❌ چند ادعای نادرست درباره قرارداد رضاشاه و آتاتورک و ربط آن به «زنگزور»

🔹در شبکه‌های اجتماعی، مطبوعات و رسانه‌ها ادعا شده که در آنچه «مهار استراتژیک ایران» در گذرگاه زنگزور گفته می‌شود، رضاشاه سهیم بوده است؛ به‌خاطر زمین‌هایی که به ترکیه بخشید یا معاوضه کرد.

🔹این ادعاها نادرست است و نقشه‌هایی که رسانه‌هایی مانند همشهری، فارس و باشگاه خبرنگاران از منطقه معاوضه‌شده منتشر کرده‌اند، نادرست است و ربطی به قرارداد ایران و ترکیه ندارد.

🔹آرارات جزو خاک ایران نبوده و از زمان شاه‌صفی صفوی، تحت کنترل عثمانی بوده است. سرچشمه رود ارس نیز صدها کیلومتر در عمق خاک ترکیه، در منطقه ارزروم است.

🔹مناطق مورد بحث در قراردادهای سال ۱۳۱۰ و عهدنامه‌های قبلی (گلستان، ترکمانچای، قصر شیرین، قارص) ارتباطی با دالان زنگزور و مسیر ترانزیتی جدید ندارد.

🔹مرزهای شمال غرب ایران از قرن ۱۹ و پس از شکست‌های ایران در برابر روسیه و عثمانی شکل گرفته و در دهه ۱۹۳۰ با توافقات رضاشاه و آتاتورک تثبیت شده‌اند؛ این توافقات در چارچوب «کنوانسیون تهران ۱۹۳۲» و مورد تایید جامعه ملل بودند.

🔹رضاشاه بخش‌هایی از آرارات شرقی و ارتفاعات پیرامون رود ارس به مساحت ۲۰۰ کیلومتر مربع را به ترکیه واگذار کرد و در مقابل، منطقه قطور (خوی) در شمال غرب ایران (مرز رازی) و بخش‌هایی از چالدران به مساحت ۲۳۰ کیلومتر مربع را به خاک کشور ضمیمه کرد.

🔹واژه «بخشیدن» که محمدحسین راجی به‌کار برده در معنای حقوقی و دیپلماتیک این توافق، درست نیست. این تغییر مرزی، بخشی از یک تبادل سرزمینی دوجانبه بوده است، نه یک واگذاری یک‌جانبه.

🔹سرچشمه اصلی ارس همیشه در خاک ترکیه (ارتفاعات بینگول نزدیک ارزروم) بوده و هرگز تحت حاکمیت ایران نبوده است. حوضه آبریز ارس ۱۰۲ هزار کیلومتر مربع است که حدود ۲۰ درصد آن در خاک ایران قرار دارد.

🔹در قرارداد ۱۹۳۲ فقط حدود ۲۰۰ کیلومتر مربع زمین معاوضه شد که بخشی از آنها هم در حوزه آبریز ارس قرار دارد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی قدیمی با ادعای خروج کارکنان روسی از بوشهر در روزهای اخیر

🔹برخی حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی را با این ادعا منتشر کرده‌اند که مربوط به این روزها و خروج کارکنان روسی نیروگاه اتمی بوشهر از ایران است. آنها این ویدیو را نشانه آغاز مجدد جنگ می‌دانند.

🔹هرچند گزارش‌هایی از کاهش تعداد کارکنان روسی این نیروگاه بعد از آغاز جنگ منتشر شده اما این ویدیو مربوط به روز ششم از جنگ ۱۲ روزه است و ارتباطی با این روزها ندارد.

🔹شبکه اسپوتنیک ارمنستان در آن زمان این ویدیو را منتشر کرد و توضیح داد که وضعیت گذرگاه مرزی «مگری» در جنوب ارمنستان و مرز با ایران را در شب ۲۸ خرداد نشان می‌دهد که شهروندان روسیه با اتوبوس به ایروان منتقل شدند.

🔹بر اساس گزارش اسپوتنیک در آن زمان در مجموع ۵۵۰ نفر از طریق ارمنستان و آذربایجان از ایران خارج شدند. با این حال، رئیس سازمان انرژی هسته‌ای روسیه در ۳۰ خرداد ۱۴۰۴ اعلام کرده بود که وضعیت در نیروگاه بوشهر «عادی» است و برخی از ۶۰۰ نیروی روسی حاضر در آنجا تخلیه شده‌اند، اما هسته اصلی کارکنان (حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ نفر) باقی مانده‌اند و اسرائیل برای تضمین امنیت آنان به روسیه اطمینان داده است.

🔹از آن زمان تا کنون خبر جدیدی درباره جابجایی احتمالی این کارکنان منتشر نشده است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای جدید بودن این ویدیو نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ جا زدن عکس سفر قدیمی احمدی‌نژاد به لبنان با عنوان استقبال از لاریجانی

🔹همزمان با سفر علی لاریجانی به لبنان، برخی از حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی فارسی و عربی، عکسی را با عنوان «استقبال بی‌نظیر مردم لبنان از لاریجانی» منتشر کرده‌اند.

🔹این عکس، قدیمی و مربوط به سفر سال ۱۳۸۹ محمود احمدی‌نژاد به لبنان است.

🔹بنابراین عکس ادعایی ارتباطی با سفر اخیر لاریجانی ندارد و از فکت‌نامه نشان «شاخ‌دار» می‌گیرد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 گوزن‌ها

🔹در قسمت ۲۳۰ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا درباره توافق اخیر ارمنستان و جمهوری آذربایجان با میانجی‌گری آمریکا و ماجرای کریدور زنگزور و ادعاها درباره آن صحبت کرده‌ایم.

🔹ادعاهایی درباره صادرات برق ایران به افغانستان، استفاده از پنل‌های خورشیدی در آلمان و روشی عجیب برای کاهش مصرف برق، از جمله موضوعات مرتبط با بی‌برقی‌های این روزهای ایران است.

🔹ادعای ممنوعیت نامگذاری کوروش و شرایط مادران برای نامگذاری و دریافت شناسنامه نوزادان، دو سوژه مرتبط با یکدیگر هستند که در این قسمت به آنها پرداخته‌ایم.

🔹استفاده از نیش و زهر زنبور در درمان سرطان، ادعایی تکرار شونده در شبکه‌های اجتماعی است که فکت‌چک آن را در این قسمت مرور کردیم.

🔹همزمان با مراسم اربعین در ایران و عراق، تصاویری با ادعای ذبح آهو و گوزن در این مراسم مطرح شده بود که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹ویدیویی با ادعای کشف یک کفش تاریخی و خاص در لرستان، ادعای کشف مجسمه باستانی کوروش در اعماق خلیج فارس و داستان منتسب به زوج آمریکایی که ۲۵ سال در اقیانوس زندگی کرده‌اند، از جمله سوژه‌های پربازدید شبکه‌های اجتماعی در روزهای اخیر بود که در این قسمت به آنها پرداخته‌ایم.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

✈️ نیم‌قرن با پاسپورت ایرانی؛ از سفر بدون ویزا تا فهرست سیاه

🔹در روزهای اخیر بار دیگر مساله اعتبار پاسپورت ایرانی به موضوعی داغ در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد. در نیم‌قرن گذشته، جایگاه پاسپورت ایران در جهان تغییرات چشمگیری داشته است.

🔹در دهه ۱۳۵۰، پاسپورت ایران «اعتبار عملی» بالایی داشت؛ ایرانی‌ها بدون ویزا به بریتانیا می‌رفتند، پرواز مستقیم به لندن و نیویورک برقرار بود و بیشتر سفرها کوتاه‌مدت، تجاری، گردشگری یا تحصیلی بودند.

🔹طبق آمار ۱۹۷۹، حدود ۱۱۷ هزار ایرانی به بریتانیا برای اقامت زیر ۱۲ ماه وارد شدند و بیش از ۵۱ هزار دانشجو در آمریکا تحصیل می‌کردند.

🔹سال ۱۴۰۴، پاسپورت ایران در شاخص هنلی رتبه ۹۰ از ۹۸ و در شاخص آرتون رتبه ۹۰ از ۱۰۱ را دارد؛ تنها ۱۳ تا ۱۶ کشور وضعیت بدتری دارند.

🔹دسترسی بدون ویزا یا ویزای بدو ورود به حدود ۴۲ مقصد محدود است؛ عمدتاً کشورهای همسایه و چند مقصد پراکنده در آفریقا و آسیا.

🔹نیم قرن پیش، ایران به ترکیب «مقاصد توسعه‌یافته و اقامت‌های بلند» دسترسی داشت و امروز تمرکز بر معافیت‌های منطقه‌ای و اقامت‌های کوتاه‌مدت است.

🔹کیفیت مقصدها افت کرده و اتصال هوایی مستقیم به مراکز اقتصادی جهان جای خود را به مسیرهای ترانزیتی داده است.

🔹در گذشته، الگوی غالب «سفر، نه مهاجرت» بود. امروز محدودیت‌های حقوقی و سیاسی، دامنه و تکرار سفر را کاهش داده است.

🔹رتبه پایین پاسپورت ایران بیشتر به دلیل سیاست‌های ویزای سخت‌گیرانه کشورهای توسعه‌یافته و انزوای سیاسی-اقتصادی است، نه فقط تعداد مقاصد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ مقایسه نادرست بحران آب در ایران و اسرائیل

🔹در واکنش به سخنرانی اخیر بنیامین نتانیاهو درباره بحران آب در ایران، برخی مدعی شدند که «بحران آب در اسرائیل شدیدتر از ایران است.»

🔹استناد بعضی از این افراد، به شاخص تنش آبی (نسبت برداشت آب به منابع تجدیدپذیر) است که در اسرائیل بیش از ایران است.

🔹این برداشتی نادرست از شاخص تنش آبی است. بله شاخص تنش آبی در اسرائیل بیشتر از ایران است، ولی این به معنی بحرانی بودن اوضاع در اسرائیل نیست.

🔹اسرائیل حدود نیمی از مورد نیاز خود برای مصارف کشاورزی، خانگی، صنعتی و صادرات به اردن و فلسطین را از طریق بازیافت و نمک‌زدایی تامین می‌کند. در ایران اما، کل آب مصرفی، از منابع تجدیدپذیر برداشت می‌شود که به صورت نامتوازن در جغرافیای پراکنده هستند.

🔹هیچ گزارشی از کمبود آب برای مصارف خانگی، صنعتی یا کشاورزی در اسرائیل منتشر نشده، در برخی گزارش‌ها به خشکسالی و تغییرات اقلیمی در این کشور اشاره شده، اما این ارتباطی با بحران تامین آب ندارد.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا که «بحران آب در اسرائیل شدیدتر از ایران است» نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 گوزن‌ها

🔹در قسمت ۲۳۰ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا درباره توافق اخیر ارمنستان و جمهوری آذربایجان با میانجی‌گری آمریکا و ماجرای کریدور زنگزور و ادعاها درباره آن صحبت کرده‌ایم.

🔹ادعاهایی درباره صادرات برق ایران به افغانستان، استفاده از پنل‌های خورشیدی در آلمان و روشی عجیب برای کاهش مصرف برق، از جمله موضوعات مرتبط با بی‌برقی‌های این روزهای ایران است.

🔹ادعای ممنوعیت نامگذاری کوروش و شرایط مادران برای نامگذاری و دریافت شناسنامه نوزادان، دو سوژه مرتبط با یکدیگر هستند که در این قسمت به آنها پرداخته‌ایم.

🔹استفاده از نیش و زهر زنبور در درمان سرطان، ادعایی تکرار شونده در شبکه‌های اجتماعی است که فکت‌چک آن را در این قسمت مرور کردیم.

🔹همزمان با مراسم اربعین در ایران و عراق، تصاویری با ادعای ذبح آهو و گوزن در این مراسم مطرح شده بود که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹ویدیویی با ادعای کشف یک کفش تاریخی و خاص در لرستان، ادعای کشف مجسمه باستانی کوروش در اعماق خلیج فارس و داستان منتسب به زوج آمریکایی که ۲۵ سال در اقیانوس زندگی کرده‌اند، از جمله سوژه‌های پربازدید شبکه‌های اجتماعی در روزهای اخیر بود که در این قسمت به آنها پرداخته‌ایم.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:53 مقدمه
00:03:41 از «دالان زنگزور» یا «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه جهانی» چه می‌دانیم؟
00:10:34 چند ادعای نادرست درباره قرارداد رضاشاه و آتاتورک و ربط آن به «زنگزور»
00:17:26 ادعای نادرست درباره صادرات بی‌وقفه برق ایران به افغانستان
00:21:19 نام کوروش برای پسران در ایران ممنوع نشده است
00:26:15 ادعای گمراه‌کننده درباره حقوق مادر در ایران برای دریافت شناسنامه نوزاد
00:29:51 ادعای نادرست تاثیر فوری و قطعی نیش زنبور بر درمان سرطان
00:35:54 پنل‌های خورشیدی در آلمان و مقایسه هزینه آن با مصالح سنتی
00:39:31 ایده عجیب قرار دادن کلید در جعبه فیوز برای کاهش مصرف برق
00:44:14 گوزن‌های ذبح‌شده اربعین در عراق، گوزن زرد ایرانی نیستند
00:47:27 ادعای نادرست در مورد کشف کفش مفرغی در لرستان
00:49:10 ادعای نادرست کشف مجسمه باستانی کوروش در خلیج‌فارس
00:52:26 قصه شاخ‌دار پیدا شدن یک زوج پس از ۲۵ سال زندگی در اقیانوس
00:56:38 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh