❌ شایعه کودک بندرعباسی که سوار بر یک تکه یونولیت به آب‌های امارات رسید

🔹یک شایعه قدیمی درباره کودکی بندرعباسی که سوار بر یک تکه یونولیت به آب‌های امارات رسیده، دوباره در شبکه‌های اجتماعی ایران وایرال شده و صفحه پرویز پرستویی در اینستاگرام نیز آن را بازنشر کرده است.

🔹در این داستان ادعا می‌شود کودک پس از چند روز توسط گارد ساحلی امارات پیدا شده و به خانواده‌اش بازگردانده شد.

🔹این ادعا صحت ندارد. رسانه‌های محلی این خبر را در همان سال ۹۵ که اولین بار منتشر شد، به نقل از نیروی دریایی استان هرمزگان تکذیب کردند.

🔹علاوه بر این، عکس‌های همراه این داستان، ساختگی هستند و تصویر جدیدتر آن نیز با الهام از عکس ساختگی قبلی، با هوش مصنوعی ساخته شده است.

🔹وقوع چنین رویدادی از نظر فیزیکی و زیستی نیز غیرممکن است.

🔹یک کودک نمی‌تواند مسافت بیش از ۱۲۰ کیلومتری را روی یونولیتی شکننده و غیرقابل کنترل، بدون آب و غذا و در گرمای شدید دریا برای چند روز طی کند و زنده بماند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 از وضعیت هشدار «بسیار خطرناک» تابش فرابنفش در تهران چه می‌دانیم؟

🔹روز ۳۰ تیر ۱۴۰۴، اداره کل هواشناسی تهران هشدار افزایش شدید اشعه فرابنفش را صادر و وضعیت هشدار زرد اعلام کرد.

🔹شاخص فرابنفش در برخی ساعات به عدد ۱۱ رسید که «فوق‌العاده خطرناک» محسوب می‌شود و بالاترین حد ثبت‌شده است.

🔹اوج تابش فرابنفش بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر است و در این بازه زمانی توصیه شده که از حضور مستقیم در فضای باز خودداری شود.

🔹تهران به دلایل متعددی مستعد شاخص‌های بالای UV است: زاویه عمودی‌تر تابش خورشید در تابستان، ارتفاع بالاتر از سطح دریا، آب‌وهوای خشک و آسمان عمدتا صاف، همگی باعث عبور بیشتر اشعه فرابنفش به سطح زمین می‌شوند.

🔹در شرایط شاخص بالا، اقدامات محافظتی جدی اتخاذ شود: خودداری از قرار گرفتن در آفتاب در ساعات اوج، استفاده از لباس‌های آستین‌بلند، کلاه لبه‌دار و عینک آفتابی دارای فیلتر UV400، و همچنین کرم‌های ضدآفتاب با SPF ۳۰ یا بیشتر که باید هر ۱/۵ تا ۲ ساعت تمدید شوند.

🔹استفاده از اپلیکیشن‌های هواشناسی برای اطلاع لحظه‌ای از شاخص فرابنفش نیز یکی از ابزارهای ضروری مدیریت رفتار روزانه در برابر خطرات این تابش است.

🔹کودکان، سالمندان، بیماران مزمن و افراد با پوست روشن یا دارای سابقه بیماری‌های پوستی در برابر تابش شدید فرابنفش آسیب‌پذیرتر هستند.

🔹بی‌توجهی به هشدارهای UV می‌تواند منجر به آسیب‌های فوری مانند سوختگی و التهاب شود و در بلندمدت به بیماری‌هایی نظیر سرطان پوست بینجامد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 آیا پرتاب زیرمداری «قاصد»، تست موشک بالستیک قاره‌پیمای سپاه بود؟

🔹نیروی هوافضای سپاه روز ۳۰ تیر ۱۴۰۴ یک پرتاب آزمایشی زیرمداری با ماهواره‌بر «قاصد» انجام داد. این پرتاب به‌ادعای سازمان فضایی ایران، برای آزمودن «فناوری‌های جدید فضایی» انجام شد.

🔹کاربرانی نزدیک به جمهوری اسلامی ایران، این پرتاب را «آزمایش موشک بالستیک قاره‌پیما» دانستند؛ ادعایی که به‌دلیل ویژگی‌های فنی موشک قاصد، رد یا تایید صریح آن پیچیده است.

🔹شواهد ارائه‌شده به طور قاطع نشان می‌دهد که برنامه ماهواره‌بر قاصد دارای کاربردهای نظامی چندوجهی است.

🔹این برنامه از نظر کنترل (به دست نیروی هوافضای سپاه)، از نظر طراحی (مشتق‌شده از موشک قدر)، از نظر محموله (ماهواره‌های شناسایی نظامی)، از نظر کاربرد فوری (تقویت نیروهای متعارف) و از نظر پتانسیل راهبردی بلندمدت (توسعه موشک‌های قاره‌پیما) کاملاً نظامی است.

🔹روایت «صلح‌آمیز» بودن، پوششی برای یک تلاش نظامی پیچیده است. هر پرتاب آزمایشی، چه مداری و چه زیرمداری، بخشی از این تلاش نظامی محسوب می‌شود که هدف آن ارزیابی و بهبود فناوری‌های با کاربرد مستقیم نظامی است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست عراقچی درباره اینکه کشتن ترامپ هیچوقت موضع رسمی ایران نبود

🔹عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در مصاحبه‌ای با فاکس‌نیوز ادعا کرده کشتن دونالد ترامپ هیچ‌گاه موضع رسمی ایران نبوده و تنها اظهاراتی از سوی افراد تندرو بوده است.

🔹این ادعا نادرست است. مقامات رسمی ایران از جمله آیت‌الله خامنه‌ای، حسین سلامی فرمانده پیشین کل سپاه، اسماعیل قاآنی فرمانده نیروی قدس سپاه و ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور پیشین و مقامات رسمی دیگری بارها به اشکال مختلف بر قصاص و «انتقام سخت» از عاملان و آمران ترور قاسم سلیمانی، از جمله ترامپ، تأکید کرده‌اند.

🔹همچنین، فتواهایی از سوی مکارم شیرازی و نوری همدانی منتشر شده که در آن ترامپ و مقامات اسرائیل «محارب» خوانده شده‌اند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این اظهارات عراقچی نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای اغراق‌شده درباره مصرف کولرهای آبی

🔹حجت میان‌آبادی، پژوهشگر دیپلماسی آب، بر اساس محاسباتی گفته که هر کولر‌ آبی روزی ۷۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند و نیمی از آب شرب کشور مربوط به کولر‌های آبی است.

🔹این ادعا، اغراق‌شده است و بررسی‌های دقیق فکت‌نامه نشان می‌دهد این محاسبات ایرادهایی دارد و در بعضی قسمت‌ها مبهم و متناقض است.

🔹مثلا یک جا در محاسبات فرض شده هر کولر به طور متوسط روزانه ۱۶ تا ۲۳ ساعت کار می‌کنند، یک جای دیگر فرض شده به طور متوسط ۱۰ ساعت کار می‌کند.

🔹در جایی دیگر گفته شده کولرهای آبی ۷۰۰ لیتر در روز مصرف می‌کنند، در حالی که کل سرانه مصرف آب در هر واحد خانگی ۴۷۸ لیتر به ازای هر واحد است.

🔹سال‌هاست در رسانه‌ها به نقل از افراد گوناگون اعداد و ارقام متنوعی از ۲۰۰ تا ۴۵۰ لیتر به عنوان میانگین مصرف کولرهای آبی مطرح می‌شود.

🔹با توجه به شواهد موجود، می‌توان با اطمینان گفت آمار مصرف ۷۰۰ لیتری کولرهای آبی در روز اغراق‌شده و نادرست است و فکت‌نامه به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره حرکت ۱۰۰۰ کشتی از طرف پنجاه ملیت برای شکستن محاصره غزه

🔹یک پست اینستاگرامی ادعا کرده که هزار کشتی از ۵۰ ملیت مختلف از مالزی به سمت غزه در حرکتند تا محاصره را بشکنند.

🔹همراه این ادعا، ویدیوی کاروانی از زنان و مردان و کودکان با پرچم فلسطین با عنوان «قافله الصمود» منتشر شده و گفته این گروه به سمت غزه در حرکتند.

🔹این روزها خبری از حرکت ۱۰۰۰ کشتی به سمت غزه با هدف شکستن محاصره آن منتشر نشده است.

🔹پیش از این (۲۳ خرداد ۱۴۰۴) شورای مشورتی سازمان‌های اسلامی مالزی (MAPIM) فراخوانی برای جمع‌آوری ۱۰۰۰ کشتی به منظور شکستن محاصره غزه صادر کرد.

🔹بعد از آن تاریخ، هیچ به‌روزرسانی‌ای در مورد پیشرفت این کمپین منتشر نشده و هنوز تاریخ دقیقی برای حرکت این ناوگان احتمالی اعلام نشده است.

🔹این روزها تنها یک قایق امدادی غیرنظامی به نام «حنظله» از ائتلاف ناوگان آزادی (FFC) در ۲۹ تیر ۱۴۰۴ از گالیپولی ایتالیا به سمت غزه حرکت کرده است.

🔹ویدیوی منتشرشده در این پست نیز مربوط به «قافله الصمود» یا کاروان پایداری است که یک کاروان زمینی بشردوستانه از تونس بود.

🔹این کاروان در ۱۹ خرداد ۱۴۰۴ با حدود ۱۵۰۰ نفر و ۲۰ اتوبوس و ۳۵۰ خودرو از تونس حرکت کرد، اما هشت روز بعد از آغاز حرکت (یعنی ۲۷ خرداد ۱۴۰۴) در لیبی متوقف شد، برخی از اعضای آن بازداشت شدند و در نهایت به تونس برگشتند.

🔹بنابراین خبر حرکت ۱۰۰۰ کشتی به سمت غزه برای شکستن محاصره این شهر صحت ندارد و ویدیوی منتشرشده هم مربوط به یک رویداد قدیمی است که بی‌نتیجه ماند.

🔹به همین خاطر فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 مساله آب؛ مرور فکت‌چک‌های مربوط به خشکسالی در گذر سال‌ها

🔹مساله آب، کم‌آبی و خشکسالی در ایران، بارها در سال‌های گذشته موضوع داغ رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شده، اما وضعیت به مرور بدتر شده است؛ تا جایی که این روزها گزارش‌هایی از قطع گسترده آب در مناطق مختلف کشور منتشر می‌شود.

🔹همزمان، مسئولان جمهوری اسلامی و رسانه‌های نزدیک به حکومت، بارها ادعاهای نادرستی درباره مساله آب مطرح کرده‌اند که در فکت‌نامه آنها را بررسی کردیم.

🔹آبان ۱۳۹۹ رضا اردکانیان وزیر وقت نیرو مدعی شد که «۱۰۰ درصد جمعیت شهری و ۸۲ درصد جمعیت روستایی ایران از آب آشامیدنی سالم و پایدار برخوردار است»؛ آماری که با واقعیت فاصله داشت و از ما نشان «نادرست» گرفت.

🔹سه ماه بعد، حسن روحانی رئیس‌جمهور وقت نیز ادعای مشابهی را مطرح کرد و مدعی شد که دولتش «آب آشامیدنی سالم برای روستاییان را ۱۰ برابر کرده است». به این ادعا نیز نشان «نادرست» دادیم.

🔹آذر سال بعد، در شبکه افق صداوسیما ادعا شد که «با ۱۰ راکتور هسته‌ای SMR می‌توان مشکل آب هفت استان را حل کرد». به دلیل فاصله معنادار این ادعا از واقعیت، نشان «شاخ‌دار» نصیب آن شد.

🔹دی‌ماه ۱۴۰۱ حسین طائب مشاور فرمانده کل سپاه، ادعا کرد که «دولت روی آب ژرف سرمایه‌گذاری کرده و تا دو ماه دیگر از بحران آبی عبور خواهیم کرد»؛ خبری که از سال ۱۳۹۳ مقام‌های مختلفی آن را اعلام کرده بودند، پشتوانه علمی ندارد و پر از ابهام و ادعاهای «نادرست» است.

🔹یکی از مشهورترین ادعاها را عباسعلی نوبخت، معاون وزیر کشاورزی دولت سیزدهم و رئیس وقت سازمان آبخیزداری کشور مطرح کرد و گفت: «برای دو میلیارد نفر هم می‌توانیم آب تامین کنیم». این ادعا بر پایه شرایطی «فرضی» و «غیرممکن» بود و نشانی بهتر از «شاخ‌دار» دریافت نکرد.

🔹در سال ۱۴۰۲ بعد از سفر ابراهیم رئیسی به سیستان و بلوچستان، مناقشه آبی ایران و افغانستان بالا گرفت و حتی منجر به درگیری‌های مرزی شد. همان زمان در مقاله‌ای درباره اختلافات دو کشور بر سر هیرمند توضیح دادیم؛ اختلافی که دست‌کم ۱۷۰ سال قدمت دارد.

🔹اواخر سال ۱۴۰۲ محمد مخبر معاون اول ابراهیم رئیسی برای تمجید از اقدامات دولت گفته بود «یزد در تابستان با کوچکترین مساله تنش آبی مواجه نبود»؛ ادعایی که واقعیت نداشت و نشان «نادرست» گرفت.

🔹اردیبهشت امسال عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو در دولت مسعود پزشکیان، گفت که «مصرف آب و برق هر ایرانی، بیش از دو برابر سرانه جهانی است»؛ ادعایی که البته برای نخستین‌بار نبود که مطرح می‌شد. ما در نهایت به این ادعا نشان «نادرست» دادیم.

🔹سابقه این مقاله‌ها نشان می‌دهد که همزمان با بدتر شدن بحران آب در ایران، جریان انتشار ادعاهای نادرست و شاخ‌دار درباره آب هم با قوت در دولت‌های مختلف ادامه داشته است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار پرتاب سه‌امتیازی یک بازیکن ایرانی در لیگ بسکتبال یونان

🔹ویدیویی از یک پرتاب سه‌امتیازی عجیب در سایت‌های خبری و رسانه‌ها با این ادعا دست‌به‌دست می‌شود که مربوط به پژمان تفرجی، بازیکن ایرانی یک تیم بسکتبال در لیگ یونان است.

🔹این پرتاب ارتباطی به بازیکن ایرانی یا لیگ بسکتبال یونان ندارد.

🔹گزارش‌ها نشان می‌دهد این پرتاب را امیلیانو لسکانو، بازیکن آرژانتینی تیم بسکتبال «فرو» انجام داده است.

🔹بازی مربوط به ۲۱ خرداد ۱۴۰۴ است و او با پرتابی ۲۷ متری، تنها ۱/۶ ثانیه مانده به پایان بازی، باعث برد تیم خود مقابل بوکاجونیورز شد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست پزشکیان درباره حمله جمهوری اسلامی ایران به مناطق شهری و غیرنظامی اسرائیل

🔹مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری اسلای ایران، در مصاحبه با الجزیره گفت که جمهوری اسلامی به هیچ خانه‌ای در اسرائیل حمله نکرده، آنجا را بمباران نکرده و آب و زیرساخت‌های غیرنظامی را تخریب نکرده است.

🔹این ادعا نادرست است. در جریان حملات موشکی جمهوری اسلامی ایران به اسرائیل، شواهد معتبری از اصابت موشک‌ها به مناطق مسکونی وجود دارد.

🔹در یک ماه‌ گذشته تعدادی از این برخوردها را فکت‌نامه بررسی کرده بود؛ از جمله تصاویر روز اول از مرکز شهر تل‌آویو، برخوردها به حومه هرتزلیا و مرکز خریدی نزدیک مقر موساد. همچنین بیمارستان سوروکا و دانشگاه وایزمن از آن جمله بودند.

🔹گزارش موسسه مطالعات جنگ آمریکا نشان می‌دهد از مجموع دست‌کم ۶۰ برخورد موشک‌های بالستیک ایرانی، تنها پنج مورد به اهداف نظامی یا زیرساخت‌های انرژی اصابت کرده و اکثر آن‌ها به مناطق غیرنظامی برخورد کرده‌اند.

🔹در روزی که این ادعای پزشکیان منتشر شد، سازمان عفو بین‌الملل نیز گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد جمهوری اسلامی ایران در جریان جنگ، از مهمات خوشه‌ای علیه مناطق مسکونی اسرائیل استفاده کرده است.

🔹در این گزارش، سه حمله مشخص ثبت شده که یکی از آن‌ها به زمین بازی مدرسه‌ای در شهر بئرشبع اصابت کرده بود.

🔹علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در پیام ویدیویی سوم خود به «با خاک یکسان شدن» مناطق «شهری و نظامی» اسرائیل اشاره کرد که خود تأیید آشکاری بر هدف‌گیری مناطق غیرنظامی است.

🔹بر این اساس فکت‌نامه به این ادعای مسعود پزشکیان نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 آب و نت

🔹در ابتدای قسمت ۲۲۷ پادکست هفتگی فکت‌نامه به موضوع داغ این روزهای ایران یعنی «اینترنت طبقاتی» پرداخته‌ایم.

🔹در ادامه، به دو سوژه‌ای اشاره کردیم که با بی‌آبی این روزهای برخی شهرهای ایران بی‌ارتباط نیست.

🔹پرتاب آزمایشی سپاه با ماهواره‌بر «قاصد» در روزهای اخیر به موضوع نسبتا پربحثی تبدیل شد. تلاش کردیم به این سوال پاسخ دهیم که آیا این اقدام، تست موشک بالستیک قاره‌پیما بود یا نه؟

🔹میزان یارانه صرف‌شده برای مهاجران در ایران، وضعیت هوای تهران بعد از انفجار دو انبار سوخت در روزهای جنگ اخیر و سطح بسیار خطرناک اشعه فرابنفش در تهران طی روزهای اخیر، از دیگر موضوعات دیگر این قسمت هستند.

🔹دو سوژه درباره نرخ بیکاری و وضعیت گردشگری در ایران، از موضوعات اقتصادی این هفته‌اند که هر دو از ما نشان «گمراه‌کننده» گرفتند.

🔹در این قسمت همچنین هفت فکت‌چک کوتاه را مرور کردیم؛ از ادعاهای عراقچی و غرق شدن یک فرمانده سپاه و داستان ساختگی یک کودک بندرعباسی، تا تونل آخرالزمانی و ویدیوی پربازدید کریستیانو رونالدو با هوش مصنوعی.


🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ آیا ایران هوافضای سپاه در میان پنج قدرت برتر هوافضای جهان است؟

🔹محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، مدعی شده که نیروی هوافضای سپاه «در بین پنج قدرت بزرگ هوافضا در دنیا» قرار دارد.

🔹بررسی داده‌های نظامی، فضایی، صنعتی و علمی نشان می‌دهد این ادعا نادرست است.

🔹در حوزه توان نظامی هوایی، ایران در رتبه ۲۰ جهان قرار دارد. بخش عمده ناوگان، فرسوده است و نیروی هوافضای سپاه تنها در توسعه پهپاد پیشرفت داشته است.

🔹در صنعت فضایی، نیروی هوافضای سپاه به پرتاب ماهواره دست یافته، اما در مقایسه با قدرت‌های بزرگ جهان (مانند ناسا یا CNSA) در سطحی بسیار محدود عمل می‌کند.

🔹در صنعت هوافضای تجاری و تولیدی، نامی از ایران یا سپاه در میان تولیدکنندگان، صادرکنندگان یا بازیگران بازار جهانی نیست.

🔹در حوزه علمی، ایران از نظر تولید مقالات و دانشمندان در رتبه نسبتاً بالایی قرار دارد، اما این شاخص به‌تنهایی معادل «قدرت عملیاتی هوافضا» آن هم صرفا در یک نیروی نظامی خاص نیست.

🔹نه در قدرت نظامی، نه در صنعت، نه در بازار جهانی و نه در برنامه‌های فضایی، نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یا جمهوری اسلامی ایران در بین پنج قدرت برتر جهان قرار ندارد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعای قالیباف نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 از کارگاه‌های مونتاژ پهپاد اسرائیلی در خاک ایران چه می‌دانیم؟

🔹در جریان جنگ ۱۲ روزه، هم ایران و هم اسرائیل تأیید کردند که بخشی از عملیات پهپادی از داخل خاک ایران انجام شده است.

🔹ارتش اسرائیل با انتشار ویدیو و اظهارات رسمی، از عملیات «در عمق خاک دشمن» گفت و همزمان مقامات ایرانی از کشف کارگاه‌های مونتاژ پهپاد و بازداشت ده‌ها نفر خبر دادند.

🔹رسانه‌ها به نقل از منابع رسمی اسرائیلی گزارش داده‌اند که موساد قطعات پهپاد را با کامیون، چمدان و کانتینر وارد ایران کرده و در کارگاه‌های مخفی مونتاژ کرده است.

🔹پلیس ایران مهم‌ترین کشف مرتبط را در خانه‌ای در شهرری گزارش داد: «۳۰ بال، ۳۳ پرتابگر، بیش از ۲۰۰ کیلوگرم ماده منفجره و پهپادهای نیمه‌ساز».

🔹مقام‌های جمهوری اسلامی اعلام کرده‌اند که در این رابطه مجموعاً ۲۸ نفر بازداشت و ۶ نفر به اتهام جاسوسی برای اسرائیل اعدام شدند.

🔹اگرچه شواهدی مانند تصاویر کارگاه، اظهارات پلیس و اعترافات رسمی موجود است، اما برخی جزئیات (مانند ارتباط مستقیم با دولت اسرائیل یا نحوه مونتاژ دقیق) قابل راستی‌آزمایی مستقل نیست.

🔹در این میان، برخی ادعاهای طنزآمیز، مانند وام بانک ملی برای کارگاه‌های ساخت پهپاد یا کشف یک مرکز توسط دزدها، پایه و اساس واقعی ندارند و بیشتر در فضای مجازی مطرح شده‌اند.

🔹اسرائیل احتمالاً برای اجرای عملیات‌هایی خاص، شبکه‌ای عملیاتی در داخل ایران ایجاد کرده که شامل قاچاق، مونتاژ و پرتاب پهپاد بوده؛ اما برخی روایت‌ها بزرگ‌نمایی شده یا فاقد مستندات روشن است.

🔹این گزارش بر اساس اطلاعات منتشر شده تا ۲ مرداد ۱۴۰۴ است. ممکن است در آینده جزییات بیشتری درباره کارگاه‌های تولید پهپاد اسرائیل در داخل خاک ایران منتشر شود.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست تست موشک بالستیک قاره‌پیمای خرمشهر ۵

🔹در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که ایران موشک بالستیک قاره‌پیمای «خرمشهر‑۵» با برد ۱۲ هزار کیلومتر و توان حمل کلاهک دو تنی را آزمایش کرده است.

🔹این ادعا بی‌اساس و نادرست است.

🔹هیچ منبع رسمی ایرانی، رسانه معتبر بین‌المللی یا مقام غربی این ادعا را تأیید نکرده است. ویدیویی که منبع این شایعه است، در اصل به آزمایش موشک خرمشهر‑۴ در سال ۱۴۰۲ تعلق دارد.

🔹ویژگی‌هایی که به «خرمشهر‑۵» نسبت داده می‌شود (مانند برد قاره‌پیما، سرعت هایپرسونیک و قدرت تخریب فراتر از بمب سنگرشکن آمریکایی) هیچ‌گونه سابقه فنی یا سابقه آزمایشی در برنامه موشکی ایران ندارند.

🔹موشک‌های خرمشهر نسخه‌هایی با برد متوسط و فناوری کره‌شمالی هستند که فاقد زیرساخت حیاتی برای موشک قاره‌پیما از جمله «وسیله بازگشتی» قابل اتکا در سرعت‌های بالا هستند.

🔹سکوت کامل مقامات غربی نیز نشان می‌دهد این ادعا از نظر اطلاعاتی و دیپلماتیک فاقد اعتبار تلقی شده‌است.

🔹با این توضیحات فکت‌نامه به این ادعای نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 آب و نت

🔹در ابتدای قسمت ۲۲۷ پادکست هفتگی فکت‌نامه به موضوع داغ این روزهای ایران یعنی «اینترنت طبقاتی» پرداخته‌ایم.

🔹در ادامه، به دو سوژه‌ای اشاره کردیم که با بی‌آبی این روزهای برخی شهرهای ایران بی‌ارتباط نیست.

🔹پرتاب آزمایشی سپاه با ماهواره‌بر «قاصد» در روزهای اخیر به موضوع نسبتا پربحثی تبدیل شد. تلاش کردیم به این سوال پاسخ دهیم که آیا این اقدام، تست موشک بالستیک قاره‌پیما بود یا نه؟

🔹میزان یارانه صرف‌شده برای مهاجران در ایران، وضعیت هوای تهران بعد از انفجار دو انبار سوخت در روزهای جنگ اخیر و سطح بسیار خطرناک اشعه فرابنفش در تهران طی روزهای اخیر، از دیگر موضوعات دیگر این قسمت هستند.

🔹دو سوژه درباره نرخ بیکاری و وضعیت گردشگری در ایران، از موضوعات اقتصادی این هفته‌اند که هر دو از ما نشان «گمراه‌کننده» گرفتند.

🔹در این قسمت همچنین هفت فکت‌چک کوتاه را مرور کردیم؛ از ادعاهای عراقچی و غرق شدن یک فرمانده سپاه و داستان ساختگی یک کودک بندرعباسی، تا تونل آخرالزمانی و ویدیوی پربازدید کریستیانو رونالدو با هوش مصنوعی.


🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:02:27 مقدمه
00:03:24 از کمیته تسهیل اقتصاد دیجیتال و اینترنت طبقاتی چه می‌دانیم؟
00:11:53 ادعای اغراق‌شده درباره مصرف کولرهای آبی
00:23:53 ادعای نادرست رهاسازی آب زاینده‌رود در نتیجه بمباران «نطنز»
00:29:29 آیا پرتاب «قاصد»، تست موشک بالستیک قاره‌پیمای سپاه بود؟
00:37:10 ادعای نادرست درباره یارانه ۴۵۰ همتی مهاجران افغان در ایران
00:40:55 از آلایندگی زیست‌محیطی حمله به انبار نفت کن و ری چه می‌دانیم؟
00:45:12 از وضعیت «بسیار خطرناک» تابش فرابنفش در تهران چه می‌دانیم؟
00:51:00 مقایسه گمراه‌کننده نرخ بیکاری در ایران با کشورهای اروپایی
00:55:07 ادعای نادرستِ حضور ایران در بین ۲۰ مقصد برتر گردشگری جهان
00:59:29 ادعای عراقچی درباره اینکه کشتن ترامپ، موضع رسمی ایران نبود
01:01:01 خبر جعلی و طنز با ادعای غرق‌شدن فرمانده نیروی دریایی سپاه
01:02:12 اتهام بی‌اساس مسموم کردن ۱۱۴ راس گاو، به کارگر افغانستانی
01:04:00 ویدیوی رنگ کردن هلوها در گرجستان
01:05:13 شایعه کودک بندرعباسی که با یک تکه یونولیت به امارات رسید
01:08:00 انبار فوق‌سری آخرالزمانی یا مرکز نگهداری محصولات لبنیاتی؟
01:09:03 ویدیوی ساختگی منتسب به رونالدو در حال صلوات فرستادن
01:10:50 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره وجود موجود عجیب‌الخلقه در باغ وحش کراچی

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که موجودی نیمه‌انسان-نیمه‌روباه به نام «ممتاز بیگم» را در باغ‌وحش کراچی نشان می‌دهد.

🔹برخی پست‌ها ادعا می‌کنند که این موجود به دلیل توهین به قرآن به این شکل درآمده است. این موجود با بازدیدکنندگان صحبت می‌کند، شوخی می‌کند و برایشان پیشگویی می‌کند.

🔹دمیترو کوماروف، مجری اوکراینی، به باغ‌وحش کراچی رفت و گزارش ویدیویی مفصلی از این موضوع تهیه کرد.

🔹بر اساس این گزارش «ممتاز بیگم» در واقع «مراد علی»، مرد بازیگری است که ۳۰ سال است این نقش را بازی می‌کند.

🔹مراد علی صورت خود را با آرایش غلیظ می‌آراید، در جعبه‌ای پنهان می‌شود و سرش را به جای سر روباه قرار می‌دهد و بدن روباه را حرکت می‌دهد. او با اینکه بازدیدکنندگان زیادی دارد، از پول بلیط‌ها چیزی دریافت نمی‌کند و فقط پول‌هایی که مردم مستقیماً به قفس می‌اندازند به او می‌رسد.

🔹مراد، همسر و چهار فرزند دارد و در اتاقی در همان باغ‌وحش زندگی می‌کند.

🔹رسانه‌های پاکستانی نیز گزارش‌هایی در این باره تهیه کرده‌اند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که «ممتاز بیگم» موجودی نیمه انسان و نیمه روباه است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار فرو ریختن دیوار مجلس نمایندگان در بولیوی

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده و ادعا می‌کند لحظه وقوع «زلزله در مجلس بولیوی» را نشان می‌دهد.

🔹این ویدیو ساختگی است و با استفاده از نرم‌افزارهای ویدیویی و به کمک هوش مصنوعی ساخته شده است.

🔹این ویدیو در هفته‌های گذشته، بارها در شبکه‌های اجتماعی غیرفارسی نیز همراه با ادعاهای مختلفی بازنشر شده است.

🔹هرچند در هفته‌های گذشته گزارش‌هایی از وقوع زلزله در بولیوی منتشر شده اما هیچ گزارشی مبنی بر آسیب دیدن ساختمان مجلس بولیوی در رسانه‌ها وجود ندارد.

🔹نشانه‌های تصویری متعددی نیز ساختگی بودن ویدیو را به وضوح اثبات می‌کند.

🔹چندی قبل سایت درستی‌سنجی AFP هم این ویدیو را بررسی و ساختگی بودن آن اشاره کرد.

🔹فکت‌نامه نیز پس از بررسی این ویدیو به آن نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره شکایت پرستو فروهر از شهرداری مونیخ به جرم راه‌دادن شاهزاده رضا پهلوی

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که پرستو فروهر از شهرداری مونیخ به جرم راه‌دادن رضا پهلوی به این شهر در جریان کنفرانس مونیخ، شکایت کرده است.

🔹این ادعا، بی‌اساس و نادرست است.

🔹هیچ منبع رسمی، مرجع قضایی یا رسانه معتبری چنین شکایتی را تایید نکرده و پرستو فروهر نیز این شایعه را تکذیب کرده است.

🔹منبع ادعا، تنها یک پست بدون سند در کانال تلگرامی «دماوند» است که تصویر آن در سایر حساب‌های اینستاگرامی و توییتری نیز بازنشر شده‌است.

🔹بر این اساس فکت‌نامه به ادعای مطرح‌شده درباره شکایت پرستو فروهر از شهرداری مونیخ نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎥 آیا حمله به تاسیسات نطنز، آب را به زاینده‌رود بازگرداند؟

🔹ادعا شده که بعد از بمباران تاسیسات هسته‌ای نطنز، ۴۰ میلیون مترمکعب آب به زاینده‌رود برگشته است و همین نشان می‌دهد رودخانه بخاطر این تاسیسات خشک شده، نه خشکسالی.

🔹این ادعا نادرست است. فرآیند غنی‌سازی اورانیوم آب زیادی مصرف نمی‌کند و در مقابل صنایع آب‌بری مثل فولاد، ناچیز است.

🔹حتی اگر ۴۰ میلیون مترمکعب آب آزاد شده باشد، این مقدار فقط ۲.۸ درصد ظرفیت سد زاینده‌رود است.

🔹ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار درباره رشد گونه‌ای از پرنده در انار

🔹برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی با انتشار ویدیویی ادعا می‌کنند نوعی پرنده در ایران به نام «تی تمک» در فصل‌های سرد سال داخل میوه انار می‌رود و همانجا می‌ماند تا به تدریج بزرگ شود و سپس از داخل انار بیرون می‌آید.

🔹ویدیوی مرتبط با این ادعا، یک انار خشک را نشان می‌دهد که فردی پوست آن را می‌کند و پرنده‌ای را از آن خارج می‌کند.

🔹ممکن است منظور این پست‌ها پرنده‌ای به نام «دیدومک» باشد، اما مشخصات ظاهری آنچه در ویدیو می‌بینیم، ارتباطی با این پرنده ندارد.

🔹در میان پژوهش‌ها و اسناد معتبر علمی هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که پرنده‌ای داخل انار برود و در آن رشد کند.

🔹درون انار امکان نوشیدن آب و خوردن غذا وجود ندارد و شرایط محیطی برای رشد پرندگان غیرممکن است.

🔹ابهام‌هایی هم در ویدیو وجود دارد که پاسخی برای آنها نداریم. مثلا ویدیو از زمانی شروع می‌شود که بخشی از پوست انار از بین رفته و مشخص نیست آیا شخصی، قبل از ضبط ویدیو پرنده را درون انار قرار داده است یا نه.

🔹فکت‌نامه به این ادعای شبکه‌های اجتماعی نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh