چاراویماقلی بیر شاعیر: تورک اوغلو

۱۳۳۰ شمسی
شهریارین حیدربابایا سلام منظومه‌سی تانیتدیریلیر ...

@dasbulaq

😔😔😔
کلیپ اوزودوجودور
😔😔😔


ائل ایچینده بئله بیر سؤز وار: حاجی لئی‌لگین آرتیق بالاسی ...

آتالار سؤزو وار:
بیز دئیردیک قوشلارین فوغاراسی حاجی لئی‌لک دی، او دا ایلانی دیری-دیری اوتار.


ائل ایچینده حاجی‌ لئی‌لک چوخ رحم‌سیز قوش تانینار.


@dasbulaq

فولکلور چیست؟

تحقیق: خانم ثنافرج زاده
@el_bilimi

⭕️اۆشودوم ها اۆشودوم

روایت شعر گونه و فوْلکلوریک

"اۆشودوم ها اۆشودوم" قرنها قبل در آذربایجان ( محتملاً در سمت اردبیل) سروده شده است. در مطلب سروده شده مکانِ سیر واقعه را حدوداً راه سمت ماکو – اردبیل در آذربایجان به سمت گیلان (در برخی روایت‌ها شیروان) نشان داده شده است. آنجا که پس از گذر از پیچ و خم‌های گردنه حیران به آستارا متصل می‌شود که در آن زمان پوشیده از جنگلهای انبوه بوده و در داخل آنها میمون (طعمه مخصوص ببر) وجود داشته است که به ظّن یقین طعمه ببران و گرگان شده و نسلشان بر افتاده است.
می‌دانیم اکنون در هیچ نقطه از جنگل‌های شمال ایران میمون مشاهده نمی‌شود و نسل این جاندار باهوش بر اثر شکار حیوانات درنده و عوامل نامساعد محیطی بطورکلی در این مناطق از بین رفته است. بعضی از ابیات این شعر توسط مردمان نواحی مختلف دخل و تصرف شده و بنا به سلایق آنها تغییر داده شده است....

***

اۆشودوم! ها اۆشودوم!
داغـــدان آلما دۆشوردوم (داشێدیم)

آلمـاجێغیمی آلدێـلار
منه ظـۆلوم سالدێلار

من ظۆلومدان بئزارام
دریــن قـۇیو قـازارام

درین قــۇیو بئـش گئچی
هــــانی بــــونون ائركجی؟

ائركج قــــــازاندا قـاینار
قنبر یـانێنــــــدا اوْینــار

قنبـر گئتـدی اوْدونـا
قارغێ باتدێ بۇدونا

قـــــارغێ دَڲیـل قَمیشدی
بئـش بارمـاغێ گۆموشدی

گـۆموشو وئـردیم تاتا
تـات منـه دارێ وئردی

دارێنی سَپـــــدیم قۇشا
قـۇش منه قانات وئردی

قـاناتلاندێـــم اوچمـــاغا
حق قـاپێسین آچمـــاغا

حق قـاپێسی كلیـددی
كلیــد دَ‌وه بوْینــوندا
دَوه گیـلان یوْلوندا

گیـلان یوْلـــو بۇز باغلار
دؤره‌ســی یارپوز باغلار

اوْ یارپوزدان اۆزه‌یـــــدیم
بوْیـون باغێ دۆزه‌یـــــدیم

قارداشێمیـن توْیــــوندا
بیرجـه دابان سۆزه‌یدیم

گیلان یوْلو سَر به سَر
ایچینـده میمون گَـزَر

میمـونون بـالالارێ
منی گؤردۆ آغلادێ
تومـانینا قێغـــلادی

تۆمانی بؤلۆک بؤلۆک
آفتـابا دلیک دلیــک

آفتابـانێ حــاقلادێق
حسـن بَـڲه سـاخلادێق

حسن بَڲـییـن نه‌یی وار؟
طـویله ده بیـر آتی وار

آتێنــا آرپا ایسـتر
آرپـانێ کیملـر سـاتار؟
خـان قێزی خـانلار سـاتار!

حسن بَڲـیین نه‌یـی وار؟
یــازی یــــازان اوْغلــو وار
ایپـــک تیکــــن قێـزی وار

حسن بَی‌ییـن گـــؤی آتی
اوْ دَره‌ده کیشنــــه‌ییــــر

باجێـــسی کیلیـــم توْخویور
ایچینـــده بۆلبـول اوْخویور

@MuncuqAz
https://tttttt.me/Sancaq_media/7021

«خیرده چیلله ساییلی اولار»

بو سؤزو آنام خیردا چیلله‌نین تئز سووشوب گئدمه‌گینه اولان اینانجینا گؤره دئییر.
بیر آی گئتدی، بؤیوک چیلله اؤتور، خیردا چیلله‌ ده یاغسا دا ائله قالان قار اولماز.

@dasbulaq

گؤزل کهلیک

اوشاقلیقدا اوخوردوق:

گؤزل کهلیک هاوادادی
الیم چاتمیر یووادادی


@dasbulaq

کهلیک اوولاماق

کهلیک چوخ اوزون آرا، اوچه‌بیلمز، بو قوش چوخلو سکر (səkər) و لازم اولان چاغلار پارتلاییب اوچوب بیر آز اوزاقلاشیب گینه دۆشوب سکر!

اونا گؤره قیشدا اولاری قووالاییب یوراندان سونرا توتماق اولاردی ... یورغون قوش سون علاجی باشین قارباسیب گیزلنمک اولاردی!

یای یاز دا بو قوش سو ایچندن سونرا پارتلایانماز و یئرده گزر اوندادا بولاری قووالاییب توتاردیلار ...

سوواتلاردا جله، تپیک قورماق، یووادا توتماق و .... ده واریدی!

قاباقجا کانالدا قویدوغوم آشیق محمدیان هشتری ساری دونو هاواسین بو کهلیک عکس ایله قولاق آساق!

دیرناقلاری باتیب قانا کهلیک‌لر...

@dasbulaq

آشیق حسن محمدیان
هشتری ساری‌دونو هاواسی

آشیق حسن محمدیان جناب‌ین بو هاواسیندا کهلیگین آیاقلارینین قیرمیزی‌سینه گؤزل بیر تمثیل چکیر.

سوزمه -süzmə

بیزیم کندلرده سوزمه دئدیگیمیز آغاران حاصیلی، دیللرده فارسجا «ماست چکیده» دئین ده‌ییل!

👈آیرانی قیزدیریب قاباقدان حاضیرلانان داوار دری‌سینه/قارنینا تؤکوب قویارلار سوزوب قاتیلاشسین بعضا قاتیق یخه‌نتیسین ده اونا آرتیراردیلار، سونرا دوگونو سوت‌ده قاینادیب (سوتداش کیمی)، اونو قازانا تؤکوب اوستونه بیر آز قاتیق آرتیریب، او دری‌/قارین‌دا قاتیلاشان حاصیلی ده او قازانا تؤکوب هامیسین قاریشدیراندان سونرا، یئنی‌دن دری/قارینا قایتاریب ساخلارلار ...
قالیب ده‌یه‌نندن سونرا اونو یئیرلر.

@dasbulaq

اولمادی

بیزیم دردیمیزی بیلن اولمادی
آخدی گؤز یاشیمیز سیلن اولمادی
اوزاخدان دئدیلر قورخما بورداییق
یامان گونده یاخین گلن اولمادی

آنلامادیق سؤزون یالان دوزونو
قوردا وئردیک سوروسوینن قوزونو
فساد توتدو بوتون یئرین اوزونو
سؤزون دوزون بیزه دییَن اولمادی

بیر سیرفا آچدیلار تئز تئز یئدیلر
آللها شوکر ائله یین سیز دئدیلر
باهالیقدا مگر حیات ائدیلر؟!
کاسیبا هئچ فیکیر ائدن اولمادی

تانریدان قورخمادی ظولم ائدن ظالیم
"یانارام" خوش دئییل ظولمدن حالیم
او گئچمیش گونلری من هاردان آلیم
نقدر ظولم اولدو دینن اولمادی

جواد فضلی (یانار)

@fazlijavad6123

@dasbulaq

ال داشی ...


قاجار زامانی-اورمیه

ال داشی ایله نخوددان لپه چیخاردیب، بوغدادان یارما ائلردیلر ، ایری دوزو نارین ائدردیلر و ...

آنجاق دارتمالی نه واریدی ال داشی ایله گؤرردیلر، بوغدانی اون ائله‌مک اوچون اونو دگیرمانا آپاریب اوردا یوگودردیلر.

@dasbulaq

تولکو😍

آتالار سوزو:
🔵  «سایمادیغین دئشیکده ن ، تولکو چیخار»


چوخ بیلمیش تولکو قویروغوندان تلییه دوشر
تولکویه دئدیلر شاهیدین کیم،دئدی قویروغوم

تولکو وار باش قوپاردیر ،قوردون آدی یامان چیخیب

⛄️داستان زمستان از ابتدا تا انتهاء در زنجان

🔹 چله ی بزرگ(بؤیۆک چیلله) از اول دی ماه آغاز شده و در دهم بهمن ماه پایان می یابد .

🔹 چله ی کوچک(کیچیک چیلله) نیز از یازدهم بهمن آغاز شده و در سی ام بهمن ماه پایان می یابد .

🔹 سپس از اول اسفند تا سوم اسفند را چیلله بئچه می گویند .

احتمالا از روز هفتم تا سیزدهم بهمن را « خؽدؽر نبی » می نامند(که شاید همان خضر نبی است ) .

🐪 قارؽ دوه سی

شترِ قارؽ (شتر پیر زن) یک سال بود که نزائیده بود (قؽسؽر قالماق) به خاطر همین نزد پیامبر زمان خود رفت و پیامبر برای این که شتر پیر زن حامله شود (بۏغاز اۏلا) دعا کرد که زمستان ده روز به عقب برگردد .

پیر زن سه روز لرزید ، سه روز گریه کرد و سه روز آخر هم دعای پیامبر مستجاب شد و پیر زن این سه روز را خندید و شادی کرد .

در روز آخر یعنی در روز دوازدهم اسفند قارؽ (پیر زن) از روی شادی خانه خود را آتش زده و کسسۏو(چوب بلند برای تکان دادن زغال ها تا بر افروخته شوند) خود را پرت می کند و با شادی به ییلاق می رود .

اگر این چوب داخل برف می افتاد در اینصورت برف می بارید .

اگر این چوب داخل آبی می افتاد در اینصورت باران می بارید .

اگر این چوب به خشکی می افتاد در اینصورت هوا صاف و آفتابی می شد .

این ۹ روز یعنی از چهارم اسفند تا دوازدهم اسفند را قارؽ دوه سی (شترِ پیرزن) می گویند .

🔹تۏخلۇ چپیش قانلؽسؽ:
اگر تا ۱۸ فروردین علوفه در انبارهای مردم به اتمام می رسید و علف تازه نیز از زمین نمی رویید، مردم مجبور می شدند تۏخلو(بره یک سال و نیم) و بزغاله خود را می بریدند و گوشتش می خوردند؛ چون اگر نمی بریدند هم این حیوانات خودشان از گشنگی می مردند که به این تۏخلۇ چپیش قانلؽسؽ می گفتند.

🔹 داستان سایاد اۏغلۇ داغدا قالان :

شب دوازدهم اسفند سایاد و حاجی در مورد آمدن و نیامدن لک لک باهم شرط می بندند که حاجی می گوید لک لک امشب نمی آید(یعنی هوا سرد خواهد ماند) ولی سایاد می گوید لک لک امشب می آید(یعنی هوا گرم می شود) .

- پسر سایاد این شرط بندی را که می شنود؛ فورا سنگ آسیاب را بر سرش گذاشته و عرق کنان برای جست و جوی لک لک به طرف کوه روانه می شود .

-همسر سایاد می گوید : پسرم نمی تواند برگردد چون هوا خیلی سرد است .

- سایاد به همسرش می گوید : بلند شو ببین دهانه ی خیک های (هیزه) روغن و شیره را که منجمد شده بود، نرم شده یا نه؟ اگر نرم شده باشد پسرمان به سلامتی بر می گردد .

- خانم می بیند که دهانه ی خیک ها نرم شده است و به همشرش اطلاع می دهد .

- سایاد می گوید : پس پسرم ان شا الله به سلامتی بر می گردد .

- پسر سایاد هم در آن سرما سوزناک، تمام شب را گشت و گذار می کند و تا قبل از روشن شدن هوا لک لک را پیدا کرده و روی درخت قرار می دهد .

- حاجی صبح هنگام بلند می شود و می بیند که لک لک آمده و روی درخت نشسته .

نزد سایاد رفته و به او می گوید : لک لک برگشته اما ...

- سایاد می گوید : چه امایی ؟

- حاجی می گوید : لک لک را با دست آورده اند چون اگر خودش می آمد شاخ و شمشاد می آمد حال اینکه پر و بال لک لک ژولیده است (پؽرنسایؽب) با این حال همین که آمده خدا را شکر . 
سپس لک لک در آب شنا می کند و از آن روز به بعد هوا گرم و بهاری شده و بارش باران شروع می شود .
🔹سیزدهم اسفند باد می وزد و به این باد "یئر اۏیادان یئل"(بادی که زمین را بیدار می کند) یا وعده یئلی می گویند .


https://tttttt.me/yurdumuz1

آتالار سوزو
گفتار نیاکان
امثال و حکم و اصطلاحات در زبان آذربایجانی
ترکی _ فارسی
تدوین : یعقوب قدس

تورکی دیلینده مثل‌لر
علی اصغر مجتهدی
آبان ۱۳۳۴