بارها برای من پیش آمده که می‌توانستم به آسانی با مبلغ قابل توجهی مقاله و پایان‌نامه برای دیگران بنویسم، آن‌هم بدون این‌که خیلی هم وقت‌ام را بگیرد. اما ننوشته‌ام چون این کار را درست نمی‌دانسته‌ام و نمی‌خواستم با چنین کارهایی هویت و شخصیت علمی و حرفه‌ای خودم را خدشه‌دار کنم. این در حالی‌ست که هیچ وابستگی دانشگاهی و شغل رسمی هم ندارم. البته قطعاً حفظ شرافت و اخلاق علمی به داشتن شغل و درآمد دانشگاهی نیست؛ بسیاری از استادان دانشگاه در رشته خودم را می‌شناسم که با وجود درآمد خوبی که دارند باز هم برای پول و سودجویی بیشتر علم را لگدمال می‌کنند؛ با بهره‌کشی از دانشجویان مقاله و طرح پژوهشی انجام می‌دهند و امتیاز مالی و دانشگاهی‌اش را می‌گیرند، یا با دیگر استادان همکار تبانی می‌کنند و با اضافه کردن نام همدیگر را در مقالات‌شان پول بیشتری به جیب می‌زنند. واقعاً در چنین وضعیتی کار علمی کردن و پایبند بودن به اخلاق حرفه‌ای به نفسی سلیم و شخصیتی قوی نیاز دارد. با وجود این، حفظ هویت علمی، به دشواری‌هایش می‌ارزد.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

مدت‌ها زحمت کشیدم و وقت گذاشتم تا یک کتاب را در زمینهٔ جامعه‌شناسی خانواده ترجمه کنم، اما وزارت ارشاد به آن مجوز چاپ نداد و حتی با امکان اصلاح آن هم موافقت نکرد. چون از نظر آن‌ها محتوای کتاب اساساً با فرهنگ و ارزش‌های جامعه ما هم‌خوانی ندارد. این مواجهه با علم نوعی دیگرسانسوری است. ولی بدتر از آن خودسانسوری است که البته ریشه در همان دیگرسانسوری دارد؛ با انتشارات دیگری در مورد کتاب‌ام تماس گرفتم و آن‌ها نیز گفتند حتی فرستادن کتابی که در ممیزی وزارت ارشاد رد شود برای انتشاراتشان امتیاز منفی دارد و وزارت ارشاد به انتشارات تأکید کرده که کتاب‌هایی که احتمالاً مشکل ممیزی دارند را برای ارشاد نفرستند. این یعنی خودسانسوری. این‌جاست که مؤلف یا مترجم دو راه دارد؛ یا از خیر نشر کتاب بگذرد و یا این‌که خودش دست به کار شود و کتاب را سانسور کند تا شاید بتواند مجوز چاپ بگیرد. هر دو راه برای من آزاردهنده‌اند. پس تصمیم گرفته‌ام راه دیگری ابداع کنم؛ فصل‌های کتاب را در قالب مقالات جداگانه در مجلات علمی منتشر خواهم کرد. البته فصل‌های کتاب، با تغییراتی بسیار جزیی و بدون سانسور، قابلیت جداگانه منتشر شدن را دارند. اگرچه متأسفانه باز هم چنین راهی مساوی است با از دست رفتن کُلیت یک کتاب، اما بهتر از چاپ نشدن و خودسانسوری است.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

🟢 «نورمحمد پاپی: هنرمندی بی‌کران در کرانۀ موسیقی لُرستان»

✍🏻 مسعود زمانی مقدم

▪️منتشرشده در نشریۀ سرونامه (گاه‌نامۀ علمی تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه خوارزمی). زمستان ۱۴۰۰، سال اول، شمارۀ ۲: صفحات ۱۰۷-۱۲۷.

از زمانی‌که به یاد دارم، از كودكی و نوجوانی‌ام تاکنون، نام نورمحمد -یا با گویش محلی خودش نیرمَمِد- برايم تداعی‌کنندۀ علاقۀ بسیار مادرم به آهنگ‌ها و ترانه‌های او بود. نورمحمد از ایل پاپی در منطقۀ بالاگریوۀ لرستان بود، ایلی که خود من هم به آن تعلق دارم. با وجود این، در آن زمان هیچ علاقه‌ای به سبک آوازه‌خوانی نورمحمد نشان نمی‌دادم و حتی نوعی نگاه تمسخرآمیز نسبت به آهنگ‌های او داشتم. بعدها، وقتی که علوم اجتماعی خواندم و با مباحث فرهنگی و مردم‌شناختی بیشتر آشنا شدم، نگرش تدافعی و منفی‌ام نسبت به نورمحمد معتدل‌تر شد و برای هنرش احترام قائل شدم و حتی گهگاهی ترانه‌هایش را زیر لب زمزمه می‌کردم. تا این‌که تصمیم گرفتم دربارۀ او بنویسم، با این هدف که او را بیشتر بشناسم و بشناسانم. اگرچه شاید نسل‌های جوان‌تر در لرستان، به دلیل گسستی که از فرهنگ محلی و گذشته‌‌شان دارند، نتواند کاملاً موسیقی نورمحمد را بفهمند و با آن همذات‌پنداری و همدلی کنند، اما ناآشنایی امروزی‌ها با او و نادیده‌گرفته‌شدن‌اش از سوی اهالی موسیقی و رسانه‌های رسمی لرستان، نگارش این مقاله را ضروری و سزاوار می‌سازد. نمی‌دانم خود من تا چه میزانی می‌توانم با موسیقی او ارتباط برقرار کنم، اما می‌خواهم از اهمیت هنرمندی عشایری بگویم که خود شیفتۀ موسیقی محلی بود و صدها ترانه با سبکی منحصربه‌فرد از خود بر جای گذاشت؛ هنرمندی که معروف بود به بلبل لُرسو (لرستان). در این مقاله ابتدا به زندگی نورمحمد و بستر اجتماعی او و مخاطبانش می‌پردازم. سپس به چگونگی نقش و تأثیرگذاری‌اش در فرهنگ بومی اشاره می‌کنم. در نهایت، مضمون‌ها و درون‌مایه‌های اصلی ترانه‌های این هنرمند را بررسی می‌کنم. به‌طور کلی می‌توان گفت نورمحمد بر اساس ذوق شخصی‌اش بداهه‌سرا و بداهه‌نواز و بداهه‌خوان بود و در هر دو حوزۀ موسیقی شادیانه و غمگنانه هنرنمایی می‌کرد. درون‌مایۀ بیشتر ترانه‌های نورمحمد برگرفته از زندگی عشایری و رخدادهای روزمره‌ای بود که در اطراف خود می‌دید.

📌 متن کامل مقاله را در لینک زیر بخوانید:
https://b2n.ir/g24594

@masoudzamanimoghadam

🟢 «نورمحمد پاپی: هنرمندی بی‌کران در کرانۀ موسیقی لُرستان»

✍🏻 مسعود زمانی مقدم

▪️منتشرشده در نشریۀ سرونامه (گاه‌نامۀ علمی تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه خوارزمی). زمستان ۱۴۰۰، سال اول، شمارۀ ۲: صفحات ۱۰۷-۱۲۷.

@masoudzamanimoghadam

مدتی است که بیش از پیش تألیف‌ها و نوشته‌های اهالی علوم اجتماعی و انسانی جامعهٔ خودمان را می‌خوانم. با تمام انتقاداتی که به علوم انسانی-اجتماعی ایران -به‌ویژه فضای آکادمیک آن- دارم اما معتقدم استادان و پژوهشگرانِ خوب و فرهیخته‌ای در این میدان دانشگاهی بوده‌اند و هستند که باید به آن‌ها توجه کرد و آثارشان را خواند. این چند کتاب را در خرید اخیرم به همراه چند کتاب دیگر تهیه کردم. شش کتاب در زمینهٔ دانشگاه و علوم اجتماعی و انسانی در ایران از دکتر ابراهیم توفیق، دکتر حسن محدثی، دکتر رضا صمیم، دکتر رضا ماحوزی، دکتر مهران صولتی و مرحوم دکتر سیدمحمدامین قانعی‌راد و یک کتاب از دکتر اصغر ایزدی جیران در زمینهٔ پژوهش‌های مردم‌نگارانه در ایران.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

دوستان گرامی!
اگر عمری باشد، در بهار و تابستان ۱۴۰۱ خوانشی خواهم داشت از آثار ماکس وبر و همچنین آثاری دربارهٔ او در ۱۰۰ ساعت (۵۰ جلسه دو ساعته)

از این‌رو، دوستانی که تمایل به شرکت در این جلسات دارند می‌توانند در این گروه تلگرامی عضو شوند تا بهتر بتوانم برای جلسات برنامه‌ریزی کنم. نحوهٔ برگزاری جلسات و آثار مورد مطالعه در این دوره را به زودی در این گروه اعلام خواهم کرد.

مسعود زمانی مقدم
۱۵ بهمن ۱۴۰۰
@MaxWeber2022

کتاب «آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان» نوشتهٔ مردم‌شناس تاجیکستانی، داداجان عابدوف، اثری است که می‌تواند برای علاقه‌مندان ایرانی و افغانستانی به مباحث فرهنگی و مردم‌شناختی بسیار آموزنده باشد. به‌ویژه این‌که نویسندهٔ کتاب سال‌ها در افغانستان حضور داشته و فولکلورشناسِ برجسته‌ای است. ترجمهٔ کتاب نیز به قلم بهرام امیر احمدیان است و از آن‌جایی‌که ایشان نیز با فرهنگ آن سرزمین آشنا بوده است، ترجمه‌ای دقیق با استفاده از واژگان اصیل بومی انجام داده. البته باید توجه داشت که تأکید کتاب صرفاً بر جزییات فرهنگ عامیانهٔ فارسی‌زبانان افغانستان است. باری، برای خوانندگان ایرانی این کتاب -که بیشتر آن‌ها هیچ آشنایی با افغانستان ندارند- خواندن این کتاب می‌تواند شگفت‌انگیز باشد. زیرا حاکی از شباهت و نزدیکی فراوان میان رسوم و آیین‌های باستانی و مذهبی ایران و افغانستان است.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

هر انتظاری واجد امیدواری و آرزومندی است و بخشی از آن ذاتاً بر اساس توهم و خیال بنا می‌شود. زیرا همواره فاصله‌ای کم‌وبیش بین واقعیت و انتظارات ما وجود دارد که ما به‌عنوان موجوداتی انسانی تمایل داریم آن را نادیده بگیریم. این ویژگی انسانی ما است که انتظار می‌کشیم، امیدوار می‌مانیم و آرزو می‌کنیم. اما واقعیت الزاماً منطبق با انتظارات ما نیست و همین است که سرخوردگی را موجب می‌شود و حتی دلسردی و دلزدگی را دامن می‌زند. در این میان، مسئلۀ تعادل میان انتظارات درونی و واقعیت بیرونی مطرح می‌شود. چگونگی این تعادل -چه در سطح فردی و چه در سطح اجتماعی- می‌تواند از میزان سرخوردگی ما بکاهد و یا آن را افزایش دهد.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

بر اساس همین تجربهٔ اندکی که به‌واسطهٔ زیستِ دُن‌کیشت‌وارِ دانشگاهی در سال‌های اخیر داشته‌ام می‌گویم: «برای زیستن راستین در فضای فکری و علمی باید هم ایمان داشت و هم عشق؛ ایمانی وجودی که انگیزش آدمی را به سمت حقیقت -ولو این‌که دست‌نیافتنی باشد- متمایل کند، و عشقی خالصانه به کنشگری حرفه‌ای. بدون ایمان و عشق، هویت حرفه‌ای ناقص خواهد بود و سرخوردگی و ابتذال بر زندگی حرفه‌ای چیره خواهد گشت».

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

کتاب «حکایت دانشگاه: جامعه‌شناسی سازمان‌های علمی و زیستِ دانشگاهی» نوشتهٔ دکتر حسن محدثی کتابی خوب با نگاهی انتقادی به فضای دانشگاهی در ایران است. در این اثر مباحث فساد در آموزش عالی و انحطاط و ابتذال و مدرک‌گرایی موجود در آن با زبانی ساده و عمدتاً بر اساس تجربهٔ زیستهٔ مؤلف و مجموعه‌ای از نوشته‌های ایشان در باب دانشگاه مطرح شده‌اند. خواندن کتاب را به علاقه‌مندان به فضای دانشگاهی و به‌ویژه دانشجویانِ دغدغه‌مند و جدی‌تر پیشنهاد می‌کنم.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

در کشورهایی مثل ایران که هم دین و دین‌داری در آن همواره عنصری اساسی در حیات اجتماعی و سیاسی جامعه بوده و هم هویت تاریخی و باستانی‌اش نزد اکثر ملت اهمیت بسیار داشته است، به نظر می‌رسد چپ‌بودن امری متوهمانه و حتی مضحک است و متوهمانه‌تر و مضحک‌تر از آن، چپ‌بودن دانشگاهی است؛ چپ‌ها در چنین جامعه‌ای احتمالاً احساس بیگانگی می‌کنند، اما چپ‌های دانشگاهی علاوه بر احساس بیگانگی احتمالاً احساس پوچی را نیز مجبورند به همراه زیستِ محافظه‌کارانه‌شان تحمل کنند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

این روزها که اخبار حملهٔ روسیه به اوکراین داغ است و احساسات بسیاری از هم‌وطنان ما را هم دانسته یا نادانسته جریحه‌دار کرده، یاد این عکس افتادم. عکس مقاومت مردم تبریز در مقابل تجاوز نیروهای نظامی دولت تزاری روسیه به خاک ایران را نشان می‌دهد که در سال ۱۲۹۰ خورشیدی تبریز را اشغال کردند. عکس باشکوهی است؛ با کمترین امکانات در برابر نیروهای عظیم متجاوز ایستادگی می‌کنند. صدها نفر از همین مبارزان را دولت روسیه پس از اشغال تبریز اعدام کرد.

پی‌نوشت: در مورد جنگ روسیه و اوکراین تنها یک نکته به ذهنم می‌رسد؛ تبلیغات گسترده غرب و طرفدارانش علیه این جنگ صرفاً از سر ترسی است که آن‌ها از پیامدهای تصرف اوکراین دارند. آن‌ها اروپا را در خطر می‌بینند. نگرانی‌ای که کاملاً هم طبیعی و قابل درک است. حال این‌که ما سر پیاز هستیم یا ته پیاز که بخواهیم در برابر این جنگ موضع‌گیری کنیم و اشک بریزیم را نمی‌دانم! هرچه هست، چیزی به نام نظم جهانی عملاً با چالش‌های جدی مواجه شده است؛ هر که قدرت دارد حمله می‌کند، غرب و شرق هم ندارد.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

کتاب سفر به سرزمین آریایی‌ها روایتی جذاب و خواندنی است از سفر پانزده‌روزۀ امیر هاشمی مقدم به کشور افغانستان در سال ۱۳۹۲. نویسنده این کتاب -که خود پژوهشگری است انسان‌شناس و ایران‌شناس- با علاقه و همدلی بسیار به توصیف مشاهدات‌اش از افغانستان پرداخته است؛ سرزمینی که آن را بخشی از حوزه‌ای می‌داند که ایران بزرگ فرهنگی (و نه سیاسی) می‌نامیم. هاشمی مقدم از شهرهای مهمی همچون هرات، کابل، بامیان، مزارشریف و بلخ دیدن می‌کند و با اشاره‌هایی که در این سفرنامه به تاریخ و فرهنگ و پیشینۀ این سرزمین و نسبت آن با ایران تاریخی-فرهنگی دارد به تحلیل وضعیت معاصر و تاریخی افغانستان نیز توجه می‌کند.

پی‌نوشت: گفت‌وگویی دربارهٔ ایران و افغانستان با دکتر هاشمی مقدم انجام داده‌ام که آن را در مجله رسانه فرهنگ (شمارهٔ ۲۰، پاییز ۱۴۰۰) می‌توانید بیابید و بخوانید.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

از طنزهای دنیای سیاست؛
در خبرها آمده بود که اسرائیل کمک‌های بشردوستانه به اوکراین ارسال کرده است. عده‌ای هم در اسرائیل علیه اشغالگری روسیه تجمع و اعتراض کرده بودند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

هیچ‌گاه به مسلمانی و نامسلمانی‌ام عادت نکردم، بلکه ناخواسته هر روز و هر شب مسلمان شدم و در ایمان‌ورزی به تکرار نیفتادم.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

◾دورهٔ آموزشی خوانش آثار ماکس وبر
▪️مدرس: مسعود زمانی مقدم

ماکس وبر یکی از بزرگ‌ترین اندیشمندان و پژوهشگران کلاسیکِ جامعه‌شناسی است که تأثیر چشم‌گیر و ژرفی بر جامعه‌شناسی گذاشته است. او اندیشه و نظریۀ اجتماعی و بینش جامعه‌شناختی را در مسیر تازه‌ای وارد کرد و بر گسترۀ تفکر اجتماعی افزود. ازاین‌رو، می‌توان گفت بدون فهم اندیشه و نظریات وبر نمی‌توان بسیاری از نظریات معاصر در نظریۀ اجتماعی را به درستی درک کرد. او اندیشمندی جدی و دقیق و با بینشی ژرف و گسترده بود و آثاری از خویش بر جای گذاشت که درکی عمیق‌تر از جامعه و پدیده‌های اجتماعی برای ما فراهم می‌کنند. از ماکس وبر چندین کتاب انتشار یافته، بیش از ده کتاب درباره او نوشته شده، در ده‌ها کتاب نظریه‌های او شرح داده شده‌اند و در صدها کتاب و مقاله به او اشاره گشته و ارجاع داده شده است. در این دوره سعی بر این است تا با خوانش شش کتاب مهم او با جهان فکری جذاب و ذهن پُرمایه‌اش بیشتر آشنا بشویم.

◾برای کسب اطلاعات بیشتر و ثبت‌نام به شمارهٔ ۰۹۳۳۹۲۷۱۰۱۹ در واتساپ پیام بدهید.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

کلاً اعتراض رسانه‌ای هنرمندان و سلبریتی‌ها را جدی نگیرید، حتی اگر یک کارگردان بزرگ سینما هم باشد! خیلی هم انتظار نداشته باشید این‌ها رسالتی اجتماعی-سیاسی داشته باشند. در بهترین حالت آن‌ها می‌بایست رسالت اجتماعی‌شان را در هنرشان نشان بدهند نه در جار و جنجال‌های رسانه‌ای. بهتر است از همان هنرشان لذت ببریم و نه بیشتر!

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

کتاب «دگردیسی مشغولیت‌ها: نفع شخصی و کنش همگانی» نوشتهٔ آلبرت هیرشمن، اقتصاددان آلمانی، اثری است بسیار هوشمندانه و خلاقانه در بررسی دوگانهٔ زندگی شخصی و زندگی عمومی. هیرشمن با رویکردی میان‌رشته‌ای بحث را از نحوهٔ تغییر مصرف در غرب آغاز می‌کند و به نحوهٔ دگرگونی مشارکت سیاسی -به‌عنوان نوعی مصرف سیاسی- در جوامع غربی می‌رسد. مفهوم مرکزی او در این بررسی، مفهوم «سرخوردگی» است. از نظر هیرشمن، هرگونه مصرف و کنشی، چه شخصی و چه همگانی، در ذات خود سرخورده‌زا است. از این‌رو، ما با چرخهٔ زندگی شخصی‌مدار به زندگی همگانی و برعکس آن مواجه‌ایم که حاصل گریز از یک سرخوردگی به سرخوردگی دیگر است. به دیگر سخن، مشغولیت‌های شخصی/همگانی مردم غرب بنا بر منطقی روان‌شناختی در یک چرخه افتاده است. به هر حال، کتاب می‌تواند حتی در فهم جامعهٔ غیر غربی ما نیز سودمند باشد، به‌ویژه در فهم این‌که چرا فردگرایی لجام‌گسیخته در جامعه ما و فساد همراه با آن افزایش یافته و از سوی دیگر کنش‌های همگانی و مشارکت سیاسی با چالش‌هایی جدی روبه‌رو شده‌اند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

شاید بتوان گفت از نظر سیاسی -در حد افراطی‌اش- چپ‌گرایی رویکردی ضد فرهنگ است و راست‌گرایی رویکردی ضد جامعه. با وجود این، راه کاملاً میانه در واقعیت وجود ندارد، فقط می‌توان در حدود مرزی چپ و راست حرکت کرد تا گرفتار معایب هیچ‌یک از این دو رویکرد نشد.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

◼️ نقدی بر کتاب «اصلاح‌طلبی ناکام؛ واکاوی تئوریک جنبش ملی نفت و دولت دموکراتیک مصدق»

◾️مسعود زمانی مقدم

▪️سخنرانی ارائه‌شده در نشست بررسی کتاب «اصلاح‌طلبی ناکام؛ واکاوی تئوریک جنبش ملی نفت و دولت دموکراتیک مصدق». انجمن جامعه‌شناسی ایران (گروه جامعه‌شناسی کشورهای اسلامی)، ۲۵ اسفند ۱۴۰۰

@masoudzamanimoghadam