🎥 ماجرای مسابقه اسپرم‌ها چه بود؟

🔹چندی قبل، بسیاری از سایت‌های خبری اعلام کردند که «مسابقه زنده اسپرم‌ها» در لس‌آنجلس برگزار شده است. درباره این مسابقه و جزئیات آن، بزرگنمایی‌های زیادی شد.

🔹ماجرا چه بود؟ استارت‌آپ آمریکایی «اسپرم‌ریسینگ» این رویداد را برگزار کرده بود، اما این مسابقه زنده نبوده و تصاویری که تماشاگران می‌دیدند نیز تصویرسازی کامپیوتری بوده و واقعا در حال مسابقه اسپرم‌ها نبودند.

🔹نمونه‌های اسپرم‌ها از قبل جمع‌آوری و غربال شده بودند و در یک محیط کنترل‌شده قرار گرفتند و حتی برنده این مسابقه هم قبل از شروع مسابقه مشخص شده بود.

🔹ظاهرا انگیزه اصلی برگزاری این رویداد، تلاش برای افزایش آگاهی درباره کاهش نرخ باروری مردان بوده است.

🔹 ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره کتاب‌های دینی و میزان محبوبیت آن در میان مردم ایران

🔹خبرگزاری تسنیم می‌گوید «طبق آمار نشر، تمایل مخاطبان در سال‌های اخیر بیشتر معطوف به خرید کتاب‌های ادعیه و دینی است که با زبانی ساده به مسائل روز بپردازد.»

🔹این ادعا با آمارهای رسمی نشر در ایران همخوانی ندارد.

🔹بر اساس آمارهای رسمی، هم تعداد عناوین و هم شمارگان کتاب‌ در حوزه‌های «کودک»، «ادبیات»، «کمک‌درسی» و «علوم اجتماعی» بیشتر از کتاب‌های دینی است.

🔹طبق آمار وزارت ارشاد در سال ۱۴۰۲ تعداد عناوین کتاب کودک دو برابر و شمارگان آنها چهار برابر کتاب‌های دینی بوده است.

🔹برخی نظرسنجی‌های سال‌های اخیر در داخل ایران، از تمایل بالای مردم به مطالعه کتاب‌های مذهبی حکایت دارند. حتی اگر نتیجه این پیمایش‌ها را معتبر بدانیم، مشخص است که این تمایل، نمودی در آمار نشر نداشته است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعای خبرگزاری تسنیم نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎥 ادعای عجیب درباره موی دانشجوها در کانادا

🔹محمدصالح هاشمی گلپایگانی، دبیر پیشین ستاد امر به معروف، به‌تازگی در مناظره‌ای ادعا کرده که در دانشکده اقتصاد کانادا، زن‌ها باید موهای خود را ببندند.

🔹معلوم نیست اشاره او به کدام دانشکده اقتصاد در کاناداست، اما به هر حال هیچ دانشگاه یا دانشکده اقتصادی در کانادا وجود ندارد که چنین قانونی داشته باشد.

🔹در کانادا و کشورهای دیگر، اگر کسی در رشته‌های مرتبط با سلامت یا در آزمایشگاه‌ها کار کند یا درس بخواند و موهای بلندی داشته باشد، باید موهای خود را ببندد.

🔹این مساله به رعایت بهداشت و ایمنی مربوط است و تفاوتی بین زن و مرد نیز وجود ندارد؛ ضمن اینکه هیچ ربطی هم به مساله موسوم به حجاب و عفاف ندارد.

🔹 ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 مکرون و مکارم

🔹در ابتدای قسمت ۲۱۵ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ادعای شاخ‌دار ناصر مکارم شیرازی درباره استقلال حوزه‌های علمیه و مراجع را مرور کردیم.

🔹دبیر پیشین ستاد امر به معروف، در یک مناظره ادعاهای مختلفی را درباره حجاب مطرح کرد. چند مورد آن را در این قسمت درستی‌سنجی کرده‌ایم.

🔹اشاره یک مجری صداوسیما به تصویری منتسب به بی‌برقی در اروپا، حاشیه‌ساز شد. درباره این تصویر و واکنش‌ها در برابر آن، توضیح داده‌ایم.

🔹همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، ادعا شد که بیشترین تمایل مردم، به خرید کتاب‌های مذهبی و دینی است؛ اما آمارها در این رابطه چه می‌گویند؟

🔹توضیحاتی درباره یک قطعه ساخت شرکت هپکو به شکلی اغراق‌آمیز و نادرست بیان شده بود که درباره آن نیز توضیحاتی داده‌ایم.

🔹آیا مردم رامسر مناسب‌ترین گزینه برای زندگی در مریخ هستند؟ در این اپیزود توضیح دادیم که چنین مقایسه‌ای از کجا شروع شد.

🔹رسانه‌های ایران به نقل از المیادین ادعا کردند که وزیر دفاع پیشین اسرائیل گفته اکثر موشک‌های ایران به خاک اسرائیل برخورد کردند. این خبر بی‌اساس است و درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹تصویری از امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه و رهبران آلمان و بریتانیا، در دنیا پربازدید شد اما ادعایی که درباره آن شد، بی‌اساس و شاخ‌دار بود. فکت‌چک این ادعا را در این اپیزود خواهید شنید.

🔹ویدیوی نحوه تولید برنج خارجی (که درستی‌سنجی آن با همکاری مخاطبان فکت‌نامه انجام شد)، صحبت‌های منتسب به علی خامنه‌ای و ویدیوی منتسب به یک مار غول‌پیکر، سوژه‌های دیگر این قسمت پادکست هستند.

🔹در پایان این قسمت نیز سوژه دیگری را به مخاطبان پیشنهاد دادیم تا در فکت‌چک آن به ما کمک کنند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای گمراه‌کننده افزایش ۱۵ درصدی پوشش جنگلی ایران در دو دهه اخیر

🔹در واکنش به سخنان اخیر دونالد ترامپ که گفته بود عربستان بیابان را به زمین حاصلخیز تبدیل کرد و ایران زمین سبز را به بیابان، به‌تازگی در شبکه‌های اجتماعی فارسی ادعا شده که «ایران در دو دهه اخیر پوشش جنگلی خود را ۱۵ درصد افزایش داده است.»

🔹هرچند این ادعا بر اساس گزارش بانک جهانی و آمارهای فائو مطرح شده، اما گمراه‌کننده است.

🔹بعد از انتشار گزارش بانک جهانی و انعکاس آن در رسانه‌ها در خرداد ۱۴۰۳، نبی شعبانیان، معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، در گفتگو با روزنامه همشهری توضیح داد که این افزایش آماری به دلیل تغییر «تعریف جنگل» در ایران در سال ۱۳۹۵ است.

🔹بر اساس تعریف جدید، مناطقی با پوشش تاجی کمتر نیز، جنگل محسوب می‌شوند. این تغییر تعریف، باعث افزایش ظاهری مساحت جنگل‌ها در آمارها شده، در حالی که به گفته معاون سازمان جنگل‌ها، «جنگل‌های ایران بزرگ نشده‌اند».

🔹در تعریف جدید جنگل در ایران، پوشش تاجی از ۱۰ درصد به ۵ درصد کاهش یافت.

🔹داشتن پوشش تاجی ۱۰ درصدی به این معناست که ۱۰ درصد از سطح زمین مورد نظر، در نمای عمودی از بالا با شاخ و برگ درختان پوشیده شده باشد. در تعریف جهانی جنگل نیز این پوشش ۱۰ درصد است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا که «ایران در دو دهه اخیر پوشش جنگلی خود را ۱۵ درصد افزایش داده»، نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 مکرون و مکارم

🔹در ابتدای قسمت ۲۱۵ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ادعای شاخ‌دار ناصر مکارم شیرازی درباره استقلال حوزه‌های علمیه و مراجع را مرور کردیم.

🔹دبیر پیشین ستاد امر به معروف، در یک مناظره ادعاهای مختلفی را درباره حجاب مطرح کرد. چند مورد آن را در این قسمت درستی‌سنجی کرده‌ایم.

🔹اشاره یک مجری صداوسیما به تصویری منتسب به بی‌برقی در اروپا، حاشیه‌ساز شد. درباره این تصویر و واکنش‌ها در برابر آن، توضیح داده‌ایم.

🔹همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، ادعا شد که بیشترین تمایل مردم، به خرید کتاب‌های مذهبی و دینی است؛ اما آمارها در این رابطه چه می‌گویند؟

🔹توضیحاتی درباره یک قطعه ساخت شرکت هپکو به شکلی اغراق‌آمیز و نادرست بیان شده بود که درباره آن نیز توضیحاتی داده‌ایم.

🔹آیا مردم رامسر مناسب‌ترین گزینه برای زندگی در مریخ هستند؟ در این اپیزود توضیح دادیم که چنین مقایسه‌ای از کجا شروع شد.

🔹رسانه‌های ایران به نقل از المیادین ادعا کردند که وزیر دفاع پیشین اسرائیل گفته اکثر موشک‌های ایران به خاک اسرائیل برخورد کردند. این خبر بی‌اساس است و درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹تصویری از امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه و رهبران آلمان و بریتانیا، در دنیا پربازدید شد اما ادعایی که درباره آن شد، بی‌اساس و شاخ‌دار بود. فکت‌چک این ادعا را در این اپیزود خواهید شنید.

🔹ویدیوی نحوه تولید برنج خارجی (که درستی‌سنجی آن با همکاری مخاطبان فکت‌نامه انجام شد)، صحبت‌های منتسب به علی خامنه‌ای و ویدیوی منتسب به یک مار غول‌پیکر، سوژه‌های دیگر این قسمت پادکست هستند.

🔹در پایان این قسمت نیز سوژه دیگری را به مخاطبان پیشنهاد دادیم تا در فکت‌چک آن به ما کمک کنند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:31 مقدمه
00:03:18 ادعای شاخ‌دار مکارم‌شیرازی درباره استقلال حوزه‌های علمیه و مراجع
00:12:41 ادعای شاخ‌دار ممنوعیت باز گذاشتن مو در دانشکده اقتصاد کانادا
00:28:48 نمایش تصویر جعلی از خاموشی اسپانیا در تلویزیون ایران
00:36:42 ادعای نادرست درباره محبوبیت کتاب‌های دینی در بین مردم ایران
00:43:34 از مشارکت هپکو در شتابگر بزرگ هادرونی در سرن چه می‌دانیم؟
00:51:44 از تابش زمینه طبیعی در شهر رامسر چه می‌‌دانیم؟
00:57:46 نقل‌قول نادرست از گالانت درباره خسارت‌های حمله موشکی ایران
01:03:55 اثر سیگارهای الکترونیک بر بیماری ریه پاپ‌کورنی
01:08:02 سران کشورهای اروپایی در قطار کوکایین مصرف نکردن
01:11:54 ویدئوی جعلی درباره تولید برنج خارجی
01:14:07 ویدئوی تقطیع‌شده سخنرانی خامنه‌ای علیه ملت ایران
01:15:23 ویدیوی ساختگی از «آناکوندای غول‌پیکر خزنده در برزیل»
01:17:24 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ مقایسه شاخ‌دار سطح توسعه‌یافتگی ایران و عربستان سعودی

🔹سایت تبیان به‌تازگی اینفوگرافیکی منتشر کرده و با استناد به ۱۱ شاخص، نتیجه گرفته که ایران پیشرفته‌تر از عربستان است.

🔹این شاخص‌ها گزینشی و گاه بی‌ربط هستند و هیچ‌کدام جزو شاخص‌های کلان و اصلی مرتبط با توسعه محسوب نمی‌شوند.

🔹اطلاعات درج‌شده برای این شاخص‌های گزینشی نیز درست نیستند و بر خلاف منظور تهیه‌کنندگان، نشان می‌دهند که اوضاع عربستان سعودی حتی در این موارد هم بهتر از ایران است.

🔹به همین دلیل و دلایلی که شرح بیشتر آنها در مقاله فکت‌نامه آمده است، ما به این اینفوگرافیک نشان «شاخ‌دار» می‌دهیم.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی «تانک یاسر ساخت ایران و خطرناک‌ترین تانک روی زمین»، نادرست است و تانک آبرامز آمریکا است

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی از یک تانک منتشر و دست‌به‌دست می‌شود که مدعیست «تانک یاسر ساخت ایران و خطرناک‌ترین تانک روی زمین» است.

🔹ویدیویی که منتشر شده، ربطی به نیروهای مسلح ایران ندارد. این تانک، یک M1A2 آبرامز است که مهم‌ترین تانک عملیاتی فعلی در نیروی زمینی آمریکا است.

🔹این مدل خاص که در ویدیو دیده می‌شود، SEPv2 است که در سال ۲۰۱۳ ارتقا پیدا کرده و ویدیو، درباره تست استارت موتور GTA-1500 ساخت کمپانی هانیول است.

🔹در هیچ رسانه رسمی وابسته به نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، نه در بخش‌های تحقیقاتی و نه در بخش‌های دفاعی، ادعایی از وجود تانک یا طرح توسعه تانکی به‌نام «یاسر»، نه وجود دارد و نه اشاره‌ای به آن شده‌است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎥 ویپ کشیدن و بیماری تنفسی ریه پاپ‌کورنی

🔹یک دختر ۱۷ ساله آمریکایی، سه سال به صورت پنهانی ویپ می‌کشید و به یک بیماری ریوی به نام «ریه پاپ‌کورنی» مبتلا شد.

🔹این بیماری بخاطر تنفس برخی گازهای خطرناک مثل «Diacetyl» به وجود می‌آید که در ساخت برخی ویپ‌ها نیز استفاده می‌شود.

🔹با این حال، این گاز در بیشتر ویپ‌ها وجود ندارد و در نتیجه باعث بروز این بیماری نمی‌شوند.

🔹استفاده از این گاز در سیگارهای الکترونیکی اروپایی ممنوع است و بسیاری از سیگارهای الکترونیکی آمریکایی نیز از آن استفاده نمی‌کنند.

🔹سیگارهای الکترونیکی ضرر دارند و اعتیادآور هستند، اما خطرشان از سیگار معمولی کمتر است.

🔹 ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 اثر سد سه دره بر کاهش طول شبانه‌روز

🔹در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی خبری منتشر شده که مدعیست «تحقیقات ناسا نشان داده سد سه‌دره، بزرگ‌ترین سد جهان در چین، باعث کند شدن چرخش زمین می‌شود».

🔹این ادعا که ساخت این سد باعث کند شدن چرخش زمین می‌شود، به صورت نظری درست است. اصل پایستگی تکانه زاویه‌ای، عامل این تغییر است. ما کم و بیش ممکن است با این اصل به طور تجربی آشنا باشیم که وقتی در حال چرخش به دور خود هستیم (مثلا با اسکیت)، با کوتاه و بلند‌کردن دست و پای خود از مرکز چرخش، می‌توانیم سرعت را کم و زیاد کنیم.

🔹هر جرم روی زمین بر حسب عرض جغرافیایی، فاصله‌ای با محور چرخشی زمین دارد که ضریبی از شعاع زمین است. در استوا بیشترین مقدار و در قطب به صفر می‌رسد. حال اگر شعاع دوران جرم بیشتر شود، سرعت چرخش کمتر می‌شود.

🔹در سد سه‌دره هم مقدار بسیار زیادی آب در ارتفاعی بالاتر از حالت معمول قرار می‌گیرد و این باعث کند‌شدن زمین می‌شود.

🔹اما گزارش ناسا درباره آثار زلزله ۲۰۰۴ سوماترا اندونزی (در ۶ دی ۱۳۸۳) و متعاقب آن سونامی اقیانوس هند بوده و ضمن مثال‌هایشان، تغییرات ناشی از این زلزله را با مقدار نظری به‌دست آمده برای سد سه‌دره مقایسه کرده‌اند. تاثیر زلزله بیش از ۴۴ برابر بوده‌است.

🔹اگرچه تغییر ۰/۰۶ میکروثانیه‌ای به طور نظری قابل محاسبه است، اما با ابزارهای موجود بسیار کوچک‌تر از آن است که قابل آشکارسازی باشد.

🔹در گزارش ناسا آمده که حتی آثار ناشی از زلزله سوماترا که ده‌ها برابر بیشتر از آبگیری سد سه‌دره است، به راحتی قابل اندازه‌گیری نیست.

🔹شکل بیان ادعا در منابع مختلف به‌گونه‌ای است که انگار ناسا این اثر را مستقیما اندازه‌گیری کرده‌، در حالی که چنین اثری آنقدر ناچیز است که در مقابل عوامل طبیعی، به هیچ‌وجه قابل سنجش نیست.

🔹تخلیه آب‌های زیرزمینی، سالانه در حد چند میکروثانیه، ذوب یخچال‌های قطبی و طوفان‌ها و جریان‌های جوی و اقیانوسی، سالانه در حد چند میکروثانیه و اصطکاک ناشی از نیروی کشندی (جزر و مد) کره ماه نیز سالانه ۱۷ تا ۲۳ میکروثانیه از طول شبانه‌روز کم می‌کنند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره اولتیماتوم نظامی شاه دربار انتخاب نام هواپیمایی خلیج

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعایی با این عنوان منتشر شده که «واکنش شاه وقتی که کشورهای عربی یک شرکت هواپیمایی به اسم خلیج عربی تاسیس کردند».

🔹این ویدیو مدعیست انتخاب نام «هواپیمایی خلیج عربی» در سال ۱۳۵۱ از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس باعث شد شاه سفرای آنها را اخراج کند و ارتش (نیروی دریایی و هوایی) را در خلیج فارس به حالت آماده‌باش در بیاورد و همین اولتیماتوم باعث شد طی ۴۸ ساعت این کشورها نام هواپیمایی را به «خلیج» تغییر دهند.

🔹تاریخچه شرکت هواپیمایی گالف ایر Gulf Air (طیران الخلیج)‌ مشخص است و آن را یک خلبان بریتانیایی در ابتدا با نام شرکت «هوانوردی خلیج» (Gulf Aviation Company Limited) در فروردین ۱۳۲۹ (۱۹۵۰) تاسیس کرد.

🔹در سال ۱۹۷۳ (۱۳۵۱-۱۳۵۲ شمسی) سه کشور بحرین، قطر و عمان و امیرنشین ابوظبی از کشور امارات سهام گالف اویشن را خریدند و در روز اول ژانویه ۱۹۷۴ (۱۱ دی ۱۳۵۲) «شرکت هواپیمایی خلیج» با نام عربی طیران الخلیج را تاسیس کردند.

🔹هرچند پیش از تاسیس کشور امارات، ایران برای نشان دادن حق حاکمیت خود، در ۹ آذر ۱۳۵۰ در ابوموسی نیرو پیاده کرد، اما این اتفاق حدود دو سال پیش از تاریخ ادعاشده درباره «تاسیس شرکت هواپیمایی خلیج عربی» رخ داده است.

🔹هیچ‌یک از آرشیوهای خبری معاصر، سوابق دیپلماتیک یا اسناد تاریخی آکادمیک منطقه به تاسیس یا پیشنهاد تاسیس یک شرکت هواپیمایی با نام «خلیج عربی» یا «Arabian Gulf Airways» اشاره نکرده‌اند.

🔹این احتمال را نمی‌توان رد کرد که در طول مذاکرات سال ۱۹۷۳ بین بحرین، قطر، ابوظبی و عمان برای تشکیل گالف ایر نام‌های مختلفی، از جمله نام‌های بالقوه ملی‌گرایانه‌تر مانند «شرکت هواپیمایی خلیج عربی» به صورت داخلی مورد بحث قرار گرفته باشند.

🔹این شایعه ممکن است گزارشی تحریف‌شده یا اغراق‌آمیز از این مذاکرات داخلی باشد که در آن یک نام تحریک‌آمیز مطرح شده اما در نهایت به نفع نام بی‌طرف‌تر «گالف ایر» کنار گذاشته شده است؛ اما هیچ شاهدی وجود ندارد که انتخاب نام این شرکت به خاطر اولتیماتوم نظامی ایران بوده است، نه اجماع داخلی یا دوراندیشی.

🔹اخراج دسته‌جمعی سفرا یا آماده‌باش جنگی نیروی دریایی و هوایی ایران به خاطر انتخاب نام یک شرکت هواپیمایی، بی‌اساس است و در هیچ منبع و آرشیو مستقلی که جزییات روابط بین‌المللی منطقه‌ای ایران را ثبت کرده، دیده نمی‌شود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ این ویدیوی قدیمی ارتباطی با جابجایی مجسمه خدایان هند در جنگ با پاکستان ندارد

🔹این روزها و همزمان با بالا گرفتن تنش‌های نظامی بین هند و پاکستان، ویدیویی با عنوان «جابجایی مجسمه خدایان در هند از ترس حمله‌های پاکستان» در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.

🔹بررسی آرشیو اینترنت نشان می‌دهد ویدیوی اصلی مربوط به سال ۲۰۱۹ است و در جریان جشنواره سالانه گانش چاتورتی ضبط شده است.

🔹پیروان آیین هندو در پایان روز دهم این جشنواره، مجسمه گانش را حمل می‌کنند و طی آیینی آن را به آب می‌سپارند.

🔹از آنجا که این ویدیو قدیمی است و ارتباطی به جنگ هند و پاکستان ندارد، فکت‌نامه نیز به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh