❌ ویدیوی رنگ کردن هلوها مربوط به گرجستان است

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده که در آن مردی با اسپری روی هلوهای چیده شده در جعبه، رنگ می‌پاشد تا تازه و رسیده به نظر برسند.

🔹این ویدیو که در شبکه‌های اجتماعی غیرفارسی هم بازتاب داشته، مربوط به گرجستان است و ارتباطی با ایران ندارد.

🔹بر اساس گزارش رسانه‌های گرجستان، آژانس ملی امنیت غذایی این کشور، ویدیو را بررسی کرده و پلیس هم از این هلوها نمونه‌برداری کرده تا نتایج آزمایش‌ها بعداً اعلام شود.

🔹مردی که هلوها را رنگ کرده، ساکن روستای چوملاکی گرجستان است و در بازجویی‌های خود گفته هلوها را صرفاً برای شوخی و انتشار در شبکه‌های اجتماعی رنگ کرده، زیرا این میوه‌ها خراب بوده و قرار نبود فروخته شوند.

🔹بر این اساس، هرچند این ویدیو قدیمی یا ساختگی نیست، اما مربوط به گرجستان است و فکت‌نامه به ادعای ارتباط آن با ایران نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ شایعه کودک بندرعباسی که سوار بر یک تکه یونولیت به آب‌های امارات رسید

🔹یک شایعه قدیمی درباره کودکی بندرعباسی که سوار بر یک تکه یونولیت به آب‌های امارات رسیده، دوباره در شبکه‌های اجتماعی ایران وایرال شده و صفحه پرویز پرستویی در اینستاگرام نیز آن را بازنشر کرده است.

🔹در این داستان ادعا می‌شود کودک پس از چند روز توسط گارد ساحلی امارات پیدا شده و به خانواده‌اش بازگردانده شد.

🔹این ادعا صحت ندارد. رسانه‌های محلی این خبر را در همان سال ۹۵ که اولین بار منتشر شد، به نقل از نیروی دریایی استان هرمزگان تکذیب کردند.

🔹علاوه بر این، عکس‌های همراه این داستان، ساختگی هستند و تصویر جدیدتر آن نیز با الهام از عکس ساختگی قبلی، با هوش مصنوعی ساخته شده است.

🔹وقوع چنین رویدادی از نظر فیزیکی و زیستی نیز غیرممکن است.

🔹یک کودک نمی‌تواند مسافت بیش از ۱۲۰ کیلومتری را روی یونولیتی شکننده و غیرقابل کنترل، بدون آب و غذا و در گرمای شدید دریا برای چند روز طی کند و زنده بماند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 از وضعیت هشدار «بسیار خطرناک» تابش فرابنفش در تهران چه می‌دانیم؟

🔹روز ۳۰ تیر ۱۴۰۴، اداره کل هواشناسی تهران هشدار افزایش شدید اشعه فرابنفش را صادر و وضعیت هشدار زرد اعلام کرد.

🔹شاخص فرابنفش در برخی ساعات به عدد ۱۱ رسید که «فوق‌العاده خطرناک» محسوب می‌شود و بالاترین حد ثبت‌شده است.

🔹اوج تابش فرابنفش بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر است و در این بازه زمانی توصیه شده که از حضور مستقیم در فضای باز خودداری شود.

🔹تهران به دلایل متعددی مستعد شاخص‌های بالای UV است: زاویه عمودی‌تر تابش خورشید در تابستان، ارتفاع بالاتر از سطح دریا، آب‌وهوای خشک و آسمان عمدتا صاف، همگی باعث عبور بیشتر اشعه فرابنفش به سطح زمین می‌شوند.

🔹در شرایط شاخص بالا، اقدامات محافظتی جدی اتخاذ شود: خودداری از قرار گرفتن در آفتاب در ساعات اوج، استفاده از لباس‌های آستین‌بلند، کلاه لبه‌دار و عینک آفتابی دارای فیلتر UV400، و همچنین کرم‌های ضدآفتاب با SPF ۳۰ یا بیشتر که باید هر ۱/۵ تا ۲ ساعت تمدید شوند.

🔹استفاده از اپلیکیشن‌های هواشناسی برای اطلاع لحظه‌ای از شاخص فرابنفش نیز یکی از ابزارهای ضروری مدیریت رفتار روزانه در برابر خطرات این تابش است.

🔹کودکان، سالمندان، بیماران مزمن و افراد با پوست روشن یا دارای سابقه بیماری‌های پوستی در برابر تابش شدید فرابنفش آسیب‌پذیرتر هستند.

🔹بی‌توجهی به هشدارهای UV می‌تواند منجر به آسیب‌های فوری مانند سوختگی و التهاب شود و در بلندمدت به بیماری‌هایی نظیر سرطان پوست بینجامد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 آیا پرتاب زیرمداری «قاصد»، تست موشک بالستیک قاره‌پیمای سپاه بود؟

🔹نیروی هوافضای سپاه روز ۳۰ تیر ۱۴۰۴ یک پرتاب آزمایشی زیرمداری با ماهواره‌بر «قاصد» انجام داد. این پرتاب به‌ادعای سازمان فضایی ایران، برای آزمودن «فناوری‌های جدید فضایی» انجام شد.

🔹کاربرانی نزدیک به جمهوری اسلامی ایران، این پرتاب را «آزمایش موشک بالستیک قاره‌پیما» دانستند؛ ادعایی که به‌دلیل ویژگی‌های فنی موشک قاصد، رد یا تایید صریح آن پیچیده است.

🔹شواهد ارائه‌شده به طور قاطع نشان می‌دهد که برنامه ماهواره‌بر قاصد دارای کاربردهای نظامی چندوجهی است.

🔹این برنامه از نظر کنترل (به دست نیروی هوافضای سپاه)، از نظر طراحی (مشتق‌شده از موشک قدر)، از نظر محموله (ماهواره‌های شناسایی نظامی)، از نظر کاربرد فوری (تقویت نیروهای متعارف) و از نظر پتانسیل راهبردی بلندمدت (توسعه موشک‌های قاره‌پیما) کاملاً نظامی است.

🔹روایت «صلح‌آمیز» بودن، پوششی برای یک تلاش نظامی پیچیده است. هر پرتاب آزمایشی، چه مداری و چه زیرمداری، بخشی از این تلاش نظامی محسوب می‌شود که هدف آن ارزیابی و بهبود فناوری‌های با کاربرد مستقیم نظامی است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست عراقچی درباره اینکه کشتن ترامپ هیچوقت موضع رسمی ایران نبود

🔹عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در مصاحبه‌ای با فاکس‌نیوز ادعا کرده کشتن دونالد ترامپ هیچ‌گاه موضع رسمی ایران نبوده و تنها اظهاراتی از سوی افراد تندرو بوده است.

🔹این ادعا نادرست است. مقامات رسمی ایران از جمله آیت‌الله خامنه‌ای، حسین سلامی فرمانده پیشین کل سپاه، اسماعیل قاآنی فرمانده نیروی قدس سپاه و ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور پیشین و مقامات رسمی دیگری بارها به اشکال مختلف بر قصاص و «انتقام سخت» از عاملان و آمران ترور قاسم سلیمانی، از جمله ترامپ، تأکید کرده‌اند.

🔹همچنین، فتواهایی از سوی مکارم شیرازی و نوری همدانی منتشر شده که در آن ترامپ و مقامات اسرائیل «محارب» خوانده شده‌اند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این اظهارات عراقچی نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای اغراق‌شده درباره مصرف کولرهای آبی

🔹حجت میان‌آبادی، پژوهشگر دیپلماسی آب، بر اساس محاسباتی گفته که هر کولر‌ آبی روزی ۷۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند و نیمی از آب شرب کشور مربوط به کولر‌های آبی است.

🔹این ادعا، اغراق‌شده است و بررسی‌های دقیق فکت‌نامه نشان می‌دهد این محاسبات ایرادهایی دارد و در بعضی قسمت‌ها مبهم و متناقض است.

🔹مثلا یک جا در محاسبات فرض شده هر کولر به طور متوسط روزانه ۱۶ تا ۲۳ ساعت کار می‌کنند، یک جای دیگر فرض شده به طور متوسط ۱۰ ساعت کار می‌کند.

🔹در جایی دیگر گفته شده کولرهای آبی ۷۰۰ لیتر در روز مصرف می‌کنند، در حالی که کل سرانه مصرف آب در هر واحد خانگی ۴۷۸ لیتر به ازای هر واحد است.

🔹سال‌هاست در رسانه‌ها به نقل از افراد گوناگون اعداد و ارقام متنوعی از ۲۰۰ تا ۴۵۰ لیتر به عنوان میانگین مصرف کولرهای آبی مطرح می‌شود.

🔹با توجه به شواهد موجود، می‌توان با اطمینان گفت آمار مصرف ۷۰۰ لیتری کولرهای آبی در روز اغراق‌شده و نادرست است و فکت‌نامه به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره حرکت ۱۰۰۰ کشتی از طرف پنجاه ملیت برای شکستن محاصره غزه

🔹یک پست اینستاگرامی ادعا کرده که هزار کشتی از ۵۰ ملیت مختلف از مالزی به سمت غزه در حرکتند تا محاصره را بشکنند.

🔹همراه این ادعا، ویدیوی کاروانی از زنان و مردان و کودکان با پرچم فلسطین با عنوان «قافله الصمود» منتشر شده و گفته این گروه به سمت غزه در حرکتند.

🔹این روزها خبری از حرکت ۱۰۰۰ کشتی به سمت غزه با هدف شکستن محاصره آن منتشر نشده است.

🔹پیش از این (۲۳ خرداد ۱۴۰۴) شورای مشورتی سازمان‌های اسلامی مالزی (MAPIM) فراخوانی برای جمع‌آوری ۱۰۰۰ کشتی به منظور شکستن محاصره غزه صادر کرد.

🔹بعد از آن تاریخ، هیچ به‌روزرسانی‌ای در مورد پیشرفت این کمپین منتشر نشده و هنوز تاریخ دقیقی برای حرکت این ناوگان احتمالی اعلام نشده است.

🔹این روزها تنها یک قایق امدادی غیرنظامی به نام «حنظله» از ائتلاف ناوگان آزادی (FFC) در ۲۹ تیر ۱۴۰۴ از گالیپولی ایتالیا به سمت غزه حرکت کرده است.

🔹ویدیوی منتشرشده در این پست نیز مربوط به «قافله الصمود» یا کاروان پایداری است که یک کاروان زمینی بشردوستانه از تونس بود.

🔹این کاروان در ۱۹ خرداد ۱۴۰۴ با حدود ۱۵۰۰ نفر و ۲۰ اتوبوس و ۳۵۰ خودرو از تونس حرکت کرد، اما هشت روز بعد از آغاز حرکت (یعنی ۲۷ خرداد ۱۴۰۴) در لیبی متوقف شد، برخی از اعضای آن بازداشت شدند و در نهایت به تونس برگشتند.

🔹بنابراین خبر حرکت ۱۰۰۰ کشتی به سمت غزه برای شکستن محاصره این شهر صحت ندارد و ویدیوی منتشرشده هم مربوط به یک رویداد قدیمی است که بی‌نتیجه ماند.

🔹به همین خاطر فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 مساله آب؛ مرور فکت‌چک‌های مربوط به خشکسالی در گذر سال‌ها

🔹مساله آب، کم‌آبی و خشکسالی در ایران، بارها در سال‌های گذشته موضوع داغ رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شده، اما وضعیت به مرور بدتر شده است؛ تا جایی که این روزها گزارش‌هایی از قطع گسترده آب در مناطق مختلف کشور منتشر می‌شود.

🔹همزمان، مسئولان جمهوری اسلامی و رسانه‌های نزدیک به حکومت، بارها ادعاهای نادرستی درباره مساله آب مطرح کرده‌اند که در فکت‌نامه آنها را بررسی کردیم.

🔹آبان ۱۳۹۹ رضا اردکانیان وزیر وقت نیرو مدعی شد که «۱۰۰ درصد جمعیت شهری و ۸۲ درصد جمعیت روستایی ایران از آب آشامیدنی سالم و پایدار برخوردار است»؛ آماری که با واقعیت فاصله داشت و از ما نشان «نادرست» گرفت.

🔹سه ماه بعد، حسن روحانی رئیس‌جمهور وقت نیز ادعای مشابهی را مطرح کرد و مدعی شد که دولتش «آب آشامیدنی سالم برای روستاییان را ۱۰ برابر کرده است». به این ادعا نیز نشان «نادرست» دادیم.

🔹آذر سال بعد، در شبکه افق صداوسیما ادعا شد که «با ۱۰ راکتور هسته‌ای SMR می‌توان مشکل آب هفت استان را حل کرد». به دلیل فاصله معنادار این ادعا از واقعیت، نشان «شاخ‌دار» نصیب آن شد.

🔹دی‌ماه ۱۴۰۱ حسین طائب مشاور فرمانده کل سپاه، ادعا کرد که «دولت روی آب ژرف سرمایه‌گذاری کرده و تا دو ماه دیگر از بحران آبی عبور خواهیم کرد»؛ خبری که از سال ۱۳۹۳ مقام‌های مختلفی آن را اعلام کرده بودند، پشتوانه علمی ندارد و پر از ابهام و ادعاهای «نادرست» است.

🔹یکی از مشهورترین ادعاها را عباسعلی نوبخت، معاون وزیر کشاورزی دولت سیزدهم و رئیس وقت سازمان آبخیزداری کشور مطرح کرد و گفت: «برای دو میلیارد نفر هم می‌توانیم آب تامین کنیم». این ادعا بر پایه شرایطی «فرضی» و «غیرممکن» بود و نشانی بهتر از «شاخ‌دار» دریافت نکرد.

🔹در سال ۱۴۰۲ بعد از سفر ابراهیم رئیسی به سیستان و بلوچستان، مناقشه آبی ایران و افغانستان بالا گرفت و حتی منجر به درگیری‌های مرزی شد. همان زمان در مقاله‌ای درباره اختلافات دو کشور بر سر هیرمند توضیح دادیم؛ اختلافی که دست‌کم ۱۷۰ سال قدمت دارد.

🔹اواخر سال ۱۴۰۲ محمد مخبر معاون اول ابراهیم رئیسی برای تمجید از اقدامات دولت گفته بود «یزد در تابستان با کوچکترین مساله تنش آبی مواجه نبود»؛ ادعایی که واقعیت نداشت و نشان «نادرست» گرفت.

🔹اردیبهشت امسال عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو در دولت مسعود پزشکیان، گفت که «مصرف آب و برق هر ایرانی، بیش از دو برابر سرانه جهانی است»؛ ادعایی که البته برای نخستین‌بار نبود که مطرح می‌شد. ما در نهایت به این ادعا نشان «نادرست» دادیم.

🔹سابقه این مقاله‌ها نشان می‌دهد که همزمان با بدتر شدن بحران آب در ایران، جریان انتشار ادعاهای نادرست و شاخ‌دار درباره آب هم با قوت در دولت‌های مختلف ادامه داشته است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار پرتاب سه‌امتیازی یک بازیکن ایرانی در لیگ بسکتبال یونان

🔹ویدیویی از یک پرتاب سه‌امتیازی عجیب در سایت‌های خبری و رسانه‌ها با این ادعا دست‌به‌دست می‌شود که مربوط به پژمان تفرجی، بازیکن ایرانی یک تیم بسکتبال در لیگ یونان است.

🔹این پرتاب ارتباطی به بازیکن ایرانی یا لیگ بسکتبال یونان ندارد.

🔹گزارش‌ها نشان می‌دهد این پرتاب را امیلیانو لسکانو، بازیکن آرژانتینی تیم بسکتبال «فرو» انجام داده است.

🔹بازی مربوط به ۲۱ خرداد ۱۴۰۴ است و او با پرتابی ۲۷ متری، تنها ۱/۶ ثانیه مانده به پایان بازی، باعث برد تیم خود مقابل بوکاجونیورز شد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست پزشکیان درباره حمله جمهوری اسلامی ایران به مناطق شهری و غیرنظامی اسرائیل

🔹مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری اسلای ایران، در مصاحبه با الجزیره گفت که جمهوری اسلامی به هیچ خانه‌ای در اسرائیل حمله نکرده، آنجا را بمباران نکرده و آب و زیرساخت‌های غیرنظامی را تخریب نکرده است.

🔹این ادعا نادرست است. در جریان حملات موشکی جمهوری اسلامی ایران به اسرائیل، شواهد معتبری از اصابت موشک‌ها به مناطق مسکونی وجود دارد.

🔹در یک ماه‌ گذشته تعدادی از این برخوردها را فکت‌نامه بررسی کرده بود؛ از جمله تصاویر روز اول از مرکز شهر تل‌آویو، برخوردها به حومه هرتزلیا و مرکز خریدی نزدیک مقر موساد. همچنین بیمارستان سوروکا و دانشگاه وایزمن از آن جمله بودند.

🔹گزارش موسسه مطالعات جنگ آمریکا نشان می‌دهد از مجموع دست‌کم ۶۰ برخورد موشک‌های بالستیک ایرانی، تنها پنج مورد به اهداف نظامی یا زیرساخت‌های انرژی اصابت کرده و اکثر آن‌ها به مناطق غیرنظامی برخورد کرده‌اند.

🔹در روزی که این ادعای پزشکیان منتشر شد، سازمان عفو بین‌الملل نیز گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد جمهوری اسلامی ایران در جریان جنگ، از مهمات خوشه‌ای علیه مناطق مسکونی اسرائیل استفاده کرده است.

🔹در این گزارش، سه حمله مشخص ثبت شده که یکی از آن‌ها به زمین بازی مدرسه‌ای در شهر بئرشبع اصابت کرده بود.

🔹علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در پیام ویدیویی سوم خود به «با خاک یکسان شدن» مناطق «شهری و نظامی» اسرائیل اشاره کرد که خود تأیید آشکاری بر هدف‌گیری مناطق غیرنظامی است.

🔹بر این اساس فکت‌نامه به این ادعای مسعود پزشکیان نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 آب و نت

🔹در ابتدای قسمت ۲۲۷ پادکست هفتگی فکت‌نامه به موضوع داغ این روزهای ایران یعنی «اینترنت طبقاتی» پرداخته‌ایم.

🔹در ادامه، به دو سوژه‌ای اشاره کردیم که با بی‌آبی این روزهای برخی شهرهای ایران بی‌ارتباط نیست.

🔹پرتاب آزمایشی سپاه با ماهواره‌بر «قاصد» در روزهای اخیر به موضوع نسبتا پربحثی تبدیل شد. تلاش کردیم به این سوال پاسخ دهیم که آیا این اقدام، تست موشک بالستیک قاره‌پیما بود یا نه؟

🔹میزان یارانه صرف‌شده برای مهاجران در ایران، وضعیت هوای تهران بعد از انفجار دو انبار سوخت در روزهای جنگ اخیر و سطح بسیار خطرناک اشعه فرابنفش در تهران طی روزهای اخیر، از دیگر موضوعات دیگر این قسمت هستند.

🔹دو سوژه درباره نرخ بیکاری و وضعیت گردشگری در ایران، از موضوعات اقتصادی این هفته‌اند که هر دو از ما نشان «گمراه‌کننده» گرفتند.

🔹در این قسمت همچنین هفت فکت‌چک کوتاه را مرور کردیم؛ از ادعاهای عراقچی و غرق شدن یک فرمانده سپاه و داستان ساختگی یک کودک بندرعباسی، تا تونل آخرالزمانی و ویدیوی پربازدید کریستیانو رونالدو با هوش مصنوعی.


🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh