❌ ادعای نادرست سازمان ثبت احوال درباره کاهش بی‌سابقه آمار طلاق

🔹«مرکز رصد جمعیت کشور» وابسته به سازمان ثبت احوال ایران می‌گوید: «بر اساس آمار اولیه مرکز رصد جمعیت کشور پس از سه دهه، آمار طلاق در کشور کاهشی شده است.»

🔹این ‌طور نیست. آنچه اتفاق افتاده، در واقع کاهش ناچیز (۲/۶ درصدی) آمار طلاق در سال ۱۴۰۲ به نسبت سال قبل از آن است که نه در سه دهه بی‌سابقه است، نه به نسبت روند رو به رشد طلاق در دهه‌های اخیر تغییر معناداری محسوب می‌شود.

🔹از ابتدای دهه ۷۰ تاکنون دست‌کم در ۵ سال تعداد طلاق‌های ثبت شده از سال قبل کمتر بوده که ۳ مورد آن در یک دهه گذشته در سال‌های ۱۳۹۸، ۱۳۹۷ و ۱۳۹۴ اتفاق افتاده است.

🔹طبق آمار منتشر شده در درگاه آمارهای انسانی سایت ثبت احوال، در سال ۱۴۰۲ نسبت طلاق به ازدواج با آمار ۴۸۱ هزار واقعه ازدواج و ۲۰۲ هزار واقعه طلاق، از ۴۲ درصد گذشته است.

🔹به عبارتی در سال ۱۴۰۲ به ازای هر ۱۰ ازدواج، بیش از ۴ طلاق ثبت شده. این نرخ بالاترین نسبت طلاق به ازدواج، از زمان ثبت آمار رسمی در ایران است.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا که «پس از سه دهه، آمار طلاق در کشور کاهشی شده است» نشان نادرست می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

🎙پادشاه دانمارک روی بالکن

🔹این هفته در قسمت ۱۶۳ پادکست فکت‌نامه، سوژه‌های مختلفی را مرور می‌کنیم. ابتدا به سراغ درستی‌سنجی ادعای نادرستی می‌رویم که می‌گوید «هر کشوری که خواسته، موفق شده به بمب هسته‌ای دسترسی پیدا کند.»

🔹در ادامه توضیح می‌دهیم که دلیل پایان تولید واکسن آسترازنکا چه بوده است و بعد از آن درباره وعده‌های دولت ابراهیم رئیسی درباره مسکن مهر، به چند مورد اشاره می‌کنیم.

🔹کیفیت رشد اقتصادی در ایران و خبر نادرست حضور پادشاه دانمارک با پرچم فلسطین در حمایت از مردم غزه، دو سوژه دیگر پادکست این هفته هستند.

🔹در ادامه نیز کمی درباره «کامیونیتی نوتس» در شبکه اجتماعی X صحبت می‌کنیم و به این بهانه توضیح می‌دهیم ماجرای توضیحی که پایین توییت رهبر جمهوری اسلامی منتشر شده، چیست.

🔹تحصیل دختران، طلاق و رتبه‌بندی زنان ایرانی در جهان و همچنین داستان «جعبه نوزادان» نیز سوژه‌های دیگر این قسمت از پادکست فکت‌نامه‌اند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

💧پژوهش‌ها درباره سلامت آب در بطری‌های پلاستیکی چه می‌گوید؟

🔹سال‌ها است که درباره خطرناک بودن بطری‌های آب بسته‌بندی شده، حرف‌های بی‌اساس زده‌ می‌شود. از مروجان شبه‌علم مانند علی کرمی و عباس تبریزیان تا برخی افراد متخصص و کارشناس در حوزه‌های تغذیه و کنترل مواد غذایی. این ادعاها مشابه خارجی هم دارد و عموما یک دهه پیش مطرح شده‌بودند. ادعاهای مختلفی که تفکیکشان دشوار است و انواع پلاستیک، با خواص شیمیایی کاملا متفاوت وجود دارد.

🔹براساس تحقیقات در مورد بطری آب یا هر نوع نوشیدنی با عنوان کلی PET (که با علامت ۱ درون مثلث بازیافت شناخته می‌شود ♳) با استانداردهای مشخص مورد تایید مراجع جهانی (در اینجا ASTM) داشته باشیم:

۱. سرد کردن و گذاشتن بطری در فریزر و یخ‌زدن آن هیچ ریسک اضافه‌تری ایجاد نمی کند. اصولا «انجماد» و «تبرید» و «سرد کردن» پدیده‌هایی ضد انتشار مواد شیمیایی هستند (رالف هالدن، آریزونا استیت).

۲. نگه‌داری بطری آب بسته‌بندی‌شده، جلوی در مغازه و سوپرمارکت زیر آفتاب و درون ماشین در تابستان، در هوای گرم، سرطان‌زا نیست. (انجمن‌های سرطان کانادا و استرالیا)

۳. آزادشدن مونومرهای واکنش‌نداده پلی‌مرها در اثر گرم‌شدن، شبه‌علم است (شورای شیمی آمریکا).

۴. گرم‌شدن باعث پخش‌شدن بیشتر مواد شیمیایی از بدنه ظرف به محتوای درون آن می‌شود اما برای این منظور استانداردهایی وجود دارد (لئونارد سکس، ۲۰۱۰).

۵. در ساختار پلاستیک بطری‌های آب بسته‌بندی «دی‌اکسین» وجود ندارد ( رالف هالدن، اعلان خبری دانشکده بهداشت جانز‌ هاپکینز).

۶. فتالات Di(2-ethylhexyl)phthalate و بیسفنول A یا BPA سرطان‌زا نیستند (آژانس جهانی تحقیقات سرطان -IARC و موسسه ملی سرطان ایالات متحده)

🔹مساله بطری‌های پلاستیکی برای سلامت در درجه اول میکرو پلاستیک‌ها هستند که در بسته‌بندی‌های همه برندهای معروف هم وجود دارند و «جذب میزان زیادی آنها می‌تواند آثار بالقوه زیانباری مثل مرگ سلول‌ها و واکنش آلرژی‌زا به‌همراه داشته‌باشد.»

🔹مساله مهم بعدی آلوده‌بودن در اثر چند بار مصرف است که اگر به درستی تمیز و خشک نشوند یا در مناطق گرمی که میکروب‌های مضر رشد می‌کنند، رها شوند، می‌تواند مضر باشد. این میکروب‌ها می‌توانند افراد را بیمار کرده و باعث استفراغ یا اسهال شوند.

توضیحات کامل‌تر را در وبسایت فکت‌نامه بخوانید.

🌐 @Factnameh

مهدی جمشیدی، سخنران نزدیک به حکومت: «۴۰ درصد کشف حجاب زنان ایران مربوط به قبل از اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ بوده.» این اظهارنظر او در مناظره‌ با صادق زیباکلام، در کانال یوتیوب «آزاد» بیان شده.

او می‌گوید که بی‌حجابی در ایران از اوایل دهه ۹۰ برنامه‌ریزی و اجرا شد. استناد او به پیمایشی حضوری است که گفته می‌شود پژوهشکده باقرالعلوم، وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی انجام داده.

این «پیمایش» در خرداد ۱۴۰۲ با مشارکت ۹۹۲ نفر از زنان بی‌حجاب مناطق ۲۲‌گانه شهر تهران انجام شده. در سایت پژوهشکده باقرالعلوم روش‌شناسی این پیمایش و جامعه آماری آن توضیح داده شده. نتایج آماری پیمایش می‌گوید از این تعداد زن بی‌حجاب که مورد پرسش قرار گرفتند، ۳۸.۹ درصد از قبل از اعتراضات ۱۴۰۱ هم حجاب نداشتند. در نتیجه‌گیری تحلیلی آمده «فقدان سیاست منسجم و اعلام‌شده موجب افزایش نرخ بی‌حجابی شده و «اعمال سیاست‌های کنترلی جدی» می‌تواند یکی از راه‌حل‌ها باشد. این پژوهشکده‌، وابسته به سازمان تبلیغات‌ اسلامى، از نهادهای مدافع اعمال حجاب اجباری در ایران است. آقای جمشیدی نظرسنجی یک نهاد غیر مستقل را که از حدود هزار زن در تهران به عمل آمده، به همه کشور تعمیم می‌دهد.

ایرادات متعدد؛ از سوگیری در طرح پرسش‌ها و انتخاب جامعه آماری و سیاسی کاری گرفته تا امکان دستکاری نتایج نظرسنجی می‌تواند از دلایل بی اعتباری پیمایش‌های صورت گرفته به دست این نهادهای غیر مستقل ذی‌نفع باشد.

در سال ۱۴۰۲ و پیش از آن هم گزارش‌های تحت عنوان «پیمایش‌های ملی» حوزه حجاب در رسانه‌های نزدیک به حکومت منتشر شد. یکی از نمونه‌های مهم آن، پیمایشی بود که ادعا می‌شد از تجمیع «نتایج ۶ پیمایش و مطالعه کلان ملی»است، از سوی انجمن دانش آموختگان علوم اجتماعی دانشگاه تهران منتشر شد. در سایت دانشگاه تهران اثری از این تحقیق به چشم نمی‌خورد و در گزارش رسانه‌های داخلی روش تحقیق این «پیمایش ملی» و جامعه آماری آن توضیح داده نشده. درباره انجمن دانش آموختگان علوم اجتماعی دانشگاه تهران و اعضای آن هم اطلاعات دقیقی وجود ندارد.

باتوجه به شواهد موجود می‌توان گفت نظرسنجی درباره حجاب اجباری در ایران، تا زمانی که به دست یک نهاد مستقل و علمی، با روش‌شناسی مشخص، دقیق و شفاف انجام نشود فاقد اعتبار بوده و قابل استناد نیست. فکت‌نامه به این ادعا نشان گمراه‌کننده می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

🎙پادشاه دانمارک روی بالکن

🔹این هفته در قسمت ۱۶۳ پادکست فکت‌نامه، سوژه‌های مختلفی را مرور می‌کنیم. ابتدا به سراغ درستی‌سنجی ادعای نادرستی می‌رویم که می‌گوید «هر کشوری که خواسته، موفق شده به بمب هسته‌ای دسترسی پیدا کند.»

🔹در ادامه توضیح می‌دهیم که دلیل پایان تولید واکسن آسترازنکا چه بوده است و بعد از آن درباره وعده‌های دولت ابراهیم رئیسی درباره مسکن مهر، به چند مورد اشاره می‌کنیم.

🔹کیفیت رشد اقتصادی در ایران و خبر نادرست حضور پادشاه دانمارک با پرچم فلسطین در حمایت از مردم غزه، دو سوژه دیگر پادکست این هفته هستند.

🔹در ادامه نیز کمی درباره «کامیونیتی نوتس» در شبکه اجتماعی X صحبت می‌کنیم و به این بهانه توضیح می‌دهیم ماجرای توضیحی که پایین توییت رهبر جمهوری اسلامی منتشر شده، چیست.

🔹تحصیل دختران، طلاق و رتبه‌بندی زنان ایرانی در جهان و همچنین داستان «جعبه نوزادان» نیز سوژه‌های دیگر این قسمت از پادکست فکت‌نامه‌اند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:02:06 توان کشورها برای دستیابی به بمب هسته‌ای
00:09:47 توقف تولید واکسن آسترازنکا
00:14:03 وعده رئیسی درباره مسکن مهر
00:17:37 کیفیت رشد اقتصادی در ایران
00:30:54 پادشاه دانمارک و حمایت از فلسطین
00:36:13 کامیونیتی نوتز روی توییت رهبر جمهوری اسلامی
00:44:37 تحصیل دختران در ایران
00:49:48 آمار طلاق در ایران
00:51:32 رتبه کیفیت زنان ایران در دنیا
00:55:19 درباره «جعبه نوزادان» چه می‌دانیم؟
01:01:06 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

🔶ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران روز ۳۰ اردیبهشت در سانحه سقوط بالگرد کشته شد. در این سال‌ها ۵۰ گفته او را درستی‌سنجی کردیم. در این لینک می‌توانید کارنامه فکت‌نامه او را ببینید.
🌐 @Factnameh

❓چه کسانی در غزه پس از کشته شدن رئیسی شادی کردند؟

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدئویی با عنوان شادی مردم غزه پس از کشته شدن ابراهیم #رئیسی، منتشر شده است. بله این ویدئو روز دوشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ در رفح فیلمبرداری شده است، اما ماجرا نیاز به توضیحات بیشتری دارد.

🔹بانی این مراسم و منتشرکننده این ویدئو، شیخ مجدی المغربی از چهره‌های فعال مخالف جمهوری اسلامی و منتقد حماس در غزه است. او پیش‌تر سابقه آتش زدن تصویر خامنه‌ای، حسن نصرالله دارد و زمانی به دلیل پاره کردن بیلبورد قاسم سلیمانی در غزه بازداشت شده است.

🔹در همین حال بیانیه‌ای منسوب به حماس این اقدام را محکوم کرد و از پیگرد قانونی آن خبر داد. به جز این ویدئو تصویر یا گزارش دیگری از شادی ساکنان غره بعد از کشته شدن ابراهیم رئیسی منتشر نشده است.

🔹به همین دلیل فکت‌نامه به این ویدئو نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

❌ سازنده سریال درباره خانواده پهلوی، نتفلیکس نیست.

🔹در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌ها گفته شده که #نتفلیکس در حال ساختن یک سریال تلویزیونی براساس زندگی محمدرضا شاه و خاندان پهلوی است.

🔹نتفلیکس سازنده این سریال نیست. مجله ورایتی اخیرا در یک گزارش اختصاصی اعلام کرد که سریالی با عنوان «آخرین شاه» در مراحل پیش‌تولید و نگارش فیلم‌نامه است و تهیه‌کننده آن کمپانی Random Access Media خواهد بود. این شرکت متعلق است به موری رزمارین نویسنده و فیلمساز که پیشتر روزنامه‌نگار تحقیقی بوده است.

🔹الهام‌بخش این سریال را مجموعه «تاج» تولیدی نتفلیکس ذکر شده که همین احتمالا باعث به‌وجود آمدن این سوتفاهم شده است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

✅ موافقت بشار اسد با ادعای مالکیت امارات بر جزایر سه‌ گانه

🔹روزهای اخیر خبری مبنی بر امضای بشار اسد، پای «بیانیه ادعای امارات بر مالکیت جزایر سه گانه ایرانی» منتشر شد. این‌که عراق و فلسطین هم جزو تاییدکنندگان این بیانیه بودند مورد توجه قرار گرفت و واکنش‌های زیادی در پی داشت. مخاطبان فکت‌نامه از ما خواستند صحت و سقم این خبر را بررسی کنیم.

🔹بررسی‌‌‌های ما نشان می‌دهد که در بند ۱۱ بیانیه پایانی کشورهای عضو اتحادیه عرب که در روز ۲۷ اردیبهشت صادر شد، بر مالکیت امارات بر جزایر سه گانه تاکید شده و از خلیج فارس نیز با نام «خلیج عربی» یاد شده است.

🔹روال صدور بیانیه پایانی اتحادیه عرب به این صورت است که هر چند امضایی پای بیانیه دیده نمی‌شود اما موافقت قطعی همه کشورها با متن ضروری است و در غیر این صورت بند مورد مناقشه در بیانیه پایانی قرار نمی‌‌گیرد.

🔹تاکید بر تعلق جزایر سه‌ گانه (تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی) به امارات، رویکرد ثابت اتحادیه عرب در اغلب بیانیه‌هایش طی سالیان گذشته بود. بررسی سابقه صدور این بیانیه‌‌ها نشان می‌دهد بشار اسد هیچگاه بر سر این موضوع در مقابل اتحادیه عرب قرار نگرفت.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا که «بشار اسد، پای بیانیه ادعای امارات بر مالکیت جزایر سه گانه ایرانی را امضا کرده.» نشان درست می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

❌ انتساب یک ویدیوی قدیمی به سانحه بالگرد #رئیسی

🔹پس از سقوط بالگرد ابراهیم رئیسی در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ که منجر به کشته شدن او و ۷ تن از همراهانش در استان آذربایجان شرقی شد، تصاویر و ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی پخش می‌شد که خود را منسوب به آن واقعه می‌کردند. در سال‌های اخیر بعد از هر اتفاق خبرسازی، شامل اینگونه جعل‌ها و استفاده از تصاویر و ویدیوهای قدیمی و بی‌ربط بوده‌ایم که هدفشان گرفتن واکنش کاربران و مخصوصا همرسان شدن بیشتر است.

🔹یکی از این ویدیوها که در اینستاگرام به شکل گسترده‌ای پخش شده است، ویدیویی است به عنوان «لحظه سقوط هلیکوپتر» رئیسی معرفی شده است. تصویر را از داخل کابین خلبان یک بالگرد می‌بینیم که بر فراز یک منطقه جنگلی مه‌آلود در حال پرواز است و پس از ورود به مه کنترلش را از دست می‌دهد و به سمت جنگل واژگون می‌شود.

🔹اما این ویدیو هیچ ارتباطی با سانحه‌ای که منجر به کشته شدن رئیسی شد ندارد. تصاویر مربوط به سقوط بالگرد یک نامزد ریاست‌جمهوری در پاناما به داخل جنگل‌های این کشور در مرداد سال ۱۴۰۱ است. دیمیتری فلورس و پنج همراهش از این حادثه جان سالم به در بردند اما برخی از شش سرنشین دچار شکستگی اندام‌ها شدند و در جنگل‌ گیر افتاده‌ بودند.

🔹آقای فلورس با ضبط ویدیویی و ارسالش در شبکه‌های اجتماعی درخواست کمک را کرد، که موجب آغاز یک عملیات نجات بزرگ شد. تیم امداد پس از سه ساعت پیاده‌روی در جنگل توانستند گروه را در ساعات اولیه‌ی صبح روز بعد پیدا کنند.

❌ما به این ادعا که این ویدیو لحظه سقوط بالگرد ابراهیم رئیسی و همراهانش در ارتفاعات آذربایجان شرقی است، نشان شاخ‌دار می‌دهیم.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست امام جمعه کرج درباره مخالفت خامنه‌ای با کنترل جمعیت پیش از دهه ۹۰

🔹محمد مهدی حسینی همدانی، امام جمعه کرج می‌گوید‌:‌ «امامین انقلاب [خمینی و خامنه‌ای] در هیچ مقطعی کاهش جمعیت را ترویج ندادند.»

🔹برنامه‌های کنترل جمعیت در ایران از آغاز رهبری خامنه‌ای در سال ۱۳۶۸ در دستور کار دولت جمهوری اسلامی قرار گرفت.

🔹در آرشیو سایت خامنه‌ای نقل قول مستقیمی از او، در تبلیغ یا نقد برنامه کنترل جمعیت وجود ندارد، اما دست کم دو بار در سال‌های ۱۳۷۵ و ۱۳۸۴ مقام‌های ارشد دولتی درباره اجرای این برنامه به او گزارش داده‌اند.

🔹سیاست‌های جمعیتی، جزو سیاست‌های کلان کشور است و مطابق اصل ۱۱۰ قانون اساسی تصمیم‌گیری در حیطه وظایف قانونی و اختیارات علی خامنه‌ای است.

🔹او خود نیز دست‌کم دو بار در سخنرانی‌های عمومی به نقش خود در سیاست‌های کنترل جمعیت اشاره کرده است. خامنه‌ای خود در سال ۱۳۹۱ گفته است: «اولی که سیاست تحدید نسل اتخاذ شد، خوب بود، لازم بود». او در واقع از متوقف نشدن این برنامه در سال‌های بعد انتقاد کرده و آن را «اشتباه» خوانده است.

🔹با این حساب فکت‌نامه، دست کم علی خامنه‌ای را مصداق این گزاره که «امامین انقلاب [خمینی و خامنه‌ای] در هیچ مقطعی کاهش جمعیت را ترویج ندادند» نمی‌داند و به این ادعای امام جمعه کرج نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh

🎙کارنامه رئیسی

🔹این هفته در قسمت ۱۶۴ کارنامه فکت‌نامه‌ای ابراهیم #رئیسی، رئیس‌جمهوری سابق و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه را مرور می‌کنیم که اوایل هفته در سانحه سقوط بالگرد کشته شدند.

🔹در ارتباط با همین موضوع چند درستی‌سنجی کوتاه مرتبط با ماجرای سقوط هلی‌کوپتر و واکنش‌ها به این خبر را توضیح داده‌ایم. از خبر جعلی خبرگزاری فارس که در ساعت‌های اول از سلامت کامل رئیسی و همراهان او خبر می‌داد تا تصاویر نادرستی که به اسم سقوط هلی‌کوپتر در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شدند.

🔹در این قسمت همچنین درباره این صحبت کردیم که آیا نوشیدن آب از بطری پلاستیکی خطرناک است؟ درباره اعتبار آمارهایی که در ایران به اسم نظرسنجی‌ برای دفاع از حجاب اجباری انجام می‌شوند توضیح داده‌ایم.

🔹خبر نادقیق «ساخت سریال شاه در نتفلیکس» و ادعای نادرست «کاهش بی‌سابقه آمار طلاق» از دیگر موضوعات این قسمت است.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

🔹آتش‌بازی پس از سقوط هلی‌کوپتر رئیسی و همراهانش

🔹پس از اعلام مفقود شدن و سپس کشته‌شدن ابراهیم #رئیسی، ویدیوهایی از آتش‌بازی در شبکه‌های اجتماعی با عنوان خوشحالی و جشن مردم منتشر شد.

🔹توضیحات یکی از ویدئوها دقیق و درست است. مکان آن سقز و زمان آن شامگاه ۳۰ اردیبهشت است. از دو ویدئوی دیگر سابقه‌ای پیدا نکردیم و نمی‌توانیم با قطعیت مکان و زمان دقیق آن را تایید کنیم، اما نشانه‌ای هم نیست که ثابت کند این ویدئوها قدیمی یا بی‌ارتباط با موضوع کشته شدن ابراهیم رئیسی‌اند.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh