❌ ادعای شاخ‌دار کشف «مایع حیات»

🔹پستی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که در آن ادعا شده «مایع حیات کشف شد و تا دوسال آینده تجاری سازی می‌شود». در ویدیو همراه این پست بخشی از مصاحبه با دیوید سینکلر، استاد ژنتیک هاروارد دیده می‌شود که توضیحاتی در این زمینه می‌دهد.

🔹دیوید سینکلر، دکترای زیست‌شناسی مولکولی از دانشگاه نیو ساوت ولز استرالیا دارد و پژوهشگر سابق در MIT و استاد تمام ژنتیک مرکز تحقیقاتی زیست‌شناسی پیری «پل گلن» دانشکده پزشکی هاروارد است.

🔹سینکلر به‌خاطر تحقیقاتش در زمینه پیری مشهور است. در زمان تحقیقات پسا دکتری در MIT دهه ۱۹۹۰ یکی از عوامل مکانیزم مولکولی پدیده پیری را کشف کرده‌بود.

🔹سینکلر چندین جایزه بین‌المللی در حوزه‌های علمی دریافت کرده و در فهرست ۱۰۰ نفر تاثیرگذار جهان مجله TIME هم قرار گرفت. او همچنین نویسنده کتاب Lifespan است و پادکستی به همین نام هم منتشر می‌کند. سینکلر یک نشریه علمی به نام Aging راه‌اندازی کرده‌است.

🔹ویدیویی که از مصاحبه سینکلر منتشر شده در حقیقت بریده‌ای از دقیقه ۵۲:۰۲ گفتگوی سینکلر با «اد میلت» کارآفرین و صاحب کانال یوتیوب Ed Mylett است که در فوریه سال ۲۰۲۲ منتشر شد.

🔹سینکلر می‌گوید این آزمایش بر روی چشم موش انجام شده اما بر روی سایر اعضای بدن مانند پوست، عضلات و اندام‌های مختلف دیگر هم قابل انجام است. این بدان معناست که این امکان وجود دارد که یک روز بتوان سن کل بدن انسان را ریست کرد.

🔹سینکلر تاکید می‌کنند که او درباره جاودانگی حرف نمی‌زند اما با ۱۰ سال افزایش طول عمر انسان آن هم در سلامت، راضی و خوشحال خواهد بود و یادآوری می‌کند که کسانی مانند جف بزوس هم روی این پروژه سرمایه‌گذاری کردند.

🔹نه خود دیوید سینکلر ادعا کرده که «مایع حیات» را ابداع کرده و نه موسسات و شرکت‌های تحت مدیریت او ادعایی درباره «تجاری‌سازی آن تا دوسال آینده» مطرح کرده‌اند.

🔹سینکلر آزمایش‌های موفقی روی بهبود بینایی در موش‌های پیر انجام داده، اما ادعای تبلیغاتی او درباره سگ‌ها با واکنش انتقادی پژوهشگران مواجه بود.

🔹در مورد انسان نیز پدیده پیری پدیده‌ای بسیار ناشناخته‌است و روی تعاریف اولیه آن مانند در نظر گرفتن آن به عنوان بیماری هم هنوز بحث است.

🔹ادعاهای سینکلر در مصاحبه‌هایش درباره انسان عموما جنبه‌های تخیلی و بسیار دور از دسترس با تم علمی دارند. هرچند او کاملا به متد علمی و استانداردهای FDA پایبند است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای شبکه‌های اجتماعی درباره کشف و تجاری‌سازی «مایع حیات» نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 ادعای نادرست اعتصاب ربات‌ها و گروگان‌گیری ربات‌ها

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی در مقیاسی وسیع دست به دست شده که ادعا می‌کند گروهی از ربات‌ها اعتصاب کرده‌اند و دست از کار کشیده‌اند.

🔹بر اساس توضیحات سازندگان این ربات‌ها، این ویدیو بخشی از یک آزمایش است.

🔹شرکت تولیدکننده ربات کوچک «اربای» (رباتی که بقیه را متقاعد می‌کند با او به «خانه» بروند)، با شرکت تولیدکننده ربات‌های دیگر در شانگهای تماس گرفتند و از آن‌ها خواستند که اجازه دهند ربات‌هایشان «ربوده شوند» و شرکت صاحب سایر ربات‌ها هم اجازه داده است.

🔹هرچند به نظر می‌رسد عملکرد ربات کوچک اربای فراتر از حد انتظار سازندگانش بوده، اما این ادعا که اعتصاب یا ربایش ربات‌ها به دست یک ربات و همراهی آنها با او یک عمل خودانگیخته و طراحی‌شده از سوی ربات‌هاست، نادرست است.

🔹از این رو فکت‌نامه به ادعای مطرح شده همراه این ویدیو که تعدادی ربات دست به اعتصاب زده‌اند، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 لیتیوم الله‌کرم

🔹در ابتدای قسمت ۱۹۱ پادکست هفتگی فکت‌نامه به ادعای نادرست برخی رسانه‌ها درباره مراسم سالگرد قتل داریوش فروهر و پروانه اسکندری، اشاره کردیم و توضیح دادیم که برگزاری این مراسم ارتباطی با روی کار آمدن دولت چهاردهم ندارد.

🔹نقل قول یک سیاستمدار لبنانی از علی لاریجانی درباره کمک مالی ایران به لبنان، موضوع دیگری است که در این قسمت به آن پرداختیم.

🔹افسانه‌سرایی درباره منابع عظیم لیتیوم در ایران، این‌بار به شکل شاخ‌داری از زبان حسین الله‌کرم، از چهره‌های قدیمی انصار حزب‌الله در ایران، بیان شده و پای ایلان ماسک را هم وسط کشیده است.

🔹ادعای نادرست ​​انفجار باتری‌های لیتیومی بخاطر ورود به کابین آسانسور، موضوع دیگری است که در این قسمت درباره آن صحبت کرده‌ایم.

🔹مشاور وزیر کشور ادعایی درباره هزینه تحصیل دانش‌آموزان افغانستانی در ایران مطرح کرده بود، اما آمار و ارقام نشان می‌دهد واقعیت چیز دیگری است.

🔹در یک مناظره، ادعا شد که مردان خارجی، از جمله افغانستانی‌ها، می‌توانند از طریق ازدواج موقت با زنان ایرانی، تابعیت و اقامت دائم ایران را دریافت کنند. ما این ادعا را بررسی کردیم و به آن نشان نیمه‌درست دادیم.

🔹انتشار ابلاغیه‌ای از سوی دولت درباره واردات خودروهای برقی و هیبریدی، در رسانه‌ها بازتاب زیادی داشت اما برداشت اغلب آنها از این خبر، نادرست بود. ما درباره این موضوع نیز توضیح دادیم.

🔹در پایان این قسمت، «وبینار آشنایی با راستی‌آزمایی» را معرفی کردیم که از سوی فکت‌نامه و به میزبانی مرکز بین‌المللی خبر‌نگاران برگزار می‌شود.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست دعوای شیخ و مجری زن بر سر حجاب در تلویزیون عراقی

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده که مدعی است «درگیری و مشاجره بین یک مجری زن تلویزیون عراق و یک شیخ سلفی در پخش زنده، بر سر حجاب بوده‌است».

🔹این ویدئو، بخشی از یک برنامه کمدی مربوط به سال ۲۰۲۰ است.

🔹مردی که در این مشاجره دیده می‌شود، شیخ سلفی نیست. او بازیگری است که در هر قسمت، با گریم متفاوت، با مهمان برنامه شوخی کرده و او را عصبانی می‌کند. مهمان این قسمت، «امانی علا»، کمدین زن عراقی است.

🔹مشاجره‌ای که دیده می‌شود، ربطی به موضوع حجاب ندارد و یک شوخی با هزینه‌ها و دستمزدهای بازیگران برای اجرای برنامه است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای منتشر شده درباره این ویدیو نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست آتش‌سوزی در کمپ ترک اعتیاد در لرستان

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی با این ادعا دست‌به‌دست می‌شود که «یک کمپ ترک اعتیاد در لرستان آتش گرفته و ۱۴۹ نفر در آن سانحه کشته شدند».

🔹این ادعا در اینستاگرام به همراه دو ویدیو یکی از یک آتش‌سوزی و دیگری مراسم تشییع جنازه، منتشر شده‌است.

🔹گزارش آتش‌سوزی‌ها در کمپ‌های ترک اعتیاد در پنج سال اخیر، نشان می‌دهد چنین چیزی ثبت نشده‌است. کشته‌شدن ۱۴۹ نفر در یک سانحه آتش‌سوزی آن‌قدر حادثه بزرگی است که امکان ندارد به سادگی مخفی شود.

🔹ویدیوهای ادعایی هم مربوط به حوادث دیگری است. آتش‌سوزی، مربوط به یک مجتمع نیمه‌ساز در فاز ۴ شهر اندیشه است.

🔹ویدیوی تشییع جنازه نیز مربوط به خانمی از شهروندان یکی از روستاهای توابع فریدونشهر در استان اصفهان است.

🔹بنابراین فکت‌نامه با توجه به اطلاعات موجود، به این ادعا که ۱۴۹ نفر در آتش‌سوزی در یک کمپ ترک اعتیاد در لرستان کشته شدند و ویدیوهایی که همراه این خبر منتشر شده است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 لیتیوم الله‌کرم

🔹در ابتدای قسمت ۱۹۱ پادکست هفتگی فکت‌نامه به ادعای نادرست برخی رسانه‌ها درباره مراسم سالگرد قتل داریوش فروهر و پروانه اسکندری، اشاره کردیم و توضیح دادیم که برگزاری این مراسم ارتباطی با روی کار آمدن دولت چهاردهم ندارد.

🔹نقل قول یک سیاستمدار لبنانی از علی لاریجانی درباره کمک مالی ایران به لبنان، موضوع دیگری است که در این قسمت به آن پرداختیم.

🔹افسانه‌سرایی درباره منابع عظیم لیتیوم در ایران، این‌بار به شکل شاخ‌داری از زبان حسین الله‌کرم، از چهره‌های قدیمی انصار حزب‌الله در ایران، بیان شده و پای ایلان ماسک را هم وسط کشیده است.

🔹ادعای نادرست ​​انفجار باتری‌های لیتیومی بخاطر ورود به کابین آسانسور، موضوع دیگری است که در این قسمت درباره آن صحبت کرده‌ایم.

🔹مشاور وزیر کشور ادعایی درباره هزینه تحصیل دانش‌آموزان افغانستانی در ایران مطرح کرده بود، اما آمار و ارقام نشان می‌دهد واقعیت چیز دیگری است.

🔹در یک مناظره، ادعا شد که مردان خارجی، از جمله افغانستانی‌ها، می‌توانند از طریق ازدواج موقت با زنان ایرانی، تابعیت و اقامت دائم ایران را دریافت کنند. ما این ادعا را بررسی کردیم و به آن نشان نیمه‌درست دادیم.

🔹انتشار ابلاغیه‌ای از سوی دولت درباره واردات خودروهای برقی و هیبریدی، در رسانه‌ها بازتاب زیادی داشت اما برداشت اغلب آنها از این خبر، نادرست بود. ما درباره این موضوع نیز توضیح دادیم.

🔹در پایان این قسمت، «وبینار آشنایی با راستی‌آزمایی» را معرفی کردیم که از سوی فکت‌نامه و به میزبانی مرکز بین‌المللی خبر‌نگاران برگزار می‌شود.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:31 مقدمه
00:05:37 ادعای نادرست درباره مراسم داریوش فروهر و پروانه اسکندری
00:12:30 نقل قول سیاستمدار لبنانی از لاریجانی درباره کمک مالی ایران به لبنان
00:16:57 افسانه منابع عظیم لیتیوم در ایران
00:23:54 ادعای نادرست ​​انفجار باتری در آسانسور
00:30:09 هزینه تحصیل دانش‌آموزان افغانستانی در ایران
00:34:28 تابعیت و اقامت دائم ایران از طریق ازدواج موقت با زن ایرانی
00:43:04 مصوبه جدید دولت درباره «خودروهای برقی و هیبریدی» است
00:46:05 معرفی «وبینار آشنایی با راستی‌آزمایی»
00:48:51 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ متن جعلی منتسب به یووال نوح هراری درباره ایران و جنگ سوریه

🔹برخی کاربران و کانال‌ها (از جمله بیسیم‌چی‌مدیا و هواداران رائفی‌پور) در شبکه‌های اجتماعی ادعا می‌کنند یووال نوح هراری، نویسنده اسرائیلی در یادداشتی نوشته که «ما در تله ایران افتاده‌ایم» و می‌گویند او از نتانیاهو خواسته آتش‌بس نکند.

🔹در میان نوشته‌های هراری چنین چیزی دیده نمی‌شود.

🔹به نظر می‌رسد حساب‌های کاربری به زبان‌های اسپانیایی و سپس ترکی و انگلیسی ابتدا چنین ادعایی را مطرح کرده‌اند. ترجمه این پست‌ها در شبکه‌های اجتماعی فارسی بازتاب زیادی داشته است.

🔹ضمن اینکه هراری در ماه‌های گذشته، مخالفت خود را با سیاست‌های نظامی نتانیاهو اعلام کرده و خواستار پایان جنگ شده است.

🔹فکت‌نامه نیز به این ادعای بی‌اساس و نوشته جعلی منتسب به هراری، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار همای سعادت غول‌پیکر روی دوش محیط‌بان ایرانی

🔹در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌ها، ویدیویی منتشر شده که مدعیست: «فیلم کم‌نظیر از همای سعادت غول‌پیکر بر روی دوش محیط بان ایرانی، بچه آهو هم در آغوشش هست.»

🔹فارغ از ناهم‌خوانی نسبت‌های موجودات در تصویر با طبیعت، این ویدیو «جعل عمیق» با استفاده از مدل استیبل دیفیوژن است.

🔹حساب کاربری که نخستین‌بار این ویدیو را ساخته و منتشر کرده، ساختگی‌بودن ویدیو را ذکر کرده‌است.

🔹در خود تصویر هم سایه‌ها با یکدیگر نمی‌خواند که نشان‌دهنده عدم هماهنگی منابع نوری در بخش‌های مختلف تصویر است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ویدیو و ادعای «فیلم کم‌نظیر از همای سعادت غول‌پیکر بر دوش محیط‌بان ایرانی» نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت سیزدهم - «از جومونگ تا موسی، سلمان و جعفر»

🔹در سیزدهمین قسمت پادکست «هزارداستان بودجه» درباره هزینه‌های سریال‌سازی از منابع عمومی کشور صحبت می‌کنیم؛ درباره اینکه چطور و از چه زمانی اسم دو سریال «حضرت موسی» و «سلمان فارسی»، از ردیف‌های بودجه سر درآورده‌اند.

🔹در این قسمت، با عدد و رقم حساب می‌کنیم که تنها در سه سال گذشته، مبلغی به‌اندازه سه برابر کل هزینه ساخت سریال جومونگ به این دو سریال اختصاص پیدا کرده است.

🔹اگر می‌خواهید درباره این موضوع و فراتر از آن، درباره پیچیدگی‌های ساختار تامین مالی صداوسیما بیشتر بدانید، دعوت می‌کنیم این قسمت پادکست هزارداستان بودجه را از دست ندهید.

🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.

🔹این قسمت پادکست یک هفته قبل در رادیوفردا و کانال هزارداستان بودجه در کست‌باکس منتشر شد و حالا در اکانت‌های فکت‌نامه نیز در دسترس است.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در سایت رادیو فردا بشنوید

👈در کست‌باکس فکت‌نامه بشنوید

🌐 @Factnameh

🔹 مقایسه سرمایه‌گذاری هوش مصنوعی در امارات با کل اعتبارات دانشگاهی ایران

🔹مسعود پزشکیان می‌گوید: «کل اعتبار دانشگاه‌های ما ۱/۵ تا ۲ میلیارد دلار است، اما امارات ۶ میلیارد دلار در هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری می‌کند.»

🔹بخش اول از این جمله تقریبا درست است، اما بخش دوم آن دقیق و درست نیست.

🔹ارزش بودجه آموزش عالی در سال ۱۴۰۳، شامل اعتبارات دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری و نهادهای وابسته به وزارت علوم، (بسته به نرخ برابری ارز) بین ۱/۳ تا ۲/۷ میلیارد دلار است.

🔹احتمالا اشاره به سرمایه‌گذاری ۶ میلیاردی امارات، برداشت نه‌چندان دقیقی از خبر مشارکت یک هلدینگ اماراتی در سرمایه‌گذاری ۶/۶ میلیارد دلاری شرکت OpenAi است.

🔹اولا رقم و سهم دقیق هلدینگ اماراتی از این سرمایه‌گذاری مشخص نیست، دوم این سرمایه‌گذاری در واقع در یک شرکت پیشرو بین‌المللی در خارج از کشور امارات متحده عربی است.

🔹بر اساس گزارش‌ رویترز، امارات متحده عربی در سال ۲۰۲۴ میلادی ۵۴۶ میلیون دلار در حوزه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده است.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این گفته پزشکیان نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار تولید برنج مصنوعی از پلاستیک

🔹در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان ویدیویی‌ منتشر شده که تولید برنج مصنوعی از مواد پلاستیکی را نشان می‌دهد.

🔹ویدئوهای منتشر شده هیچ ارتباطی با تولید برنج‌ ندارند.

🔹خط تولید مشاهده شده در این ویدیوها مربوط به تولید «گرانول بازیافتی پلاستیک» است.

🔹تا کنون گزارش موثقی از تولید برنج با پلاستیک مخابره نشده و در عمل نیز غیر ممکن است ماده خوراکی از ماده‌ای صددرصد غیر قابل هضم تولید و مصرف شود.

🔹از آنجا که گرانول پلاستیک سفید به دلیل رنگ و فرم به دانه‌های برنج شباهت دارد، این شایعات، باورپذیری بیشتر پیدا کرده است.

🔹با این توضیحات، فکت‌نامه به ادعای مطرح شده درباره تولید برنج از پلاستیک، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 ادعای گمراه‌کننده پزشکیان در مورد نظر خامنه‌ای درباره فیلترینگ

🔹مسعود پزشکیان گفت: «رهبری هم معتقد بودند که به هیچ‌کس نگفته‌اند فیلتر کنید بلکه گفته‌اند مدیریت کنید در حالی که اینها آمده‌اند همه چیز را فیلتر کردند و نارضایتی بزرگی ایجاد شد.»

🔹پزشکیان مدعیست «بررسی وضعیت فیلترینگ، برعهده کمیته‌ای کارشناسی» در شورای ملی فضای مجازی سپرده شده‌است. براساس حکم رهبر جمهوری اسلامی ایران، رئیس جمهوری، رئیس شورای عالی فضای مجازی است.

🔹بحث درباره فیلترینگ و در «کارگروه یا جلسات» در شورای عالی فضای مجازی هم جدید نیست. پیش‌تر سردار غلام‌رضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل از برگزاری جلساتی در این شورا درباره فیلترینگ اینستاگرام و واتس‌اپ خبر داده‌بود.

🔹دستور فیلترینگ اینستاگرام را یک نهاد امنیتی، «شورای امنیت کشور» که زیرمجموعه «شورای عالی امنیت ملی» است صادر کرده‌است.

🔹مقامات نظامی و امنیتی زیادی در هر دو شورا عضو هستند از جمله سران سپاه، وزارت اطلاعات و … هر دو شورا دو نهاد شبه‌اجرایی در زیرمجموعه خود دارند که مستقیما به دفتر رهبری پاسخگو است «دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی» و «مرکز ملی فضای مجازی».

🔹در اسناد و نامه‌های افشا شده از هک‌های اخیر سیستم‌های دولتی، نامه‌هایی از علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، معاون اقتصادی وزارت اطلاعات و سردار سلامی، فرمانده کل سپاه، به‌دست آمده که متفق‌القول هستند که فیلترینگ اینستاگرام باید ادامه پیدا کند.

🔹اسناد نشان می‌دهد هرچند در روی کاغذ رئیس جمهوری، رئیس شورای عالی امنیت ملی است، اما در واقع نظامیان در شورای عالی امنیت ملی تصمیم می‌گیرند و با جزئیات دقیق درباره علت تصمیمات، به رهبر جمهوری اسلامی گزارش می‌دهند.

🔹غیر از این نهادهایی که در مساله رفع فیلترینگ از پلت‌فرم‌ها موثر هستند سایر نهادهای قضایی، انتظامی و اقتصادی (کمیته فیلترینگ، پلیس فتا و بنگاه‌های سرمایه‌گذاری مانند بنیاد مستضعفان و ستاد اجرایی فرمان امام) هم در فیلترینگ نقش دارند که تحت کنترل رهبر جمهوری اسلامی هستند.

🔹هرچند رهبر جمهوری اسلامی صراحتا نگفته مثلا «اینستاگرام را فیلتر کنید»، اما کسانی که رهبر جمهوری اسلامی «مدیریت فضای مجازی» را به آنها سپرده و در شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی امنیت ملی و سایر نهادها متفق‌القول هستند که «سیاست فیلترینگ اینستاگرام بعد از اعتراضات ۱۴۰۱ ضروری بوده و باید ادامه پیدا کند.»

🔹بنابراین فکت‌نامه به این جمله مسعود پزشکیان نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh