🔹 فیلتر شدن اینستاگرام در ترکیه

🔹در رسانه‌های داخلی ایران، خبری با این عنوان که «ترکیه اینستاگرام را به خاطر هنیه فیلتر کرد»، منتشر شده است.

🔹اداره فناوری اطلاعات و ارتباطات ترکیه (BTK) در دوم آگوست (۱۲ مرداد) دسترسی به اینستاگرام را مسدود و در بیانیه‌ای اعلام کرد اینستاگرام به دلیل «عدم رعایت جرایم کاتالوگ» بسته شده است.

🔹بر اساس قانون مجازات ترکیه جرایم کاتالوگ شامل موارد متعددی از جمله تشویق به خودکشی، آزار جنسی کودکان، تسهیل استعمال مواد مخدر یا محرک، تامین مواد مضر برای سلامت، فحاشی، فحشا، فراهم کردن مکان و فرصت برای قمار و توهین به آتاتورک است.

🔹اداره فناوری اطلاعات و ارتباطات توضیحی نداده که به دلیل رعایت نشدن کدام قانون و ارتکاب کدام جرم این پلتفرم بسته شده است.

🔹دو روز پیش، زمانی که اسماعیل هنیه در تهران کشته شد، فخرالدین آلتون، رییس اداره ارتباطات ترکیه به دلیل جلوگیری اینستاگرام از ارسال پیام تسلیت کاربران برای هنیه، به شدت از متا انتقاد کرده بود.

🔹این موضع‌گیری آلتون موجب شد رسانه‌های خارجی نیز درباره ارتباط این موضع‌گیری و تصمیم دولت ترکیه برای مسدود کردن اینستاگرام گمانه‌زنی کنند؛ اما در بیانیه رسمی، چنین دلیلی اعلام نشده است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا که ترکیه اینستاگرام را به خاطر حذف پست‌های تسلیت اسماعیل هنیه فیلتر کرد، نشان «غیرقابل اثبات» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 درباره ایمان خلیف، بوکسور الجزایری چه می‌دانیم؟

🔹ایمان خلیف اهل الجزایر و لین‌یو‌-تینگ از تایوان، دو ورزشکاری هستند که اجازه رقابت در مسابقات بوکس بانوان در المپیک پاریس را به دست آورده‌اند.

🔹این در حالی است که سال ۲۰۲۳ انجمن بین‌المللی بوکس (IBA) اعلام کرده بود این دو ورزشکار به دلیل اینکه در آزمایش آنها کروموزم XY وجود دارد، نمی‌توانند در رقابت‌ها شرکت کنند.

🔹کمیته بین‌المللی المپیک اما می‌گوید این دو ورزشکار «زن» به دنیا آمده‌اند، به عنوان یک زن ورزش کرده‌اند و سطح تستسترون آنها در آزمایش‌ها، در حد پارامترهای زنانه است و به همین دلیل منعی برای حضورشان در مسابقات وجود ندارد.

🔹این مساله زمینه بحث‌های مخالف و موافق حضور این دو ورزشکار در مسابقات زنان را در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، فراهم کرد.

🔹در این میان، برخی سایت‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی ادعا کردند که ایمان خلیف، «ترنس‌جندر» است و برخی ادعا کردند او زمانی به عنوان مرد در رقابت‌ها شرکت می‌کرده و سپس تغییر جنسیت داده است. هیچ‌کدام از این ادعاها درست نیستند.

🔹با وجود اختلاف نظری که بین انجمن بین‌المللی بوکس و کمیته بین‌المللی المپیک درباره شرایط حضور ورزشکاران در رقابت‌های زنان وجود دارد، هیچ کدام نگفته‌اند که این ورزشکار، ترنس‌جندر است یا اینکه جنسیت خود را تغییر داده است.

🔹فکت‌نامه نیز با این توضیحات، به این ادعا که ورزشکار الجزایری ترنس‌جندر است نشان «نادرست» می‌دهد.

🔹در این گزارش، آنچه را که تا کنون درباره این موضوع می‌دانیم، توضیح داده‌ایم؛ موضوعی که در کنار بحث‌های مربوط به صلاحیت حضور افراد در مسابقات ورزشی، زمینه انتشار برخی خبرهای نادرست نیز بوده است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 پاریس، تهران، تل‌آویو

🔹در ابتدای قسمت ۱۷۴ پادکست هفتگی فکت‌نامه درباره دو خبر مهم این روزها توضیحاتی دادیم و سپس سراغ مرور فکت‌چک‌ها رفتیم.

🔹ابتدا به مصاحبه یک نماینده مجلس شورای اسلامی درباره موضوع فیلترینگ پرداختیم؛ مصاحبه‌ای که کوتاه بود اما کلکسیونی از ادعاهای نادرست و شاخ‌دار را در خود داشت.

🔹در ادامه درستی‌سنجی یک ویدیوی پرحاشیه را مرور کردیم که مدعی بود پارتی افغانستانی‌ها در سعادت‌آباد تهران است اما توضیح دادیم که ادعای درستی نیست و اصل ماجرا چه بود.

🔹خبرگزاری ایرنا این هفته چند ادعای نادرست و شاخ‌دار منتشر کرده بود. این خبرگزاری تقریبا همزمان با برگزاری افتتاحیه المپیک ۲۰۲۴ پاریس مدعی شده بود که امانوئل مکرون دستور داده حمل پرچم فلسطین در این المپیک ممنوع شود. این موضوع را فکت‌چک کردیم و در این پادکست اشاره کرده‌ایم.

🔹ایرنا همچنین با انتشار عکسی قدیمی مدعی شده بود که مربوط به انفجار یک خودرو در تل‌آویو است و در گزارشی نیز ادعای رکوردشکنی دولت ابراهیم رئیسی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی را مطرح کرده بود. مرور گزارش‌های هر دو موضوع را در این قسمت خواهید شنید.

🔹رئیس کل بانک مرکزی به تازگی گفته بود ضریب جینی در ایران کاهش یافته و به کمترین میزان یک دهه اخیر رسیده است. ما با بیان یک توضیح ضروری درباره معنا و مفهوم ضریب جینی، به این ادعا نشان درست دادیم.

🔹آخرین فکت‌چکی که در این قسمت پادکست مرور کرده‌ایم مربوط به یک ویدیوی طنز است که برخی گفته بودند به پخش مسابقات زنان در المپیک پاریس از شبکه سه سیما مربوط می‌شود.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:41 مقدمه
00:06:01 ادعای نادرست درباره عدم نقش مجلس در فیلترینگ
00:11:38 ویدیوی نادرست پارتی افغانستانی‌ها در سعادت آباد تهران
00:17:42 حمل پرچم فلسطین در المپیک پاریس ممنوع نیست
00:23:54 ادعای رئیس کل بانک مرکزی درباره کاهش ضریب جینی
00:29:19 استفاده ایرنا از عکسی قدیمی برای یک خبر مربوط به اسرائیل
00:32:16 آمار نادرست ایرنا درباره رکوردشکنی دولت رئیسی در سرمایه‌گذاری خارجی
00:36:31 ویدیوی طنز پخش مسابقات المپیک زنان از شبکه سه سیما
00:42:08 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ نمودار و آمارهای نادرست از مصرف برق ایران و چند کشور دیگر

🔹سایت تجارت‌نیوز نموداری با عنوان مقایسه مصرف برق ایران با قطر، ایسلند، بحرین، سنگاپور، امارات، کویت، نروژ، عمان، عربستان، آمریکا، روسیه و ترکیه منتشر کرده است.

🔹داده‌های به کار رفته در این نمودار، نادرست هستند و اختلاف چشمگیری با آمار واقعی دارند.

🔹آنچه در نمودار منتشر شده، در واقع سرانه «مصرف انرژی اولیه» است که از نظر تعریف و مفهوم با «مصرف برق» فرق دارد.

🔹طبق تعریف، مصرف انرژی اولیه (Primary energy consumption)، در واقع کل منابع مصرف انرژی است، نه فقط برق.

🔹اگر نمودار را با داده‌های جدید اصلاح کنیم، هم اعداد و هم جایگاه کشورها تغییر می‌کند. با این حال موقعیت ایران نسبت به کشورهای دیگر تغییر نخواهد کرد.

با این حال فکت‌نامه به دلیل اشتباه در انتخاب شاخص و ارائه آمار غلط، به نمودار سایت تجارت‌نیوز نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 نظرخواهی آنلاین درباره فکت‌نامه

🔹این نظرخواهی شامل چند پرسش کوتاه درباره عملکرد فکت‌نامه است و پاسخ‌های شما کمک بزرگی در بهتر شدن محتوای فکت‌نامه خواهد بود.

🔹شرکت در این نظرخواهی کمتر از ۳ دقیقه از وقت شما را خواهد گرفت.👇
https://forms.gle/LXLS1neHbkgqXqcd9

@FactNameh

❌ عکس قدیمی اعتراض‌های سریلانکا، ارتباطی به اعتراض‌های اخیر بنگلادش ندارد

🔹در شبکه‌های اجتماعی فارسی و انگلیسی تصویری منتشر شده که ادعا می‌شود عکس جوانان انقلابی بنگلادشی در کاخ نخست‌وزیری و تختخواب خانم نخست‌وزیر است.

🔹این تصویر، هم قدیمی است و هم ارتباطی با بنگلادش ندارد.

🔹عکس در سال ۲۰۲۲ و در جریان تصرف کاخ ریاست‌جمهوری «سریلانکا» گرفته شده است. معترضان سریلانکایی پس از تصرف کاخ ریاست جمهوری در آنجا آشپزی و شنا می‌کردند و می‌خوابیدند.

🔹البته معترضان بنگلادشی نیز به محل اقامت و اتاق خواب خانم شیخ حسینه (نخست‌وزیر پیشین بنگلادش) راه یافته‌اند و ویدئوهای آن نیز منتشر شده است، اما عکس مورد اشاره ارتباطی با این موضوع ندارد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که تصویر منتشر شده، عکس جوانان انقلابی بنگلادشی در کاخ نخست‌وزیری و تختخواب خانم نخست‌وزیر است، نشان نادرست می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 حمل پرچم فلسطین در المپیک پاریس ممنوع نیست

🔹همزمان با افتتاحیه المپیک ۲۰۲۴ پاریس، خبرگزاری ایرنا و روزنامه ایران ادعا کردند رئیس‌جمهور فرانسه دستور منع حمل پرچم فلسطین در المپیک را داده است.

🔹چنین ممنوعیتی وجود ندارد و کاروان ورزشی فلسطین با پرچم خود در افتتاحیه حضور داشت. در چند مسابقه و رویداد المپیک نیز پرچم و نمادهای حمایت از فلسطین وجود داشته است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت پنجم - «هر دست که دادند از آن دست گرفتند»

🔹در بودجه سالانه کشور دو بار به مالیات «آستان قدس رضوی» اشاره شده است. یک بار در بخش منابع و درآمدها با عنوان «مالیات شرکت‌ها و موسسات اقتصادی وابسته به آستان قدس» و دومی در بخش مصارف و هزینه‌ها با عنوان «استرداد مالیات شرکت‌ها و موسسات اقتصادی وابسته به آستان قدس».

🔹در پنجمین قسمت پادکست «هزارداستان بودجه»، سراغ قصه عجیب و بده و بستان مالیاتی آستان قدس و سایر بنگاه‌های بزرگ اقتصادی رفتیم که همگی زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی اداره می‌شوند و با صلاحدید او از پرداخت مالیات معاف شده‌اند.

🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در سایت رادیو فردا بشنوید

🌐 @Factnameh

📝 نظرخواهی آنلاین فکت‌نامه

🔹این نظرخواهی شامل چند پرسش کوتاه درباره عملکرد فکت‌نامه است و پاسخ‌های شما کمک بزرگی در بهتر شدن محتوای فکت‌نامه خواهد بود.

🔹شرکت در این نظرخواهی کمتر از ۳ دقیقه از وقت شما را خواهد گرفت.

👈 لینک نظرسنجی فکت‌نامه

@FactNameh

❌ آیا فرمان حمله رهبر جمهوری اسلامی به اسرائیل، بر بازارهای سهام تاثیر گذاشته است؟

🔹برخی سایت‌های خبری و کانال تلگرامی از جمله بیسیمچی‌مدیا و همچنین برخی کاربران موسوم به ارزشی در شبکه‌های اجتماعی، پستی منتشر کرده‌اند که ادعا می‌کند ریزش ناگهانی بازار سهام، در پی فرمان حمله رهبر جمهوری اسلامی به اسرائیل بوده است. همراه این ادعا، عکسی از نمودار سقوط بازار سهام ژاپن منتشر شده است.

🔹اول اینکه این فرمان حمله روز چهارشنبه ۱۰ مرداد ۱۴۰۳ منتشر شد و ریزش بورس مربوط به دوشنبه یعنی پنج روز بعد است.

🔹طبیعتا اگر قرار بود انتشار این فرمان یا حتی افزایش سطح تنش‌ها در خاورمیانه بر بازار بورس تاثیر بگذارد، این اتفاق باید پس از انتشار این فرمان می‌افتاد؛ فرمانی که در پی کشته‌شدن اسماعیل هنیه در تهران منتشر شد.

🔹همچنین، نگاهی به گزارش‌های مختلف اقتصادی و مالی نشان می‌دهد کارشناسان به دلایل دیگری به عنوان عوامل اصلی سقوط کم‌سابقه بازار بورس اشاره کرده‌اند؛ از جمله آمار ناامیدکننده نرخ بیکاری در ایالات متحده و سیاست‌های مالی بانک مرکزی ژاپن اشاره کرده‌اند.

🔹بورس ژاپن نیز روز دوشنبه علاوه بر این نگرانی مبنی بر وضعیت اقتصاد آمریکا، روز کاری خود را با نگرانی از افزایش نرخ‌های بهره آغاز کرد و گزارش‌ها نشان می‌دهد این مساله یکی از عوامل اصلی سقوط بازار بوده است؛ روندی که روز چهارشنبه پس از اعلام بانک مرکزی مبنی بر اینکه نرخ‌های بهره در ژاپن بالا نمی‌رود، تغییر کرد.

🔹بر اساس این گزارش‌ها و مشاهده روندها، فکت‌نامه به این ادعا که فرمان حمله رهبر جمهوری اسلامی به اسرائیل باعث سقوط بازار سهام در دنیا شده است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار فروش زنان هندو در بنگلادش به عنوان برده

🔹در شبکه‌های اجتماعی فارسی ویدیویی دست به دست و ادعا می‌شود در آن «مسلمانانی که [در بنگلادش] به قدرت رسیدند در حال فروختن زنان هندو» هستند.

🔹این ویدئو در بنگلادش ثبت شده، اما مربوط به سه هفته پیش، یعنی قبل از سقوط دولت شیخ حسینه در این کشور است و کسی در آن فروخته نمی‌شود.

🔹زنانی که در این ویدیو به ستونی بسته شده و با آنان بدرفتاری می‌شود، کارمندان شاخه دانشجویی (BCL) حزب حاکم دولت مستعفی (عوامی لیگ) بنگلادش هستند.

🔹مکانی که فیلم در آن ضبط شده خوابگاه کالج دولتی زنان Begum Badrunessa در داکا است. این زنان ساعاتی بعد با وساطت اساتید دانشگاه آزاد می‌شوند.

🔹این حرکت بعد از آنکه شش دانشجو در همان روز در تظاهرات ضددولتی کشته شدند در دانشگاه‌های دیگر نیز با ضرب و شتم و اخراج کارمندان حزب حاکم تکرار شد.

🔹ناآرامی‌های اخیر در بنگلادش که به سرنگونی دولت خانم شیخ حسینه انجامید در نتیجه اعتراضات دانشجویی بود و هیچ زمینه مذهبی یا قومی نداشت.

🔹دانشجویان معترض بنگلادشی خواستار پایان سیستم سهمیه‌بندی دولتی بودند و معتقد بودند تبعیض‌آمیز و به نفع حامیان حزب حاکم «عوامی لیگ» است.

🔹در هیچ گزارشی به هندو یا مسلمان بودن هیچ یک از طرف‌های درگیر اشاره نمی‌شود و دعوا میان حامیان و مخالفان دولت است.

🔹دولت موقت بنگلادش قرار است با ریاست محمد یونس، کارآفرین و بانکدار ۸۴ ساله و برنده جایزه نوبل صلح تشکیل شود.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا که در بنگلادش مسلمانانی که به قدرت رسیدند زنان هندو را به عنوان برده می‌فروشند، نشان شاخ‌دار می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 ماجرای بوکسور الجزایری

🔹یکی از مهمترین خبرهای روزهای اخیر، کشته شدن اسماعیل هنیه، از رهبران ارشد حماس، در تهران بود. در ابتدای قسمت ۱۷۵ پادکست فکت‌نامه به دو گزارشی اشاره کردیم که بی‌ارتباط به این موضوع نیست.

🔹ابتدا فکت‌چک مربوط به عکس دستکاری‌شده‌ای از اسماعیل قاآنی را مرور کردیم. قاآنی فرمانده نیروی قدس سپاه است و برخی با انتشار این عکس به کنایه نوشتند که او از ترس اسرائیل با لباس مبدل تردد می‌کند.

🔹به‌تازگی اینستاگرام در ترکیه مسدود شد و گمانه‌زنی‌هایی از ارتباط این تصمیم با حواشی بعد از کشته شدن هنیه مطرح شد؛ اما ما به آن نشان غیرقابل اثبات دادیم.

🔹از پرحاشیه‌ترین اتفاقات اخیر، حرف و حدیث‌ها درباره جنسیت بوکسور الجزایری در المپیک پاریس بود و اینکه آیا «ایمان خلیف» ترنس‌جندری است که در مسابقات زنان شرکت می‌کند یا نه. فکت‌چک مربوط به این ادعاها را در این اپیزود مرور کرده‌ایم.

🔹همزمان با انتشار گزارش‌هایی از قطعی برق در تهران و چندین شهر ایران، نموداری درباره مقایسه مصرف برق در ایران و چند کشور مورد توجه قرار گرفت که حاوی داده‌های نادرستی بود. توضیحات ما درباره این این نمودار را در این قسمت خواهید شنید.

🔹دو عکس دیگر هم در این هفته دستمایه فکت‌چک‌های ما شد. تصویری که گفته می‌شد مربوط به تصرف محل اقامت نخست‌وزیر مستعفی بنگلادش و تخت‌خواب اوست، اما عکسی قدیمی و مربوط به سریلانکاست.

🔹عکس بعدی، به بالا گرفتن تنش میان جمهوری اسلامی ایران و نیروهای تحت حمایت آن با اسرائیل برمی‌گردد. یک تصویر از نتانیاهو پخش و ادعا شد حزب‌الله لبنان آن را منتشر و او را تهدید کرده که کاملا در تیررس است. ما این عکس و ادعا را درستی‌سنجی کردیم.

🔹همچنین از مخاطبان درخواست کرده‌ایم که در نظرخواهی آنلاین فکت‌نامه شرکت کنند و لینک آن را در توضیحات این قسمت گذاشته‌ایم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ جعل و بازنشر یک خبر قدیمی درباره مهاجران افغانستانی

🔹در شبکه‌های اجتماعی ایران اسکرین‌شاتی منتشر شده که ادعا می‌شود تصویر خبری از وبسایت ایرنا در تاریخ ۱۵ مرداد ۱۴۰۳ است و در تیتر آن آمده: «تجاوز وحشیانه ۲۵ مرد افغانستانی به دختران ایران در قزوین».

🔹این تصویر ساختگی است و چنین خبری در روزها و حتی سال‌های اخیر در ایرنا منتشر نشده است.

🔹متنی که به عنوان بدنه این خبر آمده ۱۹ سال پیش یعنی در آبان ۱۳۸۴ در ایرنا منتشر شده بود.

🔹در خبر ۱۹ سال پیش ایرنا، مسئول روابط عمومی فرماندهی نیروی انتظامی استان قزوین اعلام کرده بود: «چهار نفر از افغان‌هایی که در روستای فتح آباد شهرستان بویین زهرا اقدام به تجاوز به عنف کرده بودند، دستگیر شدند.» در متن این خبر اعلام شده بود که «در مجموع در این اقدام ۲۵ نفر از افغان‌های ساکن روستای فتح آباد دست داشتند».

🔹اسکرین‌شاتِ ادعاشده، بازنشر و دستکاری یک خبر قدیمی است به صورتی که تازه به نظر بیاید.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا که ایرنا در روزهای اخیر از تجاوز ۲۵ افغان‌ به دختران ایرانی خبر داده، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ آیا ویدئوی بوسه ماکرون و محافظ شخصی‌اش واقعی است؟

🔹در روزهای گذشته، برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی بر اساس یک ویدئو، ادعا کرده‌اند امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در حال بوسیدن لب‌های محافظ شخصی خود است.

🔹این ویدئو و عکس‌هایی که از آن تولید شده، با نرم‌افزارهای هوش مصنوعی تولید شده و ساختگی است.

🔹این عکس‌ها و ویدئو، پس از آن منتشر شد که نشریه Voici در ۱۲ مرداد ۱۴۰۳ عکس‌هایی را از یک سفر تفریحی مکرون منتشر کرد؛ اما این نشریه و هیچ رسانه دیگری تصویری از بوسیدن این دو نفر را منتشر نکرده‌اند.

🔹نشانه‌هایی در تصاویر وجود دارد که نشان می‌دهد ویدئو، ساختگی است و از جزئیات آن به نظر می‌رسد که با کمک هوش مصنوعی بر اساس یک عکس تولید شده است.

🔹سایت France 24 نیز این ویدئو را درستی‌سنجی کرده و دلایل فیک بودن آن را توضیح داده است.

🔹فکت‌نامه نیز به این ادعا که یک ویدئو، مکرون را در حال بوسیدن محافظ خود نشان می‌دهد، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh