🔹 اثر سد سه دره بر کاهش طول شبانه‌روز

🔹در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی خبری منتشر شده که مدعیست «تحقیقات ناسا نشان داده سد سه‌دره، بزرگ‌ترین سد جهان در چین، باعث کند شدن چرخش زمین می‌شود».

🔹این ادعا که ساخت این سد باعث کند شدن چرخش زمین می‌شود، به صورت نظری درست است. اصل پایستگی تکانه زاویه‌ای، عامل این تغییر است. ما کم و بیش ممکن است با این اصل به طور تجربی آشنا باشیم که وقتی در حال چرخش به دور خود هستیم (مثلا با اسکیت)، با کوتاه و بلند‌کردن دست و پای خود از مرکز چرخش، می‌توانیم سرعت را کم و زیاد کنیم.

🔹هر جرم روی زمین بر حسب عرض جغرافیایی، فاصله‌ای با محور چرخشی زمین دارد که ضریبی از شعاع زمین است. در استوا بیشترین مقدار و در قطب به صفر می‌رسد. حال اگر شعاع دوران جرم بیشتر شود، سرعت چرخش کمتر می‌شود.

🔹در سد سه‌دره هم مقدار بسیار زیادی آب در ارتفاعی بالاتر از حالت معمول قرار می‌گیرد و این باعث کند‌شدن زمین می‌شود.

🔹اما گزارش ناسا درباره آثار زلزله ۲۰۰۴ سوماترا اندونزی (در ۶ دی ۱۳۸۳) و متعاقب آن سونامی اقیانوس هند بوده و ضمن مثال‌هایشان، تغییرات ناشی از این زلزله را با مقدار نظری به‌دست آمده برای سد سه‌دره مقایسه کرده‌اند. تاثیر زلزله بیش از ۴۴ برابر بوده‌است.

🔹اگرچه تغییر ۰/۰۶ میکروثانیه‌ای به طور نظری قابل محاسبه است، اما با ابزارهای موجود بسیار کوچک‌تر از آن است که قابل آشکارسازی باشد.

🔹در گزارش ناسا آمده که حتی آثار ناشی از زلزله سوماترا که ده‌ها برابر بیشتر از آبگیری سد سه‌دره است، به راحتی قابل اندازه‌گیری نیست.

🔹شکل بیان ادعا در منابع مختلف به‌گونه‌ای است که انگار ناسا این اثر را مستقیما اندازه‌گیری کرده‌، در حالی که چنین اثری آنقدر ناچیز است که در مقابل عوامل طبیعی، به هیچ‌وجه قابل سنجش نیست.

🔹تخلیه آب‌های زیرزمینی، سالانه در حد چند میکروثانیه، ذوب یخچال‌های قطبی و طوفان‌ها و جریان‌های جوی و اقیانوسی، سالانه در حد چند میکروثانیه و اصطکاک ناشی از نیروی کشندی (جزر و مد) کره ماه نیز سالانه ۱۷ تا ۲۳ میکروثانیه از طول شبانه‌روز کم می‌کنند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره اولتیماتوم نظامی شاه دربار انتخاب نام هواپیمایی خلیج

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعایی با این عنوان منتشر شده که «واکنش شاه وقتی که کشورهای عربی یک شرکت هواپیمایی به اسم خلیج عربی تاسیس کردند».

🔹این ویدیو مدعیست انتخاب نام «هواپیمایی خلیج عربی» در سال ۱۳۵۱ از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس باعث شد شاه سفرای آنها را اخراج کند و ارتش (نیروی دریایی و هوایی) را در خلیج فارس به حالت آماده‌باش در بیاورد و همین اولتیماتوم باعث شد طی ۴۸ ساعت این کشورها نام هواپیمایی را به «خلیج» تغییر دهند.

🔹تاریخچه شرکت هواپیمایی گالف ایر Gulf Air (طیران الخلیج)‌ مشخص است و آن را یک خلبان بریتانیایی در ابتدا با نام شرکت «هوانوردی خلیج» (Gulf Aviation Company Limited) در فروردین ۱۳۲۹ (۱۹۵۰) تاسیس کرد.

🔹در سال ۱۹۷۳ (۱۳۵۱-۱۳۵۲ شمسی) سه کشور بحرین، قطر و عمان و امیرنشین ابوظبی از کشور امارات سهام گالف اویشن را خریدند و در روز اول ژانویه ۱۹۷۴ (۱۱ دی ۱۳۵۲) «شرکت هواپیمایی خلیج» با نام عربی طیران الخلیج را تاسیس کردند.

🔹هرچند پیش از تاسیس کشور امارات، ایران برای نشان دادن حق حاکمیت خود، در ۹ آذر ۱۳۵۰ در ابوموسی نیرو پیاده کرد، اما این اتفاق حدود دو سال پیش از تاریخ ادعاشده درباره «تاسیس شرکت هواپیمایی خلیج عربی» رخ داده است.

🔹هیچ‌یک از آرشیوهای خبری معاصر، سوابق دیپلماتیک یا اسناد تاریخی آکادمیک منطقه به تاسیس یا پیشنهاد تاسیس یک شرکت هواپیمایی با نام «خلیج عربی» یا «Arabian Gulf Airways» اشاره نکرده‌اند.

🔹این احتمال را نمی‌توان رد کرد که در طول مذاکرات سال ۱۹۷۳ بین بحرین، قطر، ابوظبی و عمان برای تشکیل گالف ایر نام‌های مختلفی، از جمله نام‌های بالقوه ملی‌گرایانه‌تر مانند «شرکت هواپیمایی خلیج عربی» به صورت داخلی مورد بحث قرار گرفته باشند.

🔹این شایعه ممکن است گزارشی تحریف‌شده یا اغراق‌آمیز از این مذاکرات داخلی باشد که در آن یک نام تحریک‌آمیز مطرح شده اما در نهایت به نفع نام بی‌طرف‌تر «گالف ایر» کنار گذاشته شده است؛ اما هیچ شاهدی وجود ندارد که انتخاب نام این شرکت به خاطر اولتیماتوم نظامی ایران بوده است، نه اجماع داخلی یا دوراندیشی.

🔹اخراج دسته‌جمعی سفرا یا آماده‌باش جنگی نیروی دریایی و هوایی ایران به خاطر انتخاب نام یک شرکت هواپیمایی، بی‌اساس است و در هیچ منبع و آرشیو مستقلی که جزییات روابط بین‌المللی منطقه‌ای ایران را ثبت کرده، دیده نمی‌شود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ این ویدیوی قدیمی ارتباطی با جابجایی مجسمه خدایان هند در جنگ با پاکستان ندارد

🔹این روزها و همزمان با بالا گرفتن تنش‌های نظامی بین هند و پاکستان، ویدیویی با عنوان «جابجایی مجسمه خدایان در هند از ترس حمله‌های پاکستان» در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.

🔹بررسی آرشیو اینترنت نشان می‌دهد ویدیوی اصلی مربوط به سال ۲۰۱۹ است و در جریان جشنواره سالانه گانش چاتورتی ضبط شده است.

🔹پیروان آیین هندو در پایان روز دهم این جشنواره، مجسمه گانش را حمل می‌کنند و طی آیینی آن را به آب می‌سپارند.

🔹از آنجا که این ویدیو قدیمی است و ارتباطی به جنگ هند و پاکستان ندارد، فکت‌نامه نیز به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای درمان با «شبیه‌سازی ذهن»

🔹یک اکانت اینستاگرامی فارسی به نام mind_e_center و وب‌سایت مرتبط با آن، «کلینیک ذهن و روان (شبیه‌سازی ذهن بیگدلی)» ادعاهای متعددی درباره «درمان قطعی لکنت»، «درمان با شبیه‌سازی ذهن» و درمان بسیاری بیماری‌های دیگر دارد و مدعی است که مجتبی بیگدلی «مبدع درمان قطعی لکنت» و «مبدع درمان با شبیه‌سازی ذهن» است.

🔹در این حساب، پستی با ادعای «شکسته شدن رکورد گینس برای تشکیل طولانی‌ترین صف درمان» نیز منتشر شده است.

🔹ادعاهای دیگری مانند «درمان آسیب‌های نخاعی و عصب برای اولین‌بار در جهان»، «درمان نوین CP فلج مغزی»، «درمان اوتیسم برای اولین‌بار در جهان»، و «درمان قطعی لکنت و کلیه اختلالات گفتاری برای اولین‌بار در جهان» نیز در این پست مطرح شده‌اند.

🔹وب‌سایت این مرکز ادعا می‌کند که مجتبی بیگدلی روانشناس و مخترعی است که در سال ۱۳۸۴ «شبیه‌سازی ذهن» را برای اولین‌بار در جهان ابداع کرده و در سال ۱۳۸۸ از دانشگاه چمران اهواز تاییدیه دریافت کرده است. همچنین ادعا شده که او در سال ۲۰۰۷ «مخترع برتر جهان» بوده و حمید کمرزرین «پژوهشگر برتر جهان در سال ۲۰۱۵» بوده است. «نوآوری‌ها» و «دستاورد»های ادعایی این مرکز در قالب گزارش‌ها و مصاحبه‌های متعدد در صداوسیما نیز بازتاب داشته است.

🔹با این حال، هیچ سندی در تایید این ادعاها وجود ندارد.

🔹بررسی سوابق مجتبی بیگدلی نشان می‌دهد که اطلاعات دقیقی از میزان تحصیلات یا دانشگاه محل تحصیل او در دست نیست. پرتکرارترین ادعا این است که او از دانشگاه پیام‌نور کرج مدرک کارشناسی ارشد دارد. او به جز کتابی که ارزش علمی‌ای ندارد، نویسنده مستقل هیچ متن یا مقاله و تحقیق دانشگاهی نیست.

🔹در مقابل، سابقه تحصیلی و شغلی حمید کمرزرین قابل ردیابی است. او مدرک دکترای روانشناسی از دانشگاه مسلمان Aligarh هند دارد. این ادعا که او «پژوهشگر برتر جهان در سال ۲۰۱۵» بوده بی‌اساس است. همچنین عنوان «پژوهشگران برتر» دریافت شده از انجمن روانشناسان آمریکا برای این دو نفر نیز مورد تایید نیست.

🔹متخصصان مدرسه لکنت، وب‌سایت تخصصی تشخیص و درمان لکنت در ایران، روش ادعایی «شبیه‌سازی ذهن» را نقد و رد می‌کنند. همچنین، اثربخشی این روش برای درمان لکنت و اختلالات گفتاری در مقالات علمی معتبر به اثبات نرسیده و ادعای درمان قطعی لکنت با این روش بی‌اساس است.

🔹ادعای شکسته شدن رکورد گینس برای صف درمانی این مرکز هم بی‌اساس است.

🔹ادعاهای «درمان آسیب‌های نخاعی و عصب»، «درمان نوین CP فلج مغزی» و «درمان اوتیسم برای اولین‌بار در جهان» که در این پست‌ها تبلیغ شده نیز پایه و اساسی ندارند و هیچ گزارش معتبری از درمان قطعی این بیماری‌ها در منابع موثق منتشر نشده است.

🔹بر این اساس، فکت‌نامه به ادعاهای مطرح‌شده از سوی این اکانت و وبسایت نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست بیرون آمدن انگل از گوشت خوک با ریختن نوشابه روی آن

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده از فردی که مدعیست روی گوشت خام خوک خام، نوشابه می‌ریزد و مدتی بعد موجودات کرم مانند سفیدی از آن بیرون می‌آید که به گفته او، انگل گوشت خوک است.

🔹ویدیو به انگلیسی است، اما به فارسی روی آن نوشته: «الان می‌فهمم که چرا تو دین ما، خوردن گوشت خوک حرام شده است».

🔹این ویدیو نخستین‌بار نیست که منتشر می‌شود. نسخه‌های انگلیسی‌زبان آن حدود ۴ تا ۵ سال پیش در فیس‌بوک منتشر شد. غیر از این ویدیو، موارد مشابه دیگری هم از قدیم وجود داشته است.

🔹سازندگان این ویدیوها ادعا می‌کنند که این رشته‌های سفید، انگل‌هایی هستند که در گوشت خوک پنهان شده‌اند و نوشابه آنها را بیرون کشیده‌است.

🔹مهم‌ترین انگلی که در گوشت خوک کشف شده، کرم مارپیچ یا Trichinella spiralis نام دارد که در گذشته در برخی نقاط جهان شیوع داشت اما امروزه در بسیاری از کشورها با بهبود شرایط بهداشت دام و روش‌های فرآوری، تقریباً ریشه‌کن شده‌است.

🔹این انگل نوعی کرم گرد (roundworm) است که می‌تواند باعث بیماری تریشینوز (trichinellosis) شود. لاروهای این انگل در بافت عضلانی حیوانات آلوده (مانند خوک، خرس و گراز وحشی) به صورت کیست‌های بسیار کوچک قرار می‌گیرند.

🔹این لاروها و کیست‌های آن‌ها میکروسکوپی هستند؛ یعنی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند. بنابراین، رشته‌های سفیدرنگی که در ویدیوها با چشم دیده می‌شوند، نمی‌توانند لاروهای انگل تریکینلا باشند.

🔹به لطف بهبود روش‌های پرورش خوک (مانند استفاده نکردن از پس‌مانده‌های گوشتی خام در تغذیه خوک‌ها) و افزایش آگاهی عمومی در مورد پخت صحیح گوشت، بیماری تریشینوز در کشورهای زیادی بسیار نادر شده‌است.

🔹هیچ سندی وجود ندارد که ریختن نوشابه روی گوشت، غیر از تغییرات فیزیکی، تاثیری در از بین بردن یا بیرون کشیدن انگل‌ها داشته باشد.

🔹ویدیوهایی که این پدیده را نشان می‌دهند، یا ساختگی هستند یا از تکنیک‌های گمراه‌کننده استفاده می‌کنند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ویدئو و ادعای آن نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره کمک‌رسانی چین به غزه با شکستن محاصره اسرائیل

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌کند کمک‌های هوایی چین به مردم غزه را نشان می‌دهد که با شکستن محاصره اسرائیل ارسال شده است.

🔹طی سه ماه اخیر اسرائیل مانع ورود کمک‌ها به غزه شده و تنها سه روز پیش اجازه ورود پنج کامیون سازمان ملل به غزه داده شد.

🔹این اولین کمکی بود که بعد از حدود ۱۱ هفته و از طریق زمینی وارد غزه شد.

🔹به تازگی، به جز همین ۵ کامیون، هیچ کمک دیگری به صورت هوایی و زمینی وارد غزه نشد.

🔹چین آخرین محموله کمک خود به غزه را در ۱۸ فوریه ۲۰۲۵ به صورت زمینی و به لبنان فرستاد.

🔹ویدیوی ادعایی نیز نادرست و ترکیبی از ویدیوهای مختلف است.

🔹پرواز جت‌ها بر فراز اهرام مربوط به مانور نظامی مشترک چین و مصر در آوریل ۲۰۲۵ است.

🔹تصاویر کمک‌های هوایی هم مربوط به عملیات‌های مشترک ایالات متحده و اردن در مارس ۲۰۲۴ برای ارسال کمک به بیت لاهیا در شمال غزه است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا و ویدیو که «چین با شکستن محاصره غزه کمک‌های هوایی به این منطقه رساند»، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 جنگل‌های ایران چگونه زیاد شدند؟

🔹در قسمت ۲۱۶ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا ادعایی از پزشکیان درباره مقایسه مصرف برق در ایران و اروپا را بررسی کردیم؛ ادعایی که فاصله زیادی با واقعیت داشت.

🔹همچنین، پیرو ادعایی در برخی رسانه‌های حامی ابراهیم رئیسی، توضیح دادیم که چرا شاخص توسعه انسانی در دوران دولت سیزدهم بالا رفته بود.

🔹سفر ترامپ به عربستان و برخی کشورهای دیگر خاورمیانه، بهانه طرح ادعاها و گزارش‌های مختلفی در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های ایران شد؛ مثلا یک ادعای به شدت گمراه‌کننده درباره وضعیت جنگل‌های ایران که در این قسمت به آن پرداخته‌ایم.

🔹مورد بعدیِ مرتبط با این سفر، اینفوگرافیکی بود که به مقایسه توسعه در ایران و عربستان می‌پرداخت و از ما نشان شاخ‌دار گرفت.

🔹طرح یک ادعا درباره تاثیر یک سد بزرگ چین در چرخش کره زمین، ماجرای جالبی دارد که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹برخی با انتشار یک ویدیو مدعی شدند که خطرناک‌ترین تانک جهان، یک تانک ایرانی است؛ ادعایی که البته به یک تانک خیالی اشاره می‌کرد.

🔹در بخش فکت‌چک‌های کوتاه این اپیزود، ادعایی درباره پسر دونالد ترامپ، ویدیوی یک اژدها در جنوب ایران، ادعای تکراری کشف مار غول‌پیکر و گوجه‌های آغشته به سم مار را خواهید شنید.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

✍️ سرطان تجارت نیست، یک بیماری جدی است

🔹در شبکه‌‌های اجتماعی ادعایی منتشر شده که می‌گوید «سرطان یک تجارت است» و روش‌های رایج درمان سرطان مانند شیمی‌درمانی و رادیوتراپی مضر هستند.

🔹این پست‌ها مدعی‌اند که در عوض، خوردن جوانه گندم و مواد حاوی لائتریل مانند هسته زردآلو و هلو برای پیشگیری و درمان سرطان توصیه می‌شوند.

🔹منبع این ادعاهای شاخ‌دار، کتاب «دنیای بدون سرطان» نوشته ادوارد گریفین از مروجان تئوری توطئه است.

🔹برخی از تئوری‌های توطئه‌‌ای که گریفین مروج آن است، ادعای وجود ماده کمتریل در رد به‌جا مانده از هواپیماها، انکار وجود بیماری ایدز و دفاع از تئوری‌های توطئه مربوط به ترور جان اف کندی است.

🔹از زمان نوشته شدن این کتاب در دهه ۷۰ میلادی تا به حال بسیاری از متخصصان و موسسات بهداشت و سلامت عمومی ادعاهای این کتاب را رد کرده‌اند.

🔹موسسه ملی سرطان آمریکا، مرکز تحقیقات سرطان بریتانیا و انجمن سرطان آفریقای جنوبی می‌گویند شواهد کافی و قابل اعتمادی مبنی بر اثربخشی لائتریل به عنوان یک درمان جایگزین سرطان وجود ندارد.

🔹بر اساس تحقیقات موجود، این ماده حاوی سیانید (نوعی سم) است و دوزهای غیردرمانی آن می‌تواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند.

🔹درمان‌های رایج مانند جراحی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی موثرترین روش‌های درمان سرطان هستند.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا که «سرطان بیماری نیست و یک تجارت است و روش‌های رایج درمان سرطان مانند شیمی‌درمانی و رادیوتراپی مضرند»، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره روسای فدراسیون‌های بولینگ، بیلیارد و اتومبیل‌رانی

🔹در شبکه‌های اجتماعی عکسی منتشر شده که ادعا می‌کند عکس «مدیر فدراسیون بیلیارد، مدیر فدراسیون اتومبیلرانی و مدیر فدراسیون بولینگ» را که هر سه نفر آنها معمم هستند، نشان می‌دهد.

🔹هرچند این افراد (دست‌کم دو نفر از آنها) جزو مدیران حوزه ورزش هستند، اما این ادعا نادرست است.

🔹این عکس مربوط به دیدار رئیس کمیته فرهنگی و مسئولیت اجتماعی فدراسیون اسکی با معاون فرهنگی وزارت ورزش و جوانان است.

🔹نفر سمت راست، احمد فتحی سرپرست کمیته فرهنگی و مسئولیت اجتماعی فدراسیون اسکی و نفر وسط محمدحسین حسنخانی معاون فرهنگی وزارت ورزش و جوانان است و هویت فرد نشسته در سمت چپ تصویر نیز مشخص نیست.

🔹ورزش‌های بولینگ و بیلیارد تحت نظر یک فدراسیون هستند و رییس این فدراسیون هاشم اسکندری‌راد است. سرپرست فعلی فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی نیز کوروش صبوریان است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره کاهش قیمت ارز بعد از عملیات وعده صادق یک

🔹دختر ابراهیم رئیسی می‌گوید بعد از عملیات وعده صادق، با تدبیر ابراهیم رئیسی، قیمت دلار نه‌تنها بالا نرفت، بلکه پایین آمد.

🔹این‌طور نیست. بعد از حمله ایران قیمت دلار در بازار آزاد از حدود ۶۴ هزار تومان به ۷۰ هزار تومان افزایش پیدا کرد.

🔹بعد از آنکه مشخص شد ایران از چند روز قبل به آمریکا خبر و اطمینان داده که حملات به شکل محدود خواهد بود، قیمت دلار هم کمی پایین آمد و به حدود ۶۷ هزار تومان رسید.

🔹این میزان افزایش قیمت، ممکن است کمتر از حد انتظار به نظر برسد، اما به هر حال نشان‌دهنده واکنش منفی بازار است.

🔹به نظر می‌رسد ابعاد حمله ایران نقش مهمی در کاهش انتظارات بازار از افزایش قیمت‌ها داشته است.

🔹رئیس وقت سازمان برنامه و بودجه نیز گفته: بعد از روشن شدن «محدوده پاسخ» جمهوری اسلامی، نرخ ارز کاهش پیدا کرد.

🔹این حمله به جز جراحت یک دختر بادیه‌نشین عرب، هیچ تلفات انسانی و خسارت جدی نداشت و اغلب موشک‌ها و پهپادهای ایرانی ردگیری و منهدم شدند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا دختر هانیه سادات رئیسی نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 جنگل‌های ایران چگونه زیاد شدند؟

🔹در قسمت ۲۱۶ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا ادعایی از پزشکیان درباره مقایسه مصرف برق در ایران و اروپا را بررسی کردیم؛ ادعایی که فاصله زیادی با واقعیت داشت.

🔹همچنین، پیرو ادعایی در برخی رسانه‌های حامی ابراهیم رئیسی، توضیح دادیم که چرا شاخص توسعه انسانی در دوران دولت سیزدهم بالا رفته بود.

🔹سفر ترامپ به عربستان و برخی کشورهای دیگر خاورمیانه، بهانه طرح ادعاها و گزارش‌های مختلفی در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های ایران شد؛ مثلا یک ادعای به شدت گمراه‌کننده درباره وضعیت جنگل‌های ایران که در این قسمت به آن پرداخته‌ایم.

🔹مورد بعدیِ مرتبط با این سفر، اینفوگرافیکی بود که به مقایسه توسعه در ایران و عربستان می‌پرداخت و از ما نشان شاخ‌دار گرفت.

🔹طرح یک ادعا درباره تاثیر یک سد بزرگ چین در چرخش کره زمین، ماجرای جالبی دارد که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹برخی با انتشار یک ویدیو مدعی شدند که خطرناک‌ترین تانک جهان، یک تانک ایرانی است؛ ادعایی که البته به یک تانک خیالی اشاره می‌کرد.

🔹در بخش فکت‌چک‌های کوتاه این اپیزود، ادعایی درباره پسر دونالد ترامپ، ویدیوی یک اژدها در جنوب ایران، ادعای تکراری کشف مار غول‌پیکر و گوجه‌های آغشته به سم مار را خواهید شنید.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:00:53 مقدمه
00:03:57 مقایسه وضعیت مصرف برق ایران با اروپا
00:08:48 چرا شاخص توسعه انسانی در دولت رئیسی بالا رفته است؟
00:15:50 ادعای گمراه‌کننده افزایش پوشش جنگلی ایران در دو دهه اخیر
00:20:40 مقایسه شاخ‌دار سطح توسعه‌یافتگی ایران و عربستان سعودی
00:37:32 اثر سد سه دره بر کاهش طول شبانه‌روز
00:43:15 ادعای نادرست تانک یاسر، خطرناک‌ترین تانک جهان، ساخت ایران
00:44:59 مجموعه ادعاهای شاخ‌دار درباره بارون ترامپ
00:46:28 از دیده شدن خزنده‌ای بزرگ در فارس چه می‌دانیم؟
00:48:09 تکرار ادعای نادرست «ویدیوی مار غول‌پیکر»
00:49:29 مارها و سوراخ‌های گوجه‌فرنگی
00:51:11 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ مقایسه درآمد خانوار در ایران و امارات متحده عربی

🔹در شبکه‌های اجتماعی با استناد به یک سری اعداد و ارقام گفته شده: «درآمد متوسط پنج روز خانواده اماراتی برابر با درآمد متوسط یک سال خانواده ایرانی است».

🔹تردیدی در اختلاف بسیار زیاد سطح رفاه و درآمد مردم در ایران و امارات نیست، اما نه این نسبت و نه سایر اعداد و ارقامی که در این ادعا مطرح شده، درست نیستند.

🔹ادعا شده میانگین درآمد خانوار در ایران در حال حاضر ماهانه ۱۵ میلیون تومان است؛ در حالی که بر اساس آخرین داده‌های موجود، میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۱ میلیون تومان بود.

🔹با این حساب، ارزش دلاری درآمد سالانه خانوار با متوسط قیمت آزاد سال ۱۴۰۲ حدود ۴۹۷۰ دلار و با نرخ نیمایی ۶۷۲۰ دلار می‌‌شود.

🔹ادعا شده میانگین درآمد یک خانواده در امارات ۱۰۰ هزار دلار است. منبع این آمار نامعلوم است؛ اما اگر آن را درست فرض کنیم، درآمد یک سال خانواده ایرانی معادل ۱۸ تا ۲۵ روز یک خانواده اماراتی می‌شود.

🔹آخرین داده‌های هزینه و درآمد خانوار در امارات مربوط به ۱۰ سال پیش است که بر اساس آن هزینه‌ سالانه خانوار در این کشور ۶۲ هزار دلار گزارش شده بود.

🔹برآورد می‌شود متوسط درآمد خانوار در این کشور در حال حاضر از ۱۰۰ هزار دلار در سال بیشتر باشد.

🔹با این حساب فکت‌نامه به این ادعا که «درآمد پنج روز خانواده اماراتی برابر با درآمد یک سال خانواده ایرانی است» نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 عارف مخترع دوربین عقب خودرو نیست

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده که مدعیست عارف، خواننده ترانه مشهور «سلطان قلب‌ها»، سال ۱۳۵۶ دوربین عقب خودرو را ابداع کرده اما این اختراع را ثبت نکرده است.

🔹در این ویدیو تصویری از بریده یک مجله دیده می‌شود که خبرآنلاین در شهریور ۱۴۰۳ آن را به نقل از مجله جوانان امروز (شهریور ۱۳۵۶) منتشر کرد.

🔹هرچند در این بریده روزنامه از زبان عارف چند بار عبارت «اختراع» به‌کار می‌رود اما صراحتا گفته شده که «اختراعی که به خاطر من رسیده» که در اینجا منظور «ایده نوآورانه» است و هیچ پروتوتایپی ساخته نشده‌است.

🔹اولین دوربین نصب‌شده در خودرو که با ایده منتسب به عارف نیز منطبق است، مربوط به بیوک سنتوریون ۱۹۵۶ بود که سال ۱۳۳۴ رونمایی شد و عارف در آن زمان ۱۵ ساله بود.

🔹خودروی ولوو VESC نیز در سال ۱۳۵۱ معرفی شد و دوربین عقب داشت و نمایشگر تلویزیونی آن هم در وسط داشبورد قرار گرفته بود. این خودرو حدود ۵ سال پیش از مصاحبه منتسب به عارف رونمایی شده است.

🔹اولین خودروی تولید انبوهی که دوربین عقب در آن به‌کار رفت، تویوتا کراون ۱۹۸۷ مدل رویال سالن جی بود که تنها در ژاپن ارائه می‌شد. این مدل سال ۱۳۶۶ تنها در ژاپن عرضه شد که در صورت صحت مصاحبه عارف، ۱۰ سال بعد از آن است.

🔹سال ۲۰۰۲ با عرضه اینفینتی Q45 در آمریکای شمالی ساخت نیسان برای اولین‌بار با نمایشگر LCD که تصویر دوربین عقب را نمایش می‌داد و به شکل امروزی در وسط داشبورد قرار گرفت.

🔹بنابراین، رواج این ایده حداقل ۲۵ سال بعد از آن است که ایده منتسب به عارف گفته شده‌است.

🔹در اوایل دهه ۲۰۰۰، شرکت‌های حمل‌ونقل بزرگی مانند UPS و FedEx شروع به نصب دوربین‌های عقب بر روی ناوگان خود کردند تا خطر برخورد در هنگام حرکت به عقب را کاهش دهند.

🔹بر فرض صحت ادعای اینکه این ایده مستقل از شواهد بیرونی، به ذهن عارف رسیده باشد یا نه، افراد مختلفی در زمان‌های متفاوت، پیش از ادعای منسوب به عارف، این ایده به ذهنشان رسیده و حتی نمونه‌هایی هم ساخته‌اند؛ اما تا زمان اقتصادی‌شدن این ایده‌ها که سال‌ها بعد از ادعای منسوب به عارف است (که نشان می‌دهد رواج آن ربطی به زمان این ادعا از سوی عارف ندارد)، توسعه آنها عقب افتاده ‌است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای اینکه «عارف، مخترع دوربین عقب خودرو است» نشان نادرست می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎥 اولتیماتوم شاه و هواپیمایی خلیج

🔹شاید شنیده باشید که برخی می‌گویند در سال ۱۳۵۱ اولتیماتوم محمدرضا شاه باعث شد ظرف ۴۸ ساعت اسم شرکت «هواپیمایی خلیج عربی» به «هواپیمایی خلیج» تغییر پیدا کند.

🔹بررسی اسناد تاریخی نشان می‌دهد که این ادعا درست نیست.

🔹خطوط هواپیمایی خلیج سال ۱۳۵۲ با سرمایه‌گذاری چند کشور عربی تاسیس شد و از همان ابتدا نام آن گالف‌ایر (طیران الخلیج) بود.

🔹هیچ شاهد و سندی وجود ندارد که نشان دهد شاه در آن زمان اولتیماتومی داده باشد یا بنا بر ادعاها، سفرای کشورهای عربی را از ایران اخراج کرده باشد.

🔹پخش شدن یک شایعه بی‌اساس در سال ۱۳۷۷ باعث شده تا چنین خبر نادرستی منتشر شود.

🔹 ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره تعداد و مصرف ماینرهای غیرمجاز

🔹محمد الله‌داد، معاون شرکت توانیر، در یک برنامه تلویزیونی گفته: «مصرف ماینرهای غیرمجاز، به اندازه چهار نیروگاه اتمی بوشهر است».

🔹او گفته است: «ما نیروگاه اتمی بوشهر را با ظرفیت ۱۰۰۰ مگاوات داریم و این میزان مصرف [ماینرهای غیرمجاز کشف‌شده] معادل ۴ نیروگاه اتمی بوشهر می‌تواند باشد؛ زیرا به‌خاطر راندمان نیروگاه‌هایمان، اگر بخواهیم ۲ هزار مگاوات برق تامین کنیم، باید ۳ هزار مگاوات نیروگاه ایجاد کنیم».

🔹در برخی رسانه‌ها به نقل از او گفته شده که «۵۰۰۰ ماینر جدید کشف شده که ۴ برابر تولید نیروگاه اتمی بوشهر این دستگاه‌ها مصرف برق داشته‌اند.»

🔹مصرف ۴ هزار مگاواتی برای ۵۰۰۰ ماینر، چیزی نزدیک به صد برابر واقعیت است.

🔹بنابراین مصرف ادعایی برای ماینرها همان ۲۵۰۰ مگاواتی است که اشاره می‌کند و مابقی ناشی از اتلاف در شبکه توزیع است.

🔹بر اساس گفته مدیرعامل توانیر حدود ۲۵۰ هزار ماینری که کشف شده، از ابتدا تا امروز بوده و ربطی به امسال ندارد.

🔹عدد تخمین ۲۵۰۰ مگاوات مصرف غیرمجاز تولید رمزراز، درباره همه ماینینگ‌های موجود است.

🔹بر اساس مدل‌های موجود در ایران، ۲۵۰ هزار دستگاه ماینر حداکثر حدود ۸۰۰ مگاوات برق مصرف می‌کنند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعای معاون شرکت توانیر نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره تعطیلی مراسم اختتامیه جشنواره فیلم کن به دلیل قطع برق

🔹در یکی از برنامه‌های شبکه افق صداوسیما ادعا شده که اختتامیه جشنواره فیلم کن به دلیل قطعی برق طولانی در فرانسه «تعطیل» شد.

🔹این ادعا نادرست است و اختتامیه جشنواره فیلم کن طبق برنامه برگزار شد.

🔹جعفر پناهی جایزه نخل طلا را در همین مراسم دریافت کرد.

🔹یک قطعی برق در روز شنبه ۲۴ مه و روز پایانی جشنواره در منطقه آلپ-ماریتیم فرانسه، که کن هم در آن واقع است، رخ داد و حدود ۱۶۰ هزار خانه تحت تاثیر قرار گرفت.

🔹با این حال، سازمان‌دهندگان جشنواره با استفاده از ژنراتور، اختتامیه و نمایش فیلم‌ها را بدون اختلال برگزار کردند.

🔹فقط دو نمایش فیلم به مدت کوتاهی (حدود ۵ دقیقه) متوقف و دوباره از سر گرفته شد.

🔹گزارش‌های اولیه حاکی از آن است که قطعی برق به دلیل خرابکاری عمدی در یک پست برق فشار قوی و یک برج انتقال برق رخ داده بود.

🔹دو گروه آنارشیستی مسئولیت این خرابکاری را بر عهده گرفتند. با وجود این مقامات فرانسوی در حال بررسی این ادعاها هستند.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعای شبکه افق نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh