معرفی و نقد کتاب «صدایی که شنیده نشد». مسعود زمانی مقدم. دوفصلنامۀ مسائل اجتماعی ایران، سال ۱۱، شمارۀ ۲، ۱۳۹۹، صص ۳۶۷-۳۷۵.
https://jspi.khu.ac.ir/article-1-3345-fa.pdf

@masoudzamanimoghadam

گفته می‌شود: «هر کتابی ارزش یک بار خواندن را دارد». ولی به نظرم چنین گفته‌ای نادرست است؛ مطمئناً برای هر یک از ما، خواندن هر کتابی لازم و سودمند نیست. در واقع، آنچه در این رابطه مهم است آگاهانه انتخاب کردن کتاب برای مطالعه است؛ اینکه به مرحله‌ای برسیم که بتوانیم کتاب‌ها را به‌طور هدف‌مند انتخاب کرده و مطالعه کنیم. قرار نیست وقتمان را صرف هر کتابی بکنیم، آن‌هم بدون نتیجه‌ای کافی و مفید. حتی اگر همهٔ کتاب‌ها ارزش خاص خود را داشته باشند، باز هم ارزش آن‌ها به نگرش مخاطبان آن نیز بستگی دارد. پس بهتر است بدون هدف و آگاهی لازم سراغ هر کتابی نرویم، که عمر ما کم است و کتاب‌های خوب و ارزشمند برای ما بسیار.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

▪️دربارهٔ انتخاب رشته و مصاحبهٔ دکتری علوم اجتماعی

دوستی از من دربارهٔ انتخاب رشتهٔ آزمون دکتری علوم اجتماعی و نحوهٔ مصاحبه‌ها پرسیده است. از آنجا که در چند سال اخیر خیلی‌ها از من در این مورد درخواست راهنمایی کرده‌اند، چند نکته را بر اساس تجربه‌ام ذکر می‌کنم:

- در انتخاب رشته/دانشگاه، اولویت را به گرایش مورد علاقه‌تان بدهید و نه صرفاً به دانشگاه.

- دانشگاهی سطح پایین‌تر از انتظارتان را هم برای اطمینان در فهرست دانشگاه‌های انتخابی برای مصاحبه قرار بدهید.

- مصاحبه در هر دانشگاه بر مبنای سلیقه و هدف هر گروه متفاوت است، اما معمولاً سوالات پیرامون پایان‌نامه ارشد، سطح زبان انگلیسی، نظریه‌ها و روش تحقیق و نیز برنامهٔ پژوهشی شما در آینده مطرح می‌شوند. از این‌رو، حتماً پیش از مصاحبه، نگاهی به پایان‌نامه‌ خود بیندازید. دربارهٔ برنامه و ایده‌های پژوهشی خود در مقطع دکتری بیاندیشید. با توجه به گرایش انتخابی، مسائل مهم مرتبط در ایران و به‌ویژه شهر خودتان را در نظر داشته باشید.

- سطح زبان انگلیسی شما را معمولاً با خواندن چند خط از یک کتاب تخصصی یا با درخواست توضیحی کوتاه از پایان‌نامه‌تان به زبان انگلیسی می‌سنجند. پرسش‌ها در زمینهٔ نظریه‌ها نیز بیشتر به نظریه‌های معاصر اختصاص دارد. اگرچه ممکن است سوالات نظری و روشی را با توجه به پایان‌نامه‌تان بپرسند. در مورد روش تحقیق نمی‌توان منبع خاصی را برای مصاحبه ذکر کرد (برخی از منابعی که برای کنکور خوانده‌اید را مرور کنید)، مهم سطح فهم شما از نظریه‌ها و روش تحقیق کمی و کیفی است. سعی کنید مفاهیم نظری و روش‌های تحقیق کمی و کیفی را بفهمید نه اینکه حفظ کنید.

در آخر اینکه، مصاحبه‌ها بسیار نسبی‌اند و تا حدی سلیقه‌ای. از این‌رو، خیلی مضطرب نباشید؛ اگر رتبه و رزومه کافی داشته باشید و در مصاحبه هم جلب توجه کنید به احتمال زیاد قبول خواهید شد، البته به‌علاوهٔ چاشنی شانس و اقبال!

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

سعدی را باید خواند و از او آموخت. او نه مانند مولانا در آسمان سیر می‌کند و نه مانند حافظ مبهم سخن می‌گوید. او اندیشمندی جهان‌دیده است که معمولاً جای پای اندیشه‌اش در زمین است و دیدگاه و بیان‌اش روشن است.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

امروز روز جهانی کتاب است. اینکه سطح مطالعه در میان عموم مردم بالا نیست، خیلی تأسف‌بار نیست. زیرا عدهٔ کمی از انسان‌ها واقعاً در پیِ فهم و آگاهی و شناختی فراتر از آنچه برای زیست روزمره‌شان لازم دارند هستند. اما این تأسف‌بار است که سطح مطالعه در میان دانشگاهیان پایین باشد. یک انسان دانشگاهی قاعدتاً و ضرورتاً می‌بایست بسیار کتاب بخواند، به‌ویژه اگر در فضای علوم انسانی و اجتماعی باشد. با وجود این، فضای نامناسب دانشگاهی ما ترغیب‌کنندهٔ کتاب‌خوانی نیست؛ می‌توان در این فضا بدون مطالعه هم پیشرفت دانشگاهی کرد، در مقام استادی و دانشجویی. اگرچه استاد و دانشجو بدون مطالعهٔ کافی فقط نام استاد و دانشجو را یدک می‌کشند، بدون اینکه بینشی به دست آورده باشند یا حداقل در جست‌وجوی آن باشند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

چند روز پیش بود که فیلم مستند «معلم اختاپوس من» را دیدم و لذت بردم. امروز متوجه شدم در جشنوارهٔ فیلم اسکار ۲۰۲۱، برندهٔ جایزهٔ بهترین فیلم مستند شده است. این فیلم بسیار خلاقانه، جذاب و آموزنده است و فراز و نشیب‌های زندگی یک اختاپوس را تا لحظهٔ مرگ به تصویر می‌کشد. زندگی این اختاپوسِ تنها در اقیانوس پیچیده‌تر و هوشمندانه‌تر است از آنچه ما دربارهٔ آن‌ها می‌پنداریم. رابطهٔ عاطفی سازندهٔ فیلم که هم در فیلم حضور دارد و هم راوی آن است نیز با اختاپوس بسیار خاص و جالب است.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

برای آگاهی از میزان فهم خودمان، مدرک تحصیلی را نباید معیار و ملاک بدانیم. که اگر چنین کنیم، در مسیر فهمیدن و شناختن عقب‌تر می‌افتیم. همین که انسان در پی فهم و مطالعه برآید و پیش برود، بیشتر میزان فهم خودش را در می‌یابد.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

اگرچه عواطف و احساسات و تخیلات می‌توانند برانگیزانندهٔ پژوهشگر و کار علمی‌اش باشند، اما در فرآیند پژوهش می‌بایست کنترل شوند تا عینیت پژوهش و واقع‌گرایی پژوهشگر از دست نرود. ماکس وبر در نامه‌ای به همسرش در سال ۱۸۹۳ می‌نویسد: «ما نباید تسلیم هوس‌ها و تخیلات مبهم و عارفانه شویم زیرا وقتی احساس در تو اوج می‌گیرد باید آن را رام کنی تا بتوانی از هشیاری‌ات پیروی کنی».

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

موفقیت کارگران هفت‌تپه از دو جنبه امیدوار‌کننده است: نخست، وجود اراده و تلاش صنفی در جهت احقاق حقوق گروهی، علی‌رغم تمام دشواری‌ها؛ دوم، وجود امکان پیگیری مطالبات و اعتراضات مدنی، علی‌رغم ساختارهای نامنعطف.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

دختران نوجوانی که زندگی را دوست می‌داشتند قربانی جهل و خشونت کسانی شدند که زندگی را نفی می‌کنند. تأسف‌بار و تلخ است. افسوس!
تسلیت به جامعۀ افغانستان

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

یکی از شبکه‌های فارسی‌زبان خبر مرگ سگ خانوادگی باراک اوباما را پوشش داده است و تنها در یک روز این خبر بیش از ۱۲۵ هزار لایک خورده است. در عصر کنونی، رسانه‌ها اهمیت وقایع و مسائل را برای عموم مردم تعیین می‌کنند. رسانه‌هایی که خود ابزاری در دست قدرت‌ها هستند. در حال حاضر یازده درصد جمعیت جهان (حدود ۹۰۰ میلیون انسان) سوء تغذیهٔ شدید دارند که تعداد فراوانی از آن‌ها بر اثر گرسنگی یا می‌میرند یا در خطر جدی مرگ قرار دارند. با وجود این، خبر آن در رسانه‌ها بازتاب لازم را ندارد.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

از حکیم فردوسی بیاموزیم!

بیاموز و بشنو ز هر دانشی
بیابی ز هر دانشی رامشی

میاسای از آموختن یک زمان
ز دانش میفکن دل اندر گمان

#روز_بزرگداشت_فردوسی

یکی از مهم‌ترین درس‌هایی که هر مشتاقِ علم و دانش می‌تواند از سقراط بیاموزد، شور و شوقی است که او در اندیشه‌ورزی، علی‌رغم همهٔ تنفرها و کوته‌فکری‌های موجود، داشته است. امری که همراه است با بردباری سقراط‌وار در کسب دانش و ترویج آن.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

در علوم انسانی-اجتماعی، «نوشتن» کُنشی لازم برای هویت‌یابی علمی و حرفه‌ای آکادمیک است و موجب فهم و تأمل بیشتر نویسنده و خودبازاندیشی در دیدگاه‌های او می‌شود. اگرچه «نوشتن» نیز شور و شجاعت و بینش و مطالعه و تمرین پیوسته می‌طلبد. با سکوتِ ننوشتن می‌توان انسان دانشگاهی بود، اما انسان دانشگاهیِ بدون هویت علمی.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

عمدتاً خشونت خانگی/خانوادگی را مرتبط با خشونت علیه زنان می‌دانند. در حالی‌که بخش مهمی از خشونت‌‌هایی که در فضای خانه رخ می‌دهند مربوط به خشونت والدین علیه فرزندان است. از بی‌توجهی به فرزندان گرفته تا آزارهای روانی و جنسی و جسمی و حتی کشتن آن‌ها. بسیاری از پژوهش‌ها به ابعاد مختلف خشونت علیه فرزندان پرداخته‌اند؛ فراوانی و گوناگونی این خشونت‌ها بسیار بیشتر از آنچه است که عموم مردم می‌پندارند. به والدین پیشنهاد می‌کنم پژوهش‌های علمی در این زمینه را بخوانند تا نسبت به این خشونت‌ها آگاه‌تر شده و بهتر بتوانند با فرزندان خود تعامل داشته باشند و به رشد طبیعی آن‌ها صدمه‌ای وارد نکنند. همچنین، آگاهی از خشونت علیه فرزندان از این نظر مهم است که موجب می‌شود بفهمیم بسیاری از شیوه‌ها و باورهای سنتی دربارۀ کودک‌پروری را باید دور انداخت، چون عملاً مصادیقی از خشونت علیه فرزندان‌ هستند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

کسی که در سال یک مطلب کوتاه هم نمی‌نویسد (یا بهتر است بگویم نمی‌تواند بنویسد)، با اعتراض و خرده‌گیری به نوشتنِ دیگران، در واقع، ناتوانی و ضعف خودش را در نوشتن نشان می‌دهد. اگر کسی اهل نوشتن هم نباشد می‌تواند دربارۀ نوشته‌های دیگران نظر بدهد و یا حتی آن‌ها نپذیرد، اما زیر سؤال بردن دیگری به دلیل اینکه می‌نویسد، دیگر نقد و نظر نیست، بلکه نوعی اعتراف ناخودآگاه به کمبود خود و حسادت به دیگری‌ای است که می‌تواند بنویسد. دستی که به قلم نمی‌رود، همان بهتر که سکوت کند تا با تحقیر قلم دیگری، خود را تحقیر نکند.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

▪️«توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در ایران: مروری نظام‌مند»

مسعود زمانی مقدم و سیدعلیرضا افشانی. فصلنامۀ رفاه اجتماعی. بهار ۱۴۰۰، سال بیست‌ویکم، شماره ۸۰، صفحات ۴۵-۸۰.

چکیده
تعداد زنان سرپرست خانوار به‌واسطۀ تغییرات اجتماعی و جمعیتی گستردۀ جامعه ایران در سال‌های اخیر افزایش یافته است. در عین حال، اکثر این زنان بخشی از اقشار آسیب‌پذیر جامعه محسوب می‌شوند و از این‌رو است که مبحث توانمندسازیِ آن‌ها اهمیت یافته و مطرح می‌شود. روش مورد استفاده در این پژوهش مرور نظام‌مند است. جامعۀ آماری تحقیق شامل مقالات علمی منتشرشده‌ای بود که به موضوع «توانمندسازی زنان سرپرست خانوار» پرداخته‌اند. مقاله‌های مرتبط در پایگاه‌های علمی ایرانی و به زبان فارسی جستجو شدند. بر اساس معیارهای ورود و خروج، مرتبط‌ترین مقالات با اهداف مطالعه (۳۲ مقاله) انتخاب شدند. پس از بررسی کیفیت و اعتبار علمی مقالات منتخب، برای دستیابی به داده‌های مقالات، کاربرگ‌های استخراج داده‌ها در قالب ۸ شاخص طراحی و تنظیم شد و بر مبنای کدگذاری و حاشیه‌نویسی‌های انجام‌شده هر یک از کاربرگ‌ها توسط دو محقق/کدگذار تکمیل شد. شاخص‌های مورد بررسی در کاربرگ‌ها عبارت‌ بودند از: بازۀ زمانی، توزیع جغرافیایی، زمینۀ پژوهشی مقالات، رویکرد نظری، نوع پوشش حمایتی، روش پژوهش، عوامل و راهکارهای توانمندسازی. نهایتاً، پس از بررسی و مقایسه دقیق کاربرگ‌های مختص به هر یک از مقالات، داده‌های به‌دست‌آمده تجمیع و توصیف و تحلیل شده و بر مبنای آن‌ها به هدف مطالعه پرداخته شد. در مقالات مرتبط با توانمندسازی زنان سرپرست خانوار متغیرها و عوامل متفاوتی مورد توجه و بررسی قرار گرفته‌اند. در مقاله حاضر، علاوه بر عوامل زمینه‌ای (سن، تحصیلات، بُعد خانوار، مدت سرپرستی، وضعیت تأهل)، عوامل برجسته و مهم بررسی‌شده در سه گروه (اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، فردی-روانشناختی) دسته‌بندی و خلاصه شده‌اند. راهکارها و پیشنهادات مهم مقالات مورد مطالعه نیز در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و مشاوره‌ای تقسیم‌بندی و ارائه شده‌اند. مرور نظام‌مند مقالات پیشین نشان می‌دهد که لازمۀ پژوهش در باب توانمندی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار توجه به ابعاد مختلف فرآیند توانمندسازی است. می‌توان مدلی مفهومی را پیشنهاد کرد که در آن فرآیند توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به گونه‌ای چرخه‌ای و چندبُعدی و میان‌رشته‌ای بررسی و مطالعه شود. پیشنهاد این مدل مفهومی تلاشی است در به‌کارگیری يک ديدگاه کل‌نگر و يکپارچه در بررسی توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در ایران.

📎 فایل کامل مقاله را می‌توانید در لینک زیر دانلود کنید:
https://refahj.uswr.ac.ir/article-1-3465-fa.html

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

خشمگینی، بدبینی، تندزبانی، تلخ‌زبانی و رُک‌گویی از چاشنی‌های لازم برای یک جامعه‌شناس‌اند در نگاه و تحلیل و پژوهش اجتماعی‌اش. البته مقدار این چاشنی‌ها باید مناسب باشد؛ کمی‌اش به بی‌تفاوتی جامعه‌شناس نسبت به جامعه، و زیادی‌اش به انزوای او از جامعه می‌انجامد.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

فرآیند پژوهش اجتماعی، در وهلۀ نخست، فرآیندی آموزنده برای خود پژوهشگر است. او از غوطه‌وری در فضای پژوهش و از زیست‌جهان و تجربه‌های مشارکت‌کنندگان در پژوهش‌اش می‌آموزد. پژوهشگر در فرآیند پژوهش است که یاد می‌گیرد جهان اجتماعیِ مورد مطالعه‌اش پیچیده‌تر از پیش‌فرض‌های اوست و فهم‌اش از آن همواره ناتمام و تکمیل‌نشده باقی می‌ماند. آموختن و یادگیری بخشی از لذت پژوهش اجتماعی برای پژوهشگری است که همواره یک گام از جهان اجتماعیِ مورد مطالعه‌اش جلوتر است، و در عین حال، یک گام نیز عقب‌تر از آن است.

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam

یکی از زنان سرپرست خانواری که در پژوهش‌ام با او مصاحبه کرده بودم می‌گفت که پس از سیلاب بهار ۱۳۹۸ در لرستان، وقتی هلال احمر بسته‌های غذایی بین سیل‌زده‌ها پخش می‌کرده، او در حالی که سیل‌زده نبوده رفته و یک بسته غذایی گرفته. اینجا این سوال مطرح می‌شود که آیا کار این زن غیر اخلاقی بوده است؟ نمی‌توان به‌سادگی پاسخ داد. قضاوت‌های اخلاقی وابسته به شرایط و وضعیت‌اند. ژان والژان در رُمان بینوایانِ ویکتور هوگو از سر ناچاری یک قرص نان می‌دزدد. آیا می‌توان به‌راحتی عمل او غیر اخلاقی دانست؟ آیا اساساً اخلاق در وضعیت‌های دشوار بی‌معنا نمی‌شود؟

مسعود زمانی مقدم
@masoudzamanimoghadam