❌ ادعای نادرست درباره سفر علی دایی به بندرعباس

🔹این روزها همزمان با انتشار خبرهای مختلف درباره انفجار در بندر شهید رجایی، برخی از حساب‌ها در شبکه‌های اجتماعی ادعا می‌کنند علی دایی به بندرعباس سفر کرده است.

🔹برخی نیز ادعا کردند او کمکی ۲۰ میلیارد تومانی به مردم این منطقه کرده است.

🔹علی دایی این خبر را تکذیب کرده و گفته در زمان انفجار در ایران نبوده است. ضمن اینکه هیچ گزارشی از حضور دایی منتشر نشده است.

🔹ویدیویی که برخی آن را مربوط به حضور دایی در بندرعباس می‌دانند، مربوط به حضور او در مسجد ابراهیم‌آباد در شهر اردبیل است. دایی شهریور سال گذشته برای حضور در مراسم مربی فقید خود به این مسجد رفته بود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعاها درباره علی دایی نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار کاظم صدیقی درباره اعتراض‌های صنفی کارگران

🔹کاظم صدیقی، امام جمعه تهران، در نماز جمعه گفته است: «در ۴۶ سال گذشته حتی یک مورد کارگران ما به خاطر حقوق یا ناراحتی به خیابان نیامده‌اند».

🔹این ادعا آشکارا خلاف واقعیت است. یک روز پیش در مراسم رسمی روز کارگر در ایران، کارگران با شعار «کارگر کارگر اتحاد اتحاد» خواستار پیوستن همه کارگران کشور به صف کارگران معترض شدند.

🔹به رغم سرکوب گسترده و خشونت‌بار اعتراضات در ایران، باز هم سالانه صدها تجمع اعتراضی در ایران برگزار می‌شود که حتی در رسانه‌های رسمی در داخل نیز بازتاب دارند.

🔹بر اساس گزارش سالانه «تریبون کارگری» در سال گذشته (۱۴۰۳) نزدیک ۲۸۰۰ اعتراض و تجمع کارگری در سراسر کشور برگزار شده که به نسبت سال قبل حدود ۱۰ درصد رشد داشته است.

🔹بر اساس گزارش هرانا نیز در یک سال گذشته ۷۳۸ تجمع کارگری، ۱۱۴۵ تجمع صنفی، ۱۳۷۳ اعتصاب کارگری و ۶۹ اعتصاب صنفی گزارش شده است.

🔹بررسی‌های فکت‌نامه نیز نشان می‌دهد تنها در یک ماه اخیر بیش از ۱۰ تجمع کارگری در ایران برگزار شده که گزارش آنها در خبرگزاری ایلنا منتشر شده است.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به ادعای کاظم صدیقی نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 ادعاهای اغراق شده درباره مسابقه اسپرم‌ها

🔹در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها، آمده است: «مسابقه زنده اسپرم‌ها در لس‌آنجلس برگزار شد».

🔹این رویداد در بسیاری از رسانه‌های دنیا مورد توجه قرار گرفته اما درباره ماهیت آن، بزرگنمایی‌هایی شده‌است.

🔹از جمله اینکه این رقابت، زنده نبوده و تصاویری که از حرکت اسپرم‌ها در یک مسیر دیده می‌شود نیز تصویرسازی کامپیوتری است.

🔹این رویداد را یک استارتاپ حوزه سلامت به‌نام «Sperm Racing» سازماندهی کرده بود. در این مسابقه وعده داده شد که اسپرم دو دانشجو از دانشگاه جنوبی کالیفرنیا (USC) و دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس (UCLA) رقابت خواهند کرد.

🔹مسیر مسابقه اسپرم، با فناوری مشابه ساخت مدارهای برد کامپیوتری درست شده و از لیتوگرافی نرم برای ایجاد الگوی کانال‌های میکروسکوپی روی یک ویفر سیلیکونی استفاده می‌شود.

🔹برای جذاب‌تر کردن تجربه تماشاگران، موقعیت اسپرم پیشتاز هر شرکت‌کننده را فریم‌به‌فریم روی یک مسیر سه‌بعدی با تصویرسازی گرافیکی نمایش می‌دهند.

🔹این کار علاوه بر افزایش دقت در نمایش رقابت، باعث می‌شود که مسابقه، قابل تماشا و سرگرم‌کننده شود؛ چون ویدیوی خامِ مربوط به اسن مسابقه، آن‌هم در زیر میکروسکوپ، به‌تنهایی بسیار کسل‌کننده است.

🔹سازمان‌دهندگان این رویداد، هدف اصلی خود را افزایش آگاهی درباره کاهش نرخ باروری مردان اعلام کردند. آن‌ها مدعی‌اند که با تبدیل سلامت باروری به یک رقابت، می‌توان مردان را به سبک زندگی سالم‌تر ترغیب کرد.

🔹تصور عمومی از باروری این است که اسپرم‌ها در یک رقابت شدید برای رسیدن به تخمک شرکت می‌کنند و سریع‌ترین آن‌ها موفق به باروری می‌شود؛ اما تحقیقات علمی نشان می‌دهد حرکت اسپرم‌ها بیشتر شبیه مسابقه استقامت با مانع است، تا مسابقه سرعت.

🔹با این توضیحات و با توجه به اینکه چنین رویدادی برگزار شده اما اخبار و اطلاعات آن به شکل اغراق‌آمیزی منتشر شده، فکت‌نامه به خبرهای رسانه‌ها از این رویداد نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 انفجار در بندرعباس

🔹در ابتدای قسمت ۲۱۳ پادکست هفتگی فکت‌نامه، کمی مفصل درباره متن و حواشی انفجار بندر رجایی در بندرعباس صحبت کرده‌ایم و توضیح دادیم که فعلا درباره آن چه می‌دانیم و چه ابهاماتی وجود دارد.

🔹در ادامه ادعای مهم عراقچی درباره میزان نظارت آژانس بر تمام اورانیوم غنی‌شده ایران را بررسی کردیم و توضیح دادیم که چرا این ادعا نادرست است.

🔹ادعای آزادسازی بخشی از اموال بلوکه‌شده ایران از سوی آمریکا و نصب پرچم‌های ایران و آمریکا در کنار یکدیگر برای نخستین‌بار، دو سوژه‌ای است که با مذاکرات هسته‌ای در ارتباط است.

🔹به‌تازگی احسان خاندوزی وزیر اقتصاد دولت سیزدهم، با مقایسه سرمایه‌گذاری خارجی در سه کشور، به ادعاهای اخیر درباره سرمایه‌گذاری احتمالی آمریکا در ایران پرداخته بود که در این قسمت درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹زمین‌لرزه ترکیه موجب شد در برخی حساب‌های کاربری ادعایی درباره سیستم هشدار گوگل مطرح شود که فکت‌چک آن را در این اپیزود مرور کرده‌ایم.

🔹ادعای رده‌بندی فرماندهان کاریزماتیک نظامی جهان و نام دریادار سیاری در این فهرست، موضوع دیگری است که درباره نادرست بودن آن صحبت کردیم.

🔹چرخش یک خبر جعلی در برخی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی درباره بازداشت یک تبعه افغانستانی در ایران، ماجرایی دارد که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹گزارش‌های رسانه‌های ایران درباره جدیدترین بمب غیرهسته‌ای چین، از یک منشاء ناموثق شروع شد و به اغراق در بازنشر آن رسید. داستان این بمب را در این قسمت بشنوید.

🔹پیش از مرور کامنت‌ها، به دو فکت‌چک کوتاه درباره عکس فرار ناموفق یک زندانی و ویدیوی دستگیری یک غارنشین نگاهی انداخته‌ایم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:33 مقدمه
00:04:34 انتساب تصاویر قدیمی به ماجرای انفجار بندرعباس
00:08:41 ادعای نادرست درباره حرکت راکت به سوی بندرعباس
00:10:02 فکت‌ها و ابهام‌ها درباره انفجار انبار اسکله شهید رجایی بندرعباس
00:26:35 ادعای نادرست عراقچی درباره نظارت آژانس بر تمام اورانیوم غنی‌شده ایران
00:31:26 ادعای نادرست آزاد شدن دارایی‌های بلوکه‌شده ایران به دستور ترامپ
00:34:00 ادعای نادرست درباره نصب بی‌سابقه پرچم‌های ایران و آمریکا کنار یکدیگر
00:41:32 مقایسه سرمایه‌گذاری خارجی در هند و ترکیه و عربستان با ایران
00:49:02 ادعای نادرست درباره هشدار گوگل یک دقیقه قبل از زلزله استانبول
00:52:05 ادعای نادرست درباره کاریزمای دریادار سیاری
00:55:57 خبر جعلی بازداشت مدیر کانال «نئوطالبان» در ایران
01:02:32 ادعای بی‌اساس و اغراق‌آمیز از بمب هیدروژنی غیرهسته‌ای چین
01:07:35 فرار ناموفق زندانی به دلیل اندازه کوچک حفره کنده شده
01:09:25 ادعای شاخ‌دار درباره دستگیری یک غارنشین در کوه‌های زاگرس
01:13:15 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

🔹 ماجرای عکس نماینده مکزیکی که لخت شده، چیست؟

🔹در شبکه‌های اجتماعی با انتشار عکسی ادعا شده که یک نماینده مجلس مکزیک در اعتراض به فساد در این کشور و لخت‌کردن مردم (نشانه‌ای از فقیر کردن مردم) لباس‌های خود را درآورده است.

🔹این عکس، واقعی است اما ارتباطی به این روزها ندارد و مربوط به دسامبر ۲۰۱۳ است و داستان آن نیز متفاوت است.

🔹آن زمان در جریان تصویب قانونی جدید در صنعت نفت مکزیک، آنتونیو گارسیا، یکی از نمایندگان مخالف این لایحه، به نشانه اعتراض لباس‌های خود را در صحن علنی مجلس درآورد و اقدام نمادین را به عنوان نشانه‌ای از «لخت‌شدن منابع طبیعی در مکزیک» انجام داد.

🔹با توجه به اینکه عکس قدیمی است و ماجرای آن هیچ ارتباطی با ادعاهای مطرح‌شده در شبکه‌های اجتماعی ندارد، فکت‌نامه به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره روش‌های طبیعی موثر بر انتخاب جنسیت نوزاد

🔹در شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه اینستاگرام، مطالب متعددی منتشر می‌شود که ادعا می‌کنند با استفاده از روش‌های سنتی مانند رژیم غذایی خاص، زمان‌بندی رابطه جنسی و پوزیشن‌های خاص در حین رابطه، می‌توان جنسیت نوزاد را به دلخواه تعیین کرد.

🔹نتایج بررسی‌های ما نشان می‌دهد که روش‌های سنتی/طبیعی تعیین جنسیت، مانند روش شتلز یا ویلان، رژیم غذایی خاص یا پوزیشن‌های جنسی خاص، هیچ‌کدام از نظر علمی تایید نشده‌اند و شواهد کافی برای اثبات تأثیر آن‌ها بر تعیین جنسیت وجود ندارد.

🔹حتی برخی مطالعات نشان می‌دهند که توصیه‌های این روش‌ها متناقض و گاه مخالف یکدیگر هستند.

🔹هرچند مشاهدات محدودی حاکی از موفقیت نسبی بعضی از این روش‌هاست اما بررسی‌ها و مطالعات فراگیرتر درباره میزان اثرگذاری این روش‌ها نشان می‌دهد که آنها فاقد شواهد علمی معتبر هستند و اغلب بر پایه گزارش‌های تجربی، باورهای فرهنگی یا نظریه‌های زیستی قدیمی (و اثبات‌نشده یا رد شده) استوارند.

🔹در مقابل، روش‌های علمی و مدرن تعیین جنسیت نوزاد، مانند آزمایش ژنتیکی پیش از لانه‌گزینی (PGT) همراه با لقاح مصنوعی (IVF) و تکنیک‌های جداسازی اسپرم، وجود دارند که جنسیت جنین را به دقت خوبی تضمین می‌‌کنند؛ اما این روش‌ها گران‌قیمت و پیچیده هستند و اغلب با چالش‌های اخلاقی همراهند.

🔹روش‌های سنتی / طبیعی با وجود آنکه اغلب تهاجمی و آسیب‌رسان نیستند، اما تاکید بر موثر بودن یا «تضمینی» بودن آن برای تعیین جنسیت نوزاد، نادرست و بدون پایه‌های علمی است و ممکن است امید واهی ایجاد کند و زمان و منابع مالی والدین را هدر دهد.

🔹بعلاوه، این تبلیغات گسترده و به‌ویژه تاکید بر «پسرزایی»، به بازتولید کلیشه‌های جنسیتی دامن می‌زند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعاهای مطرح‌شده درباره این راهکارها نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ مصرف آب و برق در ایران در مقایسه با متوسط جهانی

🔹رسانه‌ها در ایران به نقل از عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو، نوشته‌اند: «مصرف آب و برق هر ایرانی، بیش از ۲ برابر سرانه جهانی است».

🔹اینطور نیست. طبق آخرین آمارهای معتبر جهانی، ایران در سال ۲۰۲۳ با با رکورد مصرف ۳/۹۴ کیلووات ساعت به ازای هر نفر، شصت و هفتمین کشور دنیا با بالاترین سرانه مصرف برق بوده است.

🔹سرانه مصرف برق در ایران حدود ۱۰ درصد بیشتر از متوسط جهانی است.

🔹در مورد مصرف آب نیز بر اساس آمار سال ۲۰۲۱، ایران با سرانه مصرف کل ۱۱۰۷ مترمکعب به ازای هر نفر، سیزدهمین کشور در رده‌بندی جهانی است.

🔹اگر مصرف خانگی آب را مبنای رده‌بندی قرار دهیم،‌ ایران با رکورد ۷۴ مترمکعب به ازای هر نفر در رتبه ۶۱ قرار می‌گیرد.

🔹روشن است که آنچه وزیر نیرو گفته، تصویری خلاف واقعیت ترسیم می‌کند و به همین دلیل فکت‌نامه به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 بررسی ادعای میزان بالای نیترات در هندوانه‌های ایرانی

🔹در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایران ویدیویی منتشر شده که در آن یک عضو دومای روسیه ادعا می‌کند هندوانه‌های وارداتی از ایران نیترات بالایی دارند و سرطان‌زا هستند.

🔹این ویدیو بازتاب گسترده‌ای در ایران داشته و سوالاتی را در مورد صحت این ادعا و استانداردهای نیترات هندوانه ایجاد کرده است.

🔹سلطان حمزایف، عضو دومای روسیه، روز ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ در حین بازرسی از یک بازار در مسکو، نگرانی خود را از کیفیت هندوانه‌ و سایر مواد غذایی در این بازار ابراز کرده و با استفاده از یک دستگاه پرتابل اندازه‌گیری نیترات، نشان داد میزان نیترات در هندوانه‌های وارداتی از ایران «پنج برابر حد مجاز» است.

🔹در مورد میزان استاندارد نیترات در هندوانه، استاندارد بین‌المللی مدونی وجود ندارد و اتحادیه اروپا هم برای هندوانه میزان نیترات استاندارد مشخص نکرده است.

🔹کارشناسان، حد مجازی برای میزان نیترات غیر مضر در هندوانه پیشنهاد کرده‌اند که بین ۶۰ تا ۹۵ میلی‌گرم در کیلوگرم است.

🔹در مورد دقت دستگاه‌های پرتابل اندازه‌گیری نیترات هم تردیدهایی وجود دارد و کارشناسان می‌گویند برای موارد نظارتی باید از روش‌های آزمایشگاهی استفاده کرد.

🔹کارشناسان در ایران معتقدند ادعای نیترات بالای هندوانه‌های ایرانی بدون شواهد رسمی قابل تایید نیست و نیاز به بررسی بیشتر دارد.

🔹آنها همچنین تأکید می‌کنند که ادعای سرطان‌زا بودن هندوانه‌های ایرانی نیاز به بررسی علمی و مدارک آزمایشگاهی دارد.

🔹مطالعات در ایران نشان می‌دهد میزان نیترات در هندوانه‌های کشت‌شده در مناطق مختلف ایران، متفاوت است و ممکن است در برخی موارد بالاتر و گاه پایین‌تر از حد مجاز باشد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh