🎙 فکت‌چک‌های پس از سقوط

🔹بخش اصلی قسمت ۱۶۵ پادکست هفتگی فکت‌نامه، به فکت‌چک‌هایی اختصاص دارد که پس از سقوط بالگرد ابراهیم رئیسی و همراهانش، در سایت فکت‌نامه منتشر کرده‌ایم.

🔹ابتدا کمی درباره نقش فکت‌نامه در شرایطی مشابه شرایط این روزها صحبت می‌کنیم و بعد از آن عکس‌های نادرستی را مرور می‌کنیم که ادعا می‌شد مربوط به بالگرد ابراهیم رئیسی است. نقش پهپاد ترکیه‌ای در پیدا کردن بالگرد، تعداد شرکت‌کنندگان در مراسم خاکسپاری رئیسی، ماجرای افتتاح سد قیز قلعه‌سی، عزاداری مردم کشمیر برای رئیسی و اظهارات رهبر جمهوری اسلامی درباره شعار مرگ بر اسرائیل به زبان فارسی در ژاپن، دیگر فکت‌چک‌های این هفته‌اند که در پادکست به آنها می‌پردازیم.

🔹موافقت بشار اسد با ادعای مالکیت امارات بر جزایر سه‌گانه، سیاست‌های کنترل جمعیت ایران تا پیش از سال ۹۰ و یک ویدئوی گمراه‌کننده درباره امکان تولید دایناسور، دیگر موضوعات این هفته‌اند. در پایان نیز، یک فکت‌چک فوتبالی داریم و کامنت‌های شنوندگان را مرور می‌کنیم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:37 مقدمه
00:11:44 عکس‌های نادرست از بالگرد ابراهیم رئیسی
00:16:50 نقش پهپاد ترکیه‌ای در پیدا کردن بالگرد ابراهیم رئیسی
00:22:39 تعداد افراد شرکت‌کننده در مراسم خاکسپاری ابراهیم رئیسی
00:34:06 اطلاعات نادرست درباره افتتاح دوباره سد قیز قلعه‌سی
00:36:17 عزاداری مردم کشمیر
00:38:24 ادعای رهبر جمهوری اسلامی درباره شعار دادن علیه اسرائیل به زبان فارسی در ژاپن
00:45:37 موافقت بشار اسد با ادعای مالکیت امارات بر جزایر سه‌ گانه
00:47:04 ادعای نادرست درباره مخالفت خامنه‌ای با کنترل جمعیت
00:51:39 ویدیوی گمراه‌کننده درباره امکان تولید دایناسور از زبان رئیس پژوهشگاه رویان
00:58:25 وعده «ساخت» ۴ میلیون واحد مسکونی یا «شروع ساخت»
00:59:32 ادعای نادرست درباره بی‌اعتنایی گواردیولا به نماینده اسرائیل
01:05:19 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار ویدیو تونل زمان و ابعاد دیگر

🔹این ویدیو در شبکه‌های اجتماعی با عنوان «تونل سفرهای بین ابعادی» منتشر شده است.

🔹این پدیده، همان گردباد است که روی آب شکل گرفته و به‌خاطر زاویه تابش قطرات آب با بازتاب نور، رنگ طلایی ایجاد کرده‌اند.

🔹این پدیده پیچند آبی (Waterspout) نام دارد و ویدیو را قایقرانانی در گرگ‌ومیش هوا، روز ۲۲ تیر ۱۴۰۲ در رودخانه کاما در روسیه گرفته‌اند.

👈در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار ویدیو کشف آی‌فون در ژاپن، ۳۸ سال پیش

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده که مدعیست «۳۸ سال پیش یک گوشی آی‌فون از خانه یک پروفسور ژاپنی کشف شده‌است.»

🔹این ادعا شاخ‌دار است.

🔹چنین ویدیوی قدیمی وجود ندارد. این یک سریال کوتاه ژاپنی در یوتیوب است و در شرح آن هم این موضوع ذکر شده که اثری داستانی است.

🔹این ادعا را نخستین‌بار چند هفته‌پیش در برزیل، مروجین شبه‌علم و نظریه توطئه منتشر کرده‌بودند.

👈در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

✅ رئیس مجلس برای کاندیداتوری نیازی به استعفا ندارد

🔹محمدباقر #قالیباف، رئیس مجلس، همزمان با ثبت‌نام برای انتخابات ریاست جمهوری، در پاسخ به این سوال که آیا ثبت‌نام او قانونی است گفته برای کاندیدا شدن «استعفا لازم ندارد».

🔹هر چند سران قوای سه‌گانه (از جمله خود ابراهیم رئیسی) در دوره‌های قبل نامزد ریاست جمهوری بودند اما در این دوره خاص انتخابات که پس از کشته‌شدن ابراهیم رئیسی برگزار می‌شود، رئیس مجلس شورای اسلامی عضو شورایی است که طبق قانون باید «ترتیبی دهد» تا رئیس‌جمهور بعدی برگزار شود. عضویت او در این شورا، این سوال را به وجود می‌آورد که آیا او می‌تواند کاندیدای ریاست جمهوری باشد یا نه.

🔹بر اساس قانون اساسی، وظیفه تفسیر قانون اساسی با شورای نگهبان است. خیرالله پروین، عضو حقوقدان شورای نگهبان در یادداشتی که در سایت رسمی شورای نگهبان منتشر شده به تشریح اصل ۱۳۱ قانون اساسی و برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری زودهنگام پرداخته و تاکید می‌کند وظیفه شورایی که قالیباف عضو آن است، تصمیم‌گیری برای برگزاری انتخابات است و ادامه تشریفات برگزاری و نظارت بر انتخابات طبق روال همیشه، با وزارت کشور و شورای نگهبان است.

🔹هر چند برخی از رسانه‌ها و همچنین مسئولان از جمله حمید رسایی، نماینده مجلس دوازدهم می‌گویند عضویت قالیباف در این شورا، به دلیل ذی‌نفع بودن، تعارض منافع به وجود می‌آورد.

🔹فکت‌نامه نیز بر اساس آنچه عضو حقوق‌دان شورای نگهبان در تفسیر قانون اساسی اعلام کرده، به این گفته محمدباقر قالیباف که برای شرکت در انتخابات «استعفا لازم ندارد» نشان درست می‌دهد.

👈در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

🎬 مستند «بزرگ‌نمایی یا عددسازی؛ در #انقلاب۵۷ چند نفر کشته شدند؟»

🔹از فردای ۱۵ خرداد ۴۲، آیت‌الله خمینی و هواداران او مدعی کشتار ۱۵ هزار نفر از تظاهرکنندگان مخالف حکومت شاه شدند؛ روایتی به‌شدت اغراق‌شده که بعد از انقلاب ۵۷ تبدیل به روایت رسمی تاریخ‌نویسان جمهوری اسلامی شد.

🔹این محدود به ۱۵ خرداد نیست. در کتاب‌های تاریخ، اسناد رسمی و حتی در مقدمه قانون اساسی جمهوری اسلامی، تعداد کل کشته‌شدگان انقلاب ۶۰ هزار نفر اعلام شده؛ عددی بسیار بزرگ و غیرمنطقی که فراتر از بزرگ‌نمایی‌های معمول، به عددسازی و جعل سازمان‌یافته شباهت دارد.

🔹در مستند جدید فکت‌نامه با استناد به برآوردها و آمارهای معتبر از تعداد کشته‌شدگان انقلاب ۵۷، ابعاد این بزرگ‌نمایی را بازخوانی کرده‌ایم.

راه‌های دیگر تماشای این مستند:👇

📺 در یوتیوب فکت‌نامه ببینید

🐦 در اکانت ایکس فکت‌نامه ببینید

📷 در اینستاگرام فکت‌نامه ببینید

🌐 @Factnameh

❌ خبر نادرست مرگ همسر بشار اسد

🔹روز دوشنبه ۱۴ خرداد ۱۴۰۳ خبری با عنوان مرگ #اسما_اسد، همسر بشار اسد در رسانه‌های داخلی ایران در سطحی گسترده منتشر و بعد از مدتی تکذیب شد.

🔹این خبر در خروجی هیچ‌کدام از رسانه‌های رسمی سوریه و شبکه‌های اجتماعی رسمی وابسته به نهاد ریاست جمهوری این کشور وجود ندارد.

🔹استناد رسانه‌های داخلی ایران به عکسی از یک بیانیه بود که یک کانال تلگرامی سوری به عنوان «مركز شام الإعلامي» آن را منتشر کرده و ادعا کرده بود که در وب‌سایت رسمی ریاست جمهوری سوریه منتشر و سپس حذف شده است.

🔹صفحه رسمی فیسبوک حزب بعث سوریه بدون اشاره مستقیم به این خبر از دنبال کنندگان خود خواست که به خبرهای جعلی اکانت‌های فیک که به نام این حزب ساخته می‌شوند توجه نکنند.

🔹بنابراین با توجه به اطلاعات موجود، فکت‌نامه به خبر درگذشت اسما اسد، همسر بشار اسد نشان نادرست می‌دهد.

👈در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

🔹ماجرای ویدیوی اسرائیلی‌ها را در حال اشغال خانه‌های خالی شده فلسطینیان

🔹در شبکه‌های اجتماعی فارسی ویدیویی منتشر شده که گفته می‌شود اسرائیلی‌ها را در حال اشغال خانه‌های خالی شده فلسطینیان نشان می‌دهد. این ویدیو قدیمی و مربوط به سال ۲۰۲۲ است و به جنگ اخیر اسرائیل و فلسطین ربطی ندارد.

🔹ویدیو ۱۵ خانواده شهرک‌نشین اسرائیلی را نشان می‌دهد که در حال انتقال وسایل خود به خانه‌ای در شهر حبرون یا الخلیل هستند. خانه‌ای که جامعه یهودی این شهر در همان زمان مدعی خرید آن بودند و مالک فلسطینی خانه می‌گفت که آن را به جامعه یهودی نفروخته‌است. خانه در همان زمان تخلیه شد تا تکلیف فروش آن مشخص شود. با وجود این پرچم اسرائیل بر سر در آن ماند و تحت حفاظت ارتش اسرائیل قرار گرفت.

🔹شهر حبرون برای یهودیان و مسلمانان مقدس است چون عمارتی که به مقبره ابراهیم مشهور است در آن شهر قرار دارد و از این جهت همواره یکی از مناطق مورد منازعه بوده.

🔹فروش زمین‌های فلسطینیان تحت کنترل تشکیلات خودگردان به اسرائیلی‌ها جرم است و حبس طولانی مدت با اعمال شاقه دارد. اسرائیلی‌ها اما می‌گویند باید بتوانند در سرزمین پدرانشان هر جا که خواستند زمین بخرند.

🔹بنابراین این ادعا که ویدیو مذکور اسرائیلی‌ها را در حال اشغال خانه‌های خالی شده فلسطینیان نشان می‌دهد، از فکت‌نامه نشان گمراه‌کننده می‌گیرد.

👈در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

🔹درباره رشد اقتصادی در دولت ابراهیم #رئیسی چه می‌دانیم؟

🔹داود منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه و نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ می‌گوید: «در دولت ابراهیم رئیسی در سه سال پیاپی رشد اقتصادی بالای ۵ درصد بوده است.»

🔹این گفته با داده‌های مرکز آمار سازگار است، اما با آمارهای بانک مرکزی همخوانی ندارد.

🔹مرکز آمار ایران، رشد اقتصادی را در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ترتیب ۵/۶ و ۵ درصد برآورد کرده است. نرخ رشد اقتصادی سال ۱۴۰۲ هنوز اعلام نشده، اما با توجه به نرخ ۶/۷ درصد رشد ۹ ماه نخست سال می‌توان انتظار داشت نرخ رشد اقتصادی در سال گذشته نیز بالای ۵ درصد باشد.

🔹اما بر اساس داده‌های بانک مرکزی، رشد اقتصادی در سه سال گذشته کمتر از ۵ درصد بوده است. بر این اساس نرخ رشد اقتصادی در سال‌های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۹ ماه نخست ۱۴۰۲ به ترتیب ۴/۴، ۴و ۴/۵ درصد بوده است.

🔹ذکر این نکته ضروری است که دولت سیزدهم کار خود را رسما از نیمه تابستان ۱۴۰۰ و همزمان با فرایند بازیابی پس از همه‌گیری کووید ۱۹ آغاز کرده است.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا که «در دولت ابراهیم رئیسی در سه سال پیاپی رشد اقتصادی بالای ۵ درصد بوده است» نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار درباره دلایل علمی حرام بودن زنا در اسلام

🔹بیسیمچی مدیا پستی منتشر کرده با عنوان «یکی از دلایل حرام بودن زنا در اسلام از زبان پرفسور ترکیه‌ای». با این حال معلوم نیست ادعای این رسانه چیست. ویدیوی منتشر شده ربطی به ادعا (دلایل حرام‌بودن زنا در اسلام) ندارد و هیچ اشاره‌ای به زنا یا اسلام در آن نمی‌شود.

🔹این ویدیو بریده‌ای ۴۸ ثانیه‌ای از حدود ۴ دقیقه صحبت‌های کارشناسی است که او هم میان صحبت‌هایش ادعاهای شبه‌علمی مطرح می‌کند. یعنی ملغمه‌ای از ادعاها به همراه لغات و اصطلاحات پیچیده فنی که در جای خود به درستی به‌کار نرفته، و سپس تقطیع شده و بریده‌شده‌.

🔹ویدیو حاوی گفتگوی تقطیع شده‌ «امل ازوگور» اینفلوئنسر ترکیه‌ای با دکتر اویتون آرباش، دکتر فیزیوتراپ است که در ۲۱ تیر ۱۴۰۲ منتشر شده.

🔹اویتون آرباش (Oytun Erbaş) استاد رشته فیزیولوژی در چند دانشگاه ترکیه از جمله دانشگاه «غازی عثمان پاشا» در شهر توکات در شمال ترکیه و دانشگاه «دمیروغلو بیلیم» استانبول بوده. این محقق با H-index: 37 رتبه بالایی در رشته علمی خود دارد و هم اکنون یک موسسه به نام «پزشکی تجربی» در دو مکان در ترکیه و ایلینوی در آمریکا تاسیس کرده. آرباش، در مصاحبه‌هایش از بیان ادعاهای شبه‌علمی در سایر حوزه‌های پزشکی که تخصصش نیست، ابایی ندارد.

🔹آرباش، در حدود دقیقه ۱:۵۵ ویدیو توضیح می‌دهد که ادعایش اینست که وقتی زنی با مردی شریک جنسی است، بقایایی از DNA مرد در بدن زن باقی می‌ماند. این ادعا اصلا درباره شریک جنسی هم‌زمان نیست. ممکن است کسی همه تشریفات قانونی و عرفی و مذهبی لازم را برای تغییر شریک جنسی‌اش انجام داده باشد، با این حال، بقایایی از DNA شریک جنسی قبلی همچنان همراه او باشد. بنابراین اصلا ربطی به تعاریف آنچه در اسلام ممکن است معنی زنا بدهد، ندارد.

🔹برای این ادعای آقای آرباش هم شواهد محکم علمی وجود دارد که بقایایی از DNA شریک جنسی زن (به فرض مرد بودن)، حتی در مغز زن هم دیده شده‌.

🔹در دقیقه ۲:۳۷ می‌بینیم که وقتی مجری می‌پرسد «پس به همین دلیل یک زن باید ترجیح دهد فقط با یک مرد در رابطه باشد؟» و آرباش در جواب صراحتا می‌گوید: «نمی‌دانم این خوب است یا بد؟»

🔹فکت‌نامه به ادعای بیسیمچی مدیا که پروفسور ترکیه‌ای یکی از دلایل حرام بودن زنا در اسلام را بیان کرده» نشان شاخ‌دار می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

❌ انتساب عکس یک مهاراجه هندی به روح‌الله خمینی

🔹در سالگرد مرگ روح‌الله خمینی در شبکه‌های اجتماعی عکسی منتسب به او و پدرش با تاکید بر هندی بودن آنان منتشر شده است. این عکس سال‌هاست که در سایت‌ها و کتاب‌های مخالفان رهبر پیشین انقلاب اسلامی دست به دست می‌شود.

🔹عکس مذکور تصویر یک مهاراجه هندی به نام «آناند رائو پوار سوم» و فرزند‌خوانده‌اش اوداجیرائو پور یا کلنل بهادر است. آنها مهاراجه‌ها یا به عبارتی فرمانروایان شهر دهار هند بودند. کودکی که گفته می‌شود خمینی است از سال ۱۸۹۸ تا زمان مرگش در ۱۹۲۶ مهاراجه دهار بود.

🔹به نظر می‌رسد این عکس در منابع فارسی‌زبان، اولین بار در سال ۱۳۶۲ در کتابی به نام «وارث ملک کیان» نوشته حمید خواجه نصیری منتشر شده باشد. نویسنده مدعی شده که عکس را از برادر روح الله خمینی، سید مرتضی پسندیده گرفته است؛ کسی که به گفته آقای خواجه نصیری در ۹۵ سالگی در پاریس شرح زندگی روح‌الله خمینی را برای او بازگو کرده‌است. این کتاب حاوی ادعاهای عجیب و نادرستی است که در این مطلب به آن نمی‌پردازیم.

🔹بنابراین با توجه به اطلاعات موجود، فکت‌نامه به عکس منتسب به روح‌الله خمینی و پدرش نشان شاخ‌دار می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh