Forwarded from ته‌رنگ
روزآروز
Photo
📌 #دوره_های_بهار_ته_رنگ
«جامعه‌شناسی مناسک جمعی در ایران»
با آرمان ذاکری
📌 جامعه‌ی ایران درحال بی‌دین‌تر شدن است یا دین‌دارتر شدن؟ اقبال به مناسک و نمادهای دینی درحال کاهش است یا افزایش؟ چه رابطه‌ای میان دین، سیاست و اقتصاد وجود دارد؟ در عصر حضور همزمان بنیادگرایی دینی، اسلام‌هراسی، دینِ مردمان عادی، مردمان بی‌دین و ضعیف شدن روشن‌فکری دینی، مناسک جمعی کدام جریان را تقویت می‌کنند؟ مردمان معمولی و به‌ویژه فرودستان چه رابطه‌ای با مناسک جمعی برقرار می‌کنند؟
ازحیث نظری مدافعان نظریه‌های سکولاریزاسیون مدعی بوده‌اند با پیشرفت فرآیندهای مدرنیزاسیون و عقلانی‌سازی، دین از جوامع عقب‌نشینی خواهد کرد، «افسون‌زدایی از جهان» رخ خواهد داد و «سایبان مقدس»، از بالای سر بشریت کنار خواهد رفت. این نظریات در سه دهه‌ی گذشته مباحث بسیاری برانگیخته‌اند. برخی دیگر متفکرین از «افسون‌زایی مجدد جهان» یا «سکولارزدایی از جهان» در پایان قرنِ بیستم سخن گفته‌اند. این مناقشات تا به آن حد گسترش یافته که دایره‌المعارف جامعه‌شناسی دین به‌سرپرستی برایان ترنر، یکی از فصول خود را با نام «از سکولاریزاسیون تا بازقدسی شدن» به همین نزاع‌ها اختصاص داده.
در ایران نیز در نگاه اول به‌گواه نظرسنجی‌های ملی معتبر انجام‌شده در دو دهه‌ی گذشته، اکثریت مردم احساس کرده‌اند جامعه به‌سمت بی‌دین‌تر شدن می‌رود. این احساس را افراد بسیاری در زندگی روزمره‌ی خود نیز حس می‌کنند. جدا شدن امر قدسی از اخلاق مدعای برخی پژوهش‌هاست. برخی از پژوهشگران از ورود جامعه‌ی ایران به دوران پسادینی سخن گفته‌اند و برخی جامعه‌شناسانِ دین از «احیاء دین عامه» یا «فربهی مناسکی» یا افزایش اقبال به زیارت و عزاداری. آخرین موج پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، انجام‌شده در سال ۱۴۰۲ حکایت از این می‌کند که حدود ۵۸درصد از پاسخگویان خیلی‌زیاد یا زیاد تمایل دارند در پیاده‌روی اربعین شرکت کنند. به‌ظاهر تناقضی میان واقعیتِ اجتماعی و احساس بخش بزرگی از مردم وجود دارد. این تناقض را چگونه می‌توان توضیح داد؟
ممکن‌شدنِ توضیح این تناقض در گرو فهم علل فراز و فرود مناسک جمعی و نگاه تاریخی‌ـ‌اجتماعی به تحولات مناسک است. مطالعه‌ی اجتماعی مناسک جمعی از آن رو اهمیت دارد که این مناسک از مهم‌ترین راه‌های رؤیت‌پذیر کردن دین و تولید قدرت نمادین برای دین در جامعه‌اند. درعین‌حال به نظر می‌رسد برای مدت‌زمانی قابل توجه، هم در مطالعات نظری و هم در تحقیقات تجربیِ جامعه‌شناسی دین، تمرکز بر مطالعات پدیدارشناسانه و توجه به فهمِ ابعاد نمادین دین، مطالعۀ همزمان پیوندهای دین و اقتصاد و سیاست را به حاشیه برده است. در حالی که مناسک جمعی(در رأس آنها عزاداری و زیارت) و تصورات جمعی از نمادهای دینی در پیوند با تحولات اجتماعی تغییر می‌کنند. تلاش من در این دوره توضیح منطقِ این تغییرات است. برای فهم منطق این تغییرات باید «امر تام اجتماعی» را مطالعه کرد. برای نیل به این هدف چهار مقطع زمانی را مطالعه خواهیم کرد. تمرکز من بر ایرانِ دورۀ معاصر خواهد بود. این چهار مقطع به این دلیل انتخاب شده‌اند که به‌گواه شواهد تاریخی، نقاط عطفی در اوج‌گیری اقبال به مناسک جمعی بوده‌اند و عبارتند پس از شکست‌های خارجی و بروز قحطی‌ها و شیوع پیاپی طاعون و وبا در ابتدای قرن دوازده شمسی، پس از اشغال ایران و سقوط رضاشاه در شهریور ۱۳۲۰، پس از اصلاحات ارضی در سال ۱۳۴۰ و پس از شدت‌گرفتن بحران‌های اقتصادی در میانه‌ی دهه‌ی ۸۰ شمسی.
با مطالعه‌ی این نقاط عطف تلاش می‌کنیم هم‌زمانیِ پدیده‌ها و روندهای متعارض در جامعه را با توجه به تأثیرگذاری متقابل دین، سیاست و اقتصاد بر روی هم توضیح دهیم.
___
◼️ روزهای برگزاری:
این دوره چهارشنبه‌ها، به‌صورت حضوری برگزار می‌شود.
___
⏱ زمان برگزاری:
ساعت ۱۸ تا ۲۰
___
📍مکان برگزاری:
مؤسسه‌ی فرهنگی‌هنری ته‌رنگ
واقع در خیابان ویلا.
___
☎️برای اطلاعات بیشتر با شماره‌‌ی ۰۹۹۱۲۸۲۰۷۹۷ در تماس باشید.
📲 همچنین می‌توانید برای برقراری ارتباط با مؤسسه‌ی فرهنگی‌هنری ته‌رنگ روی تلگرام یا در دایرکت پیام بگذارید.
https://tttttt.me/TahrangInst
📌 #دوره_های_بهار_ته_رنگ
«جامعه‌شناسی مناسک جمعی در ایران»
با آرمان ذاکری
📌 جامعه‌ی ایران درحال بی‌دین‌تر شدن است یا دین‌دارتر شدن؟ اقبال به مناسک و نمادهای دینی درحال کاهش است یا افزایش؟ چه رابطه‌ای میان دین، سیاست و اقتصاد وجود دارد؟ در عصر حضور همزمان بنیادگرایی دینی، اسلام‌هراسی، دینِ مردمان عادی، مردمان بی‌دین و ضعیف شدن روشن‌فکری دینی، مناسک جمعی کدام جریان را تقویت می‌کنند؟ مردمان معمولی و به‌ویژه فرودستان چه رابطه‌ای با مناسک جمعی برقرار می‌کنند؟
ازحیث نظری مدافعان نظریه‌های سکولاریزاسیون مدعی بوده‌اند با پیشرفت فرآیندهای مدرنیزاسیون و عقلانی‌سازی، دین از جوامع عقب‌نشینی خواهد کرد، «افسون‌زدایی از جهان» رخ خواهد داد و «سایبان مقدس»، از بالای سر بشریت کنار خواهد رفت. این نظریات در سه دهه‌ی گذشته مباحث بسیاری برانگیخته‌اند. برخی دیگر متفکرین از «افسون‌زایی مجدد جهان» یا «سکولارزدایی از جهان» در پایان قرنِ بیستم سخن گفته‌اند. این مناقشات تا به آن حد گسترش یافته که دایره‌المعارف جامعه‌شناسی دین به‌سرپرستی برایان ترنر، یکی از فصول خود را با نام «از سکولاریزاسیون تا بازقدسی شدن» به همین نزاع‌ها اختصاص داده.
در ایران نیز در نگاه اول به‌گواه نظرسنجی‌های ملی معتبر انجام‌شده در دو دهه‌ی گذشته، اکثریت مردم احساس کرده‌اند جامعه به‌سمت بی‌دین‌تر شدن می‌رود. این احساس را افراد بسیاری در زندگی روزمره‌ی خود نیز حس می‌کنند. جدا شدن امر قدسی از اخلاق مدعای برخی پژوهش‌هاست. برخی از پژوهشگران از ورود جامعه‌ی ایران به دوران پسادینی سخن گفته‌اند و برخی جامعه‌شناسانِ دین از «احیاء دین عامه» یا «فربهی مناسکی» یا افزایش اقبال به زیارت و عزاداری. آخرین موج پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، انجام‌شده در سال ۱۴۰۲ حکایت از این می‌کند که حدود ۵۸درصد از پاسخگویان خیلی‌زیاد یا زیاد تمایل دارند در پیاده‌روی اربعین شرکت کنند. به‌ظاهر تناقضی میان واقعیتِ اجتماعی و احساس بخش بزرگی از مردم وجود دارد. این تناقض را چگونه می‌توان توضیح داد؟
ممکن‌شدنِ توضیح این تناقض در گرو فهم علل فراز و فرود مناسک جمعی و نگاه تاریخی‌ـ‌اجتماعی به تحولات مناسک است. مطالعه‌ی اجتماعی مناسک جمعی از آن رو اهمیت دارد که این مناسک از مهم‌ترین راه‌های رؤیت‌پذیر کردن دین و تولید قدرت نمادین برای دین در جامعه‌اند. درعین‌حال به نظر می‌رسد برای مدت‌زمانی قابل توجه، هم در مطالعات نظری و هم در تحقیقات تجربیِ جامعه‌شناسی دین، تمرکز بر مطالعات پدیدارشناسانه و توجه به فهمِ ابعاد نمادین دین، مطالعۀ همزمان پیوندهای دین و اقتصاد و سیاست را به حاشیه برده است. در حالی که مناسک جمعی(در رأس آنها عزاداری و زیارت) و تصورات جمعی از نمادهای دینی در پیوند با تحولات اجتماعی تغییر می‌کنند. تلاش من در این دوره توضیح منطقِ این تغییرات است. برای فهم منطق این تغییرات باید «امر تام اجتماعی» را مطالعه کرد. برای نیل به این هدف چهار مقطع زمانی را مطالعه خواهیم کرد. تمرکز من بر ایرانِ دورۀ معاصر خواهد بود. این چهار مقطع به این دلیل انتخاب شده‌اند که به‌گواه شواهد تاریخی، نقاط عطفی در اوج‌گیری اقبال به مناسک جمعی بوده‌اند و عبارتند پس از شکست‌های خارجی و بروز قحطی‌ها و شیوع پیاپی طاعون و وبا در ابتدای قرن دوازده شمسی، پس از اشغال ایران و سقوط رضاشاه در شهریور ۱۳۲۰، پس از اصلاحات ارضی در سال ۱۳۴۰ و پس از شدت‌گرفتن بحران‌های اقتصادی در میانه‌ی دهه‌ی ۸۰ شمسی.
با مطالعه‌ی این نقاط عطف تلاش می‌کنیم هم‌زمانیِ پدیده‌ها و روندهای متعارض در جامعه را با توجه به تأثیرگذاری متقابل دین، سیاست و اقتصاد بر روی هم توضیح دهیم.
___
◼️ روزهای برگزاری:
این دوره چهارشنبه‌ها، به‌صورت حضوری برگزار می‌شود.
___
⏱ زمان برگزاری:
ساعت ۱۸ تا ۲۰
___
📍مکان برگزاری:
مؤسسه‌ی فرهنگی‌هنری ته‌رنگ
واقع در خیابان ویلا.
___
☎️برای اطلاعات بیشتر با شماره‌‌ی ۰۹۹۱۲۸۲۰۷۹۷ در تماس باشید.
📲 همچنین می‌توانید برای برقراری ارتباط با مؤسسه‌ی فرهنگی‌هنری ته‌رنگ روی تلگرام یا در دایرکت پیام بگذارید.
https://tttttt.me/TahrangInst
Telegram
ته‌رنگ
مؤسسه‌ی فرهنگی‌هنری ته‌رنگ اندیشه و خیال
@InstTahrang
@InstTahrang