🎙 پیجرها

🔹در قسمت ۱۸۲ پادکست هفتگی فکت‌نامه، طبق معمول ابتدا چند موضوع مهم روز را اندکی مرور کردیم و سپس به عنوان نخستین فکت‌چک، توضیح دادیم که درباره انفجار پیجرها و بیسیم‌های حزب‌الله لبنان چه می‌دانیم.

🔹در ادامه، به ویدیویی اشاره کردیم که برخی رسانه‌های ایران به عنوان حمله پهپادی حزب‌الله منتشر کرده بودند، اما ماجرای دیگری داشت.

🔹چندی قبل ادعایی نادرست درباره تاریخچه شکل‌گیری واژه «آزار جنسی» مطرح شده بود که در این قسمت پادکست به طور مفصل به آن پرداخته‌ایم.

🔹مسعود پزشکیان در نشست خبری خود جمله‌ای را درباره هزینه واردات بنزین و پرداخت مطالبات برخی اقشار جامعه گفته بود که ما در گزارشی به ابعاد مختلف این ادعا اشاره کردیم.

🔹مرور دو فکت‌چک با موضوع مهاجران افغانستانی؛ یکی ادعای احتکار نان از سوی آنها و دیگری، ادعای بی‌اساس یک نماینده مجلس درباره جمعیت افغانستانی‌ها در ایران، دیگر سوژه‌های این قسمت از پادکست فکت‌نامه هستند.

00:01:37 مقدمه
00:03:58 از انفجار دستگاه‌های ارتباطی پیجر و بیسیم حزب‌الله لبنان چه می‌دانیم؟
00:21:11 انتشار ویدئوی قدیمی مربوط به اوکراین به عنوان حمله پهپادی حزب‌الله
00:23:56 اطلاعات نادرست درباره تاریخچه شکل‌گیری واژه «آزار جنسی»
00:52:07 ارتباط پول واردات بنزین با مطالبات قانونی شهروندان چیست؟
01:00:04 شخصی که ۵۰۰۰ نان را احتکار کرده، شهروند افغانستانی نیست
01:02:15 آمار جمعیت ۱۷ میلیون نفری افغانستانی‌ها در ایران، نادرست است
01:08:14 کامنت‌ها

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی اعتراف ایلان ماسک به تبار ایرانی خود را هوش مصنوعی ساخته است

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده که مدعیست «ایلان ماسک اعتراف می‌کند اصل و نسبی ایرانی دارد و در ادامه از او می‌شنویم که ایرانیان باهوش‌ترین مردم دنیا هستند.»

🔹ویدیو را کاربری با هوش مصنوعی ساخته و در اینستاگرام منتشر کرده اما در ادامه کسانی که آن را بازنشر کردند، این مساله را ذکر نکرده‌اند که ویدیو ساختگی است.

🔹اصل و نسب ایلان ماسک هم مشخص است و اجداد او تا چندین نسل پروفایل شده‌اند. او از یک طرف به اصل و نسب بریتانیایی دارد و از سوی دیگر ریشه‌های آلمانی دارد.

🔹با این‌حال ایلان ماسک متولد آفریقای جنوبی است و تابعیت کانادا را هم دارد.

🔹 در بخشی از این ویدیوی ساختگی گفته می‌شود که «ایرانیان باهوش‌ترین مردم دنیا هستند». ما این ادعا را نیز قبلا بررسی کرده‌ بودیم.

🔹بنابراین «ویدیو اعتراف ایلان ماسک به تبار ایرانی‌اش و گفتن اینکه ایرانیان باهوش‌ترین مردم دنیا هستند» شاخ‌دار است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ استفاده گمراه‌کننده از یک نظرسنجی قدیمی درباره جنگ غزه

🔹در رسانه‌های داخلی ایران اینفوگرافیکی از یک نظرسنجی منتشر و گفته شد، بر اساس نظرسنجی موسسه واشنگتن، اکثریت قاطع مردم خاورمیانه، فلسطین را برنده جنگ غزه می‌دانند.

🔹همچنین تاکید شده این نظر، علیرغم کشته شدن بیش از ۴۵ هزار غیرنظامی در غزه بوده است.

🔹موسسه واشنگتن، یک اندیشکده آمریکایی است که در بازه زمانی ۱۴ نوامبر تا ۶ دسامبر ۲۰۲۳ (۲۳ آبان تا ۱۵ آذر ۱۴۰۲)، یعنی حدود ۱۱ ماه پیش نظرسنجی‌ای در این باره انجام داده است.

🔹یکی از نتایج این نظرسنجی این بود که در آن زمان اکثریت قطعی ساکنان کشورهای عربی مورد پرسش قرار گرفته، «فلسطینی‌ها، اعراب و مسلمانان» را برنده جنگ غزه می‌دانستند.

🔹با وجود این در زمان انجام این نظرسنجی، تعداد کشته‌شدگان فلسطینی در این جنگ حدود ۱۷ هزار و ۵۰۰ نفر بود، نه بیش از ۴۵ هزار نفر.

🔹همچنین در آن زمان درگیری‌های گسترده اسرائیل و حزب‌الله، کشته شدن سران حزب‌الله از جمله سیدحسن نصرالله به دست اسرائیل و بسیاری از اتفاقات مهم و تعیین‌کننده‌ای که در این ۱۱ ماه اتفاق افتاد، روی نداده بود.

🔹انتشار نظرسنجی ۱۱ ماه پیش در شرایط کاملا متفاوت با امروز، و با ارائه آمار قربانیان فعلی این جنگ و بدون در نظر گرفتن اتفاقات تعیین‌کننده‌ای که طی این مدت رخ داد، «گمراه‌کننده» است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ انتشار ویدئویی قدیمی که ادعا می‌کند مربوط به شادی مردم لبنان بعد از کشته‌شدن حسن نصرالله است

🔹این روزها برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی در ‌X و اینستاگرام، ویدئویی از شادی مردم لبنان منتشر می‌کنند و ادعا می‌کنند ویدئو مربوط به شادی مردم این کشور پس از کشته‌شدن حسن نصرالله است.

🔹بررسی ویدئو نشان می‌دهد نخستین بار یک کاربر لبنانی این ویدئو را در سال ۲۰۲۰ در حساب تیک‌تاک خود منتشر کرده است.

🔹ویدئو ارتباطی با این روزها ندارد و مربوط به اعتراضات گسترده مردم لبنان در آن سال است.

🔹فکت‌نامه نیز به این ادعا که این ویدئو، مربوط به شادی مردم لبنان پس از کشته‌شدن حسن نصرالله است نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 واژه‌نامه دروغ‌پراکنی: «پیش‌بینی» نابودی اسرائیل به دست ایرانی‌ها

🔹پادکست و مجموعه‌مقالات «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» به کلیدواژه‌هایی می‌پردازد که در گفتمان رسمی حکومت ایران برای انتشار ادعاهای بی‌مبنای خود استفاده می‌شود.

🔹این کلیدواژه‌ها طی چندین دهه به طور سیستماتیک از سوی مقامات ارشد و رسانه‌های دولتی ایران استفاده و به تدریج به بخشی جدایی‌ناپذیر از سازوکار انتشار اطلاعات نادرست در ایران تبدیل شده‌اند.

🔹در نتیجه این کلیدواژه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در تبلیغ باورهای نادرست و غیرمستند در جامعه ایران داشته‌اند، تا جایی که نه تنها بر حامیان حکومت ایران، بلکه به‌طور غیرمستقیم بر ادبیات منتقدان و مخالفان نیز تأثیر گذاشته است.

🔹در قسمت چهارم از سری‌پادکست‌های «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» توضیح داده‌ایم که بخشی از ادعاهای ساختگی مقام‌های حکومتی ایران، به شکل «پیش‌بینی»هایی هستند که مبنای علمی ندارند.

🔹در اینجا صحبت از پیش‌بینی‌هایی است که عمدتاً، فراتر از آرزوهای سیاسی مقامات نیستند و حتی در مواردی، زاییده تصور اطلاع آن‌ها از «غیب» به نظر می‌آیند.

🔹اهمیت این رویه از آن جهت است که رهبران سابق و فعلی جمهوری اسلامی، آشکارا بخشی از پرهزینه‌ترین تصمیم‌های خود را، با ادعای اطلاع از آینده توجیه کرده‌اند.

🔹در این قسمت، مثال‌ها و موارد مختلفی از این قبیل «پیش‌بینی»های مقامات سیاسی و مذهبی حکومت ایران را مرور کرده‌ایم.

🎧 پادکست «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» به همراه مقاله مرتبط با آن، هر دو هفته یک‌بار چهارشنبه‌ها در پادگیرها و سایت فکت‌نامه منتشر خواهد شد. برای شنیدن این پادکست‌ها اسم «فکت‌نامه» را در اپلیکشین‌های پادکست جستجو کنید.

👈 «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

👈 لینک مقاله در وبسایت فکت‌نامه

🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت نهم - «اسم‌ رمز؛ دانش‌بنیان»

🔹کلمه «دانش‌بنیان» یکی از کلیدواژه‌های پراستفاده علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در دهه ۱۳۹۰ است.

🔹در نهمین قسمت «هزارداستان بودجه» سراغ این موضوع رفته‌ایم که چگونه این عبارت تخصصی تبدیل به یک پروژه سیاسی پرهزینه شد.

🔹در این قسمت درباره رشد بسیار سریع و مشکوک شرکت‌های دانش‌بنیان و بار مالی آن برای بودجه و اقتصاد ایران صحبت می‌کنیم.

🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در سایت رادیو فردا بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای گمراه‌کننده رهبر جمهوری اسلامی درباره روابط ایران با کشورهای دنیا

🔹علی خامنه‌ای می‌گوید: قهر و قطع ارتباطات با دنیا واقعیت ندارد، چراکه امروز ایران با نیمی از جمعیت دنیا ارتباط تجاری و سیاسی دارد.

🔹استناد به روابط تجاری و سیاسی با چند کشور پرجمعیت مانند چین، روسیه و هند، برای انکار بحران‌های اقتصادی و سیاسی ناشی از روابط خارجی جمهوری اسلامی «گمراه‌کننده» است.

🔹بعد از روی کار آمدن جمهوری اسلامی نه‌تنها روابط تجاری و سیاسی ایران با کشورهای غربی به‌شدت محدود شده، بلکه شاخص‌های مرتبط با تجارت خارجی افت قابل ملاحظه‌ای پیدا کرد.

🔹سهم ارزش افزوده بخش تجارت از تولید ناخالص داخلی ایران بعد از انقلاب از بالای ۷۵ درصد به کمتر از ۵۰ درصد سقوط کرد.

🔹سهم اقتصاد ایران از تجارت جهانی در آستانه انقلاب ۵۷ بالای ۰/۸ درصد بود. در حال حاضر این نسبت حدود ۰/۳ درصد است.

🔹بهترین وضعیت شاخص‌های تجاری و اقتصادی ایران بعد از انقلاب پس از توافق برجام به ثبت رسید.

🔹داده‌های گمرک ایران نشان می‌دهد در سه دهه گذشته، تنوع شرکای تجاری ایران کمتر و کمتر شده و همزمان با افزایش تبادل تجاری با چین و کشورهای واسطه مانند امارات، عراق و ترکیه، سهم تجارت با کشورهایی مانند آلمان، ایتالیا و ژاپن از تجارت ایران افت شدیدی کرده است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیو فرار نتانیاهو بعد از حمله ایران به اسرائیل، قدیمی است

🔹پس از حمله موشکی بالستیک جمهوری اسلامی ایران به اهدافی در خاک اسرائیل، در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده‌ که مدعیست لحظه فرار نتانیاهو است و در شرح آن نوشته شده: «لحظه فرار نتانیاهو در حالی که به سمت پناهگاه از موشک‌های ایرانی می‌رود.»

🔹این ویدیو قدیمی است و ارتباطی به تحولات روزهای اخیر ندارد.

🔹ویدیو مربوط به رای‌گیری داخلی در پارلمان اسرائیل (کْنِسِت)‌ در آذرماه سال ۱۴۰۰ است که تا دیر وقت ادامه داشت و نتانیاهو بین اتاقش در ساختمان مجلس و سالن اصلی در حال رفت و آمد است.

🔹بنابراین ادعای منتشر شده با عنوان «ویدیو فرار نتانیاهو به پناهگاه بعد از حمله ایران به اسرائیل» نشان «نادرست» می‌گیرد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ استفاده از یک ویدئوی قدیمی و دستکاری‌شده به عنوان ویدئوی حمله موشکی ایران به اسرائیل

🔹بعد از حمله موشکی ایران به اسراییل در شب سه‌شنبه، ۱۰ مهر۱۴۰۳ ویدئویی منتشر شد که ادعا می‌کرد این موشک‌ها را در آسمان شهرهای اسرائیل نشان می‌دهد؛ ویدیویی قدیمی و دستکاری‌شده.

🔹ویدیو پیش از این در روز ۲۰ مرداد ۱۴۰۳ (۱۰ آگوست) در یک حساب تیک‌تاک منتشر شده و در توضیحات آن آمده بود که از هوش مصنوعی برای بازسازی افکت‌های آتش و شعله استفاده کرده و ویدیو صداگذاری شده است.

🔹نسخه‌ای از ویدیو که بعد از حمله موشکی ایران در حال دست به دست شدن است دوباره و این بار به عربی صداگذاری شده است.

🔹بنابراین این ویدیو ربطی به حمله اخیر ایران به اسراییل ندارد و قدیمی و ساختگی است و فکتنامه به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی منتسب به آسمان اسرائیل در زمان حمله موشکی ایران

🔹همزمان با حمله موشکی ایران به اسرائیل، در شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام ویدیویی با توضیح «آسمان شمال اسرائیل…» منتشر شد.

🔹این ویدیو برخلاف ادعای مطرح شده ارتباطی به حمله موشکی ایران به اسراییل در شب ۱۰ مهر ۱۴۰۳ ندارد.

🔹ویدیو پیش از این در ۱۸ آگوست (۲۸ مرداد) در تیک‌تاک و در اکانتی به نام «كابتن ميوز ۷۷» منتشر شده است. اکثر ویدیوهای این اکانت تیک‌تاکی هم به تصاویر مربوط به جنگ و حوادث طبیعی و مواردی از این دست اختصاص داشته و اغلب دستکاری شده و بدون توضیح دقیقی منتشر می‌شوند.

🔹از این رو فکت‌نامه به ادعای انتساب این ویدیو به حمله موشکی اخیر علیه اسرائیل به دست ایران، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ استفاده از یک ویدئوی قدیمی انفجار در روسیه به عنوان حمله موشکی ایران به اسرائیل

🔹در رسانه‌های ایران مانند مشرق‌نیوز و افکارنیوز، ویدیویی با عنوان «لحظه اصابت موشک ایرانی به یک برج در قلب تل‌آویو» منتشر شده است.

🔹این یک ویدیوی قدیمی و انتساب آن به اتفاقات اخیر نادرست است.

🔹شبکه‌های خبری متعدد از جمله فرانس ۲۴ و CBS در ۳۰ جولای ۲۰۲۳ (۸ مرداد ۱۴۰۲) این ویدیو را به عنوان یک انفجار در روسیه منتشر کردند، با این توضیح که این «انفجارهای ناشی از حمله پهپاد در یک منطقه تجاری در مسکو» است.

🔹این ویدیو را سایت درستی‌سنجی عربی فتبینوا هم فکت چک کرده است.

🔹فکت‌نامه نیز به این ادعا مربوط به حملات روزهای اخیر ایران علیه اسرائیل است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ تصاویر قطعات باقی‌مانده موشک، ارتباطی با حمله موشکی ایران به اسرائیل ندارند

🔹در شبکه‌های اجتماعی تصویری از قطعات یک موشک که گفته می‌شود شبیه آبگرمکن است، به اسم حمله موشکی جمهوری اسلامی به اسرائیل منتشر شده است.

🔹این تصاویر واقعی‌اند، اما ارتباطی با حمله موشکی روز دهم مهر ماه ایران به اسرائیل ندارند.

🔹این تصاویر یک هفته قبل در رسانه‌های اسرائیل با عنوان قطعات موشک سرنگون شده حوثی‌های یمن در نزدیکی اورشلیم منتشر شده‌اند.

بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که این تصاویر مربوط به بقایای موشک‌های اخیر ایران است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ انتشار ویدیوی قدیمی به جای تصاویر «حمله موشکی ایران به اسرائیل» در توییتر رهبر جمهوری اسلامی

🔹حساب کاربری مربوط به علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی (@Khamenei_fa) شبکه ایکس ساعاتی پیش، از ویدئوی «قدیمی» اصابت «پهپادهای بدون سرنشین اوکراین به ساختمانی در مسکو»، به عنوان ویدئوی «حمله موشکی ایران به اسرائیل» استفاده کرد.

🔹در پستِ مورد اشاره، کلیپی از برخی ویدیوهای مربوط به حمله موشکی ایران منتشر شده اما در میانه ویدیو تصاویری قدیمی مربوط به جنگ روسیه و اوکراین استفاده شده است.

🔹ما پیش‌تر در فکت‌نامه این ویدئو را بررسی کرده‌ایم بودیم و به آن نشان «نادرست» دادیم.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 ایران، حزب‌الله، اسرائیل

🔹در قسمت ۱۸۳ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا چند خبر و تصویر ادعایی درباره حملات اخیر ایران علیه اسرائیل را مرور کوتاهی کردیم.

🔹در ادامه، درستی‌سنجی ویدیویی قدیمی را که ادعا می‌شد مربوط به شادی مردم لبنان بعد از کشته شدن سیدحسن نصرالله است، مرور کردیم.

🔹اخیرا نتایج یک نظرسنجی درباره درگیری‌های اسرائیل و فلسطین بعد از حمله ۷ اکتبر حماس در برخی رسانه‌های داخلی منتشر شد که یک نکته مهم و گمراه‌کننده داشت.

🔹چندی قبل در گزارشی مفصل به موضوع طب ارتعاشی، انرژی‌درمانی و انرژی شفابخش پرداختیم و در این قسمت پادکست درباره بخش‌هایی از آن صحبت کردیم.

🔹صحبت‌های اخیر ترامپ به شکل نادرستی در خبرگزاری فارس ترجمه شده بود که آن را فکت‌چک کردیم و در این اپیزود به آن اشاره کرده‌ایم.

🔹آمار و ادعاهای بی‌اساس درباره دانش‌آموزان افغانستانی در ایران و برخی ادعاهای یک مناظره درباره همین موضوع، یکی از دیگر از سوژه‌های این اپیزود است.

🔹در پایان، درباره ویدیویی ساختگی توضیح دادیم که مدعی بود ایلان ماسک گفته تبار ایرانی دارد و ایرانیان باهوش‌ترین مردم دنیا هستند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیو سوختن اتوبوس‌ها در تل‌آویو پس از حمله انصارالله

🔹پرس‌تی‌وی ویدیویی منتشر کرده که انفجار و آتش‌سوزی تعداد زیادی اتوبوس را نشان می‌دهد و مدعی شده اثر حمله پهپاد انتحاری شبه‌نظامیان انصارالله یمن به تل‌آویو در دوم اکتبر است.

🔹ویدیو خرداد سال ۱۴۰۰ در شبکه المیادین منتشر شده بود، با این ادعا که رسانه‌های اسرائیلی بدون مشخص شدن علت آتش‌سوزی گزارش دادند که ۱۸ اتوبوس در ایستگاه مرکزی شهر صفد آتش گرفته است.

🔹با این حال رسانه‌های اسرائیلی همان زمان هم براساس گفته‌های پلیس محلی اعلام کردند که این آتش‌سوزی را یک باند اخاذی انجام داده است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای پرس تی‌وی درباره ویدیوی آتش‌سوزی این اتوبوس‌ها نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh