❓چالش
⭕️ آیا فروکاهش اخلاق به قانون امری صحیح به شمار می رود؟

🔺 پاسخ از #علی_دیزانی، عضو کمیته اخلاق مهندسی سازمان نظام مهندسی و #یاسر_خوشنویس، مترجم و محقق حوزه مطالعات علم و فناوری
🔻مجری و کارشناس: مهدی خلیلی

🔸برنامه #رهیافت، رادیو گفتگو
————————
🆔: @ethics_technology

#یادداشت #بخش_دوم

🔹 ناکارآمدترین بخش در این میان، دادسرای ناحیه 2 تهران در سعادت‌آباد بود. برای گرفتن امضای دادیار و ارسال پرونده به اسلامشهر، یک روز و نیمِ کاری معطل شدیم. منشی دادیار در اعتراض همسرم به کُندی امور گفت: «باید در سیستم ثبت شود؛ آیا می‌دانید سیستم چیست؟» و من هم گفتم: «آیا شما می‌دانید سیستم‌فیلییِر و سیستمِ این‌افیشنت چیست؟» به واژگان انگلیسی برای خواباندن باد دماغ آن منشی و همکارانش نیاز داشتم.
در کلانتری‌ها با ما مهربان بودند. شب اول با آرامش خاصی گفتند: «به زودی پیدا خواهد شد» و بعدا گفتند: «دیدید گفتیم به زودی پیدا خواهد شد؟» در کلانتری احمدآباد پرسیدم آیا دوربین‌های محل کشف بررسی شده و آیا انگشت‌نگاری از ماشین انجام شده؟ افسر لبخند زد و پاسخ داد دوربینی نبوده و انگشت‌نگاری هم نمی‌کنیم. در دادسرا، برای آنکه دستور ترخیص را صادر کنند از همسرم امضا گرفتند که از کسی شکایت ندارد و یک پرونده دیگر با موفقیت مختومه شد. هیچ کسی حتی لازم ندید تظاهر کند که سعی دارد سارق را بیابد و مجازات کند. به پلیسی گفتم: «شما کاری برای ما نکردید.» با اعتماد به نفس گفت: «ماشین‌تان را تحویل‌تان دادیم.» من هم گفتم: «نه دزد را پیدا کردید و نه رد مال کردید.» لبخندی همراه با تعجب زد و لحظاتی فکر کرد. کمی مانده بود تا بتواند موقعیتش را از منظر جدیدی ببیند، اما به خودش فرصت نداد.

🔸 اولین درس در جامعه‌شناسی سیستم‌های اجتماعی-تکنیکی این است که «کارکرد سیستم» را شناسایی کنید. و معمولا مصیبت اصلی از همینجا ناشی می‌شود که عناصر سیستم کارکرد آن را نمی‌دانند یا فراموش کرده‌اند: سیستم به جعبه سیاهی بدل شده که تنها کار می‌کند یا به نظر می‌رسد که دارد کار می‌کند. تصور کلانتری، دادسرا و آگاهی این بود که این سیستم گسترده ایجاد شده تا ماشین را «پیدا کنند». اما کارکرد نیروی انتظامی و قوه قضائیه این نیست که باقیمانده اموال سرقت‌شده را پیدا کند؛ حتی کارکرد اصلی‌اش این نیست که دزد را بیابد و مجازات کند؛ بلکه این است که با اقداماتی که انجام می‌دهد «نرخ وقوع جرم را کاهش دهد و از وقوع جرایم بیشتر پیشگیری کند.» با رویکرد کنونی که به قول قدما، سنگ را بسته و سگ را رها کرده، دزدها با خیال راحت به کارشان مشغول‌اند و هر روز افراد بیشتری در پی بحران اقتصادی ناشی از تحریم‌هایی که اثری نداشتند و ندارند، شغل دزدی را انتخاب می‌کنند؛ هر شکایتِ سرقت این حس را در ده‌ها نفر پدید می‌آورد و تقویت می‌کند که به سختی کار می‌کنند و نان حلال سر سفره می‌برند؛ و برای نهادهای اداری و اقمار آنها ثروت می‌آفریند. نتیجه آنکه در یک حرکت تدریجیِ قهقرایی به سوی حکومتِ قانونِ جنگل هستیم. اگر فرصت کنم مقاله‌ای می‌نویسم درباره «سیستم اجتماعی-تکنیکیِ سرقت در ایران، 1370-1400» و عنوان فرعی‌اش هم به سبک برونو لاتور می‌شود: «چگونه اموال‌تان سر از اسلام - شهر در می‌آورند».

#یاسر_خوشنویس

———————
🆔: @ethics_technology