سوژه‌های مورد توجه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بود. در این قسمت شرح دادیم که این ادعا از کجا آمده است.

🔹ادعا شده بود که همزمان با قسمت آخر سریال تلویزیونی پایتخت، جستجوی عبارت «بلیط مشهد» رکورد زده است. درباره درستی و نادرستی این ادعا صحبت کرده‌ایم.

🔹ادعای شاخ‌دار درباره کارخانه تولید جنین در رحم‌های مصنوعی نیز موضوع یکی دیگر از فکت‌چک‌های این هفته است.

🔹در ادامه، فکت‌چک‌های چند سوژه متنوع دیگر را به شکل کوتاه و گذرا مرور کردیم؛ از خفاش غول‌پیکر و پری دریایی در خلیج فارس، تا عمر طولانی انسان‌های دوران باستان و ادعای عجیب درباره نخست‌وزیر عراق.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ خبر جعلی بازداشت مدیر کانال «نئوطالبان» در ایران

🔹برخی سایت‌های خبری و حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی ادعا کرده‌اند عبدالحمید نورزایی، مدیر کانال تلگرامی «حکمرانی نئوطالبان» به اتهام قتل و آدم‌ربایی در ایران بازداشت شده است.

🔹علاوه بر اینکه خود عبدالحمید نورزایی این خبر را تکذیب کرده، منبع و منشاء اصلی این خبر هم اذعان کرده که اتهام قتل یا آدم‌ربایی صحت ندارد.

🔹این خبر اولین‌بار در سایت ایراف منتشر شده که به دست نزدیکان سفیر سابق ایران در افغانستان و نماینده ویژه دولت ابراهیم رئیسی در امور این کشور اداره می‌شود.

🔹بازنشر این خبر جعلی در سایت رکنا، باعث شد این شایعه در مقیاس گسترده‌ای، در سایر سایت‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی پخش شود.

🔹عبدالحمید نورزایی، مدیر کانال تلگرامی «حکمرانی نئوطالبان» و از حامیان حکومت طالبان در ایران است که در سال‌های گذشته با برخی سایت‌های خبری ایران، از جمله انصاف‌نیوز همکاری داشته است.

🔹صرف‌نظر از مواضع آقای نورزایی و اختلاف‌های احتمالی او با نزدیکان نماینده پیشین رئیس‌جمهوری ایران در امور افغانستان، آنچه مشخص است، شایعه بازداشت او به جرم قتل یا آدم‌ربایی، واقعیت ندارد.

🔹فکت‌نامه نیز به همین دلیل به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره کاریزمای دریادار سیاری

🔹ادعای انتخاب دریادار سیاری در فهرست ۱۰ فرمانده نظامی کاریزماتیک دنیا، نادرست است. چنین فهرستی در سایت GFP یا دیگر منابع معتبر وجود ندارد و شواهدی برای آن نیست.

🔹چیزی به‌نام «گلوبال فایر» (که در این ادعاها به عنوان منبع معرفی شده) وجود ندارد. منظور ادعاها، وبسایت نظامی «گلوبال فایرپاور» است که فقط ارتش‌ها را رتبه‌بندی می‌کند، نه شخصیت‌ها را.

🔹سایت GFP با معیارهای کمی، ارتش‌ها را رتبه‌بندی می‌کند. در آن هیچ اثری از فهرست رهبران کاریزماتیک وجود ندارد و تمرکزش روی داده‌های قابل‌اندازه‌گیری است.

🔹این وبسایت از ۲۰۰۶ تا کنون اطلاعات ۱۴۵ ارتش را بررسی کرده و فقط توان نظامی کشورها را در زمین، هوا و دریا تحلیل می‌کند و به ویژگی‌های فردی یا رهبری نمی‌پردازد.

🔹رتبه‌بندی GFP براساس شاخص قدرت است که بیش از ۶۰ عامل مانند منابع، تجهیزات، نیروی انسانی، بودجه دفاعی و موارد مشابه را شامل می‌شود، نه ویژگی‌های شخصیتی.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای انتخاب دریادار سیاری به عنوان یکی از ۱۰ شخصیت نظامی کاریزماتیک در بین فرماندهان ارتش‌های دنیا، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 میوه‌های زشت

🔹در قسمت ۲۱۲ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ابتدا به یکی از موضوعات خبری این روزهای ایران یعنی تاثیر تغییر ساعت‌ها بر مصرف انرژی پرداختیم.

🔹تصاویر منتسب به دیدار عراقچی و ویتکاف و ادعای بازگشت آمریکایی‌ها به سفارتشان در تهران، سوژه‌های مرتبط با مذاکرات اخیر هستند که به آن‌ها پرداخته‌ایم.

🔹درگذشت پاپ فرانسیس، بهانه بازنشر ویدیویی از دیدار ترامپ و پاپ شد که درباره ساختگی بودن آن توضیح داده‌ایم.

🔹کشف یک کوزه قدیمی در ایران، مورد توجه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت اما ادعاهای نادرستی هم درباره آن مطرح شده است.

🔹ادعای سرطانی بودن میوه‌های زشت و بدشکل، موضوعی است که در این قسمت درباره نادرست بودن آن توضیح دادیم.

🔹انتشار گزارشی از اسناد سازمان سیا درباره موجودات فضایی، از سوژه‌های مورد توجه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بود. در این قسمت شرح دادیم که این ادعا از کجا آمده است.

🔹ادعا شده بود که همزمان با قسمت آخر سریال تلویزیونی پایتخت، جستجوی عبارت «بلیط مشهد» رکورد زده است. درباره درستی و نادرستی این ادعا صحبت کرده‌ایم.

🔹ادعای شاخ‌دار درباره کارخانه تولید جنین در رحم‌های مصنوعی نیز موضوع یکی دیگر از فکت‌چک‌های این هفته است.

🔹در ادامه، فکت‌چک‌های چند سوژه متنوع دیگر را به شکل کوتاه و گذرا مرور کردیم؛ از خفاش غول‌پیکر و پری دریایی در خلیج فارس، تا عمر طولانی انسان‌های دوران باستان و ادعای عجیب درباره نخست‌وزیر عراق.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:33 مقدمه
00:03:16 اثر هزار مگاواتی تغییر ساعت روی پیک مصرف برق در ایران
00:12:00 ادعای شاخ‌دار لو رفتن عکس عراقچی و ویتکاف به دست ترامپ
00:14:14 تصویر ساختگی از دیدار عراقچی و ویتکاف در عمان
00:14:35 ادعای شاخ‌دار درباره دیدار عراقچی و ویتکاف
00:15:08 ادعای شاخ‌دار درباره بازگشت آمریکایی‌ها به سفارت آمریکا در تهران
00:16:51 ویدیوی ساختگی از پس زدن دست ترامپ از سوی پاپ فرانسیس
00:21:34 ادعاهای نادرست درباره کوزه قدیمی کشف‌شده در ارسنجان
00:27:20 ادعای نادرست ضرر میوه‌های زشت و بدشکل برای سلامت انسان
00:31:40 سند «سیا» درباره حمله فضایی‌ها به سربازان شوروی، بی‌اعتبار است
00:43:29 اغراق در رکوردشکنی جستجوی بلیط مشهد همزمان با پخش «پایتخت»
00:47:16 ادعای نادرست درباره فناوری مرتبط با رحم‌های مصنوعی
00:53:32 تصویر خفاش بزرگ فیلیپینی؛ واقعی اما گمراه‌کننده
00:55:28 ادعای نادرست درباره طول عمر انسان‌های عصر باستان بخاطر روزه‌داری
00:57:08 مصاحبه السودانی درباره زباله‌جمع‌کردن ایرانی‌ها در عراق، جعلی است
00:58:27 ادعای نادرست در مورد تولید عمدی گرد و غبار در مرز ایران و عراق
01:00:22 ویدیوی جعلی ساخت خمیردندان با رنگدانه‌های لاکپشت
01:01:00 ادعای نادرست اسکلت پوسیده پری دریایی در خلیج فارس
01:02:03 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ چرا ادعای سرمایه‌گذاری هزار میلیارد دلاری در مقایسه به سرمایه‌گذاری خارجی در هند و ترکیه و عربستان عجیب به نظر می‌رسد؟

🔹احسان خاندوزی می‌گوید: «کل سرمایه‌گذاری خارجی عربستان سعودی، ترکیه و هند کمتر از ۲۰ میلیارد دلار در سال است»، بنابراین تصور هزار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی برای ایران «توهم» است.

🔹این آمار دقیق نیست، اما اختلاف چندانی هم با واقعیت ندارد.

🔹طبق آمار بانک جهانی در سال ۲۰۲۳، ارزش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در هند، عربستان سعودی و ترکیه به ترتیب ۲۸، ۲۳ و ۱۱ میلیارد دلار است.

🔹در هفته‌های گذشته برخی مقام‌های دولتی از تعریف «پروژه»ها و «طرح»‌های سرمایه‌‌گذاری برای آمریکا خبر داده‌اند که ارزش آن از هزار تا بیش از ۲ هزار میلیارد دلار است.

🔹معلوم نیست این ارقام چگونه محاسبه شده‌اند. هزار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی، در شرایطی که کل سرمایه‌گذاری خارجی جهان در سال ۲۰۲۳ رقم ۸۳۰ میلیارد دلار بوده، عجیب و غیرمنطقی به نظر می‌رسد.

🔹برای تحقق هزار میلیارد دلار در مدت ۲۰ سال، باید سالی ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام شود. این رقم دو برابر سرمایه‌گذاری خارجی یک سال هند و ۱۰ برابر رکورد سرمایه‌گذاری خارجی ایران در زمان برجام است.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این گفته احسان خاندوزی نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای بی‌اساس و اغراق‌آمیز از بمب هیدروژنی غیرهسته‌ای چین

🔹در روزهای اخیر ادعا شده که چین از بمب متعارف بسیار قدرتمندی رونمایی کرده است. رسانه‌های ایرانی این بمب را «ویرانگرترین بمب غیرهسته‌ای» خواندند و به انتشار ویدیویی از آن اشاره کردند.

🔹هیچ منبع رسمی چینی یا بین‌المللی (شینهوا، گلوبال تایمز، رویترز، بی‌بی‌سی و...) چنین آزمایش یا رونمایی را تأیید نکرده است. ادعای انتشار ویدیوی این بمب نیز تنها در رسانه‌های فارسی‌زبان دیده شده و ویدیوها آرشیوی‌اند.

🔹گزارش اولیه مربوط به روزنامه هنگ‌کنگی «ساوت چاینا مورنینگ پست» است که درباره پروژه آزمایش وسیله انفجاری واحد ۷۰۵ شرکت کشتی‌سازی دولتی چین می‌نویسد؛ بدون انتشار ویدیو.

🔹ماده اصلی استفاده‌شده «هیدرید منیزیم» است. این ماده هنگام انفجار، هیدروژن آزاد می‌کند که در انفجار دوم به توده آتش تبدیل می‌شود. دمای آن بیش از ۱۰۰۰ درجه و فشار انفجار تا ۴۲۸ کیلو پاسکال در دو متری بمب می‌رسد و ۲ ثانیه دوام می‌آورد.

🔹قدرت این سلاح، طبق گزارش، حدود ۱۵ برابر TNT هم‌حجم است، اما باز هم ده‌ها برابر ضعیف‌تر از کوچک‌ترین بمب‌های هسته‌ای و فاقد اثراتی چون تابش گاما، ریزش رادیواکتیو و پالس الکترومغناطیسی است.

🔹بنابراین ادعای رسانه‌ها درباره «بمب هیدروژنی غیرهسته‌ای چین که با قدرت معادل بمب هسته‌ای تاکتیکی، دنیا را در شوک فرو برده»، نشان «نادرست» می‌گیرد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار درباره دستگیری یک غارنشین در کوه‌های زاگرس

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده که مدعی است «دستگیری یک غارنشین در کوه‌های زاگرس» را نشان می‌دهد.

🔹این ویدیو از یک کانال یوتیوب ایرانی به نام "Bigfoot" برداشته شده که محتوای آن ویدیوهای کارگردانی شده و ساختگی با محوریت موجود افسانه‌ای پاگنده است.

🔹این کانال یوتیوب ویدیوهای مشابه دیگری هم با همین موضوع و در قالب داستان‌های مرد غارنشین منتشر کرده است.

🔹از سوی دیگر جزئیاتی مانند سلاح شکاری و کفش کتانی سربازان در ویدیو، ساختگی بودن آن را نشان می‌دهد.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh