❌ ادعاهای نادرست و اغراق‌امیز درباره شبیه‌سازی جنگی چالش هزاره ۲۰۰۲

🔹چند سال است که در شبکه‌های اجتماعی ادعایی تکرار می‌شود با این مضمون که «ایالات متحده آمریکا در یک مانور تمرینی نظامی، از ایران یا سپاه شکست خورده‌است».

🔹اشاره این ادعا به «شبیه‌سازی نظامی چالش هزاره ۲۰۰۲» است که بیش از ۲۵۰ میلیون دلار هزینه داشته و این را دلیلی برای اجتناب این کشور از حمله نظامی به خاک ایران می‌دانند.

🔹چالش هزاره، شبیه‌سازی نظامی (وارگیم) بوده، نه یک مانور (رزمایش) و در نتیجه هدف آن نیز تست تجهیزات نظامی و آموزش و … نبود.

🔹در این شبیه‌سازی، تیم قرمز، یک کشور بی‌ثبات‌کننده در خاورمیانه با توان نظامی نامتقارن توصیف شده بود و تیم آبی، نیروهای آمریکایی بودند.

🔹تیم قرمز از قایق‌های تندرو، هواپیماهای انتحاری، موشک‌های کروز ضدکشتی (شبیه کرم‌ابریشم) استفاده می‌کرد. ارتباطات با پیک موتوری و استفاده از مناره مساجد هم یکی از ابزارهای تیم قرمز بود.

🔹در هیچ سندی گفته نشده که تیم قرمز، سپاه یا نیروی دریایی سپاه یا ترکیبی از همه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران است. تجهیزات و تاکتیک‌های تیم قرمز هم در عراق و هم در ایران استفاده می‌شد.

🔹در چالش هزاره، پنتاگون به دنبال آزمایش مفاهیم جدیدی برای گذار از ساختار سنتی نظامی به ساختاری چابک‌تر، هوشمندتر و مبتنی بر فناوری‌های نوین مانند ارتباطات ماهواره‌ای، پهپادها و عملیات‌های شبکه‌محور بود.

🔹بسیاری از اجزای این وارگیم، تنها روی کامپیوتر دیده می‌شد و در میدان نبرد اصلا حضور نداشت؛ از جمله هواپیماهای اف-۲۲.

🔹یک باگ نرم‌افزار باعث شد که سیستم شبیه‌ساز، محل شناورهای آبی-خاکی در نزدیکی ساحل را به محل ناوگروه هواپیمابر اطلاع دهد و تیم قرمز در جا دستور آتش همه‌جانبه با قایق و هواپیمای انتحاری داد.

🔹قایق‌های انتحاری تیم قرمز ۲ تن وزن و ۵ متر طول داشتند اما روی آنها ۱۲ موشک ترمیت ۱۵ با وزن ۲/۵ تن و طول شش متر نصب شده‌بود (در شبیه‌سازی). تعداد هواپیماهای انتحاری تیم قرمز نیز از کل هواگردهای جمهوری اسلامی ایران بیشتر بود.

🔹پدافند هوایی ناوگروه مذکور به محض روشن شدن، همه اهداف غیرنظامی در اطرافش را به عنوان هدف شناسایی کرد؛ بنابراین همان دقایق اولیه آن را خاموش کرده بودند.

🔹فرمانده تیم قرمز بدون آنکه توجه کند که چسبیدن ناوگروه آبی به ساحل نشان‌دهنده باگ نرم‌افزار است، سریع تصمیم به حمله پیش‌دستانه می‌گیرد و هر چه دارد، بر سر آن ناوگروه خالی می‌کند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که آمریکا در یک مانور یا شبیه‌سازی نظامی از سپاه شکست خورده است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎥 عارف و اختراع دوربین عقب ماشین

🔹برخی سایت‌های خبری می‌گویند «عارف»، خواننده ترانه مشهور «سلطان قلب‌ها»، دوربین عقب خودرو را اختراع کرده است.

🔹ماجرا به قبل از انقلاب و یک مصاحبه برمی‌گردد که در آن این ادعا مطرح شده است.

🔹با این حال، آنچه در آن مصاحبه می‌بینیم، اختراع نیست و بیشتر ایده‌ای است که روی کاغذ کشیده شده است.

🔹نخستین خودرویی که دوربین دید عقب داشت، یک خودروی مفهومی بیوک در سال ۱۳۳۴ بود. یعنی زمانی که عارف تنها ۱۵ سال داشت، این ایده اجرا شده بود و آن مصاحبه، سال‌ها بعد از اختراع انجام شده است.

🔹البته تولید انبوه این اختراع، چند دهه زمان برد و عملا از دهه ۹۰ میلادی با رواج ال‌سی‌دی‌ها، تبدیل به یک آپشن عمومی شد.

🔹 ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی ساختگی از تخریب پایگاه هوایی نواتیم در وعده صادق ۲

🔹در اینستاگرام ویدیویی منتشر شده که مدعیست: «تصاویر جدید فرودگاه نواتیم که به وسیله هکرها بدست آمده، تخریب گسترده‌ای را نشان می‌دهد».

🔹از همان روزهای نخست بعد از عملیات «وعده صادق ۲»، آثار برخوردهای موشک‌های بالستیک به نواتیم در تصاویر ماهواره‌ای مشخص بود و ۳۲ نقطه برخوردی دیده می‌شد که با این تصاویر انطباق ندارد.

🔹چنین شلترهایی، مشابه تصویر، برای هواپیماها در نواتیم قرار ندارد. اطراف باند و شلترهای هواپیماها در نواتیم، خشک است و چنین پوشش گیاهی‌ای ندارد.

🔹در تصاویر، جنگنده‌های F-15 دیده می‌شوند اما نواتیم پایگاه هواپیماهای ترابری سنگین و هواپیماهای نسل جدیدتر مانند F-35 است و اصلا در آنجا F-15 مستقر نیست.

🔹رنگ‌آمیزی بدنه هواپیماها همخوانی ندارند و نوشته‌ها و علائم روی بدنه نیز بی‌معنی‌اند و به طرز مشکوکی درهم و برهم هستند. برخی از آنها ترکیبی از علائم نیروی هوایی ایالات متحده و اسرائیل هستند که ساختگی بودن ویدیو رو نشان می‌دهد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ویدیو و ادعایی که همراه آن مطرح شده است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ نقل قول جعلی منسوب به امام جمعه اردبیل درباره برق ۱۱۰ یا ۲۲۰ ولت

🔹در شبکه‌های اجتماعی نقل‌ قول‌هایی به امام جمعه اردبیل نسبت داده شده با این مضمون که «اگر برق ایران از ۲۲۰ ولت به ۱۱۰ ولت تبدیل شود، مصرف برق نصف می‌شود.»

🔹این نقل‌ قول‌ها جعلی است. با اینکه امام جمعه اردبیل در سخنرانی‌های خود گاه به موضوع تخصصی «برق»‌ اشاره‌هایی کرده، ولی درباره ولتاژ برق حرفی نزده است.

🔹ولتاژ ۱۱۰ (استاندارد آمریکایی) یا ۱۲۰ (استاندارد اروپایی و آسیایی) ارتباطی با میزان مصرف برق ندارد و تنها در مقیاس سیستم‌های توزیع برق، ولتاژ بالاتر، به دلیل راندمان بالاتر، می‌تواند روی مصرف نهایی تاثیر محدودی بگذارد.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعای شبکه‌های اجتماعی نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ خبر قدیمی و عکس نادرست منتسب به کودکان سه‌قلو که در خیابان رها شدند

🔹در شبکه‌های اجتماعی عکسی منتشر شده که سه نوزاد را نشان می‌دهد که ادعا شده سه قلو هستند و پدرشان آنها را در خیابان رها کرده‌است.

🔹این خبر، «بازیافت» خبری است که هشت سال پیش اتفاق افتاده و در همان زمان منتشر و پربازدید شده بود.

🔹حداقل یکبار دیگر هم سال ۱۴۰۳ سایت رکنا با آگاهی از قدیمی بودن خبر، آن را با عکس نادرست دیگری بازنشر کرده بود.

🔹حالا این خبر روزهای اخیر در شبکه‌‌های اجتماعی با عکس تازه و نادرست دیگری بازنشر شده است.

🔹در همه این خبرها عکس این صورت کودکان، به غلط، با خبرهای منفی و در وضعیتی آسیب‌پذیر منتشر شده است.

🔹از این رو فکت‌نامه با تاکید به قدیمی بودن خبر، به عکس منتسب به کودکان سه‌قلویی که پدرشان آنها را در خیابان رها کرده، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره پلتفرم‌های اروپایی

🔹حسین دلیریان، سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی، در تلویزیون گفته «اتحادیه اروپا شبکه اجتماعی برند خودش را ندارد. یعنی مردم اروپا دارند از سکوهای آمریکایی یا بعضا چینی استفاده می‌کنند. سکوی خودشان را ندارند».

🔹پراستفاده‌ترین سکو و شبکه اجتماعی در ایران بعد از اینستاگرام و هفتمین پیام‌رسان جهان «تلگرام» با کمتر از یک میلیارد کاربر، تا چند سال پیش در آلمان فعالیت می‌کرد، اما به امارات منتقل شد.

🔹«وایبر» پیام‌رسان دیگری که پیش از تلگرام در ایران رواج داشت و هم‌اکنون ۲۵۰ میلیون کاربر دارد، در اسرائیل بنیان‌گذاری شد، در قبرس و بلاروس توسعه اولیه پیدا کرد، مدتی در لوکزامبورگ مستقر بود و هم‌اکنون اکنون متعلق به راکوتن ژاپن است.

🔹پلتفرم Badoo با بیش از ۱۰۰ میلیون کاربر در روسیه بنیانگذاری شد اما هم‌اکنون در لندن مستقر است، هرچند سرمایه‌گذار فعلی آن آمریکایی است.

👈 فهرست ۱۰ پلتفرم و سرویس بزرگ اروپایی: Spotify (سوئد)، Telegram (آلمان)، Booking (هلند)، Skype (ریشه در استونی/لوکزامبورگ)، Zalando (آلمان)، Revolut (بریتانیا/لیتوانی)، Klarna (سوئد)، ASOS (بریتانیا)، SoundCloud (آلمان)، Opera (نروژ).

👈 فهرست ۱۰ پیام‌رسان و شبکه‌های اجتماعی اروپایی: Viber (اسرائیل، قبرس، بلاروس و ژاپن)، OnlyFans (بریتانیا)، Badoo (بریتانیا)، Yubo (فرانسه)، BeReal (فرانسه)، Depop (بریتانیا / آمریکا)، Deezer (فرانسه)، XING (آلمان)، Mastodon (آلمان)، Jodel (آلمان).

🔹سرویس‌ها و سکوهای بزرگ اروپایی به‌خصوص در زمینه‌های خاص و برای محدوده‌هایی با گستره زبانی کوچکتری مانند زبان آلمانی، نه‌تنها کم نیستند بلکه بسیاری از آنها از همه پلتفرم‌های ایرانی کاربران بیشتری دارند، عموما جهانی هستند و رقبایشان «مسدودسازی» نشده‌اند.

🔹این سرویس‌ها با رشد خود، سرمایه‌گذارانی از همه‌جا را جذب می‌کنند و بسیاری از آنها با وجود دفاتر مختلف در بخش‌های زیادی از جهان، دیگر متعلق به یک محدوده جغرافیایی نیستند و نام آن کشور، تنها بخشی از تاریخ اولیه آن شرکت می‌شود، مانند تلگرام و وایبر و بدو.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعای سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎥 بی‌برقی، اختتامیه کن را تعطیل نکرد

🔹یک مجری تلویزیون جمهوری اسلامی ایران ادعا کرد که قطعی برق باعث تعطیلی اختتامیه جشنواره کن شده بود.

🔹هم این مجری و هم یک مجری دیگر صداوسیما با طعنه، به نبودن ژنراتور و برق اضطراری در این جشنواره اشاره کرده‌اند.

🔹واقعیت این است که اختتامیه جشنواره کن تعطیل نشده بود و این مراسم بطور کامل برگزار شد.

🔹البته روز آخر جشنواره برای دقایقی برق رفت اما بلافاصله کاخ جشنواره به ژنراتورهای برق وصل شد.

🔹تنها مشکلی که ایجاد شد، قطع پنج‌دقیقه‌ای برق در زمان نمایش دو فیلم بود.

🔹دو گروه آنارشیستی مسئولیت خرابکاری در سیستم برق آن منطقه را بر عهده گرفته‌اند.

🔹 ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ خبر جعلی و ویدیوهای نادرست درباره سقوط هواپیمای حجاج موریتانی در دریای سرخ

🔹در شبکه‌های اجتماعی تصاویر و ویدیوهایی منتشر شده که مدعیست یک پرواز حج متعلق به کشور موریتانی با ۲۲۰ زائر در مسیر عربستان سعودی در دریای سرخ سقوط کرده و تمامی سرنشینان جان باخته‌اند.

🔹در هیچ رسانه و خبرگزاری معتبری چنین خبری منتشر نشده و هیچ منبع رسمی چنین چیزی را اعلام نکرده‌است.

🔹همه پروازهای تجاری و مسافری در سراسر دنیا قابل ردیابی هستند و گزارشی از سقوط هواپیمایی موریتانی یا هر پرواز دیگری در مسیر حج، منتشر نشده‌است.

🔹مقامات کشور موریتانی گزارش‌های مربوط به سقوط هواپیما را به‌طور قاطع رد کرده‌اند.

🔹شرکت هواپیمایی موریتانی نیز با صدور بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که سه پرواز برنامه‌ریزی‌شده در تاریخ‌های ۲۳، ۲۴ و ۲۵ مه ۲۰۲۵ بدون هیچ مشکلی به مقصد خود در عربستان سعودی رسیده‌اند.

🔹تصاویر و ویدیوهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی نیز بررسی و مشخص شده که مربوط به حوادث گذشته هستند و ارتباطی با پروازهای اخیر ندارند.

🔹تصویر غرق‌شدن یک هواپیمای ایرباس در آب، ربطی به سقوط ندارد. بدنه این هواپیما به صورت کنترل‌شده درون آب قرار می‌گیرد تا محیط جالبی را برای غواصان ایجاد کند. این اتفاق مربوط به سال ۲۰۱۹ در سواحل توریستی ترکیه است.

🔹فکت‌نامه نیز به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 شبیه‌سازی ذهن

🔹در ابتدای قسمت ۲۱۷ پادکست هفتگی فکت‌نامه، درباره ادعاهای شاخ‌دار و مبهم «درمان انواع بیماری‌ها با روش شبیه‌سازی ذهن» توضیح داده‌ایم.

🔹در ادامه یک فکت‌چک دیگر در حوزه سلامت را مرور کردیم که به ادعای نادرست و خطرناکی درباره درمان سرطان پرداخته است.

🔹ادعای دختر ابراهیم رئیسی درباره قیمت دلار بعد از عملیات «وعده صادق ۱»، موضوع دیگری است که در این قسمت توضیح داده‌ایم.

🔹«تعطیلی اختتامیه جشنواره کن بخاطر قطعی برق»، «میزان مصرف ماینرها» و «رتبه ایران در شدت مصرف انرژی»، سه ادعای مرتبط با برق و مصرف برق در این اپیزود هستند.

🔹دو موضوع تاریخی، یکی مربوط به واکنش محمدرضا شاه در برابر نامگذاری یک شرکت هواپیمایی و دیگری ادعای اختراع عارف (خواننده) از دیگر موضوعات این هفته‌اند.

🔹گوشت خوک و نوشابه، سفر رایگان برای عمره اول، کمک هوایی چین به غزه، فرار خدایان هند از ترس حملات پاکستان، عکس سه فرد روحانی با عنوان رئیس فدراسیون‌های ورزشی و نقل‌قول تهدیدآمیز درباره فرزندآوری، از جمله فکت‌چک‌های کوتاه این قسمت هستند.

🔹مقایسه وضعیت درآمدی در ایران و امارات، از سوژه‌های اقتصادی این هفته است که توضیح کوتاهی درباره آن داده‌ایم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ادعاهای نادرست درباره سینا؛ ربات جراح ایرانی

🔹این روزها ویدیویی درباره ربات جراح ایرانی سینا در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود و همراه با آن، حساب کاربری برنامه تلویزیونی «انقلاب ما» نوشته که ایران بعد از آمریکا دومین دارنده ربات جراح است.

🔹این ادعا درست نیست. پیش از معرفی ربات جراحی ایرانی سینا در سال ۲۰۱۵، کشورهای دیگری غیر از آمریکا بوده‌اند که ربات جراح خود را ساخته‌اند و در عمل‌های جراحی روی انسان از آن استفاده کرده‌اند.

🔹این در حالی است که همچنان گزارشی مبنی بر اینکه ربات جراحی سینا در «جراحی انسان» استفاده شده باشد، دیده نمی‌شود.

🔹کشورهایی چون بریتانیا، آلمان،‌ ایتالیا و کانادا، ربات جراحی دارند.

🔹ممکن است این ادعا، برداشتی از این ادعای مطرح‌شده از سوی سازندگان ربات سینا باشد که گفته‌اند ایران بعد از آمریکا دومین کشور در زمینه ساخت «ربات جراحی از راه دور» است.

🔹این ادعا نیز درست نیست. نمونه آلمانی ربات جراحی از راه دور نیز بیش از ۱۵ سال است در آلمان تولید و استفاده می‌شود.

🔹در حال حاضر کشورهایی چون کره جنوبی، چین، آلمان، بریتانیا و ژاپن جزو طراحان و تولیدکنندگان ربات‌های جراحی از راه دور هستند.

🔹بر همین اساس، فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست علی خامنه‌ای درباره نبود فساد سازمان‌یافته در ایران

🔹علی خامنه‌ای گفته «در جمهوری اسلامی فساد سیستمی وجود ندارد».
اولین‌بار نیست که رهبر جمهوری اسلامی و مقام‌های عالی حکومت ایران چنین ادعاهایی را مطرح می‌کنند.

🔹دقیقا مشخص نیست معنی «فساد سازمان‌یافته» یا «سیستمی» در نظر رهبر جمهوری اسلامی چیست، اما بر اساس تعریف‌های رایج و متداول، فساد سازمان‌یافته در جمهوری اسلامی پدیده‌ای رایج و فراگیر است.

🔹ایران از نظر شاخص ادراک فساد در میان ۱۸۰ کشور در رتبه ۱۴۹ قرار دارد و از نظر شاخص کنترل فساد بانک جهانی در میان ۲۰۰ کشور، در جایگاه ۱۹۱ قرار دارد.

🔹حتی مقام‌های قضایی و سیاسی مورد تایید حکومت هم در صحبت‌های خود گاه از عبارت «فساد سازمان‌یافته» استفاده می‌کنند.

🔹ابعاد فساد در ایران آنقدر گسترده است که با وجود محدودیت رسانه‌ها برای فعالیت آزاد، هر سال موارد زیادی از فساد در نهادهای عالی خبرساز می‌شود.

🔹از جمله می‌توان به پرونده‌های مشهور فساد در دفتر رئیس قوه قضائیه، ارکان عالی دولت، مجلس، نهادها و فرماندهان نظامی، افراد و شخصیت‌های نزدیک به رهبری، حوزه‌های علمیه و… اشاره کرد.

🔹نهادهای نزدیک به هسته قدرت در ایران در مظان فساد سازمان‌یافته‌اند. نهادهای زیر نظر رهبری از قوانین مبارزه با فساد و شفافیت مستثنا هستند و اجرای قانون درباره آن‌ها منوط به موافقت رهبری است.

🔹انحصار قدرت، دسترسی انحصاری به ثروت عمومی، ارجحیت اراده شخصی بر قانون، برخورداری گروه‌ها و افراد از امتیازهای خاص، فراگیر بودن رانت سیاسی و … جزو ویژگی‌های فساد سازمان‌یافته است.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه این ادعا را به وضوح خلاف واقعیت می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره درمان بیماری‌های مختلف با نیش زنبور

🔹در برنامه تلویزیونی انارستان در شبکه افق، ادعاهایی درباره زنبوردرمانی و اثر نیش و زهر زنبور برای درمان «بیماری‌های سرد» مانند رماتیسم، آرتروز، ام‌اس و ناباروری مطرح شده است.

🔹رامین تاجبخش، کارشناس برنامه که «استاد و محقق طب ایرانی» معرفی شده، روشی را برای استفاده از نیش زنبور همراه با دنبه برای درمان این بیماری‌ها پیشنهاد کرد.

🔹«طب مزاجی» و مفاهیم گرمی و سردی مرتبط با آن، شبه‌علم است و در پزشکی جایی ندارد.

🔹فارغ از آن، ادعای اثربخشی زهر و نیش زنبور یا (Bee venom therapy) برای درمان ام‌اس و ناباروری، شواهد علمی کافی ندارد و سازمان‌های معتبر آن را توصیه نمی‌کنند.

🔹برای ناباروری، برخی مطالعات حیوانی نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند، اما این درمان‌ها در آزمایش‌های بالینی مؤثر و ایمن ثابت نشده‌اند و حتی برخی تحقیقات اثرات منفی نیش زنبور را بر ناباروری نشان داده‌اند.

🔹زنبوردرمانی و استفاده خودسرانه و بدون تجویز پزشک از محصولات زنبور، بویژه زهر آن، می‌تواند عوارض جانبی احتمالی از حساسیت‌های جزئی تا واکنش‌های آلرژیک شدید و تشدید بیماری‌های خود ایمنی داشته باشد.

🔹روشی که برای استفاده از زهر زنبور در این برنامه آموزش داده می‌شود به کلی اثر زهر و پروتئین‌های موجود در آن را از بین می‌برد و حرارت زیاد ناشی از روغن‌گیری دنبه، آن را بی‌اثر می‌کند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعای پخش‌شده از صداوسیما نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 شبیه‌سازی ذهن

🔹در ابتدای قسمت ۲۱۷ پادکست هفتگی فکت‌نامه، درباره ادعاهای شاخ‌دار و مبهم «درمان انواع بیماری‌ها با روش شبیه‌سازی ذهن» توضیح داده‌ایم.

🔹در ادامه یک فکت‌چک دیگر در حوزه سلامت را مرور کردیم که به ادعای نادرست و خطرناکی درباره درمان سرطان پرداخته است.

🔹ادعای دختر ابراهیم رئیسی درباره قیمت دلار بعد از عملیات «وعده صادق ۱»، موضوع دیگری است که در این قسمت توضیح داده‌ایم.

🔹«تعطیلی اختتامیه جشنواره کن بخاطر قطعی برق»، «میزان مصرف ماینرها» و «رتبه ایران در شدت مصرف انرژی»، سه ادعای مرتبط با برق و مصرف برق در این اپیزود هستند.

🔹دو موضوع تاریخی، یکی مربوط به واکنش محمدرضا شاه در برابر نامگذاری یک شرکت هواپیمایی و دیگری ادعای اختراع عارف (خواننده) از دیگر موضوعات این هفته‌اند.

🔹گوشت خوک و نوشابه، سفر رایگان برای عمره اول، کمک هوایی چین به غزه، فرار خدایان هند از ترس حملات پاکستان، عکس سه فرد روحانی با عنوان رئیس فدراسیون‌های ورزشی و نقل‌قول تهدیدآمیز درباره فرزندآوری، از جمله فکت‌چک‌های کوتاه این قسمت هستند.

🔹مقایسه وضعیت درآمدی در ایران و امارات، از سوژه‌های اقتصادی این هفته است که توضیح کوتاهی درباره آن داده‌ایم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:28 مقدمه
00:02:57 ادعای درمان با «شبیه‌سازی ذهن»
00:36:44 سرطان تجارت نیست، یک بیماری جدی است
00:49:54 ادعای دختر رئیسی درباره قیمت ارز بعد از عملیات وعده صادق یک
00:55:23 ادعای نادرست تعطیلی اختتامیه جشنواره کن، به دلیل قطع برق
01:00:01 ادعای نادرست درباره تعداد و مصرف ماینرهای غیرمجاز
01:05:07 مقایسه شدت مصرف انرژی ایران و جهان
01:15:24 ادعای نادرست اولتیماتوم شاه بخاطر انتخاب نام هواپیمایی خلیج
01:22:20 عارف مخترع دوربین عقب خودرو نیست
01:27:49 ادعای نادرست بیرون آمدن انگل از گوشت خوک با ریختن نوشابه
01:29:55 سفر حج برای همه مسلمانان رایگان نیست
01:30:46 ویدیو و ادعای نادرست کمک چین به غزه و شکستن محاصره اسرائیل
01:32:24 مقایسه درآمد خانوار در ایران و امارات متحده عربی
01:33:23 این ویدیو ربطی به جابجایی مجسمه خدایان هند و جنگ پاکستان ندارد
01:34:13 ادعای نادرست درباره روسای فدراسیون‌های بولینگ، بیلیارد و اتومبیل‌رانی
01:35:19 نقل قول بی‌اساس از دبیر ستاد ملی جمعیت درباره فرزندآوری
01:36:15 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ کانگورو ساخت هوش مصنوعی که می‌خواهد سوار هواپیما شود!

🔹اخیراً ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی فارسی و غیرفارسی منتشر و پربازدید شده که یک کانگورو را نشان می‌دهد که با آرامش کارت پرواز خود را در دست گرفته و زنی در حال بحث با مسئولان فرودگاه است که اجازه ورودش را به هواپیما بگیرد.

🔹ویدیوی این کانگوروی بامزه ساخته هوش مصنوعی است.

🔹ویدیو برای اولین بار چهار روز پیش در صفحه اینستاگرام "Infinite Unreality" منتشر و پربازدید شد.

🔹این صفحه اینستاگرامی به تولید کلیپ‌های حیوانات با استفاده از هوش مصنوعی معروف است.

🔹لوگوی صفحه هم در ویدیو به صورت تابلویی روی دیوار دیده می‌شود.

🔹این صفحه در پست دیگری که سه روز بعد تولید کرد هم به ادامه این داستان پرداخت و نوشت: «کانگوروها تصمیمات خودشان را می‌گیرند» و کانگورو را نشان می‌دهد که در میانه بحث آن دو نفر وارد هواپیما می‌شود.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ انتساب عکس نادرست به افسانه بایگان در مسابقات دختر شایسته ایران

🔹عکسی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که گفته می‌شود افسانه بایگان و گوگوش را در مسابقه دختر شایسته ایران در سال ۱۳۵۵ نشان می‌دهد.

🔹این عکس ترانه کی‌سر، دختر شایسته ایران در سال ۱۳۵۷، آخرین سال برگزاری این مراسم، است.

🔹افسانه بایگان در سال ۱۳۵۵ در مسابقه دختر شایسته ایران شرکت کرد و دوم شد.

🔹در آن سال جلوه پالیزبان اول شد.

🔹مسابقه دختر شایسته ایران که با میزبانی مجله زن روز برگزار می‌شد، از سال ۱۳۴۴ آغاز شد و تا ۱۴ دوره ادامه پیدا کرد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره هدیه ۷۰ میلیون تومانی برای کودکان متولد ۱۴۰۴

🔹خبری در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها منتشر شده که ادعا می‌کند نوزادان متولد ۱۴۰۴ هدیه ۷۰ میلیون تومانی دریافت خواهند کرد.

🔹این خبر نادرست است و سازمان تامین اجتماعی هم آن را تکذیب کرده است.

🔹نه‌تنها همه کودکان متولد ۱۴۰۴ «هدیه ۷۰ میلیون تومانی» دریافت نمی‌کنند، بلکه این خبر به این شکل برای همه بیمه‌شدگان زن تامین اجتماعی هم درست نیست.

🔹مبلغ اختصاصی در واقع «غرامت دستمزد ایام بارداری در مدت مرخصی زایمان زنان بیمه‌شده» است که از قبل وجود داشته و چیز جدیدی نیست
میزان غرامت دستمزد هم بستگی به حقوق بیمه‌ای فرد دارد.

🔹بیمه‌شدگان زن که ظرف یک سال قبل از زایمان، سابقه پرداخت حق بیمه (۶۰ روز کار) را داشته باشند؛ به شرط عدم اشتغال به‌کار و مزدبگیری، می‌توانند از غرامت دستمزد ایام بارداری استفاده کنند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار پزشکیان درباره مصرف انرژی شش برابر «کشورهای همسان»

🔹مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران می‌گوید به نسبت «کشورهای همسان» شش برابر انرژی بیشتر مصرف می‌کنیم.

🔹پزشکیان پیش‌تر گفته بود مصرف برق در ایران شش برابر کشورهایی اروپایی است. این گفته همان زمان در فکت‌نامه بررسی شد و نشان شاخ‌دار گرفت.

🔹ایران از نظر مصرف انرژی اولیه (مجموع انرژی‌ منابع اولیه مثل نفت و گاز، زغال‌سنگ، هسته‌ای و منابع تجدیدپذیر) هشتمین کشور جهان و از نظر سرانه مصرف در رتبه ۴۶ قرار دارد.

🔹دقیقا معلوم نیست منظور پزشکیان از «کشورهای همسان» چیست. از حدود ۲۰۰ کشور جهان، در ۱۴ کشور مصرف انرژی بین یک‌پنجم تا یک‌هفتم ایران است: الجزایر، بنگلادش، بلژیک، شیلی، کلمبیا، عراق، نیجریه، نروژ، فیلیپین، قطر، سوئد، اوکراین، ازبکستان و ونزوئلا.

🔹این کشورها نه از نظر موقعیت جغرافیایی، نه از نظر جمعیت، نه از نظر توسعه‌یافتگی و نه از نظر دسترسی به منابع انرژی، شباهت کاملی با یکدیگر ندارند.

🔹از نظر سرانه نیز، میزان مصرف در ایران بین ۵ تا ۷ برابر ۱۲ کشورهای تاجیکستان، هند، بلیز، ساموآ، کیپ ورد، مراکش، السالوادور، بولیوی، تونگا، میکرونزی، اسواتینی و گواتمالا است.

🔹این کشورها هم هر کدام ویژگی خاص خود را دارند و نمی‌توان آنها را جزو کشورهای «همسان» برای مقایسه با ایران در نظر گرفت.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه، مانند ادعای قبلی و به دلیل تکرار و اصرار بر یک گزاره نادرست، به این ادعای مسعود پزشکیان نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار رنانی درباره نقش ازدواج فامیلی و چند همسری در کورتکس مغز

🔹محسن رنانی، اقتصاددان، گفته: «ممنوعیت چند همسری و ازدواج فامیلی بر ضخامت بیشتر کورتکس مغز اروپاییان نسبت به آسیایی‌ها تاثیر داشته است.»

🔹رنانی، این موضوع را با جلوتر بودن اروپا در روند توسعه، نسبت به دیگر قاره‌ها، مرتبط دانست.

🔹این ادعا درست نیست. قشر مغز، لایه بیرونی و چین‌خورده مغز است که مسئول پردازش اطلاعات حسی، زبان، تفکر، تصمیم‌گیری، حافظه و کنترل حرکات ارادی است.

🔹ضخامت قشر مغز از شاخص‌های مهم ساختاری است که در تصویربرداری مغزی برای بررسی تفاوت‌های فردی، تحولی یا پاتولوژیک در عملکرد شناختی استفاده می‌شود.

🔹ضخامت قشر مغز بین ۱/۵ تا ۴/۵ میلی‌متر است و بسته به ناحیه مغزی و سن فرد، متفاوت است. ضخامت بیشتر در برخی نواحی خاص مغز با عملکرد شناختی بهتر، مرتبط است.

🔹یافته‌های انکارنشدنی وجود دارد که نشان می‌دهد ضخامت قشر مغز، در جمعیت‌های مختلف، متفاوت است اما توجه به این نکته بسیار ظریف، مهم و تعیین‌کننده است که تفاوت‌های (واریانس) درون‌جمعیتی بیشتر از تفاوت بین جمعیت‌های مختلف است.

🔹تفاوت‌های گزارش‌شده به‌طور متوسط در حد ۰/۱ تا ۰/۳  میلی‌متر و عمدتاً در قشر حسی‑حرکتی، گیجگاهی میانی و پیش‌پیشانی است. اثرات سن، وضعیت اجتماعی‑اقتصادی و شاخص توده بدنی، بخش بزرگی از این انحراف معیارها را توضیح می‌دهند.

🔹ممنوعیت چندهمسری در اروپا به‌طور کامل و یکسان در یک زمان خاص اتفاق نیفتاده، بلکه به‌مرور زمان و در مناطق مختلف اروپا با روندهای اجتماعی، حقوقی، و مذهبی متفاوتی به اجرا درآمد.

🔹این موضوع درباره قوانین رسمی حاکم است که بیشتر جنبه حقوقی و کاربرد در زمینه وراثت داشته‌اند و ربطی به تعدد شرکای جنسی ندارد.

🔹هیچ مطالعه جمعیتی بزرگ که پیوند مستقیمی میان نرخ چندهمسری، تک‌همسری یا بی‌همسری و میانگین ضخامت قشر مغزی انسانی را گزارش کند، منتشر نشده‌است.

🔹شواهد موجود، یا به گرایش جنسی و هویت (نه تعداد شریک) می‌پردازند، یا حجم نمونه بسیار کوچکی دارند و به‌طور کلی به ادعای محسن رنانی بی‌ربط هستند.

🔹هیچ تحقیق MRI با مقیاس جمعیتی بزرگ که میانگین ضخامت قشر مغزی فرزندان حاصل از ازدواج فامیلی را با گروه غیرخویشاوند مقایسه کند، انجام نشده‌است.

🔹ادعای رنانی از کنار هم قرار دادن عبارت‌های به ظاهر درست و قانع‌کننده‌ای شکل گرفته، اما واقعا بی‌ربط است.

🔹از همه مهمتر، ادعای محسن رنانی نمی‌تواند تفاوت توسعه‌یافتگی در آلمان غربی با آلمان شرقی، تفاوت کره جنوبی با کره شمالی، یا هنگ‌کنگ با سرزمین اصلی چین را توضیح دهد.

🔹در مجموع، کنار هم قرار گرفتن گزاره‌های علمی به‌ظاهر درست، اما ناهمخوان و گاه بدون شواهد و استفاده از تعمیم‌های نابجا و تقلیل‌های نه‌چندان دقیق در این ادعای رنانی، آن را مصداق بارز «شبه‌علم» می‌کند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ داستان عجیب تاثیر «انرژی مثبت حرم امام رضا» روی پیاژه، روانشناس مشهور سوئیسی

🔹شبکه افق صداوسیما در اینستاگرم، ویدئویی از صحبت‌هایی علیرضا پناهیان منتشر کرده که می‌گوید: «پیاژه وقتی آمده بود حرم امام رضا، از حرم بیرون نمی‌رفت و می‌گفت چقدر انرژی اینجا مثبت است.»

🔹اول، پیاژه اصلا به ایران سفر نکرده که بخواهد به مشهد و حرم امام رضا برود و درباره «انرژی مثبت» حرم صحبت کند.

🔹دوم، شبکه افق ویدئوی خودش را تقطیع کرده است. پناهیان نمی‌گوید پیاژه به ایران آمده، بلکه می‌گوید یک‌سری از شاگردان پیاژه به مناسبت برنامه بزرگداشت صد سالگی پیاژه به مشهد رفته‌اند و این تجربه را داشته‌اند.

🔹همین ماجرا هم پایه و اساس معتبری ندارد. معلوم نیست صحبت درباره چه مراسمی است، متولی مراسم و مهمان‌ها که بوده‌اند و ماجرای سفر مشهد و بازدید از حرم امام هشتم شیعیان چه بوده است؟

🔹در منابع عمومی و رسانه‌ای هیچ اشاره‌ای به چنین مراسمی نشده است.

🔹با این توضیحات‌، فکت‌نامه به این ادعا که از شبکه افق منتشر شده نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh