یکی از دوستانِ پی‌اچ‌دی‌دارِ جامعه‌شناسی‌خوانده می‌گفت که مقالات فارسی (منظورش مقالات علمی-پژوهشی منتشرشده در مجلات ایرانی بود) امتیازی ندارند و به درد نمی‌خورند. نگرش امتیازمحور ایشان به علم و فعالیت علمی را کم‌وبیش در منش و روش برخی از استادان جامعه‌شناسی در ایران نیز دیده‌ام. یعنی این‌که تنها مقاله‌هایشان را در مجلاتی چاپ می‌کنند که امتیازی رسمی دارند و می‌توانند به‌واسطۀ این امتیاز از مزیت‌های مادی و دانشگاهی مقاله‌ها استفاده کنند. چنین نگاه محدود و سودجویانه‌ای به علم و علم‌ورزی به‌ویژه از سوی آن‌هایی که علوم اجتماعی خوانده‌اند تأسف‌بار است. اگرچه مقالات منتشرشده در مجلات پژوهشی داخل و خارج در جای خود می‌توانند ارزشمند باشند، اما محدود و محصور کردن فعالیت علمی به مجلات امتیازدار نشان از نوعی بی‌خردیِ کارمندوارِ آکادمیک دارد و نمودی است از بیگانگی با فضای فکری و علمی. به‌ویژه برای کسانی که در فضای علوم اجتماعی فعالیت دارند، کنش و نگارش علمی نباید صرفاً در دایرۀ مجلات رسمی بچرخد؛ تربیت ذهنیِ یک پژوهشگر یا یک انسان دانشگاهی با رویکردی سودجویانه اساساً تربیتی ناقص و ناکامل است.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

انجمن جامعه‌شناسی ایران (دفتر خرم‌آباد) برگزار می‌کند:

کارگاه پژوهش کیفی: از مسئله‌یابی تا نگارش خلاقانه

مدرس: مسعود زمانی مقدم

برای کسب اطلاعات بیشتر و ثبت‌نام به شماره ۰۹۳۳۹۲۷۱۰۱۹ در واتساپ پیام بدهید.

🔴 پژوهش کیفی @Qualitative_Methodology

در فضای دانشگاهی، خوی بردگی و بندگی نه‌تنها در برخی از روابط استاد-دانشجو بلکه گاهی در روابط استاد-استاد هم مشاهده می‌شود. یعنی وقتی‌که یک استاد تازه‌وارد خود را تابعی از یک استاد قدیمی‌تر می‌داند و استقلال عمل‌اش را به قیمت مزایا و منافع بردگی‌اش از دست می‌دهد. خوب است اگر هر فرد دانشگاهی، چه در جایگاه دانشجو و چه در جایگاه استاد، همواره آزادمنش و مستقل از روابط محدود آکادمیک بماند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

کتاب‌های ویلم فلور را بخوانید!

حاصل ایران‌پژوهی و ایران‌شناسی این پژوهشگر هلندی بیش از چهل کتاب پژوهشی است که دربارهٔ تاریخ ایران در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی نوشته است. یکی از منابع اصلی مقاله‌ام با عنوان «مطالعۀ جامعه‌شناختی نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران (از ایران باستان تا پایان قاجاریه)» که سه سال پیش در فصل‌نامه علوم اجتماعی منتشر کردم، بررسی تاریخی روابط جنسی در ایران، از پژوهش‌های فلور، بود. این روزها هم در حال کندوکاو در کتاب‌های تاریخی او پیرامون روابط ایران و هلند هستم.

پی‌نوشت: ویلم فلور متولد سال ۱۹۴۲ در اوترخت هلند است و فارسی را هم به خوبی صحبت می‌کند. عکس از سایت مجلهٔ بخارا و مربوط به حضور ایشان در ایران در سال ۱۳۹۵ است.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

کتاب «جامعه‌پذیری دانشگاهی: رویکردها و فرآیندها» نوشتهٔ سید هادی مرجائی حاوی نکات خوبی است برای کسانی که دانشگاهی‌اند. اما دو ایراد اساسی دارد؛ یکی این‌که کتاب بیشتر شبیه یک ترجمه است و نه تألیف. زیرا نقش مؤلف آن به‌هیچ‌وجه در متن کتاب دیده نمی‌شود، گویی مؤلف کتاب فقط از چندین منابع خارجی مطالبی را گردآوری و ترجمه کرده است. حتی اشاره‌ای مختصر هم به جامعه‌پذیری دانشگاهی در ایران در این کتاب دیده نمی‌شود یا حتی از یک منبع فارسی هم استفاده نشده است. این موضوع برای یک اثر تألیفی قطعاً نقطه ضعف است. ایراد دوم در عدم انسجام اثر است. بسیاری از پاراگراف‌های کتاب بدون این‌که ربطی منطقی یا ضروری با یکدیگر داشته باشند در کنار هم آمده‌اند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار می‌کند:

💠 سمپوزیوم ملی «مسأله اجتماعی‌‌ ایران»
گرامیداشت روز ملی علوم اجتماعی و دکتر غلامحسین صدیقی

◻️سخنرانان:

دکتر سعید مدنی | دکتر حسن محدثی | دکتر سید جواد میری | دکتر احمد بخارایی | دکتر محمدحسین علایی | دکتر محمدرضا پویافر | دکتر سید محمود نجاتی حسینی | دکتر بیتا مدنی | دکتر شیرین ولی پوری | دکتر محمد حسین بادامچی | دکتر آیدین ابراهیمی | دکتر محمدرضا کلاهی | دکتر امیر هاشمی مقدم | دکتر لیلا اردبیلی | دکتر امین رضا نوشین | دکتر مسعود زمانی مقدم | دکتر مهران صولتی

دبیر سمپوزیوم:
دکتر عباس نعیمی جورشری

▫️شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۰، ساعت ۲۱
▫️پخش لایو اینستاگرام اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
https://instagram.com/andishgah.nlai?utm_medium=copy_link

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

روز ملّی علوم اجتماعی (۱۲ آذر) گرامی باد!

این روز به مناسبت سالروز تولد دکتر غلامحسین صدیقی، بنیان‌گذار جامعه‌شناسی در ایران، نام‌گذاری شده است. واژهٔ «جامعه‌شناسی» را نخستین بار ایشان در زبان فارسی وضع کرد. اکنون که بیش از هشت دهه از تأسیس رشتهٔ آکادمیک جامعه‌شناسی در ایران می‌گذرد، باید پرسید «چرا جامعه‌شناسی، علی‌رغم توسعه کمّی آن، همچنان در پیوندش با سیاست و جامعه ایرانی‌ کمتر موفق بوده؟ و چرا عمدتاً درجا می‌زند؟». باید پرسید «چرا فضای دانشگاهی علوم اجتماعی در ایران دچار نوعی رخوت نظری و عملی و ناکارآمدی کارکردی در وجه مردمی و عمومی‌اش شده است؟». باید پرسید «چه شده که در موارد بی‌شماری مدرک جامعه‌شناسی تناسبی با بینش جامعه‌شناختی نداشته و به‌کل نسبت به آن بیگانه گشته؟» و «چرا جامعه‌شناسی آکادمیک در ایران عموماً از وجه اصلاحی و انتقادی خویش تهی گشته و جامعه‌شناسان به کارمندان دانشگاه تقلیل یافته‌اند؟». مع‌الوصف، نمی‌توان و نباید از تلاش و جدیت آن‌هایی که در این میدان پُرچالش و معیوب فعالیت علمی و اجتماعی دارند چشم پوشید و دقیقاً با وجود آن‌هاست که همچنان می‌توان به بهبود و بالندگی علوم اجتماعی در ایران امید بست!

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

مختصری دربارهٔ انباشت مسائل اجتماعی ایران در سمپوزیوم ملّی مسأله اجتماعی ایران سخن گفتم.
۱۳ آذر ۱۴۰۰

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

🔻سمپوزیوم ملی مساله اجتماعی ایران
🔸نسخه کامل صوتی

گرامیداشت روز ملی علوم اجتماعی و دکتر غلامحسین صدیقی

🔸پاسخ به پرسش مشترک:
مهمترین مسأله اجتماعی‌‌ ایران چیست؟

سخنرانان به ترتیب ارایه:

سعید مدنی
شیرین ولی پوری
محمدرضا کلاهی
محمدحسین بادامچی
احمد بخارایی
امین رضا نوشین
محمدرضا پویافر
حسن محدثی
محمد حسن علایی
بیتا مدنی
آیدین ابراهیمی
مهران صولتی
امیر هاشمی مقدم
مسعود زمانی مقدم
لیلا اردبیلی
سید جواد میری
عباس نعیمی جورشری


🔸هدف این نشست ارایه افقی بوده از آنچه جامعه شناسان درباب مسأله اجتماعی‌‌ ایران تحلیل و ترسیم می کنند. در این راستا تلاش شد تعدد و تکثر دیدگاه ها حفظ شود فلذا نفرات بیشتری از صاحبنظران حضور داشته باشند. هر کدام از سخنرانان ۵ - ۱۰ دقیقه طرح بحث داشته اند و به یک پرسش مشترک پاسخ داده اند. پاسخ هایی که می تواند در بحثی مستقل، به تفصیل واکاوی گردد.

مجموع زمان مفید سمپوزیوم حدود ۲:۳۵ ساعت بوده است.

🔸سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با همکاری مدیریت سازمان اسناد منطقه شمال | پخش زنده اینستاگرام اندیشگاه
۱۳ آذر ۱۴۰۰

دبیر سمپوزیوم:
عباس نعیمی جورشری

@abbasnaeemi

به نظر می‌رسد برای بیشتر مردم دانشجو بودن صرفاً به معنای داشتن کارت دانشجویی و حضور در دانشگاه است. البته این تلقی درست است ولی دانشجو بودن فراتر از این است. دانشجو بودن در معنای واقعی و اصیل آن در جستجوی دانش و علم بودن و تکاپو برای فهم بیشتر است نه تلاش برای گرفتن مدرک دانشگاهی. دانشجو بودن فراتر از دانشگاه و بی‌انتهاست. به قول مولانا: «علم دریایی‌ست بی‌حد و کنار / طالب علم‌ست غواص بحار / گر هزاران سال باشد عمر او / او نگردد سیر خود از جست‌وجو».

به هر روی، جویای دانش بودن لذت بخش است و خوشا به حال آنان که مجال این جست‌وجو را می‌یابند و ز گهواره تا گور دانش می‌جویند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

دومین همایش ملی «مطالعات روش تحقیق در علوم اجتماعی ایران»

شنبه ۲۰ آذر ۱۴۰۰، ساعت ۹ تا ۱۷:۳۰

برای حضور در این همایش می‌توانید به  آدرس https://b2n.ir/iscs (پنل اول، دوم و چهارم) و https://b2n.ir/method (پنل سوم و پنجم) مراجعه کنید.

🔴 پژوهش کیفی @Qualitative_Methodology

برای برخی از به اصطلاح استادان علوم انسانی-اجتماعی شاغل در دانشگاه‌های این مملکت نه‌تنها نوشتن ارزشی ندارد، بلکه مطالعه نیز اساساً اتلاف وقت محسوب می‌شود. زیرا در سبک زندگی دانشگاهی آن‌ها پول و ارتقای رتبه دانشگاهی اهمیتی بسیار بیشتر از رشد شخصیتی و اعتلای فرهیختگی‌شان دارد. می‌توان گفت که این یک تیپ دانشگاهی است که محصول ابتذال فضای آکادمیک است و در آن کارنامه علمی با بهره‌کشی و باج‌گیری از دانشجویان قوی می‌شود و ارتقای جایگاه دانشگاهی به سرعت صورت می‌گیرد. در حالی‌که میزان مطالعه و نوشتن در پایین‌ترین حد ممکن است. البته برای پیشرفت در چنین سبک زندگی‌ای می‌بایست اهمیتی هم برای علم و فضای علمی قائل نبود و با نوعی سودمحوری دانشگاهی به پیش رفت. نتیجه آن دست یافتن به جایگاهی پرنفوذ و پردرآمد در دانشگاه می‌شود، اما به همان میزان بی‌سوادی و از دست رفتن شرافت و اخلاق علمی را نیز به دنبال دارد.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

هفتهٔ پژوهش است. ضمن تبریک به همهٔ پژوهشگران اخلاق‌مدار و حرفه‌ای این سرزمین باید توجه داشت که پژوهش و پژوهشگری نیز در یک ساختار نامناسب و نابرابر دانشگاهی دچار ابتذال شده و شیوه و راه و رسم درست پژوهیدن و پژوهشگر بودن جای خود را به رزومه‌سازی و کاسبی آکادمیک داده. در واقع، منطق پول و سود بر فضای پژوهش حاکم شده است. در این میان، آن‌چه قربانی این وضعیت می‌شود، لذت پژوهش و ارزش پژوهشگری است. در چنین وضعیتی، ما شاهد رتبه‌های دانشگاهی دهن‌پُرکن اما توخالی هستیم. آیا واژه‌های پژوهش و پژوهشگر از معنا تهی نگشته‌اند؟

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

یکی از دلایل ابتذال دانش در فضای علوم انسانی-اجتماعی، کمبود اندیشه و اندیشیدن است. امروزه آن‌چه در فضای دانشگاهی دانش و علم نامیده می‌شود را با معیار جایگاه و رتبه دانشگاهی و کمیّت رزومۀ کنشگران دانشگاهی می‌سنجند و نه میزان و کیفیت اندیشه‌ورزی آن‌ها. فقدان اندیشه‌ورزی نیز عدم مسئولیت‌پذیری در میدان آکادمیک را در پی خواهد داشت؛ یک فرد دانشگاهی که نمی‌اندیشد، لاجرم مسئولیتی نیز در قبال حرفۀ علمی خود در دانشگاه احساس نمی‌کند و نسبت به دانش و گسترش آن بی‌اعتنا است.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

شب چلّه (یلدا) طولانی‌ترین شب سال است. جشن گرفتن آن نشان‌دهندۀ خوشحالی از پایان شب‌های دراز و آغاز روزهای بلندتر است؛ کاهش تاریکی و افزایش روشنایی.
برای همۀ شما دوستان گرامی روزگاری روشن‌تر آرزو دارم. یلدای‌تان خجسته و مبارک!

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

یکی از مصداق‌های بی‌عدالتی در فضای دانشگاهی ما، بهره‌کشی از مدرسان حق‌التدریس در دانشگاه‌ها است. دانشگاه‌ها سعی می‌کنند بخش آموزش در دانشگاه را به ارزان‌ترین شکل‌اش مدیریت کنند. بنابراین، به‌جای استخدام تمام‌وقت مدرسان مورد نیاز، آن‌ها را همچون کارگر روزمُزد به‌صورت موقت و با هزینه کم و بدون هیچ‌گونه تعهد و بیمه‌ای به کار می‌گیرند و بخشی از بار آموزشی دانشگاه را بر دوش مدرسان حق‌التدریس می‌اندازند. البته ریشهٔ این مسئله نیز برمی‌گردد به کاهش اهمیت آموزش در دانشگاه‌ها و برجسته شدن پروژه‌گراییِ سودمحوری که بر سیاست‌های کلان دانشگاه و زیست آکادمیک برخی از اعضای هیئت علمی حاکم است. نتیجهٔ چنین وضعیتی، علاوه بر تحقیر عنوان «مدرس دانشگاه»، کاهش کیفیت آموزشی در میدان دانشگاهی است.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

نقد رادیکال فرهنگ و اسطوره‌های فرهنگی، ملّی، قومی و یا مذهبی یک سرزمین بیشتر از این‌که امری روشنگر برای مردم باشد، تخریب روان‌رنجورانهٔ هویت و ارزش‌های تاریخی آن مردم است. در این میان، اصلاً اهمیتی ندارد که این نقد، از حیث رویکرد منطقی و عقلانی، درست و حقیقی باشد. آن‌چه مهم است اشتباه بنیادین چنین نقدی است که همانا بی‌احترامی به خود مفهوم جامعه‌ای است که از قضا خود منتقد هم بخشی از آن و مولود آن است. در واقع، حقیقت اسطوره‌ها و ارزش‌های فرهنگی در کارکردشان در زیست اجتماعی جامعه و مردم است و جامعه در طول تاریخ‌اش در این اسطوره‌ها و ارزش‌ها بازنگری می‌کند. از این‌رو، هر گونه نقدی اگر می‌خواهد صورت بگیرد باید این موضوع را در نظر داشته باشد؛ آیا ما با نقد رادیکال فرهنگی، جامعه را آگاه‌تر می‌کنیم، یا این‌که با چنین نقدی اساساً خود جامعه را نادیده می‌گیریم؟

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

برای انسان چیزی به نام آزادیِ مطلق وجود ندارد. آزادی همواره محدود است به شرایط بیرونی. جامعه و فرهنگ و تاریخ به چیستی و چگونگی آزادی شکل می‌دهند. وجود و حضور دیگران و ضرورت زندگی اجتماعی محدودهٔ آزادی را تعیین می‌کند. بنابراین، در منطق اجتماعی زندگی انسانی، آزادی همواره معطوف به بیرون از خویشتن است و در نسبت‌اش با دیگران (حتی درگذشتگان و آیندگان) و در بستر جامعه است که تعریف می‌شود.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

یکی از انواع زیست دانشگاهی در علوم اجتماعی ایران، چپ‌گراییِ محافظه‌کار است. چپ‌گرایان محافظه‌کار دانشگاهی با نوعی تناقض و پارادوکس موقعیتی مواجه‌اند؛ از یک سو می‌خواهند رویکردی انتقادی داشته باشند و از سوی دیگر در پی حفظ جایگاه خود در دانشگاه‌اند. پس، برای رهایی از این پارادوکس، چاره‌ای ندارند جز این‌که انتقادها را به وضعیتی حواله کنند، که نسبت زیادی با جامعهٔ ایران ندارد. برای مثال، نقد خصوصی‌سازی و سیاست‌های نولیبرال دستمایهٔ انتقادهای آن‌ها است، گویی دارند دربارهٔ آمریکا سخن می‌گویند و نه ایران! البته این نوع رویکرد انتقادی برای آن‌ها هم کم‌خطر است و هم رضایت‌بخش، زیرا می‌پندارند که با چنین رویکردی رسالت اجتماعی خود را به جا می‌آورند. غافل از این‌که آن‌ها در نقدهایشان، اقتصاد سیاسی را جایگزین جامعه‌شناسی کرده‌اند و اساساً پیوندشان را با نقد وضعیت واقعی جامعه از دست داده‌اند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

کتاب «راه محمد (ص)» نوشتهٔ نویسندهٔ مصری، عباس محمودالعقاد، کتابی است دربارهٔ زندگی و ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری پیامبر اسلام. من کتاب را خیلی نپسندیدم. زیرا علی‌رغم نکات قابل توجهی که دارد، توجیه‌گری آشکار و کثرت مقایسه‌های زندگی پیامبر با دیگرانی همچون ناپلئون در سراسر کتاب در ذوق مخاطب می‌زند. ترجمهٔ اثر نیز توسط نویسنده و مترجم فقید، مرحوم اسدالله مبشری، به دقت و صحت و بلاغت انجام شده. با وجود این، قلم مترجم در پیشگفتار کتاب نیز همچون قلم نویسنده قدری تند است. البته باید توجه داشت که کتاب قدیمی است و ترجمه آن هم در سال‌های ۱۳۲۷ و ۱۳۳۲ صورت گرفته. شاید این نوع نگارش نویسنده و مترجم بنا به اقتضای آن زمان بوده است.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam