🔹 «فوزیه امین سیدو» دختری که در عراق ربوده شد و در غزه پیدا شد

🔹 در روزهای اخیر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایران و جهان خبری به این مضمون منتشر کرده‌اند که «یک دختر یازده‌ساله ایزدی که داعش سال ۲۰۱۴ در عراق ربوده بود، هفته گذشته در غزه پس از یک دهه اسارت، نجات یافت.»

🔹این دختر ایزدی به نام فوزیه امین سیدو، در زمان حمله داعش به مناطق ایزدی‌نشین کرد عراق، در سال ۲۰۱۴ در حالی که تنها ۱۱ سال داشت به دست نیروهای داعش ربوده شد و در ادامه اسارتش به غزه انتقال یافته‌بود.

🔹کسانی که فوزیه را در غزه به اسارت گرفته بود در جریان جنگ بین اسرائیل و گروه حماس احتمالاً در نتیجه یک حمله هوایی کشته شدند و بعد از آن او به مکان دیگری در غزه گریخت.

🔹بعضی رسانه‌ها می‌گویند او پس از اسارت به دست داعش به یک مرد ساکن غزه که در آن زمان از عراق یا رقه سوریه بازدید می‌کرد فروخته شده‌بود.

🔹استیو مامن، تاجر یهودی کانادایی که به دلیل اقداماتش برای نجات و کمک به هزاران ایزدی از اسارت داعش، ملقب به «شیندلر یهودی» شده، ویدیوی او را در X منتشر کرده‌است.

🔹در اواخر سال ۲۰۲۳، بعد از کشته شدن یکی از کسانی که او را به اسارات گرفته بودند فوزیه توانست آنجا را ترک کند و داستان خود را در تیک‌تاک به اشتراک گذاشت. این ویدئو به کانال کرمانجی‌زبان روداو نیوز راه یافت و خانواده‌اش او را دیدند.

🔹در بیانیه ارتش اسراییل در مورد چگونگی عملیات آزادسازی فوزیه امین سیدو آمده که این کار «در هماهنگی ارتش اسرائیل، سفارت ایالات متحده در اسرائیل و سایر بازیگران بین‌المللی» ممکن شده‌است.

🔹وزارت امور خارجه عراق هم پس از تحویل گرفتن سیدو در این کشور بیانیه‌‌ای صادر کرد و نوشت که این کار با تلاش مشترک «وزارت خارجه و سرویس اطلاعات ملی و با هماهنگی سفارتخانه‌های آمریکا در بغداد و امان و مقامات اردن» انجام شده‌است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 ایران، حزب‌الله، اسرائیل

🔹در قسمت ۱۸۳ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا چند خبر و تصویر ادعایی درباره حملات اخیر ایران علیه اسرائیل را مرور کوتاهی کردیم.

🔹در ادامه، درستی‌سنجی ویدیویی قدیمی را که ادعا می‌شد مربوط به شادی مردم لبنان بعد از کشته شدن سیدحسن نصرالله است، مرور کردیم.

🔹اخیرا نتایج یک نظرسنجی درباره درگیری‌های اسرائیل و فلسطین بعد از حمله ۷ اکتبر حماس در برخی رسانه‌های داخلی منتشر شد که یک نکته مهم و گمراه‌کننده داشت.

🔹چندی قبل در گزارشی مفصل به موضوع طب ارتعاشی، انرژی‌درمانی و انرژی شفابخش پرداختیم و در این قسمت پادکست درباره بخش‌هایی از آن صحبت کردیم.

🔹صحبت‌های اخیر ترامپ به شکل نادرستی در خبرگزاری فارس ترجمه شده بود که آن را فکت‌چک کردیم و در این اپیزود به آن اشاره کرده‌ایم.

🔹آمار و ادعاهای بی‌اساس درباره دانش‌آموزان افغانستانی در ایران و برخی ادعاهای یک مناظره درباره همین موضوع، یکی از دیگر از سوژه‌های این اپیزود است.

🔹در پایان، درباره ویدیویی ساختگی توضیح دادیم که مدعی بود ایلان ماسک گفته تبار ایرانی دارد و ایرانیان باهوش‌ترین مردم دنیا هستند.

00:01:34 مقدمه
00:05:40 انتشار ویدئویی قدیمی به عنوان شادی لبنانی‌ها از کشته‌شدن نصرالله
00:08:54 استفاده گمراه‌کننده از یک نظرسنجی قدیمی درباره جنگ غزه
00:17:23 درباره طب ارتعاشی، انرژی‌درمانی و انرژی شفابخش چه می‌دانیم
00:33:09 ترجمه نادرست خبرگزاری فارس از صحبت‌های ترامپ درباره ایران
00:36:57 آمار و ادعاهای بی‌اساس درباره دانش‌آموزان افغانستانی در ایران
00:48:29 ویدیوی اعتراف ایلان ماسک به تبار ایرانی‌اش
00:50:29 کامنت‌ها

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

🔹 هزینه واقعی تامین سبد اقلام اساسی خانوار چقدر است؟

🔹خبرگزاری تسنیم‌ می‌گوید: «هزینه سبد کالای اساسی به نسبت درآمد خانوار، در شهریور امسال به نسبت سال قبل ۹ درصد کاهش یافته است.»

🔹در این گزاره متغیرهای نامشخصی مانند «متوسط درآمد خانوار»، ترکیب و قیمت «سبد اقلام اساسی» وجود دارد، اما نسبت بیان شده با محاسبات فکت‌نامه تقریبا همخوانی دارد.

🔹محاسبه داده‌های مرکز آمار و تطبیق آن با اقلام اساسی سبد تعریف شده وزارت رفاه، نشان می‌دهد هزینه تامین سبد اساسی خانوار در شهریور ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل حدود ۱۵ درصد افزایش پیدا کرده است.

🔹در شهریور ۱۴۰۳ هزینه تامین سبد اقلام اساسی برای چهار نفر معادل، ۶,۲۹۹,۵۱۰ تومان است که معادل ۵۴ درصد حداقل دستمزد یک کارگر دارای دو فرزند است.

🔹این نسبت در شهریور پارسال حدود ۶۴ درصد بود؛ به عبارتی طبق این محاسبات نسبت هزینه تامین سبد کالاهای اساسی خانوار به حداقل دستمزد از پارسال تا کنون نزدیک ۱۰ واحد درصد کمتر شده است.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه ضمن تاکید بر نامشخص بودن متغیرهایی مانند «متوسط درآمد خانوار»، ترکیب و قیمت «سبد اقلام اساسی»، به این گزاره که «هزینه واقعی سبد کالای اساسی خانوار در شهریور امسال به نسبت سال قبل ۹ درصد کاهش یافته» نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ بنزین رایگان برای بازنشستگان اماراتی؟

🔹چندی قبل ادعا شد که ویدیویی از یک شهروند امارات، نشان می‌دهد بنزین در این کشور برای بازنشستگان رایگان است. مشخصات کارت ملی آن فرد نشان می‌دهد بازنشسته نیست و در سراسر ویدیو حرفی از بنزین بازنشستگان نیامده. دولت امارات مشوق‌ها و تخفیف‌هایی برای هزینه سوخت دارد اما ادعای مورد اشاره، صحت ندارد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیویی از وضعیت کودکان در سیستان و بلوچستان

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده که گروهی از کودکان مخصوصا یک دختر بچه را نشان می‌دهد و مدعی شده این وضعیت کودکان در سیستان و بلوچستان است.

🔹این ویدیو ارتباطی به کودکان سیستان و بلوچستان ندارد.

🔹ویدیو را اینفلوئنسر ترکیه‌ای، ادیز اوزجان، روز ۱۲ مهر از سفرش به روستایی در ناحیه دیاربکر در شرق ترکیه گرفته و منتشر کرده است.

🔹پس از استقبال میلیونی از این ریل در اینستاگرام اوزجان، او از این دختربچه به نام «ایلول» حمایت مالی کرد و از مردم خواست برای تامین لوازم‌التحریر بقیه شاگردان مدرسه روستا که ۸۰ نفر هستند، کمک کنند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ویدیویی که در شبکه‌های اجتماعی به عنوان وضعیت «کودکان در سیستان و بلوچستان» منتشر می‌شود، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای دیده‌شدن آهوی تک‌شاخ اصیل ایرانی بعد از دو قرن، نادرست است

🔹در روزهای اخیر ویدیوی از یک آهو با یک شاخ منتشر و ادعا شده است که «این آهوی تک‌شاخ اصیل ایرانی است که بعد از دو قرن در هرمز دیده شده است».

🔹در این ویدیو آهویی از پشت سر دیده می‌شود که در حال حرکت است و یک شاخ دارد. این شاخ در طرف راست سر اوست.

🔹ویدئو را بیش از ۱۰ روز پیش، روز جمعه ۶ مهر ۱۴۰۳ یک تور لیدر و طبیعت‌گرد اهل هرمزگان در اینستاگرام خود منتشر کرد.

🔹او در کامنت‌ها تاکید کرده که احتمالا یکی از شاخ‌های این آهو در کودکی شکسته است.

🔹مواردی از آهوی تک‌شاخی که یکی از شاخ‌های خود را از دست داده پیش از این هم در ایران دیده و ثبت شده است.

🔹بنابر نظر کارشناسان در موارد نادر ممکن است آهو به علت عارضه ژنتیکی تک شاخ متولد شود.

🔹در یکی از موارد نادر در سال ۲۰۰۸ در توسکانی ایتالیا گوزن تک‌شاخی متولد شد و به خبرهای بین‌المللی راه یافت.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که آهوی تک‌شاخ اصیل ایرانی بعد از دو قرن در هرمز دیده شده است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ استفاده از یک ویدئوی ساختگی با عنوان آتش‌سوزی بر اثر بمباران در بیروت

🔹برخی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی، ویدئویی را با توضیح «بیروت در آتش» منتشر می‌کنند که در آن به نظر می‌رسد ساختمان‌های یک شهر در حال سوختن در آتش است.

🔹جستجوها نشان می‌دهد که این ویدئو هم قدیمی است و هم ساختگی است. کاربری در تیک‌تاک با استفاده از هوش مصنوعی، زبانه‌های آتش را به ویدیو اضافه کرده و ارتباطی با بمباران بیروت ندارد.

🔹سایت‌های مختلفی از جمله CBS به ساختگی بودن این ویدئو اشاره کرده‌اند.

🔹فکت‌نامه نیز به این ادعا که ویدئوی آتش‌سوزی در شب، مربوط به بمباران بیروت است نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای «صوت لو رفته نتانیاهو» بی‌اساس است

🔹خبرگزاری فارس به‌تازگی ویدیویی منتشر کرده و مدعی شده صدایی که در آن شنیده می‌شود، نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو است که در واکنش به حمله موشکی جمهوری اسلامی ایران به اسرائیل در اول اکتبر ۲۰۲۴، می‌گوید: «باید به ایران پاسخ سطحی بدهیم و آن را بزرگ‌نمایی کنیم.»

🔹بعضی حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دیگر از جمله نورنیوز، نزدیک به شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، نیز این پست را بازنشر کرده‌اند.

🔹این ویدیو جعلی است و با استفاده از هوش مصنوعی ساخته شده است. متن عبری آن نیز چند مورد غلط آشکار دارد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای خبرگزاری فارس درباره «صوت لو رفته نتانیاهو» نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت نهم - «اسم‌ رمز؛ دانش‌بنیان»

🔹کلمه «دانش‌بنیان» یکی از کلیدواژه‌های پراستفاده علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در دهه ۱۳۹۰ است.

🔹در نهمین قسمت «هزارداستان بودجه» سراغ این موضوع رفته‌ایم که چگونه این عبارت تخصصی تبدیل به یک پروژه سیاسی پرهزینه شد.

🔹در این قسمت درباره رشد بسیار سریع و مشکوک شرکت‌های دانش‌بنیان و بار مالی آن برای بودجه و اقتصاد ایران صحبت می‌کنیم.

🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.

🔹این قسمت پادکست یک هفته قبل در رادیوفردا و کانال هزارداستان بودجه در کست‌باکس منتشر شد و حالا در اکانت‌های فکت‌نامه نیز در دسترس است.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در سایت رادیو فردا بشنوید

👈در کست‌باکس فکت‌نامه بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار درباره اسرائیلی‌های کشته‌شده در عملیات وعده صادق ۲

🔹این روزها بسیاری از سایت‌های خبری، کانال‌های تلگرامی و کاربران در شبکه‌های اجتماعی ویدئویی را با توضیح «تصریح اسموتریچ وزیر دارایی اسراییل مبنی بر کشته شدن صدها نفر در عملیات وعده صادق ۲» دست‌به‌دست می‌کنند.

🔹این ویدئو ساختگی است. اصل ویدئو مربوط به سخنرانی وزیر دارایی اسرائیل در جلسه معرفی بودجه سال ۲۰۲۵ اسرائیل است. این سخنرانی حدودا یک ماه پیش از حمله دوم ایران به اسرائیل انجام شده است.

🔹به غیر از رسانه‌های نزدیک به حکومت، هیچ رسانه معتبری در دنیا چنین خبری را به نقل از وزیر دارایی اسرائیل منتشر نکرده است.

🔹مقایسه جزئیات کلیپ با ویدئوی اصلی نیز نشان می‌دهد این کلیپ بر اساس یک متن دیگر ساخته شده و برای ساختن آن از نرم‌افزارهای هوش مصنوعی استفاده شده است.

🔹فکت‌نامه به این ادعا که همراه با یک ویدئوی ساختگی، القا می‌کند که وزیر دارایی اسرائیل تعداد کشته‌های حمله دوم ایران به اسرائیل را صدها نفر اعلام کرده، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ آمارهای نادرست و بزرگ‌نمایی شده از قاچاق بنزین

🔹موسی غنی‌نژاد می‌گوید: «روزانه ۱۱۰ تا ۱۲۰ میلیون لیتر بنزین در ایران توزیع می‌شود که بخش عمده‌ آن (۳۰ تا ۵۰ میلیون لیتر) قاچاق می‌شود، چون مصرف منطقی بیشتر از ۷۰ تا ۸۰ میلیون لیتر نیست.»

🔹آمار یا برآورد معتبری از حجم قاچاق بنزین در دست نیست و مقام‌ها و کارشناسان، اعداد و ارقام ضد و نقیض در این باره اعلام می‌کنند که بسیاری از آنها به شدت بزرگ‌نمایی شده‌اند.

🔹طبق گزارش شرکت ملی فرآورده‌های نفتی، آمار توزیع بنزین در سال ۱۳۹۵، در شرایطی که از نظر منطقی قاچاق سوخت صرفه زیادی نداشت، روزانه ۷۵ میلیون لیتر در روز بوده است.

🔹در سال ۹۵ قیمت هر لیتر بنزین در ایران حدود ۳۰ سنت، تقریبا برابر بقیه کشورهای حاشیه خلیج فارس بود. در چنین شرایطی مصرف بنزین به نسبت سال قبل حدود ۵درصد افزایش داشت.

🔹اگر الگوی افزایش تقاضای برای بنزین در شرایط عادی را، سالی ۵ درصد در نظر بگیریم، در حال حاضر میزان مصرف واقعی و «منطقی» بنزین باید حدود ۱۱۰ میلیون لیتر در روز باشد.

🔹در این صورت حتی با فرض توزیع روزانه ۱۲۰ میلیون لیتر بنزین، حجم اتلاف و قاچاق سوخت، نمی‌تواند بیشتر از ۱۰ میلیون لیتر باشد.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این گفته موسی غنی‌نژاد درباره میزان قاچاق بنزین، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره وضعیت تابعیت دانشجویان مهاجر در آمریکا

🔹محمدرضا نقدی، معاون هماهنگ‌کننده سپاه پاسداران می‌گوید: «۹۰ درصد دانشجویانی که برای تحصیل به آمریکا می‌روند دیگر حاضر نیستند تابعیت آن کشور را بپذیرند».

🔹این ادعا بی‌اساس است و مشخص نیست با استناد به چه منبعی مطرح شده است.

🔹بنابر گزارش مجله The Nation به نقل از بنیاد ملی علوم ایالات متحده (NSF) بیش از ۷۰ درصد دانشجویان بین‌المللی تمایل به ماندن در این کشور در درازمدت دارند.

🔹با وجود این به دلیل روندهای موجود برای صدور ویزای کار، اقامت دائم و در نهایت تابعیت آمریکا، بخشی از آنان در این مسیر ناکام می‌مانند و حدود ۴۰ درصد موفق به ماندن می‌شوند.

🔹با این حال، درصدی از این دانشجویان که در نهایت موفق به دریافت تابعیت آمریکا می‌شوند دقیقا مشخص نیست.

🔹بر اساس آمار منتشر شده در سالنامه مهاجرت ایران در سال ۱۴۰۱ در بین دانشجویان و فارغ‌التحصیلان مقطع دکترا در ایالات متحده، ایرانیان با ۶۳.۷ درصد، بالاترین «میل به ماندگاری» را در میان همه کشورها دارند.

🔹هند، بنگلادش، نپال، چین و تایوان در رتبه‌های بعدی هستند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای محمدرضا نقدی، معاون هماهنگ‌کننده سپاه نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 تصاویر قدیمی برای موشک‌های جدید

🔹در قسمت ۱۸۴ پادکست هفتگی فکت‌نامه، چند مورد از عکس‌ها و ویدیوهایی را که به حمله موشکی ایران به اسرائیل منتسب شده بود، اما نادرست بودند، بررسی و مرور کردیم.

🔹یک عکس دستکاری‌شده با عنوان ازدواج زوج لبنانی با پس‌زمینه موشک‌های ایرانی در رسانه‌های ایران زیاد دست به دست شد، که از نمونه‌های بارز همین تصاویر نادرست محسوب می‌شود.

🔹برخی رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی، ویدیوی قدیمی انفجار یک برج در مسکو را با عنوان اصابت موشک ایرانی به قلب تل‌آویو منتشر کرده بودند، تا جایی که اکانت رسمی دفتر رهبر جمهوری اسلامی ایران در X هم از همان ویدیو استفاده کرده بود،‌ اما بعد از انتشار درستی‌سنجی فکت‌نامه، پست و ویدیوی خود را حذف و بعد از چند ساعت یک کلیپ اصلاح‌شده را منتشر کردند.

🔹دو ادعای اخیر علی خامنه‌ای، یکی درباره وضعیت ارتباط جمهوری اسلامی ایران با جهان و دیگری درباره «قانونی بودن حمله هفتم اکتبر حماس»، سوژه‌های بعدی ما در پادکست این هفته هستند.

🔹مرور دو فکت‌چک اقتصادی درباره هزینه تامین کالاهای اساسی و میزان قاچاق بنزین را نیز در این اپیزود خواهید شنید.

🔹یک ادعای نادرست درباره افغانستانی بودن پسربچه‌ای که اخیرا در آمریکا بازداشت شده، مطرح شده بود که آن را نیز فکت‌چک کردیم.

🔹این هفته یک گزارش بدون نشان را هم مرور کردیم؛ روایت‌ها از دختری که در سن یازده‌سالگی به اسارت گرفته شد و بعد از یک دهه آزاد شد.

🔹آخرین فکت‌چک این اپیزود مربوط به ادعای وجود یک تک‌شاخ افسانه‌ای در جنوب ایران است که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ جمهوری اسلامی ایران، آزمایش اتمی انجام نداده‌است

🔹روز شنبه ۱۴ مهرماه ۱۴۰۳، ساعت ۲۲:۴۵ به وقت ایران (۱۹:۱۵ به وقت جهانی) زلزله‌ای به بزرگی ۴/۴ ریشتر، شهر آرادان در استان سمنان را لرزاند. این زمین‌لرزه در بخش‌هایی از استان تهران هم احساس شد.

🔹با انتشار خبر، موجی از گمانه‌زنی‌ها در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت که مدعی شدند جمهوری اسلامی ایران، در اقدامی بازدارنده، آزمایش اتمی زیرزمینی انجام داده‌است.

🔹آشکارسازهای سازمان پیمان منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای در سراسر دنیا هیچ گزارشی درباره انتشار گاز زنون ۱۳۳ (از مهم‌ترین شواهد انفجارهای اتمی) منتشر نکرده‌اند.

🔹منابع مختلف در سراسر جهان عمق کانون زلزله را ۷ تا ۱۰ کیلومتر زیر زمین اندازه گرفته‌اند. آزمایش‌های هسته‌ای را در عمق ۲۰۰ متری یا نهایتا یک کیلومتری از سطح زمین انجام می‌دهند.

🔹سازمان پیمان منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای (CTBTO) امواج فروصوتی منتشر شده در اتمسفر و آثار لرزه‌ای منتشر شده در پوسته زمین را در سراسر جهان پایش می‌کند. تحلیل سیگنال‌های ۲۵ ایستگاه این نهاد نشان می‌دهد شکل موج‌های ثبت‌شده با زلزله‌های قبلی ایران مطابقت دارد.

🔹برای مطالعه شواهد و توضیحات بیشتر به مقاله فکت‌نامه در این رابطه مراجعه کنید.

🔹فکت‌نامه به ادعای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی که «زلزله سمنان، به‌خاطر آزمایش بمب هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران بود»، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 از دستگیری و آزادی روزنامه‌نگار منتشرکننده ویدیو عملیات وعده صادق ۲ در اسرائیل چه می‌دانیم؟

🔹«جرمی لوفردو» روزنامه‌نگار آمریکایی که برای رسانه‌های متمایل به روسیه و چین گزارش می‌نویسد و در زمان حمله موشکی جمهوری اسلامی ایران به اسرائیل در بیت‌المقدس حضور داشت و به اتهام «به خطر انداختن امنیت ملی و کمک و به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات با دشمن» دستگیر شده بود، پس از چهار روز آزاد شد.

🔹گفته می‌شد او به اتهام نمایش ویدیوهایی که محل برخورد موشک‌های جمهوری اسلامی ایران را به مناطق حساس امنیتی لو داده بود، دستگیر شده است؛ اما قاضی بیت‌المقدس، این ویدیوها را خطرناک ندانست و حکم به آزادی او داد.

🔹با این‌حال پلیس کرانه باختری تقاضای فرجام کرده و معتقد است لوفردو یک «روزنامه‌نگار واقعی» نیست، اما هیچ مدرکی مبنی بر اینکه او یک دستور کار پنهانی خصمانه را دنبال می‌کند ارائه نکرده و گفته است چون او قفل گوشی‌اش را باز نمی‌کند، وقت بیشتری می‌خواهد تا موبایل او را باز کند و این موضوع را ثابت کند.

🔹لوفردو روز ۱۱ اکتبر آزاد شد ولی پاسپورت آمریکایی او توقیف است و تا ۲۰ اکتبر حق خروج از اسرائیل را ندارد. موبایلش هم فعلا برای تحقیقات در اختیار پلیس است.

🔹موضوع بازداشت لوفردو بازتاب زیادی در رسانه‌های ایرانی داشت و بخش‌هایی از این پرونده بدون ذکر جزئیات و ناقص روایت شده بود که گمراه‌کننده بودند.

🔹درباره این موضوع در مقاله فکت‌نامه بیشتر بخوانید.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 تصاویر قدیمی برای موشک‌های جدید

🔹در قسمت ۱۸۴ پادکست هفتگی فکت‌نامه، چند مورد از عکس‌ها و ویدیوهایی را که به حمله موشکی ایران به اسرائیل منتسب شده بود، اما نادرست بودند، بررسی و مرور کردیم.

🔹یک عکس دستکاری‌شده با عنوان ازدواج زوج لبنانی با پس‌زمینه موشک‌های ایرانی در رسانه‌های ایران زیاد دست به دست شد، که از نمونه‌های بارز همین تصاویر نادرست محسوب می‌شود.

🔹برخی رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی، ویدیوی قدیمی انفجار یک برج در مسکو را با عنوان اصابت موشک ایرانی به قلب تل‌آویو منتشر کرده بودند، تا جایی که اکانت رسمی دفتر رهبر جمهوری اسلامی ایران در X هم از همان ویدیو استفاده کرده بود،‌ اما بعد از انتشار درستی‌سنجی فکت‌نامه، پست و ویدیوی خود را حذف و بعد از چند ساعت یک کلیپ اصلاح‌شده را منتشر کردند.

🔹دو ادعای اخیر علی خامنه‌ای، یکی درباره وضعیت ارتباط جمهوری اسلامی ایران با جهان و دیگری درباره «قانونی بودن حمله هفتم اکتبر حماس»، سوژه‌های بعدی ما در پادکست این هفته هستند.

🔹مرور دو فکت‌چک اقتصادی درباره هزینه تامین کالاهای اساسی و میزان قاچاق بنزین را نیز در این اپیزود خواهید شنید.

🔹یک ادعای نادرست درباره افغانستانی بودن پسربچه‌ای که اخیرا در آمریکا بازداشت شده، مطرح شده بود که آن را نیز فکت‌چک کردیم.

🔹این هفته یک گزارش بدون نشان را هم مرور کردیم؛ روایت‌ها از دختری که در سن یازده‌سالگی به اسارت گرفته شد و بعد از یک دهه آزاد شد.

🔹آخرین فکت‌چک این اپیزود مربوط به ادعای وجود یک تک‌شاخ افسانه‌ای در جنوب ایران است که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:34 مقدمه
00:03:19 عکس ساختگی «ازدواج زوج لبنانی با پس‌زمینه موشک‌های ایران»
00:07:45 چند تصویر نادرست منتسب به حمله موشکی ایران به اسرائیل
00:19:38 استفاده از ویدئوی انفجار در روسیه، به عنوان حمله موشکی ایران
00:23:56 ادعای نادرست خامنه‌ای درباره «قانونی‌بودن» حمله هفتم اکتبر
00:33:35 ادعای گمراه‌کننده خامنه‌ای درباره روابط ایران با کشورهای دنیا
00:42:03 هزینه واقعی تامین سبد اقلام اساسی خانوار چقدر است؟
00:48:41 آمارهای نادرست و بزرگ‌نمایی شده از قاچاق بنزین
00:54:25 ادعای افغانستانی‌بودن کودکی که در فلوریدا دستگیر شد
00:58:29 انتساب ویدیوی دختری در ترکیه به کودکان سیستان و بلوچستان
01:00:06 «فوزیه»، دختری که در عراق ربوده شد و در غزه پیدا شد
01:08:11 ادعای نادرست دیده‌شدن آهوی تک‌شاخ اصیل ایرانی
01:12:24 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ برداشت اشتباه از محاسبات فرضی یک کارشناس درباره آمار بیکاری

🔹در برخی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی از محمدتقی فیاضی، کارشناس اقتصادی نقل شده که «آمار واقعی بیکاران کشور ۲۲ میلیون نفر و نرخ بیکاری ۴۵ درصد است.»

🔹این گزاره برداشتی اشتباه از محاسبات فرضی محمدتقی فیاضی، کارشناس اقتصادی است که قابلیت تعمیم ندارد.

🔹در این محاسبات فرض شده نرخ مشارکت اقتصادی (آمادگی و تمایل افراد بالای ۱۵ سال برای حضور در بازار کار) در ایران به اندازه متوسط ترکیه، امارات متحده و عربستان، (نزدیک ۷۰درصد)، اما جمعیت شاغل همان رقم ثابت آمارگیری مرکز آمار ایران است.

🔹اول، مشخص نیست چرا در این محاسبات میانگین نرخ مشارکت این سه کشور در نظر گرفته شده که هر کدام شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و جمعیتی متفاوت از یکدیگر و متفاوت از ایران دارند.

🔹دوم، مشخص نیست چرا تنها متغیر این محاسبات نرخ مشارکت اقتصادی در نظر گرفته شده، در حالی که به طور معمول میان افزایش نرخ مشارکت و سایر شاخص‌ها همبستگی وجود دارد، اما در محاسبات فرضی فقط جمعیت بیکار اضافه شده و جمعیت شاغل تغییری نکرده است.

🔹طبق تعریف استاندارد، مشارکت اقتصادی، به معنی میزان تمایل و آمادگی جمعیت بالای ۱۵ سال برای کار و فعالیت اقتصادی است. این شاخص نه با فرضیات بلکه بر اساس آمارگیری‌های فصلی محاسبه می‌شود.

🔹در گزارش مرکز آمار در تابستان ۱۴۰۳ نرخ مشارکت اقتصادی حدود ۴۱ درصد است،‌ به این معنی که در زمان آمارگیری تنها ۴۱ درصد جمعیت بالای ۱۵ سال آمادگی و تمایل به کار و فعالیت اقتصادی داشته‌اند.

🔹۵۹ درصد افراد بالای ۱۵ سال نیز به دلایل گوناگون مانند تحصیل، داشتن درآمد بدون شغل، از کارافتادگی، بازنشستگی، خانه‌داری و… آمادگی یا تمایل کار و فعالیت اقتصادی نداشته‌اند.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این گزاره که «آمار واقعی بیکاران کشور ۲۲ میلیون نفر و نرخ بیکاری ۴۵ درصد است» نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای بی‌اساس کشته‌شدن رئیس ستاد ارتش اسرائیل در حمله پهپادی حزب‌الله

🔹پس از حمله پهپادی حزب‌الله لبنان به پادگان آموزشی تیپ گولانی ارتش اسرائیل در بنیامینا، در توییتر فارسی و عربی و انگلیسی این شایعه منتشر شد که «هرتزی هالوی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل در میان کشته‌شدگان این حمله است».

🔹مدعیان شایعه کشته‌شدن او، هیچ مدرکی یا نشانه‌ای ارايه نداده‌اند که هالوی در میان کشته‌شدگان باشد یا اصلا در زمان حمله حزب‌الله، در آن پایگاه آموزشی در شهر بنیامینا باشد.

🔹یک روز بعد ارتش اسرائیل، در توییتر خبر داد که سپهبد هالوی از پایگاه آموزشی تیپ گولانی (محل حمله) بازدیده کرده و گفته: «ما در جنگ هستیم و حمله به یک پایگاه آموزشی دشوار و دردناک است».

🔹پس از اعلام خبر بازدید هالوی از محل حمله رسانه‌های ایرانی، بدون اشاره به ادعای روز گذشته‌شان در مورد کشته‌شدن او، صحبت‌های هالوی را با تاکید بر «دشوار و دردناک بودن این حمله پوشش دادند.

🔹از زمان حمله اسرائیل به مقر شبه‌نظامیان حزب‌الله در ۱۲ مهر ۱۴۰۳ (۳ اکتبر ۲۰۲۴) به قصد کشتن هاشم صفی‌الدین، جانشین حسن نصرالله شایعه شد که اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه نیز در آن جلسه حضور داشته‌است.

🔹حضور قاآنی در مجلس ختم سردار نیلفروشان (معاون عملیات سپاه که همراه با نصرالله کشته شده‌بود) به شایعات مرگ او خاتمه داد هر چند ادعاهای بی‌اساس دیگر همچنان با توجیهات جدید منتشر می‌شود.

🔹پیش از این نیز شایعات مشابهی در مورد کشته‌شدن سردار فلاح زاده، جانشین فرمانده نیروی قدس سپاه در حمله اسرائیل به مقر جهاد اسلامی در دمشق و همین‌طور کشته‌شدن یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل در حمله موشکی جمهوری اسلامی ایران به اسراییل (وعده صادق ۲) منتشر شده‌بود که هر دو بی‌اساس است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به شایعات منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی که «هرتزی هالوی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل در حمله پهپادی حزب‌الله کشته شده‌است» نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 واژه‌نامه دروغ‌پراکنی: نقشه عملیات ضد اسرائیل را در «خواب» می‌گیریم

🔹پادکست و مجموعه‌مقالات «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» به کلیدواژه‌هایی می‌پردازد که در گفتمان رسمی حکومت ایران برای انتشار ادعاهای بی‌مبنای خود استفاده می‌شود.

🔹این کلیدواژه‌ها طی چندین دهه به طور سیستماتیک از سوی مقامات ارشد و رسانه‌های دولتی ایران استفاده و به تدریج به بخشی جدایی‌ناپذیر از سازوکار انتشار اطلاعات نادرست در ایران تبدیل شده‌اند.

🔹در نتیجه این کلیدواژه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در تبلیغ باورهای نادرست و غیرمستند در جامعه ایران داشته‌اند، تا جایی که نه تنها بر حامیان حکومت ایران، بلکه به‌طور غیرمستقیم بر ادبیات منتقدان و مخالفان نیز تأثیر گذاشته است.

🔹در پنجمین قسمت از سری‌پادکست‌های «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» توضیح داده‌ایم که چطور مقامات حکومتی ایران، در بسیاری از مواقع برای اثبات عقاید یا اقدامات خود، به «خواب» یا «الهام» استناد می‌کنند.

🔹اعتقاد به خواب یا الهام غیبی البته در خیلی از مردم رواج دارد؛ اما استفاده از آن به عنوان ابزار سیاسی، نوعی پروپاگاندای حکومتی محسوب می‌شود.

🔹برای مثال، ادعا شده قاسم سلیمانی حتی قبل از کشته شدن، در خواب نیروهایش ظاهر می‌شد و نقشه عملیات علیه اسرائیل را نشان می‌داد؛ یا مثلا خواب دیده‌اند که ابراهیم رئیسی در دنیای دیگری دارد «مقدمات ظهور را فراهم می‌کند.»

🔹در این قسمت، مثال‌ها و موارد مختلفی از این قبیل خواب‌ها و الهام‌های مقامات سیاسی و مذهبی حکومت ایران را مرور کرده‌ایم.

🎧 پادکست «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» به همراه مقاله مرتبط با آن، هر دو هفته یک‌بار چهارشنبه‌ها در پادگیرها و سایت فکت‌نامه منتشر خواهد شد. برای شنیدن این پادکست‌ها اسم «فکت‌نامه» را در اپلیکشین‌های پادکست جستجو کنید.

👈 «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

👈 لینک مقاله در وبسایت فکت‌نامه

🌐 @Factnameh