❌ ادعای نادرست انتقال تاسیسات هسته‌ای به تهران برای سپر انسانی

🔹ویدیویی در اینستاگرام منتشر شده که با استفاده از چند تصویر آرشیوی قدیمی و صدایی که با هوش مصنوعی تولید شده، مدعیست جمهوری اسلامی در حال انتقال سانتریفیوژها و دستگاهای تولید اورانیوم به مراکز هسته‌ای تهران برای ایجاد یک سپر انسانی است.

🔹این ویدیو به‌نام هیچ رسانه معتبر یا نهاد خبررسانی شناخته‌شده‌ای منتشر نشده و فردی که در آن مطرح می‌شود، به‌هیچ‌وجه از نظر هویتی قابل بررسی نیست.

🔹بر اساس گزارش شماره GOV/2025/8 که ۲۶ فوریه ۲۰۲۵ (۱۷ بهمن ۱۴۰۳)، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی بازدید کرده‌اند و سانتریفیوژها و آبشارها سر جای خود بوده‌اند.

🔹همچنین بر اساس این گزارش، تا زمان تهیه آن، جمهوری اسلامی، ۷/۵ تن اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که حدود ۲۷۵ کیلوگرم آن با غنای ۶۰درصد است.

🔹این حجم از مواد غنی‌شده نه‌تنها به‌شدت حساس و تحت نظارت بین‌المللی است، بلکه هرگونه جابجایی آن، به‌ویژه به سمت پایتخت، پیامدهای فنی، لجستیکی و امنیتی بسیار قابل‌توجهی دارد.

🔹از منظر عملیاتی و اطلاعاتی، انتقال چند تن اورانیوم غنی‌شده و صدها سانتریفیوژ به تهران، فرآیندی نیست که بتوان آن را به‌سادگی پنهان کرد.

🔹استفاده از تجهیزات با حساسیت رادیولوژیکی بالا، مانند سانتریفیوژهای غنی‌سازی یا منابع اورانیوم، در مناطق پرجمعیت، ریسک‌های فنی، امنیتی و سیاسی عظیمی برای جمهوری اسلامی ایران در پی دارد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ آمار بی‌اساس نماینده مجلس درباره پس‌انداز ارزی خانگی

🔹علی بابایی، نماینده ساری در مجلس، گفته است: «امروز پس‌انداز دلاری مردم از کل صادرات کشور بیشتر شده است.»

🔹او تلویحا مدعی شده که ارزش دلارهای خانگی حدود ۷۵ میلیارد دلار است که می‌تواند نیمی از نیاز ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه لازم برای رشد ۸ درصدی را فراهم کند.

🔹منبع یا مبنا و نحوه برآورد ۷۵ میلیارد دلاری پس‌انداز ارزی خانگی مردم مشخص نیست و هیچ توضیحی درباره مبنای این عدد و نحوه محاسبه آن ارائه نشده است.

🔹این عدد با سایر برآوردها هم اختلاف نسبتا زیادی دارد. در دو سال گذشته اعداد و ارقام متنوعی در این باره ارائه کرده‌اند که از ۱۶ تا ۷۰ میلیارد دلار در نوسان است.

🔹نحوه محاسبه و برآورد اغلب این ارقام نامشخص است. تنها در یک مورد آمار ۱۶ میلیارد دلاری رئیس بانک مرکزی توضیح داده که این رقم بر اساس ارزش اموال سرقتی صندوق امانات بانک ملی محاسبه شده است.

🔹عبدالناصر همتی، وزیر پیشین اقتصاد نیز چند ماه پیش در مجلس گفته بود طبق برآوردها مردم بین ۲۰ تا ۴۰ میلیارد دلار ارز نگه می‌دارند.

🔹با این اوصاف، فکت‌نامه با توجه به اطلاعات موجود، ادعای این نماینده مجلس را بی‌اساس می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره کاهش آمار تلفات جاده‌ای در نوروز ۱۴۰۴

🔹در رسانه‌های داخلی ایران خبری منتشر شده که می‌گوید جانباختگان تصادفات نوروزی در سال ۱۴۰۴، نسبت به سال گذشته به میزان ۸.۵ درصد کاهش یافته است.

🔹آمار نهایی جانباختگان تصادفات نوروزی ۱۴۰۴ در هنوز ایران اعلام نشده و به گفته رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، آمار تجمیعی ۱۵ اردیبهشت اعلام می‌شود، چراکه هنوز مصدومان زیادی با حال وخیم در بیمارستان‌ها بستری هستند و آمار فعلی احتمالا افزایش می‌یابد.

🔹آخرین آمار فوتی‌های اعلام شده امسال، ۸۸۰ نفر است که به نسبت آمار مقدماتی سال گذشته که در همین زمان ۸۱۳ کشته اعلام شده بود، ۸ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

🔹آمار نهایی سال گذشته که پزشکی قانونی گزارش داد، هزار و ۸۹ نفر بوده است.

🔹با این حساب مشخص نیست تعداد اولیه جانباختگان تصادفات نوروزی ۱۴۰۴ با کدام آمار در سال گذشته مقایسه شده است.

🔹امسال میزان ترددهای جاده‌ای و سفرها نیز حدود ۵ درصد افزایش یافته و از ۵۳۰ میلیون تردد در سال ۱۴۰۳ به بیش از ۵۵۸ میلیون تردد در سال ۱۴۰۴ رسیده است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا که جانباختگان تصادفات نوروزی در سال ۱۴۰۴، به میزان ۸.۵ درصد کاهش یافته است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست رهگیری بمب‌افکن ب۲ به دست پهپاد ایرانی یا پدافند ارتش

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده که مدعیست پهپاد ایرانی یا پدافند ارتش، در نزدیکی مرزهای ایران بمب‌افکن ب۲ را رهگیری کرده است.

🔹ویدیو، تصویر هواگردی است که ظاهر آن شبیه بمب‌افکن B2 است. از تصویر پیداست که فیلم‌برداری با دوربین حرارتی انجام شده‌است، زیرا خروجی اگزوز موتورهای هواپیما به روشنی دیده می‌شود.

🔹این ویدیو از پرواز بمب‌افکن B-۲ در نمایشگاه هوایی فارنبورو در بریتانیا است که ۲۹ سال پیش (سال ۱۹۹۶) از فاصله نه چندان دور و در وضعیت از پیش معلوم، توسط ردیاب حرارتی سامانه راپیر یک شرکت ردیابی شده‌است.

🔹بمب‌افکن استراتژیک ب۲ اسپریت (با قابلیت حمل بمب اتمی) از مهمترین دارایی‌های ارتش آمریکا و یکی از گران‌ترین ابزارهای جنگی دنیاست که در دهه ۱۹۸۰ برای مهار اتحاد شوروی ساخته شد.

🔹ایالات متحده، ۲۰ بمب‌افکن ب۲ دارد که ارزش هر کدام بیش از ۲ میلیارد دلار (به دلار امروز) تخمین زده می‌شود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای رهگیری بمب‌افکن پنهانکار ب۲ به دست پدافند ارتش یا پهپاد ایرانی، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ عکس و ادعای نادرست درباره درمان مرد درختی

🔹تصویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌شود عبدالنصیر نتوزهی شاد، معروف به «مرد درختی» را، بعد از عمل جراحی و درمان او نشان می‌دهد.

🔹این ادعا نادرست است و عبدالنصیر نتوزهی در اینستاگرام خود این ادعاها را تکذیب کرده و گفته که هنوز درمان نشده و عکس‌های منتشر شده فتوشاپ هستند.

🔹او مبتلا به بیماری نادر پوستی به نام «اپیدرمودیسپلازی ورموسیفورم» است و در هفته‌های اخیر ویدئویی از او در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که توجه برایان بردیا اعتماد، میلیاردر و کارآفرین ایرانی در آمریکا را جلب کرد و او اعلام کرد که تمام هزینه‌های درمان عبدالنصیر را می‌پذیرد.

🔹بیماری «اپیدرمودیسپلازی ورموسیفورم» یک بیماری پوستی نادر است که در آن ضایعاتی شبیه زگیل، بخش‌هایی از بدن را می‌پوشاند و درمان قطعی‌ای برای آن وجود ندارد.

🔹از این رو فکت‌نامه به عکس و ادعای درمان عبدالنصیر نتوزهی شاد نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست شیر آلوده به آفلاتوکسین

🔹در اینستاگرام ویدیویی منتشر شده که اد عا می‌کند شیرهای پاستوریزه حاوی سم آفلاتوکسین هستند که بسیار خطرناک و سرطان‌زا است.

🔹این ویدیو قدیمی و مربوط به بهمن ۱۳۹۸ است که در برنامه «سلام، صبح به‌خیر» شبکه سوم تلویزیون ایران پخش شد.

🔹این ادعا در همان زمان به سرعت در شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص تلگرام و اینستاگرام بازنشر شد و با واکنش‌های رسمی متعددی مواجه شد.

🔹سازمان دامپزشکی ایران، سازمان استاندارد ایران و وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو بلافاصله به این مساله واکنش نشان دادند و این ادعا را تکذیب کردند.

🔹انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران ضمن رد این ادعا اعلام کرد آماری که توسط مهمان این برنامه ارائه شده، «در این انجمن وجود ندارد و حتی مورد تایید انجمن هم نیست. اطلاعاتی در این مورد باید به تایید مجمع انجمن برسد و پس از بررسی‌های کلی و دقیق اعلام شود؛ در حالی که این آمارها چنین پایه‌ای ندارند».

🔹دانشگاه علوم پزشکی مازندران اعلام کرد: «این میزان از آلودگی به آفلاتوکسین در شیرهای پاستوریزه تحت هیچ شرایطی امکان ندارد. حتی اگر هر روز هم غذای دام نان کپک زده باشد، به این میزان از آلودگی در شیر نمی‌رسیم».

🔹بازرس انجمن صنایع لبنی ایران گفت که کارشناس مهمان تلویزیون دچار اشتباه محاسباتی شده و اطلاعات را به درستی استخراج و آنالیز نکرد.

🔹مقدار آفلاتوکسین در شیر طبق استاندارد داخلی ایران یک دهم واحد در میلیارد است که پنج برابر بهتر از استاندارد جهانی است. این استاندارد در کدکس بین‌المللی عمومی ۵ دهم پی‌پی‌بی یعنی ۵ برابر استاندارد ایران است.

🔹مدیر وقت تضمین کیفیت صنایع شیر ایران (پگاه) و عضو هیات مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران گفت: «اگر تصور این است که وجود آفلاتوکسین به هر میزانی باعث آسیب به سلامت مصرف‌کننده می‌شود، این باور اشتباه است. این آلاینده نیز حد مجازی دارد که رعایت آن حد مجاز برای مصرف‌کننده مشکلی ایجاد نمی‌کند».

🔹آفلاتوکسین، یک نوع سم قارچی است که به دلیل اثرات سرطان‌زایی و سمی بر سلامت انسان و حیوانات، به‌ویژه در محصولات غذایی، مورد توجه ویژه است.

🔹زمانی که دام‌ها خوراک آلوده به آفلاتوکسین B1 مصرف می‌کنند، این سم در کبد متابولیزه شده و به M1 تبدیل می‌شود و سپس از طریق شیر دام، دفع می‌شود.

🔹آفلاتوکسین M1 نسبت به فرآیندهای حرارتی مانند پاستوریزاسیون و استریلیزاسیون مقاوم است. این بدان معناست که حتی پس از فرآوری‌های معمول در صنعت لبنیات، این سم می‌تواند در محصولات نهایی باقی بماند.

🔹با این حال، استفاده از شیرهای پاستوریزه شرکتی احتمال آلودگی به آفلاتوکسین M1 کمتری دارند و مصرف حد مجاز این آلاینده، مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای مطرح‌شده درباره سمی و سرطان‌زا بودن شیرهای پاستوریزه، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 برگزاری دیسکو در استان مدینه

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که گفته می‌شود یک دیسکو را در صحرای حجاز و نزدیک شهر مدینه نشان می‌دهد.

🔹بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد این رویداد پنج روز پیش در منطقه باستانی العلا در استان مدینه برگزار شد.

🔹محل دقیق برگزاری رویداد در کنار کوه فیل بود که حدود ۳۵۰ کیلومتر از شهر مدینه فاصله دارد.

🔹بنابراین، خبر برگزاری دیسکو در صحرای حجاز و استان مدینه صحیح است، اما ادعای نزدیکی آن به شهر مدینه نادرست است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 شیر، نان، تجرد

🔹در قسمت ۲۱۰ پادکست هفتگی، ابتدا کارنامه فکت‌نامه در سال ۱۴۰۳ را مرور کردیم و از رکوردهایی صحبت کردیم که در سال گذشته بر جای گذاشتیم.

🔹در ادامه، درباره نادرست بودن آماری توضیح دادیم که ادعا می‌کرد بخاطر پویش «نه به تصادف»، تلفات جاده‌ای نوروز امسال کاهش داشته است.

🔹یک نماینده مجلس درباره میزان پس‌انداز ارزی مردم ایران به عدد و رقم‌هایی اشاره کرده بود که البته از ما نشان نادرست گرفت.

🔹ادعای نادرست انتقال تاسیسات هسته‌ای به تهران برای تشکیل یک سپر انسانی، سوژه دیگری است که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹برخی حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی، به آماری قدیمی استناد و ادعای نادرستی درباره میزان تجرد زنان در ایران ارائه کرده بودند که درباره دلایل رد این ادعا نیز صحبت کرده‌ایم.

🔹بازنشر ادعای قدیمی صداوسیما درباره مسمومیت شیرهای پاستوریزه و همچنین ادعای خطرناک بودن نان‌های فریزشده برای سلامتی، سوژه‌های دیگر فکت‌چک‌های این هفته هستند.

🔹نقل قول بی‌اساس از احمد سمیعی علیه زبان ترکی، دستمایه برخی پست‌های شبکه‌های اجتماعی شده بود که درباره آن نیز توضیح داده‌ایم.

🔹آخرین فکت‌چک این قسمت، توضیح درباره ادعای نادرستی است که درباره وضعیت صنایع موشکی و فضایی آلمان شده بود.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

🔹 ادعای گمراه‌کننده درباره ربات چهار پای هوشمند تولید کاوازاکی

🔹در برخی رسانه‌های فارسی، خبری به همراه یک ویدیو منتشر شده که ادعا می‌کند شرکت ژاپنی کاوازاکی از ربات چهارپای هوشمندی به نام «کورلئو» پرده‌برداری کرده که قابلیت‌های زیادی، از کوه‌نوردی گرفته تا پریدن از روی شکاف‌های یخی دارد.

🔹بررسی در وبسایت کاوازاکی نشان می‌دهد که این ربات در واقع یک طرح مفهومی (Concept) است و هنوز با واقعیت فاصله دارد.

🔹ویدیویی که منتشر شده یک ویدیوی کاملاً کامپیوتری (CGI) است که نشان می‌دهد کورلئو ممکن است در آینده چه توانایی‌هایی داشته باشد.

🔹یک مدل با مقیاس واقعی از کورلئو در نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۵ اوساکا دیده می‌شود که حرکاتی جزئی و محدود انجام می‌دهد.

🔹شرکت‌های دیگری نیز پیش‌تر تلاش کردند ربات‌های چهارپای قابل سواری را به واقعیت تبدیل کنند. برای مثال، شرکت رباتیک Xiaopeng سال گذشته یک «تک‌شاخ» قابل سواری برای کودکان معرفی کرده بود.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست سرطان‌زا بودن نان گرم‌شده، برشته و تست

🔹در اینستاگرام، بریده‌ای از برنامه تلویزیونی منتشر شده که در آن کارشناس برنامه مدعی می‌شود «نان برشته یا تست یا هر فرایندی که با حرارت دادن نان باعث قهوه‌ای شدن و ترد شدن نان می‌شود، خطرناک و سرطان‌زا است». او از آکریل‌آمید به عنوان عامل این مشکل یاد می‌کند.

🔹نان تست یا برشته، به شکل‌های مختلف، از مهم‌ترین و پرمصرف‌ترین غذاهای انسان در سراسر جهان است و ادعای سرطان‌زا بودن آن، چیزی نیست که به راحتی بتوان از آن گذشت. در این‌باره تحقیقات جامعی انجام شده‌است.

🔹آکریل‌آمید زمانی تولید می‌شود که غذاهای حاوی کربوهیدرات (مخصوصاً نشاسته‌ها) تحت حرارت بالا، مانند سرخ‌کردن، گریل کردن یا تست کردن، قرار می‌گیرند.

🔹نان، سیب‌زمینی، چیپس و قهوه از جمله غذاهایی هستند که ممکن است حاوی مقادیر قابل‌توجهی آکریل‌آمید باشند.

🔹اما مانند همه مواد شیمیایی، آکریل‌آمید هم برای تهدید سلامت انسان دوز مصرفی مشخصی دارد و برای آن سطح استانداردهایی معین شده‌است.

🔹مطالعات گسترده‌ای در مورد میزان مصرف آکریل‌آمید و خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان انجام شده است؛ از جمله سرطان‌های سینه، روده بزرگ، رحم، تخمدان و کلیه. با این حال تاکنون رابطه مستقیمی بین نان برشته و سرطان نشان داده نشده است.

🔹آژانس استاندارد غذایی اتحادیه اروپا تعداد زیادی از این تحقیقات را بررسی کرده و مطالعات اپیدمیولوژیک موجود نشان نداده‌اند که مصرف آکریل‌آمید با افزایش خطر بیشتر سرطان‌های شایع مرتبط باشد.

🔹هیچ مدرک علمی قطعی وجود ندارد که نشان دهد مصرف نان تست سوخته یا غذاهای برشته‌شده در حد معمول باعث سرطان در انسان می‌شود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای «سرطان‌زا بودن نان گرم‌شده، نان تست‌شده و برشته که به رنگ قهوه‌ای درآمده» نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 شیر، نان، تجرد

🔹در قسمت ۲۱۰ پادکست هفتگی، ابتدا کارنامه فکت‌نامه در سال ۱۴۰۳ را مرور کردیم و از رکوردهایی صحبت کردیم که در سال گذشته بر جای گذاشتیم.

🔹در ادامه، درباره نادرست بودن آماری توضیح دادیم که ادعا می‌کرد بخاطر پویش «نه به تصادف»، تلفات جاده‌ای نوروز امسال کاهش داشته است.

🔹یک نماینده مجلس درباره میزان پس‌انداز ارزی مردم ایران به عدد و رقم‌هایی اشاره کرده بود که البته از ما نشان نادرست گرفت.

🔹ادعای نادرست انتقال تاسیسات هسته‌ای به تهران برای تشکیل یک سپر انسانی، سوژه دیگری است که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹برخی حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی، به آماری قدیمی استناد و ادعای نادرستی درباره میزان تجرد زنان در ایران ارائه کرده بودند که درباره دلایل رد این ادعا نیز صحبت کرده‌ایم.

🔹بازنشر ادعای قدیمی صداوسیما درباره مسمومیت شیرهای پاستوریزه و همچنین ادعای خطرناک بودن نان‌های فریزشده برای سلامتی، سوژه‌های دیگر فکت‌چک‌های این هفته هستند.

🔹نقل قول بی‌اساس از احمد سمیعی علیه زبان ترکی، دستمایه برخی پست‌های شبکه‌های اجتماعی شده بود که درباره آن نیز توضیح داده‌ایم.

🔹آخرین فکت‌چک این قسمت، توضیح درباره ادعای نادرستی است که درباره وضعیت صنایع موشکی و فضایی آلمان شده بود.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:26 مقدمه
00:03:52 کارنامه فکت‌نامه در سال ۱۴۰۳
00:14:25 ادعای نادرست درباره کاهش آمار تلفات جاده‌ای در نوروز ۱۴۰۴
00:20:09 آمار بی‌اساس نماینده مجلس درباره پس‌انداز ارزی خانگی
00:27:09 ادعای نادرست انتقال تاسیسات هسته‌ای به تهران برای سپر انسانی
00:36:13 آمار قدیمی و نادرست درباره تجرد زنان و مردان ایران
00:44:03 ادعای نادرست شیر آلوده به آفلاتوکسین
00:50:19 نان فریز شده خطری ندارد و مفید است
00:54:14 نقل‌قول شاخ‌دار از احمد سمیعی علیه زبان ترکی
00:59:11 ادعای نادرست درباره افول صنعت هوافضای آلمان
01:06:22 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

🔹 تصاویر هنری قدیمی از مهاجران غیرقانونی در پایانه‌های مرزی مکزیک

🔹خبرگزاری تسنیم مجموعه‌ای از عکس‌ها را منتشر کرده و گفته اینها تصاویری است که به وسیله دستگاه X-Ray در پایانه‌های مرزی مکزیک ثبت شده است.

🔹این تصاویر که در آن چیزهایی شبیه به بدن انسان‌ها قابل تشخیص است، در واقع عکس‌های خام X-Ray نیستند، بلکه یک پروژه هنری با عنوان X-Ray Vision vs. Invisibility «دید اشعه ایکس در برابر نامرئی بودن» از هنرمندی به نام Noelle Mason در ایالات متحده است که در سال ۲۰۱۹ اجرا شد.

🔹میسون تصاویر اولیه خود را از منابع مختلفی مانند پایگاه‌های داده آنلاین دولتی، وب‌سایت‌های گشت مرزی و منابع شرکت‌های امنیتی تجاری به دست آورد.

🔹او در ادامه با استفاده از روش‌هایی مانند سیانوتیپ (یک فرایند چاپ عکاسی قدیمی که تصاویر را با رنگ آبی تیره یا آبی فیروزه‌ای تولید می‌کند)، بافندگی، ملیله‌بافی و گلدوزی، این تصاویر را به اشیاء فیزیکی و قابل لمس تبدیل کرد.

🔹این پروژه هنری در واقع به تاثیرات فناوری‌های بصری بر درک ما از مهاجران و پناهجویان می‌پردازد و بر تجربیات مهاجران غیرقانونی در مرز ایالات متحده و مکزیک تمرکز دارد.

🔹بنابراین، تصاویر منتشر شده مربوط به یک پروژه هنری قدیمی است و عکس‌های خام X-Ray نیستند، بلکه تغییراتی در آنها داده شده است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این مجموعه تصاویر همراه با توضیحاتی که تسنیم منتشر کرده، نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شبه‌علمی بازگشت گونه منقرض‌شده گرگ‌وحشت به طبیعت

🔹به تازگی شرکت «علوم زیستی کولوسال» در دالاس تگزاس اعلام کرد که در ماه‌های گذشته سه توله از گونه منقرض‌شده «گرگ وحشت» را باززیست‌سازی (de-extinct) کرده‌است.

🔹در مطبوعات و رسانه‌ها از این خبر علمی با عناوین اغراق‌آمیز و شبه‌علمی مانند «احیای گونه منقرض‌شده»، «بازگشت گونه منقرض‌شده به طبیعت»، «بازگشت گرگ افسانه‌ای»، «اولین حیوان نجات‌یافته از انقراض» و … یاد شد.

🔹مقاله علمی که پژوهشگران شرکت کولوسال ارائه داده‌اند، هنوز مراحل همتاداوری را نگذرانده و مبنای همه اطلاعات و تحلیل‌ها، اعلان‌های خبری و رسانه‌ای این شرکت است، نه یک گزارش علمی تاییدشده.

🔹طبق این تعریف، گرگ وحشت (Aenocyon dirus) که حدود ۱۲٬۸۰۰ سال پیش منقرض شده، بدون تردید یک گونه منقرض‌شده محسوب می‌شود. نیای مشترک گرگ خاکستری و گرگ وحشت به حدود ۵ میلیون سال پیش برمی‌گردد.

🔹گرگ وحشت که در دوره پلیستوسن پسین، شکارچی غالب آمریکای شمالی بود، بخاطر کاهش منابع غذایی به خصوص پستانداران عظیم‌الجثه، حدود ۱۳ هزار سال پیش به‌طور کامل از بین رفته‌است.

🔹در پروژه‌ شرکت کولوسال، تعدادی ژن از گرگ وحشت در ژنوم یک گرگ خاکستری زنده وارد شده است؛ آن هم تنها ۲۰ ویرایش ژنی در ۱۴ ژن. مبنای این تغییرات هم اطلاعات ژنتیکی به‌دست آمده از دو فسیل متفاوت، یکی از ۷۲ هزار سال پیش و دیگری از ۱۳ هزار سال پیش بوده‌است.

🔹پروژه شرکت کولوسال، نه به بازسازی کامل ژنوم گرگ وحشت منجر شده، نه رفتار و زیست‌بوم آن را احیا کرده و نه شواهدی علمی برای موفقیت در بازسازی عملکرد بوم‌شناختی‌اش ارائه داده‌است. یعنی نمی‌تواند در طبیعت به‌طور خودسازگار دوام بیاورد.

🔹آنچه تولید شده، در بهترین حالت، یک گرگ خاکستری اصلاح‌شده ژنتیکی با چند ژن شبیه به گرگ وحشت است؛ نه خود گونه منقرض‌شده.

🔹استفاده از اصطلاح «گرگ وحشت» (dire wolf) برای نامیدن Canis lupus اصلاح‌شده ژنتیکی شرکت کولوسال، با توجه به طبقه‌بندی تثبیت‌شده و فاصله ژنتیکی عمیق، از نظر علمی نادرست و گمراه‌کننده است و شبه‌علم محسوب می‌شود.

🔹با وجود نقدها، پروژه کولوسال از نظر فنی مهم است؛ زیرا فعال‌سازی ژن‌های فسیل‌شده در سلول‌های زنده، گامی نو در فناوری زیستی و ژن‌درمانی محسوب می‌شود؛ حتی اگر به بازگشت کامل یک گونه منجر نشود.

🔹این پروژه‌ها، فارغ از جنبه‌های تبلیغاتی، می‌توانند زمینه‌ساز توسعه فناوری‌های پیشرفته برای حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض یا درمان بیماری‌های ارثی ژنتیکی، پیش از تولد در آینده شوند.

🔹بنابراین بر اساس داده‌های ژنتیکی، طبقه‌بندی تکاملی و معیارهای زیستی، ادعای «نجات گرگ وحشت از انقراض»، شبه‌علم است و از فکت‌نامه نشان «نادرست» می‌گیرد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی قدیمی همراه با ادعای بازگشایی سفارت ایران در آمریکا

🔹این روزها و همزمان با مذاکرات ایران و آمریکا در عمان، برخی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی با استناد به یک ویدیو ادعا می‌کنند قرار است سفارت ایران در واشنگتن دی‌سی به زودی افتتاح شود.

🔹ویدیو، ساختمان سفارت را نشان می‌دهد که اطراف آن خط‌کشی شده و گیت‌هایی برای آن گذاشته شده است.

🔹این ادعا نادرست است و ویدیوی مورد اشاره، ارتباطی به این روزها ندارد و در سال ۱۴۰۲ منتشر شده است.

🔹این ساختمان یکی از ۱۱ ساختمان دیپلماتیک ایران در آمریکاست و در این سال‌ها، ایالات متحده از آن مراقبت و نگهداری کرده است. بنابراین تعمیرات یا بازسازی این بنا، ارتباطی با باز بودن یا بسته بودن سفارت ایران در واشنگتن دی‌سی ندارد.

🔹بر این اساس، فکت‌نامه به این ادعا که همراه با یک ویدیوی قدیمی منتشر شده، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh