سیستم‌های پیچیده: «ماهیت و ویژگی‌»

گاهی گفته می‌شود که ایده پیچیدگی، بخشی از چهارچوب اتحاد بخشی برای علم و انقلابی در فهم ما از سیستم‌هایی مانند مغز انسان یا اقتصاد جهانی است که رفتار آن‌ها به‌سختی قابل پیش‌بینی و کنترل است. به همین خاطر، سوالی مطرح می‌شود؛ آیا چیزی به عنوان «علم پیچیدگی» وجود دارد یا اینکه پیچیدگی متناظر با هر شاخه‌ای از علم، دارای شیوه خاص خود است و مردم در رشته‌های مختلف مشغول سر و کله زدن با سیستم‌های پیچیده زمینه کاری خود هستند؟! به عبارت دیگر، آیا یک پدیده طبیعی مجرد به اسم پیچیدگی، به عنوان بخشی از یک نظریه خاص علمی در سیستم‌های متنوع فیزیکی (شامل موجودات زنده) وجود دارد یا اینکه ممکن است سیستم‌های پیچده گوناگونی بدون هیچ وجه مشترک وجود داشته باشند؟! بنابراین، مهم‌ترین سوالی که در زمینه پیچیدگی می‌توانیم بپرسیم این است که، به‌ راستی پیچیدگی چیست؟ و در صورت وجود پاسخ مناسب به این پرسش، به دنبال این باشیم که آیا برای تمام علوم یک نوع پیچیدگی وجود دارد یا اینکه پیچیدگی وابسته به حوزه مورد مطالعه است!

https://www.sitpor.org/2017/01/complexsys1/

----------------------------------------------
@sitpor | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media

Charting the Uncharted: Interview with Sune Lehmann

🎞 https://youtu.be/hbbjq54nQO8

🎧 Audio File

With Sune Lehmann, we explore his unconventional journey from traditional physics to the wild world of social data science and interdisciplinary research. We discuss the challenges of stepping into new fields, the process of unlearning and relearning, and the art of developing an instinct for meaningful research questions. Sune shares his thoughts on blending theory with real-world application, the evolving nature of the scientific inquiry, and what it takes to stay innovative in a rapidly changing landscape.

Sune is a Professor of Networks and Complexity Science at the Technical University of Denmark and a Professor of Social Data Science at the Center for Social Data Science (SODAS) at the University of Copenhagen. In this conversation, he reflects on the balance between deep analytical work and the hands-on excitement of experiments, all while mentoring the next generation of researchers.

Whether you're an early-career scientist or simply curious about how data shapes our understanding of human behavior, this discussion offers valuable insights and thought-provoking perspectives.

----------------------------------------------
@sitpor | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media

چالش هلال ماه رمضان از نظر نجوم

چرا هنوز هم با وجود پیشرفت‌های بسیار درزمینۀ نجوم، تعیین اول ماه رمضان یک مسئله و چالش است؟ دلیل اختلاف‌نظر بین کشورهای اسلامی در اعلام روز اول ماه رمضان چیست؟

ویدیو
فایل صوتی
----------------------------------------------
@sitpor | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media

نوروز با پیروزی روشنایی بر تاریکی آغاز می‌شود. زین سبب، نوروز میعادگاه علم و اسطوره است.

بهوش باش که خونریزیِ خزان کوشد
که روحِ باغ فرامُش کند بهاران را...

هر روزتان نوروز، نوروزتان پیروز 🪻
----------------------------------------------
@sitpor | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media

یازده فیلم زندگی‌نامه‌ای در مورد اهل علم
پنج‌تای اول مورد علاقه من هستند.

1. Oppenheimer (8.4/10 IMDb)
2. A Beautiful Mind (8.2)
3. The Imitation Game (8.0)
4. The Man Who Knew Infinity (7.2)
5. The Challenger Disaster (7.2)
6. Adventures of a Mathematician (5.7)
7. The Hidden Figures (7.8)
8. Einstein and Eddington (7.2)
9. The Theory Of Everything (7.7)
10. Gorillas in the Mist (7.0)
11. Radioactive (6.3)

غیر از این‌ها نشنال جئوگرافیک یک سریال قابل قبول از آینشتین ساخته به اسم:
Genius, TV series (8.2)

غیر از این‌ها، فیلم Agora رو خیلی دوست دارم. این فیلم روایتیه از زندگی هیپاتیا فیلسوف و ریاضیدون زن قرن چهار میلادی در اسکندریه. شاید براتون جالب باشه که همایون ارشادی نقش آسپاسیوس، پیشکار هیپاتیا در تبیین نظریات ستاره‌شناسی رو در این فیلم بازی کرده‌.

----------------------------------------------
@sitpor  |  sitpor.org
instagram.com/sitpor_media

به‌کارگیری ریاضیات برای بررسی تاثیر انسان‌ها بر عقاید یکدیگر

مهدیه ابراهیمی

انسان‌ها گاهی عقاید خود را در حین بحث با یکدیگر تغییر می‌دهند. محققان می‌توانند با استفاده از ریاضیات این تغییر نظرات را در رویدادهای ساده شده زندگی روزمره بررسی کنند. این سناریوهای ساده شده که در واقع مدل‌های ریاضی هستند به دانشمندان کمک می‌کنند تا تاثیر انسان‌ها بر یکدیگر را از طریق ارتباطات اجتماعی بررسی کنند. در دنیای دیجیتال امروز این مدل‌ها می‌توانند به ما کمک کنند تا یاد بگیریم چگونه اطلاعات درست را ترویج و پخش کنیم و جلوی پخش اطلاعات نادرست را بگیریم. در این مقاله ما یک مدل ساده ریاضی برای تغییرات ایده‌ها، که برخاسته از بر همکنش‌های اجتماعی است را بررسی می‌کنیم. ما به طور خلاصه شرح می‌دهیم که مدل‌های تغییر نظرات چه به ما می‌گویند و چگونه دانشمندان سعی می‌کنند آن‌ها را واقعی‌تر کنند.

🔗 https://sitpor.org/2025/04/how-people-influence-each-other

---------------------------------------
@sitpor | sitpor.org

فیزیک و گربه‌ها

در سال ۱۹۷۵، جک هدرینگتون، مقاله‌ای نوشت و در سراسر آن از ضمیر «ما» استفاده کرد. وقتی سردبیر مجله اعلام کرد که باید نویسندهٔ دوم نیز وجود داشته باشد، هدرینگتون برای آن‌که مجبور به تایپ دوبارهٔ مقاله نشود، اسم گربه‌اش «چستر» را به‌عنوان همکار نویسنده درج کرد. اکنون این گربه یک پروفایل رسمی با اسم اِف. دی. سی. ویلارد در گوگل اسکالر دارد که نشان می‌دهد مقالاتش تا امروز ۱۱۳ بار مورد استناد پژوهشگران دیگر قرار گرفته است!

گربه‌ها موجودات عجیبی هستند. از هر جایی و هر طوری که رهایشان کنی، دست آخر روی پنجه‌ فرود می‌آیند. بدن گربه نه یک استوانهٔ صُلب، بلکه مجموعه‌ای انعطاف‌پذیر از دو بخشِ جداگانه است که می‌تواند در جهات مخالف یکدیگر خم شود و بچرخد. چگونگی انجام این کار، اولین بار در سال ۱۹۶۹ توسط یک مدل ریاضی توضیح داده شد. انعطاف‌پذیری زیاد گربه‌ها و این‌که در هر ظرفی جا می‌شوند و شکل آن را به خود می‌گیرند هم سبب شده تا مردم به شوخی بگویند گربه مایع است. ارک-آنتوان فاردین، در مقاله‌ای با عنوانِ «گربه‌های مایع»، از آن‌ها برای توضیح چند مفهوم پایه‌ای در رئولوژی (مطالعه جریان و تغییر شکل مواد) استفاده کرده. این پژوهش شوخ‌طبعانه باعث شد فاردین در سال ۲۰۱۷ جایزهٔ ایگ نوبل فیزیک را دریافت کند.

اما در دنیای فیزیک، مشهورترین گربه، «گربهٔ شرودینگر» است. این آزمایش فکری را اروین شرودینگر، ابتدا برای انتقاد از «تفسیر کپنهاگی مکانیک کوانتومی» مطرح کرد. هدف او تأکید بر تناقضی بود که در قلب نظریهٔ کوانتوم وجود داشت: گربه‌ای که هم‌زمان هم زنده و هم مرده است. شرودینگر شاید صرفاً به دنبال تأکید بر یک نکتهٔ عجیب و غیرمعمول بود؛ اما برهم‌نهیِ کوانتومی که گربهٔ فرضی‌اش توصیف می‌کند کاملاً واقعی است.

در فیزیکِ نور می‌توان دو حالت نوری را که فازهای متفاوت و متضادی دارند با هم ترکیب کرد و وضعیتی به نام «حالت گربه‌ای» ساخت. اگر شدت نور در چنین حالتی اندک باشد، به آن «حالت بچه‌گربه‌ای» می‌گویند. این «حالت‌های گربه‌ای» صرفاً کنجکاوی نظری نیستند؛ آنها کاربردهایی جدی در حوزهٔ اطلاعات کوانتومی دارند. برای نمونه، «کدهای گربه‌ای» یکی از روش‌های معروف برای تصحیح خطا در رایانش کوانتومی هستند.

در داستان آلیس در سرزمین عجایب، «گربهٔ چشایر» می‌تواند به‌تدریج ناپدید شود و تنها لبخندش را در هوا باقی بگذارد. اخیراً دانشمندان حالتی کوانتومی به نام «گربهٔ چشایرِ کوانتومی» را شناسایی کرده‌اند که در آن ویژگی‌های یک ذره (مانند تکانهٔ مغناطیسی) می‌تواند از خودِ ذره جدا شده و در مسیر متفاوتی حرکت کند. این گربه‌های عجیب حتی می‌توانند ویژگی‌هایشان (مانند همان لبخند معروف) را با هم مبادله کنند!

🔗 nature.com/articles/s42254-025-00824-6
----------------------------------------------
@sitpor  |  sitpor.org 🐈
instagram.com/sitpor_media

مهاجرت بین دو زبان: دوره ساخت‌گرایانه بیان در انگلیسی

فارسی‌زبان‌هایی که به قصد کار یا ادامه تحصیل مهاجرت می‌کنند، به خاطر تجربه و تمرین کم، درست‌ آن‌طور که باید از پس بیان نظراتش بر نمی‌آیند. پاسخ دادن به سوالات افراد پس از یک ارائه، با وجود زمان محدود و فشار روانی زیاد، کاری است که برای تازه‌واردها به یک شرکت یا دوره دکتری آسان نیست. همین طور باز کردن صحبت با کسی که هیچ آشنایی با او نداری ولی یا به قصد نتورکینگ یا دوست‌ شدن می‌خواهی ارتباط موثری برقرار کنی.

قصد ما در این دوره برگزاری چندین جلسه کلاس در جهت شبیه‌سازی موقعیت‌هایی است که یک ایرانی در خارج از کشور تجربه می‌کند. این جلسات به شکلی ترکیبی از دوره‌های بحث آزاد و تفکر منتقادانه هستند. بار عمده این دوره به دوش شرکت کنندگان است و این جلسات، به معنی متداول، مربی یا آموزگاری ندارد. چون هدف، یادگیری از طریق تجربه کردن است.

گرداننده این دوره آنلاین دکتر عباس کریمی است. هر هفته یک جلسه یک ساعته در محیط گوگل میت برگزار می‌شود و زمان دقیق آن متناسب با شرکت‌کنندگان خواهد بود.

برای ثبت نام و دریافت اطلاعات بیشتر:
https://forms.gle/ayGNQPAgaYVp65Kj6

ممنون از همه دوستانی که امسال هم از ما حمایت مالی کردند. هزینه‌ میزبانی و دامنه سایت پرداخت شد.

سیتپـــــور
به‌خاطر روایتگری در علم!
----------------------------------------------
@sitpor  |  sitpor.org
instagram.com/sitpor_media

ﺣﺬﻑ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻫﺎ: ﺍز قصه ﺗﺎ ﻭﺍﻗﻌﯿﺖ
کیوان سامانی

شرلوک هولمز در کتاب نشانهٔ چهار روشی را برای کشف حقیقت به‌کار می‌برد که می‌توان اسمش را گذاشت روش حذف ناممکن‌ها: وقتی همهٔ حالت‌های ناممکن را کنار گذاشته باشی، آنچه باقی می‌ماند، هرچه‌قدر هم نامحتمل، باید حقیقت باشد. این روش، مثل بسیاری از روش‌های دیگری که هولمز به کار می‌گیرد، جذاب و هیجان‌انگیز است ولی آیا در عمل و در شرایط واقعی هم می‌توان چنین روش‌هایی را به‌همان سادگی به‌کار برد؟

https://www.sitpor.org/2025/05/elimination_sherlock_holmes/

----------------------------------------------
@sitpor  |  sitpor.org
instagram.com/sitpor_media

پاره شدن نخ‌های واسطه بین چند جرم آویزان

اگر چند جسم که با نخ‌های نازکی به هم وصل شده باشند را از سقف آویزان کنیم و نخ آخر را بکشیم، کدام طناب اول پاره می‌شود؟

sitpor.org/2025/06/which-string-breaks

----------------------------------------------
@sitpor  |  sitpor.org
instagram.com/sitpor_media

پدیدارگی (برآمدگی یا ظهوریافتگی) واژه‌ای است که این روزها به شدت در گفتمان‌های مربوط به سیستم‌های پیچیده، هوش مصنوعی و علوم اعصاب به کار برده می‌شود. اما این واژه به چه معناست؟ آیا صرفا یک کلمه زیبا برای توصیف برخی چیزها است یا این که حساب و کتابی دارد؟ در این مقاله به این پرسش پاسخ می‌دهیم.

What is emergence, after all?

The term emergence is increasingly used across scientific disciplines to describe phenomena that arise from interactions among a system's components but cannot be readily inferred by examining those components in isolation. While often invoked to explain higher-level behaviors, such as flocking, synchronization, or collective intelligence, the term is frequently used without precision, sometimes giving rise to ambiguity or even mystique. In this perspective paper, we clarify the scientific meaning of emergence as a measurable, physically grounded phenomenon. Through concrete examples, such as temperature, magnetism, and herd immunity in social networks, we review how collective behavior can arise from local interactions that are constrained by global boundaries. By disentangling emergence from vague overuse, we emphasize its role as a rigorous tool for understanding complex systems. Our goal is to show that emergence, when properly framed, offers not mysticism but insight.

🔗 https://arxiv.org/abs/2507.04951

----------------------------------------------
@sitpor  |  sitpor.org
instagram.com/sitpor_media

AI & Public Health: Between Hype and Hope — with Samir Bahtt

In this episode, we sit down with Samir Bhatt, Professor of Machine Learning & Public Health at the University of Copenhagen and Professor of Statistics & Public Health at Imperial College London. Sam works at the intersection of artificial intelligence and public health, leveraging AI to enhance our understanding and management of infectious diseases.

From outbreak forecasting to shaping public policy, AI promises transformative impacts—but what are its true capabilities and limitations? Samir navigates us through the nuanced realities of AI applications in epidemiology, exploring the gap between hype and practical outcomes, critical technical challenges, and the exciting frontiers ahead for AI-driven public health initiatives.

🎞 Video 🎧 Audio File

----------------------------------------------
@sitpor  |  sitpor.org
instagram.com/sitpor_media

منظور ما از پدیدارگی یا emergence در سیستم‌های پیچیده چیه؟!

انگاره پیچیدگی عینک جدیدی برای مطالعه طبیعت به ما می‌دهد. سیستم‌های پیچیده از تعداد زیادی اجزا تشکیل شده‌اند که در مقیاس ریز، اجزایشان برهم‌کنش‌های موضعی دارند و در مقیاس درشت، رفتارهای «پدیداره» از خود نشان می‌دهند که شبیه به رفتار اجزای آن‌ها در مقیاس ریز نیست. پدیدارگی در مورد این جور پدیده‌هاست.

این ویدیو دعوتی است برای خواندن این مقاله مروری کوتاه:

What is emergence, after all?
🔗 https://arxiv.org/abs/2507.04951
🎞 https://youtu.be/fMyuRjgFu-I
🎧 Audio File
----------------------------------------------
@sitpor  |  sitpor.org
instagram.com/sitpor_media

انتخاب رشته، بازار و محیط کار حرفه‌ای در فیزیک

چه طور باید انتخاب رشته کنم؟
لیسانس فیزیک چه‌طوریه؟
فیزیک برای من رشته سختیه؟!
میشه بدون ریاضی، فیزیک یادگرفت؟! بی برنامه‌نویسی چی؟!
بین فیزیک و مهندسی کدوم رو انتخاب کنم؟
چه طور میشه فهمید چقدر علاقه ما به فیزیک واقعیه؟
بازار کار فیزیک خوبه؟ چه شغل‌هایی با فیزیک خوندن میشه داشت؟!
آینده فیزیک خوندن تو ایران یا خارج چیه؟
من عاشق نجومم، آیا باید فیزیک بخونم تو دانشگاه؟
من دوست دارم برم ناسا یا سرن، باید لیسانس فیزیک بگیریم؟
من عاشق فیزیک هسته‌ای هستم. کدوم دانشگاه برای من خوبه؟ کلا دانشگاه خوب چه جور جاییه؟!

📎 sitpor.org/2022/08/physicist-careers

----------------------------------------------
@sitpor | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
#سیتپـــــور به خاطر روایتگری در علم

سمینارهای هفتگی دانشکده‌ی فیزیک دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدّین طوسی:

پیچیدگی چیست؟
عباس ریزی

دوشنبه ۲۶ آبان‌ماه، ساعت ۱۲:۱۵ تا ۱۳:۳۰
سالن سفیر، پردیس شهید رضایی‌نژاد

https://meet.google.com/aec-wjdx-pqi
----------------------------------------------
@sitpor | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
#سیتپـــــور به خاطر روایتگری در علم

پیچیدگی چیست؟
عباس ریزی - سمینارهای هفتگی دانشکده‌ی فیزیک دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدّین طوسی

🎞 ویدیو در یوتیوب
🔗 اسلایدها
🎧 فایل صوتی
----------------------------------------------
@sitpor | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
#سیتپـــــور به خاطر روایتگری در علم

🔷 جلسات سمینار هفتگی فیزیک اماری و سامانه های پیچیده

📜 موضوع ارائه: پدیدارگی در سیستم های پیچیده چیست؟

👨🏻‍💻 ارائه دهنده: عباس کریمی ریزی

🕒 زمان: دوشنبه ۱۰ آذر، ساعت ۱۵

📍مکان: سالن سمینار، طبقه سوم دانشکده فیزیک

💻 لینک گوگل میت:

https://meet.google.com/wgd-aesr-yuk
-------------------------------------

🌐http://ccnsd.ir
🌐 https://complexity.sbu.ac.ir/

🆔 @Complexity_SBU