دوستان افغانستانی که به کتاب‌های فارسی در زمینه‌های علوم اجتماعی و تاریخ و سیاست و اقتصاد علاقه‌مند هستند برای دسترسی به برخی از منابع در این زمینه می‌توانند به من در واتساپ به شمارهٔ ۳۱۶۳۳۱۳۰۲۷۹+ پیام بدهند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

🟡 دوستان گرامی! لطفاً کانال «پژوهش کیفی» را به دانشجویان و پژوهشگران علاقه‌مند به پژوهش‌های کیفی معرفی و پیشنهاد کنید. 🟡
@Qualitative_Methodology

♦️ کانال «پژوهش کیفی» دربارهٔ روش‌شناسی کیفی است و مطالب مرتبط با پژوهش‌های کیفی در آن به اشتراک گذاشته می‌شود. این کانال چند هدف را پی‌گیری می‌کند:

▪️معرفی کتاب‌ها و مقالات روش‌ تحقیق کیفی به زبان فارسی
▪️بارگذاری نسخهٔ پی‌دی‌اف کتاب‌ها و مقالات روش تحقیق کیفی به زبان انگلیسی
▪️پاسخ به پرسش‌های اعضای کانال پیرامون پژوهش‌های کیفی و به‌اشتراک‌گذاشتن پرسش و پاسخ‌ها در کانال
▪️اطلاع‌رسانی دربارهٔ همایش‌ها و کنفرانس‌های معتبر ملی و بین‌المللی علوم اجتماعی
▪️ارائه نکته‌هایی در حوزهٔ روش پژوهش کیفی

🔸 پژوهش کیفی
🔸 @Qualitative_Methodology

در چندسال اخیر به میان‌رشته‌ای بودن علوم انسانی توجه ویژه‌ای داشته‌ام و با وجود اینکه حوزهٔ مورد علاقه‌ام در وهلهٔ نخست جامعه‌شناسی بوده است، اما همواره مراقب بوده‌ام که دچار تعصب نسبت به آن نشوم. حتی می‌توانم بگویم در خود علم جامعه‌شناسی می‌توان بنیان میان‌رشته‌ای شناخت انسانی-اجتماعی را دریافت. پی‌یر بوردیو می‌گوید: «جامعه‌شناسی باید فرانگر باشد تا بتواند همواره در برابر خود بایستد. جامعه‌شناسی باید تمام ابزار خود را به کار گیرد تا بفهمد که چیست و چه می‌کند و تلاش کند تا جایگاهی را که در آن قرار دارد بهتر بشناسد». به نظرم فهم بهتر چیستی و چگونگی جامعه‌شناسی می‌تواند در گرو رویکرد میان‌رشته‌ای به شناخت جهان انسانی و اجتماعی باشد.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

یادم نمی‌آید آخرین بار کِی و کجا بود که قهقه زدم. مدت‌هاست که در خنده‌دارترین موقعیت‌ها نیز فقط لبخند می‌زنم. قبلاً این‌گونه نبودم و گاه تا حد مرگ می‌خندیدم و بر اثر خندۀ شدید نقش بر زمین می‌شدم. البته چنین نیست که در گذشته شادتر بوده‌ام، بلکه به نظرم اکنون شدت نمود و بروز هیجانی‌ام کمتر شده. از قضا در گذشته آشفته‌تر و افسرده‌تر و بلاتکلیف‌تر بودم. اکنون تکلیف‌ام را با خودم و زندگی‌ام می‌دانم و رضایت درونی بیشتری نسبت به قبل دارم، اما قهقه‌زدن را فراموش کرده‌ام. نمی‌دانم شاید عیب و ایرادی هم در این تغییر نباشد و بیهوده به آن می‌اندیشم!

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

کتابی در زمینهٔ روش تحقیق می‌خوانم و تا این‌جا که نیمی از کتاب را خوانده‌ام، از بس که ترجمهٔ کتاب ایراد و ابهام و نقص دارد، سردرد گرفته‌ام. با این حال در پاراگرافی از کتاب واژه‌ای را دیدم که به‌معنای واقعی کلمه ابتذال و کم‌مایگی ترجمهٔ اثر را نشان می‌دهد. مترجمان کتاب، که از قضا یکی از آن‌ها نیز با افتخار عنوان «عضو هیئت علمی دانشگاه تهران» را در صفحهٔ اول کتاب با خود حمل می‌کند، مفهوم Practices را پرکتیسات ترجمه کرده‌اند؛ هم خنده‌دار است و هم تأسف‌بار. خلاصه حرفی نمی‌ماند جز این نکتهٔ اخلاقی که آدم باید برای کاری که می‌کند ارزش قائل باشد، حتی در فضای آکادمیکی که چنین رزومه‌سازی‌های غیراخلاقی‌ای بر فضای دانشگاه غلبه دارد.

پی‌نوشت: کتاب را از سر ضرورت و مرور کتاب‌های موجود در این زمینه می‌خوانم و به همین دلیل سردرد حاصل از مطالعه این کتاب را تحمل می‌کنم.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

در هشت سال گذشته عمیقاً درگیر پژوهش کیفی بوده‌ام. به‌ویژه به‌واسطهٔ پایان‌نامه‌ام در دورهٔ کارشناسی ارشد و رساله‌ام در دورهٔ دکتری به‌طور پیوسته مشغول انجام پژوهش کیفی و مطالعه و تأمل دربارهٔ روش‌شناسی کیفی بوده‌ام. در این مدت صدها صفحه نکته و مطلب دربارهٔ پژوهش کیفی از بیش از صد منبع انگلیسی و فارسی گردآوری کرده‌ام که بخشی از آن‌ها را در قالب یک کتاب تدوین کرده‌ام. با وجود این، هنوز کتاب را کامل نمی‌بینم و قصد دارم حداقل یک سال دیگر برای کتاب وقت بگذارم و آن را تقویت کنم و کاستی‌هایش را برطرف کنم. فکر می‌کنم بتوانم کتاب را به سرانجامی رضایت‌بخش برسانم. قصد دارم در این کتاب هم به مبانی و چیستی روش‌شناسی کیفی بپردازم و هم به فرآیند و مراحل پژوهش کیفی به‌طور عملی و کاربردی. از این‌رو، سعی‌ام بر این است که مبحث مهمی در این زمینه را از قلم نیفتد و همین‌طور نیم‌نگاهی انتقادی به پژوهش‌های کیفی در ایران داشته باشم. بدین منظور نیز این کانال در تلگرام راه‌اندازی کرده‌ام که از طریق آن بتوانم در تعامل بیشتری با پژوهشگران و علاقه‌مندان به پژوهش کیفی باشم و بازخورد آن‌ها را دریافت کنم. امیدوارم عمری باشد و کتاب را به خوبی منتشر کنم و در اختیار علاقه‌مندان بگذارم.

دوستانی که نکته یا پیشنهادی در این باره دارند حتماً با من در میان بگذارند. با سپاس

مسعود زمانی مقدم
۱۵ مهر ۱۴۰۰

🔸 پژوهش کیفی
🔸 @Qualitative_Methodology

خیلی علاقه‌ای به تماشا و پیگیری مسابقات ورزشی ندارم. اما واقعاً از درخشش تیم ملی کشتی ایران در مسابقات جهانی ۲۰۲۱ خوشحال شدم. دست‌آورد و ره‌آورد ایران عزیز در این مسابقات دلگرم‌کننده بود. هفت مدال طلا، سه مدال نقره و سه مدال برنز؛ ایران همچنان پاینده و سربلند!

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

تحقیق و پژوهش، در معنای خاص آن، کار و تکلیف محققان و پژوهشگران است. اما در معنایی کلی‌تر، تحقیق کم‌و‌بیش کار همهٔ انسان‌ها است. تحقیق به معنای حقیقت‌جویی امری مختص به عده‌ای خاص نیست. همهٔ افراد برای یک زندگی بهتر و اصیل‌تر می‌بایست محقق و پژوهشگر باشند و همواره در تکاپوی فهم بیش‌تر و در جست‌وجوی حقیقت به سر ببرند، حتی اگر به تمام حقیقت دست نیابند. در راه حقیقت‌جویی نیز نباید یک‌سره مقلد و دنباله‌رو بود.
مولوی می‌گوید:
«از محقق تا مقلد فرق‌هاست
کین چو داوودست و آن دیگر صداست
منبع گفتار این سوزی بود
وان مقلد کهنه‌آموزی بود»

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

یکی از دوستان از من پرسیده که کتاب‌ها را چگونه و با چه شیوه‌ای می‌خوانم. در پاسخ به ایشان باید بگویم که شیوهٔ مطالعه تا حد زیادی سلیقه‌ای و مناسب با شرایط خواننده است. بعضی از افراد تا خواندن یک کتاب را تمام نکنند نمی‌توانند خواندن کتاب دیگری را آغاز کنند. ولی برخی دیگر (مانند خودم) چند کتاب را با هم می‌خوانند. با وجود این، اگر مطالعه‌تان تخصصی نیست شاید بهتر باشد ابتدا خواندن یک کتاب را به پایان برسانید و سپس خواندن کتاب دیگری را آغاز کنید. اما اگر عمدتاً مطالعه‌تان در زمینهٔ تخصصی‌تان است و سطح و میزان کتاب‌خوانی شما بالا است، بهتر است چند کتاب را در کنار هم بخوانید. چگونگی تقسیم‌بندی و زمان‌بندی مطالعه و همچنین زمان مطالعه و استراحت بین آن هم بستگی به سلیقه و ظرفیت هر فرد دارد. نکته مهم در مطالعهٔ متون علوم انسانی-اجتماعی، مفهومی خواندن و مقایسه دائم آنچه می‌خوانیم در ذهن‌مان است. نکته‌برداری نیز می‌تواند بسیار سودمند باشد. همچنین، هیچ‌گاه به اجبار مطالعه نکنید و هرگاه از خواندن کتاب خسته شدید آن را رها کنید. در نهایت، زمان‌های بی‌کاری در لابه‌لای کارهای روزمره‌تان را می‌توانید به مطالعهٔ کتاب‌های سبک‌تر و آسان‌تر اختصاص بدهید. خلاصه اینکه، شیوهٔ کتاب‌خوانی تا حد زیادی سلیقه‌ای است و اگر اهل مطالعه باشید پس از مدتی به شیوهٔ خاص خودتان در مطالعه دست خواهید یافت.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

از من دعوت شده که دبیر یکی از نشست‌های سمپوزیوم جامعه‌شناسی سلامت روان (انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی) شوم که ماه آینده به صورت آنلاین برگزار می‌شود. برای من تجربه و فرصت آموزنده‌ای خواهد بود. جالب است که سعی می‌کنند به پژوهشگران جوان فرصت بدهند و مشارکت حرفه‌ای آن‌ها در فضای علمی را بالا ببرند. آیا ما در فضای علوم اجتماعی ایران به این سطح از حرفه‌ای بودن رسیده‌ایم؟ فکر می‌کنم علی‌رغم تلاش‌های قابل توجهی که می‌شود هنوز راهی بسیار طولانی در پیش داریم.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

هرگاه بخشی از سفرنامۀ ابن‌بطوطه را می‌خوانم درودی بر مترجم فارسی آن، دکتر محمدعلی موحد، می‌فرستم که به حدی خود را به خوانندگان کتاب و فهم درست آن‌ها از این سفرنامه متعهد دانسته که علاوه بر مقدمه‌ای روشن‌گر بر کتاب، بیش از ۱۷۰ صفحه یادداشت‌ و توضیحات تکمیلی بر متن اصلی نوشته است که در آن با رجوع و استناد دقیق به منابع دیگر، ایرادها و اشتباه‌های متن اصلی را گوشزد می‌کند. کار این مترجم را مقایسه کنید با ترجمه‌هایی که بسیاری از به‌اصطلاح استادان دانشگاه که بدون هیچ زحمتی و با استثمار دانشجویان به چاپ می‌رسانند و از امتیازات آن استفاده می‌کنند. بیش‌ازپیش به این نتیجه رسیده‌ام که کار و فعالیت علمی باید همراه با تعهدی به خویشتن و دیگران باشد.

پی‌نوشت: استاد محمدعلی موحد متولد سال ۱۳۰۲ در تبریز است. خدایا به سلامت دارش!

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

علامه اقبال لاهوری می‌سراید: «دل به محبوب حجازی بسته‌ایم / زین جهت با یکدگر پیوسته‌ایم». در حقیقت، در آشوب‌ها و نابسامانی‌های قرن بیست‌ویکم نیز همچنان وجود آن مرد بزرگ حجازی است که می‌تواند همبستگی و پیوستگی در جهان اسلام را حفظ کند و گسترش دهد.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

جامعه‌پذیری دانشگاهی در ایران اساساً محافظه‌کارانه و محدودکننده است. به همین دلیل یک پژوهشگر و علم‌آموز می‌بایست همواره فاصله‌‌اش را تا حدی با دانشگاه حفظ کند و غرق فضای آکادمیک نشود. تعاملات و روابط دانشجویان و استادان، ارزش‌ها و هنجارهای مسلط دانشگاهی و نحوهٔ امتیازات دانشگاهی، همگی انسان دانشگاهی را به سمت هم‌رنگی و عدم خلاقیت و خوی و منشی سازمانی و میان‌مایه سوق می‌دهند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

آرامش دوستدار امروز درگذشت. با وجود این‌که، اساساً با رویکردش نسبت به تحلیل تاریخ و فرهنگ ایران موافق نیستم، اما برای او به‌عنوان یک اندیشمند احترام قائلم. یادش گرامی!

کتاب «ایدئولوژی ایرانی: در نقد آرامش دوستدار» نوشتۀ محمدرضا نیکفر یک اثر ارزشمند و دقیق در نقد نظریه‌های آرامش دوستدار است که پیشنهاد می‌کنم آن را بخوانید. دکتر نیکفر در این کتاب نقد مستدل و پرمایه‌ای ارائه کرده که فراتر از عنوان کتاب نیز حاوی نکاتی خواندنی و سودمند در باب مطالعه تاریخ ایران است. کتاب امسال منتشر شده و فایل پی‌دی‌اف آن به رایگان در دسترس عموم قرار گرفته است.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

♦️ کانال «پژوهش کیفی» دربارهٔ روش‌شناسی کیفی است و مطالب مرتبط با پژوهش‌های کیفی در آن به اشتراک گذاشته می‌شود. این کانال چند هدف را پی‌گیری می‌کند:

▪️معرفی کتاب‌ها و مقالات روش‌ تحقیق کیفی به زبان فارسی
▪️بارگذاری نسخهٔ پی‌دی‌اف کتاب‌ها و مقالات روش تحقیق کیفی به زبان انگلیسی
▪️پاسخ به پرسش‌های اعضای کانال پیرامون پژوهش‌های کیفی و به‌اشتراک‌گذاشتن پرسش و پاسخ‌ها در کانال
▪️اطلاع‌رسانی دربارهٔ همایش‌ها و کنفرانس‌های معتبر ملی و بین‌المللی علوم اجتماعی
▪️ارائه نکته‌هایی در حوزهٔ روش پژوهش کیفی

🔴 پژوهش کیفی @Qualitative_Methodology

روشنفکری رادیکال، در انواع مختلف‌اش، اساساً کُنشی تعصب‌آمیز است. زیرا صورت و بیرون‌اش تندخو است و محتوا و درون‌اش فاقد مدارا‌. یک روشنفکر رادیکال نیز می‌تواند متعصب‌تر از یک فرد خشک‌مغز عمل کند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

🔴 فراخوان مجلهٔ رسانه فرهنگ با موضوع «ایرانی‌ها و افغانستانی‌ها: تعاملات و ارتباطات در شبکه‌های اجتماعی»

🟢 ارسال یادداشت به آدرس زیر:
@masoudzmp

🔸 قالب نوشته‌ها:
▪️یادداشت‌های تحلیلی (حداکثر ۲۵۰۰ واژه)
▪️معرفی یا نقد کتاب و مقاله و رساله (۵۰۰ تا ۱۵۰۰ واژه)
▪️تجربه‌های روزمرهٔ افغانستانی‌ها و ایرانی‌ها در شبکه‌های اجتماعی نسبت به یکدیگر (۳۰۰ تا ۱۵۰۰ واژه)

🔸 محورهای اصلی:
▪️تعاملات و ارتباطات شهروندان افغانستان و ایران در شبکه‌های اجتماعی
▪️نگرش‌ها و تأثیرپذیری متقابل ایرانی‌ها و افغانستانی‌ها در شبکه‌های اجتماعی
▪️چالش‌ها و تغییرات زبان فارسی در افغانستان با توجه به تأثیر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی

مجله رسانه فرهنگ
@resanefarhang

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

در سیزدهمین کنفرانس علوم اجتماعی در کشور اسلوونی که به صورت آنلاین برگزار می‌شود مقاله‌ام را ارائه خواهم کرد. این کنفرانس با همکاری شبکه جامعه‌شناسان جوان انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی در روزهای ۱۱ تا ۱۳ نوامبر ۲۰۲۱ برگزار می‌شود.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

در سیزدهمین کنفرانس علوم اجتماعی در کشور اسلوونی که به صورت آنلاین برگزار می‌شود. این کنفرانس با همکاری شبکه جامعه‌شناسان جوان انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی در روزهای ۱۱ تا ۱۳ نوامبر ۲۰۲۱ برگزار می‌شود. اگرچه ارائه به صورت انگلیسی است ولی چکیدۀ فارسی آن را نیز این‌جا برای دوستان به اشتراک می‌گذارم:

▪️«دیجیتالیزه‌شدن آموزش در ایران: روایتی از فضای دانشگاهی پس از شیوع کووید-۱۹»
✍️مسعود زمانی مقدم

پاندمی کرونا در ایران، مانند دیگر نقاط جهان، محیط آموزشی و دانشگاهی را تحت تأثیر خود قرار داده است. کلاس‌های آموزشی و دانشگاهی حضوری منحل شده‌اند و کلاس‌های آنلاین به سرعت گسترش یافته‌اند. در ماه‌های ابتدایی پاندمی کرونا، ایران در زمینۀ برگزاری کلاس‌های آموزشی آنلاین با دشواری‌ها و موانعی از جمله فقدان زیرساخت‌های فنی لازم، و مهارت و شناخت ناکافی دانشگاهیان در استفاده از آموزش آنلاین مواجه بود. با وجود این، ضرورت دیجیتالیزه‌شدن آموزش موجب شد که فضای آموزشی و دانشگاهی ایران به اجبار با آموزش آنلاین سازگار شود. هدف‌ این مقاله ارزیابی آموزش آنلاین در تجربه‌های دانشگاهی در ایران است. از این‌رو، من به‌عنوان یک فرد دانشگاهی تجربه‌هایم در زمینۀ آموزش و یادگیری آنلاین در ایران را با رویکرد روایت‌پژوهشی و از طریق بازاندیشی در روایت شخصی‌ام مطالعه کردم. تجزیه‌وتحلیل روایت به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که دیجیتالیزه‌شدن آموزش و فعالیت دانشگاهی فرصتی برای دسترسی آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر دانشجویان و پژوهشگران و دانشگاهیان برای آموزش و یادگیری فراهم می‌کند. دیجیتالیزه‌شدن فضای آموزشی و دانشگاهی موجب کاهش الیگارشی آن دسته از استادان دانشگاهی که بر فضای آکادمیک سلطه دارند می‌شوند و فضا را برای فعالیت حاشیه‌نشینان دانشگاهی، چه برای آموزش‌دادن و چرا برای آموزش‌گرفتن سهل‌تر می‌کند. برگزاری کلاس‌ها و دوره‌ها و کارگاه‌های آنلاین در دانشگاه و خارج از آن برای حاشیه‌نشینان دانشگاهی تا پیش از گسترده‌شدن فضای آموزش آنلاین در ایران ناممکن بود. می‌توان نتیجه گرفت که رشد دیجیتالیزه‌شدن آموزش در یک سال اخیر در ایران بستر را برای دموکراتیک‌شدن آموزش فراهم کرده است.

@masoudzamanimoghadam

امروز ده‌ها صفحهٔ دست‌نویس و چندین صفحهٔ تایپ‌شده از مطالبی که بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۹ نوشته بودم را یافتم. تقریباً هرچه در آن زمان به ذهن‌ام آمده را بر کاغذ ثبت کردم؛ ایده‌های داستانی که به فکرم می‌رسید، نکته‌برداری از کتاب‌هایی که خوانده بودم، شرح زندگی و اندیشه فیلسوفان و نویسندگانی که دوست می‌داشتم، خاطرات جالب دوران دانشجویی و سربازی‌ام، نقد و نظری که نسبت به جامعه داشتم، رویاهایی که می‌دیدم، و حتی داستان‌های کوتاه و فیلم‌نامه‌ها و نمایش‌نامه‌هایی که نوشتم اما هیچ‌گاه منتشرشان نکردم.

پی‌نوشت: «نوشتن» برای من همواره بهترین راه تمرین ذهنی بوده است، فارغ از محتوای نوشته‌ها.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam