🎙 جاسوسی لابوبو

🔹در قسمت ۲۲۹ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا به ادعای یک عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره نقش «نفوذ» در راه‌اندازی کلاس‌های آموزشی گشت ارشاد پرداختیم؛ ادعایی که البته از ما نشان شاخ‌دار گرفت.

🔹همزمان با بحران آب در ایران، ادعاهایی درباره اجرای یک پروژه آبی از سوی ایران در کربلا شده بود که این هفته آن را فکت‌چک کردیم.

🔹ادعای کشته شدن ۳۰ خلبان اسرائیلی در جنگ با ایران، خبر بی‌اساسی است که برخی رسانه‌های ایران، آن را همراه یک توییت جعلی بازنشر کرده‌اند. در این قسمت درباره این ادعا توضیح داده‌ایم.

🔹عروسک‌های لابوبو این روزها طرفداران زیادی در دنیا دارد. یک ویدیوی پربازدید، ادعا کرده بود که در این اسباب‌بازی‌ها جی‌پی‌اس جاسازی شده و برای جاسوسی استفاده می‌شود. از این عروسک‌ها چه می‌دانیم؟

🔹ادعای سفر یک دختر جوان به مریخ و حمله سفینه فضایی بیگانه به زمین طی ماه‌های آینده، دو ادعای مرتبط به حوزه فضاست که در این اپیزود به آنها پرداخته‌ایم.

🔹در بخش مرور کامنت‌ها نیز درباره فکت‌چک‌های مشترک با مخاطبان و برنامه فکت‌نامه برای فصل جدید پادکست «هزارداستان بودجه» توضیحاتی داده‌ایم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:33 مقدمه
00:06:28 ادعای شاخ‌دار درباره «نفوذ» در راه‌اندازی کلاس‌های آموزشی گشت ارشاد
00:18:45 درباره پروژه آبی شرکت ایرانی در کربلا چه می‌دانیم؟
00:22:47 ادعای شاخ‌دار درباره کشته‌شدن ۳۰ خلبان اسرائیلی در جنگ با ایران
00:27:41 ادعای نادرست درباره جاسازی جی‌پی‌اس در عروسک‌های لابوبو
00:32:47 آلیسا کارسون فضانورد نیست و برنامه‌ای برای سفر او به مریخ وجود ندارد
00:35:04 ادعای شاخ‌دار «حمله سفینه فضایی بیگانه به زمین»
00:40:41 توضیح درباره فکت‌چک‌‌های مخاطبان و پادکست «هزارداستان بودجه»
00:46:05 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

🎥 حمله سفینه فضایی بیگانه به زمین!

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که یک سفینه فضایی بیگانه با عنوان 3I/ATLAS در حال حرکت به سمت زمین است.

🔹منبع اصلی این ادعا، مطلبی در سایت دیلی‌میل است که تعبیر نادرستی از مقاله علمی «آوی لوب» فیزیکدان دانشگاه هاروارد و همکارانش بوده است.

🔹این فیزیکدان در مقاله‌اش، احتمال بسیار ضعیف منشاء فناوری بیگانه برای یک جرم فضایی را صرفا به عنوان یک فرضیه نظری و با هدف تشویق جامعه علمی به آمادگی برای سناریوهای نادر مطرح کرده است.

🔹با این حال، در همین مقاله تاکید شده که به احتمال زیاد، جرم مورد اشاره منشاء کاملا طبیعی دارد.

🔹جرم 3I/ATLAS یک دنباله‌دار میان‌ستاره‌ای است که قرار نیست با زمین برخورد کند و چندین میلیون کیلومتر با زمین فاصله خواهد داشت.

🔹ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره کاهش مصرف برق با قرار دادن کلید در جعبه فیوز

🔹یک ویدیوی پربازدید در شبکه‌های اجتماعی ادعا می‌کند که قرار دادن یک کلید فلزی در جعبه فیوز برق، مصرف برق را کاهش می‌دهد.

🔹این ادعا نادرست و انجام‌دادن آن، خطرناک است.

🔹جعبه فیوز فقط وظیفه حفاظت از مدار و توزیع برق را بر عهده دارد و هیچ ارتباطی با اندازه‌گیری مصرف ندارد.

🔹قرار دادن کلید فلزی در جعبه فیوز خطرناک است و می‌تواند منجر به حوادث فاجعه‌باری مانند اتصال کوتاه، برق‌گرفتگی شدید یا مرگ، قوس الکتریکی (انفجار حرارتی و نوری شدید) و آتش‌سوزی شود.

🔹این باور غلط احتمالاً از اشتباه گرفتن جعبه فیوز با کنتورهای برق قدیمی (الکترو مکانیکی یا دیسکی) نشأت می‌گیرد که در آن‌ها میدان‌های مغناطیسی باعث چرخش دیسک و ثبت مصرف می‌شدند.

🔹در گذشته، برخی باور داشتند که با دستکاری فیزیکی یا اعمال میدان مغناطیسی قوی، می‌توان سرعت چرخش دیسک این کنتورها را کاهش داد.

🔹کنتورهای دیجیتال امروزی هیچ قطعه متحرکی ندارند و مصرف را به صورت الکترونیکی اندازه‌گیری می‌کنند.

🔹این کنتورها همچنین به سنسورهای هوشمند مجهز هستند که هرگونه تلاش برای دستکاری را شناسایی کرده و به شرکت برق هشدار می‌دهند.

🔹با این توضیحات، فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره تاثیر فوری و قطعی نیش زنبور بر درمان سرطان

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که زهر زنبور عسل می‌تواند تنها در عرض یک ساعت سرطان را درمان کند.

🔹این ادعا، نادرست و تکرار ادعاهای شبه‌علم و اغراق‌شده درباره تاثیرات درمانی نیش و زهر زنبور و «ملیتین» است.

🔹هرچند برخی مطالعات به اثرات بالقوه نیش زنبور در درمان سرطان اشاره کرده، اما مربوط به مرور نتایج پیش‌بالینی هستند و تعمیم مؤثر و ایمن آن به انسان، در این مرحله ناممکن است.

🔹مقاله‌ای که در این ادعاها به عنوان «تازه‌ترین تحقیقات علمی» به آن ارجاع داده شده، مربوط به دو سال قبل است و هیچ ادعایی درباره درمان قطعی و فوری (تنها ظرف یک ساعت) سرطان با نیش زنبور در آن مطرح نشده، بلکه تنها سعی دارد پتانسیل ملیتین را در «مدل‌های پیش‌بالینی» نشان می‌دهد.

🔹هیچ آزمایش بالینی و هیچکدام از نهادهای نظارتی، علمی و معتبر نظیر FDA و مایوکلینیک، این روش‌ها را تایید نکرده‌اند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای درمان قطعی و فوری سرطان با نیش زنبور، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره استفاده از پنل‌های خورشیدی در دیوارهای منازل و ادارات آلمان

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که در آلمان دیوارهای منازل و ادارات با پنل‌های خورشیدی ساخته می‌شوند زیرا هزینه آن‌ها از چوب و آجر ارزان‌تر است و این باعث می‌شود که مردم در آلمان دیگر پول برق پرداخت نکنند.

🔹آلمان در استفاده از انرژی خورشیدی پیشرو است، اما عمدتاً پنل‌ها روی سقف‌ها و بالکن‌ها نصب می‌شوند.

🔹فناوری «فتوولتائیک یکپارچه با ساختمان» یا BIPV در آلمان وجود دارد که در آن پنل‌های خورشیدی در نمای ساختمان استفاده می‌شوند، اما این فناوری گران‌قیمت است و به عنوان یک روش ساخت‌وساز انبوه رایج نیست.

🔹همچنین، BIPV تنها می‌تواند به جای پوشش خارجی یا نمای دیوار استفاده شود، نه به‌جای خود دیوار که مصالح سنتی مانند بتن و آجر وظیفه نگهداری سازه را بر عهده دارند.

🔹هزینه خرید، نصب و راه‌اندازی پنل‌های خورشیدی BIPV به مراتب بیشتر از مصالح سنتی است و شامل زیرساخت‌ها، سیم‌کشی و نیروی کار متخصص می‌شود.

🔹بر اساس برآوردها، هزینه نمای BIPV بین ۲۰۰ تا ۶۲۵ یورو به ازای هر متر مربع تخمین زده شده، در حالی که هزینه نماهای سنتی از حدود ۱۰۰ یورو شروع می‌شود.

🔹گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد در برخی از نقاط، افرادی که تصمیم به استفاده از پنل‌های خورشیدی روی سقف گرفته‌اند، ترجیح می‌دهند از حصارهای پنل خورشیدی استفاده کنند زیرا هزینه نصب آن ارزان‌تر از پنل‌های سقفی است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 از «دالان زنگزور» یا «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه جهانی» چه می‌دانیم؟

🔹دالان زنگزور (کریدور زنگزور) مسیر ترانزیتی ۴۴ کیلومتری است که می‌تواند خاک اصلی آذربایجان را به منطقه نخجوان (بخشی جداشده از آذربایجان) وصل کند و از خاک استان سیونیک ارمنستان می‌گذرد.

🔹این گذرگاه یک طرح مفهومی است که شامل بزرگراه، خط آهن، خطوط نفت، گاز و اینترنت بوده و نقش کلیدی در اتصال کشورهای ترک‌زبان و کریدور ترانزیتی اوراسیا دارد.

🔹بین آذربایجان و ارمنستان از سال ۲۰۲۰ بر سر کنترل و نوع حاکمیت این مسیر مناقشه شدید بود و توافق آتش‌بس ۲۰۲۰ با زبان مبهم «رفع انسداد مسیرها» به اختلافات دامن زد.

🔹در ۱۷ مرداد ۱۴۰۴ توافق صلح با میانجی‌گری آمریکا در کاخ سفید امضا شد و به آمریکا حق انحصاری توسعه و بهره‌برداری از این گذرگاه برای ۹۹ سال تحت قوانین ارمنستان داده شد (توافق TRIPP).

🔹این توافق واکنش‌های متفاوتی در منطقه داشت: دولت ارمنستان آن را گامی به سوی صلح خواند، مخالفان ارمنی و ایران با آن مخالفت کردند، آذربایجان و ترکیه آن را پیروزی استراتژیک دانستند.

🔹این گذرگاه بخشی از «کریدور میانی» است که چین، ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی را به اروپا وصل می‌کند و نفوذ آمریکا در منطقه را تقویت می‌کند، در حالی که نفوذ روسیه کاهش یافته است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎥 ادعای کشف مجسمه کوروش در اعماق خلیج فارس!

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌کند یک زن غواص ایرانی، مجسمه تاریخی کوروش را در اعماق خلیج فارس کشف کرده است.

🔹این مجسمه، «مرد پارسی» نام دارد و با کوروش و هخامنشیان ارتباطی ندارد و باستانی هم نیست.

🔹مجسمه را فردی به نام سعید صادق‌الوعد در سال ۱۳۹۲ ساخته و به سفارش محیط زیست جزیره کیش، با هدف گسترش زیستگاه مرجانی در عمق هفت متری آب‌های ساحلی جزیره نصب شده است.

🔹عکس‌ها و ویدیوهای مختلفی از این مجسمه زیر آب در سال‌های اخیر منتشر شده است.

🔹ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی جعلی حمله نهنگ قاتل به مربی خود جسیکا رادکلیف

🔹ویدیویی که این روزها در شبکه‌های اجتماعی با عنوان حمله نهنگ قاتل به مربی خود منتشر می‌شود، جعلی و ساخته هوش مصنوعی است.

🔹هیچ نشانه‌ای از چنین اتفاقی در رسانه‌ها وجود ندارد و حتی برعکس، بسیاری از سایت‌های درستی‌سنجی و رسانه‌ها درباره جعلی بودن آن، مطالبی منتشر کرده‌اند.

🔹جدا از جزئیاتی که غیرواقعی بودن ویدیو را به وضوح نشان می‌دهد، اساسا شخصی به نام جسیکا رادکلیف به عنوان مربی نهنگ‌های قاتل، وجود خارجی ندارد.

🔹بر این اساس فکت‌نامه به این ادعای پربازدید شبکه‌های اجتماعی نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره صادرات بی‌وقفه برق ایران به افغانستان

🔹در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شایعه شده که همزمان با قطعی برق در ایران، صادرات برق به افغانستان بی‌وقفه ادامه دارد.

🔹منبع این شایعه، اظهارات یکی از اعضای اتاق مشترک ایران و افغانستان است و اینطور گفته که از همکاران خود در افغانستان شنیده که هیچ مشکلی از جهت قطعی برق ندارند.

🔹گزارش‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد طی هفته‌های گذشته صادرات برق ایران به افغانستان دچار اختلال شدید شده و برق بنا به گفته‌های مقام‌های محلی قطع شده است.

🔹بر اساس گزارش رسانه‌های افغانستان مانند هشت صبح، در اواخر تیر امسال ساعات قطع برق در هرات به بیش از ۲۰ ساعت در روز رسیده است.

🔹آمارِ به‌روزی از صادرات برق ایران به افغانستان و سایر کشورها در دست نیست، اما طبق آمارهای رسمی، همزمان با تشدید بحران برق در ایران، میزان کلی صادرات نیز کاهش قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

✍️ گوزن‌های ذبح‌شده اربعین در عراق، گوزن زرد ایرانی نیستند

🔹همزمان با برگزاری مراسم اربعین، ویدیوهای مختلفی با محتوای «ذبح آهو» و «ذبح گوزن» منتشر می‌شود. برخی ادعا می‌کنند محل ذبح این گوزن‌ها ایران (خوزستان) است و برخی می‌گویند این گوزن‌ها، از نژاد گوزن زرد ایرانی‌اند.

🔹این ویدیو مربوط به ذبح گوزن در مراسم اربعین است، اما در ایران ثبت نشده و مکان آن، حسینیه ام‌البنین در عراق و در جاده کربلا - نجف در مسیر پیاده‌روی اربعین است.

🔹حیوانات ذبح‌شده نیز گوزن زرد ایرانی نیستند. طبق اطلاعیه اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان و همچنین ویدیوهای دیگری از محل نگهداری گوزن‌ها در قفس، این گوزن‌ها پرورشی هستند و با گونه در خطر انقراض گوزن زرد ایرانی که تنها در مناطق حفاظت‌شده در ایران نگهداری می‌شوند، ارتباطی ندارند.

🔹کارشناسان حیات وحش نیز با بررسی مشخصات گوزن‌هایی که در ویدیو دیده می‌شوند، تایید کرده‌اند که این گوزن‌ زرد ایرانی نیست و گوزن پرورشی اروپایی است.

🔹گوزن‌های زرد ایرانی و اروپایی دو گونه جداگانه با تفاوت‌های ظاهری هستند. گوزن زرد ایرانی جثه بزرگ‌تری دارد، شاخ‌ها و الگوی خال‌هایش با نوع اروپایی فرق دارد، رنگ بدنش معمولاً تیره‌تر است و لکه سیاه کفل در آن وجود ندارد یا بسیار کم‌رنگ است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ چند ادعای نادرست درباره قرارداد رضاشاه و آتاتورک و ربط آن به «زنگزور»

🔹در شبکه‌های اجتماعی، مطبوعات و رسانه‌ها ادعا شده که در آنچه «مهار استراتژیک ایران» در گذرگاه زنگزور گفته می‌شود، رضاشاه سهیم بوده است؛ به‌خاطر زمین‌هایی که به ترکیه بخشید یا معاوضه کرد.

🔹این ادعاها نادرست است و نقشه‌هایی که رسانه‌هایی مانند همشهری، فارس و باشگاه خبرنگاران از منطقه معاوضه‌شده منتشر کرده‌اند، نادرست است و ربطی به قرارداد ایران و ترکیه ندارد.

🔹آرارات جزو خاک ایران نبوده و از زمان شاه‌صفی صفوی، تحت کنترل عثمانی بوده است. سرچشمه رود ارس نیز صدها کیلومتر در عمق خاک ترکیه، در منطقه ارزروم است.

🔹مناطق مورد بحث در قراردادهای سال ۱۳۱۰ و عهدنامه‌های قبلی (گلستان، ترکمانچای، قصر شیرین، قارص) ارتباطی با دالان زنگزور و مسیر ترانزیتی جدید ندارد.

🔹مرزهای شمال غرب ایران از قرن ۱۹ و پس از شکست‌های ایران در برابر روسیه و عثمانی شکل گرفته و در دهه ۱۹۳۰ با توافقات رضاشاه و آتاتورک تثبیت شده‌اند؛ این توافقات در چارچوب «کنوانسیون تهران ۱۹۳۲» و مورد تایید جامعه ملل بودند.

🔹رضاشاه بخش‌هایی از آرارات شرقی و ارتفاعات پیرامون رود ارس به مساحت ۲۰۰ کیلومتر مربع را به ترکیه واگذار کرد و در مقابل، منطقه قطور (خوی) در شمال غرب ایران (مرز رازی) و بخش‌هایی از چالدران به مساحت ۲۳۰ کیلومتر مربع را به خاک کشور ضمیمه کرد.

🔹واژه «بخشیدن» که محمدحسین راجی به‌کار برده در معنای حقوقی و دیپلماتیک این توافق، درست نیست. این تغییر مرزی، بخشی از یک تبادل سرزمینی دوجانبه بوده است، نه یک واگذاری یک‌جانبه.

🔹سرچشمه اصلی ارس همیشه در خاک ترکیه (ارتفاعات بینگول نزدیک ارزروم) بوده و هرگز تحت حاکمیت ایران نبوده است. حوضه آبریز ارس ۱۰۲ هزار کیلومتر مربع است که حدود ۲۰ درصد آن در خاک ایران قرار دارد.

🔹در قرارداد ۱۹۳۲ فقط حدود ۲۰۰ کیلومتر مربع زمین معاوضه شد که بخشی از آنها هم در حوزه آبریز ارس قرار دارد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی قدیمی با ادعای خروج کارکنان روسی از بوشهر در روزهای اخیر

🔹برخی حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی را با این ادعا منتشر کرده‌اند که مربوط به این روزها و خروج کارکنان روسی نیروگاه اتمی بوشهر از ایران است. آنها این ویدیو را نشانه آغاز مجدد جنگ می‌دانند.

🔹هرچند گزارش‌هایی از کاهش تعداد کارکنان روسی این نیروگاه بعد از آغاز جنگ منتشر شده اما این ویدیو مربوط به روز ششم از جنگ ۱۲ روزه است و ارتباطی با این روزها ندارد.

🔹شبکه اسپوتنیک ارمنستان در آن زمان این ویدیو را منتشر کرد و توضیح داد که وضعیت گذرگاه مرزی «مگری» در جنوب ارمنستان و مرز با ایران را در شب ۲۸ خرداد نشان می‌دهد که شهروندان روسیه با اتوبوس به ایروان منتقل شدند.

🔹بر اساس گزارش اسپوتنیک در آن زمان در مجموع ۵۵۰ نفر از طریق ارمنستان و آذربایجان از ایران خارج شدند. با این حال، رئیس سازمان انرژی هسته‌ای روسیه در ۳۰ خرداد ۱۴۰۴ اعلام کرده بود که وضعیت در نیروگاه بوشهر «عادی» است و برخی از ۶۰۰ نیروی روسی حاضر در آنجا تخلیه شده‌اند، اما هسته اصلی کارکنان (حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ نفر) باقی مانده‌اند و اسرائیل برای تضمین امنیت آنان به روسیه اطمینان داده است.

🔹از آن زمان تا کنون خبر جدیدی درباره جابجایی احتمالی این کارکنان منتشر نشده است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای جدید بودن این ویدیو نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ جا زدن عکس سفر قدیمی احمدی‌نژاد به لبنان با عنوان استقبال از لاریجانی

🔹همزمان با سفر علی لاریجانی به لبنان، برخی از حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی فارسی و عربی، عکسی را با عنوان «استقبال بی‌نظیر مردم لبنان از لاریجانی» منتشر کرده‌اند.

🔹این عکس، قدیمی و مربوط به سفر سال ۱۳۸۹ محمود احمدی‌نژاد به لبنان است.

🔹بنابراین عکس ادعایی ارتباطی با سفر اخیر لاریجانی ندارد و از فکت‌نامه نشان «شاخ‌دار» می‌گیرد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 گوزن‌ها

🔹در قسمت ۲۳۰ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا درباره توافق اخیر ارمنستان و جمهوری آذربایجان با میانجی‌گری آمریکا و ماجرای کریدور زنگزور و ادعاها درباره آن صحبت کرده‌ایم.

🔹ادعاهایی درباره صادرات برق ایران به افغانستان، استفاده از پنل‌های خورشیدی در آلمان و روشی عجیب برای کاهش مصرف برق، از جمله موضوعات مرتبط با بی‌برقی‌های این روزهای ایران است.

🔹ادعای ممنوعیت نامگذاری کوروش و شرایط مادران برای نامگذاری و دریافت شناسنامه نوزادان، دو سوژه مرتبط با یکدیگر هستند که در این قسمت به آنها پرداخته‌ایم.

🔹استفاده از نیش و زهر زنبور در درمان سرطان، ادعایی تکرار شونده در شبکه‌های اجتماعی است که فکت‌چک آن را در این قسمت مرور کردیم.

🔹همزمان با مراسم اربعین در ایران و عراق، تصاویری با ادعای ذبح آهو و گوزن در این مراسم مطرح شده بود که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹ویدیویی با ادعای کشف یک کفش تاریخی و خاص در لرستان، ادعای کشف مجسمه باستانی کوروش در اعماق خلیج فارس و داستان منتسب به زوج آمریکایی که ۲۵ سال در اقیانوس زندگی کرده‌اند، از جمله سوژه‌های پربازدید شبکه‌های اجتماعی در روزهای اخیر بود که در این قسمت به آنها پرداخته‌ایم.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

✈️ نیم‌قرن با پاسپورت ایرانی؛ از سفر بدون ویزا تا فهرست سیاه

🔹در روزهای اخیر بار دیگر مساله اعتبار پاسپورت ایرانی به موضوعی داغ در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد. در نیم‌قرن گذشته، جایگاه پاسپورت ایران در جهان تغییرات چشمگیری داشته است.

🔹در دهه ۱۳۵۰، پاسپورت ایران «اعتبار عملی» بالایی داشت؛ ایرانی‌ها بدون ویزا به بریتانیا می‌رفتند، پرواز مستقیم به لندن و نیویورک برقرار بود و بیشتر سفرها کوتاه‌مدت، تجاری، گردشگری یا تحصیلی بودند.

🔹طبق آمار ۱۹۷۹، حدود ۱۱۷ هزار ایرانی به بریتانیا برای اقامت زیر ۱۲ ماه وارد شدند و بیش از ۵۱ هزار دانشجو در آمریکا تحصیل می‌کردند.

🔹سال ۱۴۰۴، پاسپورت ایران در شاخص هنلی رتبه ۹۰ از ۹۸ و در شاخص آرتون رتبه ۹۰ از ۱۰۱ را دارد؛ تنها ۱۳ تا ۱۶ کشور وضعیت بدتری دارند.

🔹دسترسی بدون ویزا یا ویزای بدو ورود به حدود ۴۲ مقصد محدود است؛ عمدتاً کشورهای همسایه و چند مقصد پراکنده در آفریقا و آسیا.

🔹نیم قرن پیش، ایران به ترکیب «مقاصد توسعه‌یافته و اقامت‌های بلند» دسترسی داشت و امروز تمرکز بر معافیت‌های منطقه‌ای و اقامت‌های کوتاه‌مدت است.

🔹کیفیت مقصدها افت کرده و اتصال هوایی مستقیم به مراکز اقتصادی جهان جای خود را به مسیرهای ترانزیتی داده است.

🔹در گذشته، الگوی غالب «سفر، نه مهاجرت» بود. امروز محدودیت‌های حقوقی و سیاسی، دامنه و تکرار سفر را کاهش داده است.

🔹رتبه پایین پاسپورت ایران بیشتر به دلیل سیاست‌های ویزای سخت‌گیرانه کشورهای توسعه‌یافته و انزوای سیاسی-اقتصادی است، نه فقط تعداد مقاصد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh