🎙 قالیچه پرنده حسابی

🔹در ابتدای قسمت ۱۸۶ پادکست هفتگی فکت‌نامه اشاره کرده‌ایم که به‌تازگی مجموع دانلود پادکست‌های ما در پادگیرها از مرز یک میلیون دانلود گذشت.

🔹در ادامه به چند موضوع مرتبط با سلامت پرداختیم؛ ابتدا درباره بی‌اعتبار بودن «آزمایش بکارت»، سپس ادعای درمان سرطان با «فستینگ»، سوم، ادعای اثر «میدان شعوری» در درمان سرطان کبد و البته مشکلات تامین دارو در اروپا.

🔹چند تصویر نادرست یا ساختگی، سوژه‌های بعدی این پادکست هستند؛ تصویر نادرست منتسب به کشته‌شدگان افغانستانی در مرز ایران، عکس‌های ساختگی از فرودگاه بیروت زیر آتش و عکسی که به صادق هدایت نسبت داده شده بود.

🔹پس از آن، سراغ ادعاهای مرتبط با چند کشور دیگر رفتیم؛ از تمجید نلسون ماندلا رهبر کنگره ملی آفریقا از خمینی و آمار بیماری‌های روانی در ترکیه گرفته تا ویدیوی منتسب به بازداشت یک امام جمعه در عربستان و جمعیت کارمندان دولتی در ژاپن.

🔹در پایان فکت‌چک‌های این قسمت، صحبت‌های ایرج حسابی را بررسی کردیم که مدعی شده بود صدها سال قبل ایرانی‌ها قالی پرنده می‌ساختند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

📝 درباره تاریخچه نام‌های جزیره «ابوموسی» چه می‌دانیم؟

🔹این روزها پس از امضای بیانیه مشترک شورای همکاری خلیج فارسی و اتحادیه اروپا درباره مالکیت امارات متحده عربی به جزایر سه‌گانه، بحث‌های مختلفی درباره تاریخچه نام جزیره «ابوموسی» در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده است.

🔹مثلا گفته شده نام این جزیره «ابوموسی نیست، بوموسو است؛ یعنی سرزمین سبز (بوم سبز) و اسم کاملا ایرانیست».

🔹یا این ادعا مطرح می‌شود که ابوموسی نام اصلی این جزیره نیست و نامی است که بریتانیایی‌ها بعد از اشغال آن برای ایرانی‌زدایی بر آن گذاشتند.

🔹از آن سو کشورهای عربی که بر حاکمیت امارات بر این سه جزیره از جمله ابوموسی تاکید دارند، می‌گویند نام این جزیره بدون هیچ تردیدی عربی است و به یکی از نزدیکان پیامبر، «ابوموسی اشعری» برمی‌گردد که قبل از عزیمت برای جنگ با ایرانیان در آن ساکن شد.

🔹نگاه به منابع تاریخی و نقشه‌های قدیمی اروپاییان جغرافی‌دان، اسامی متعددی را به دست می‌دهد.

🔹سِربُوموسی، مالورو، بوموسی، بوموس، بوموف و ابوموسی از جمله این اسامی است.
در نام‌گذاری‌های عرفی ساکنان جزیره نیز نام‌های بوم موسى، باباموسى و گپ سبزو دیده می‌شود.

🔹تا جایی که ما بررسی کردیم، پرتکرارترین نام در اسناد و نقشه‌های تاریخی برای این جزیره نام «بوموسی» است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ آمار جمعیت ۱۷ میلیون نفری افغانستانی‌ها در ایران، نادرست است

🔹چندی قبل یک نماینده مجلس گفت جمعیت افغانستانی‌ها در ایران ۱۷ میلیون نفر است. این ادعا بی‌اساس است. آخرین اعلام و برآورد رسمی ایران، این آمار را حدود ۵ میلیون نفر و برآورد رسمی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در تابستان ۲۰۲۴ نیز چهار و نیم میلیون نفر می‌داند.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 در زمان انفجار و حمله نظامی، زمینه انتشار و بازنشر «عکس‌ها و ویدئوهای قدیمی» در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها بیشتر از گذشته است.
یک توصیه، بازنشر نکردن تصاویری است که از درستی و زمان آنها اطمینان نداریم.
🌐 @Factnameh

❌ این ویدئو ارتباطی با حمله اسرائیل به ایران ندارد. فیلم مربوط به حملات چند روز گذشته اسرائیل به بیروت است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 قالیچه پرنده حسابی

🔹در ابتدای قسمت ۱۸۶ پادکست هفتگی فکت‌نامه اشاره کرده‌ایم که به‌تازگی مجموع دانلود پادکست‌های ما در پادگیرها از مرز یک میلیون دانلود گذشت.

🔹در ادامه به چند موضوع مرتبط با سلامت پرداختیم؛ ابتدا درباره بی‌اعتبار بودن «آزمایش بکارت»، سپس ادعای درمان سرطان با «فستینگ»، سوم، ادعای اثر «میدان شعوری» در درمان سرطان کبد و البته مشکلات تامین دارو در اروپا.

🔹چند تصویر نادرست یا ساختگی، سوژه‌های بعدی این پادکست هستند؛ تصویر نادرست منتسب به کشته‌شدگان افغانستانی در مرز ایران، عکس‌های ساختگی از فرودگاه بیروت زیر آتش و عکسی که به صادق هدایت نسبت داده شده بود.

🔹پس از آن، سراغ ادعاهای مرتبط با چند کشور دیگر رفتیم؛ از تمجید نلسون ماندلا رهبر کنگره ملی آفریقا از خمینی و آمار بیماری‌های روانی در ترکیه گرفته تا ویدیوی منتسب به بازداشت یک امام جمعه در عربستان و جمعیت کارمندان دولتی در ژاپن.

🔹در پایان فکت‌چک‌های این قسمت، صحبت‌های ایرج حسابی را بررسی کردیم که مدعی شده بود صدها سال قبل ایرانی‌ها قالی پرنده می‌ساختند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:28 مقدمه
00:04:40 «آزمایش بکارت» غیرعلمی و بی‌اعتبار است
00:10:37 ادعای خطرناک درباره آثار فستینگ بر درمان سرطان
00:16:24 ادعای شاخ‌دار اثبات اثر میدان شعوری در درمان سرطان کبد
00:22:54 درباره مشکلات تامین دارو در آلمان و اروپا چه می‌دانیم؟
00:26:20 تصویر نادرست درباره خبر تیراندازی مرزبانی ایران به افغانستانی‌ها
00:28:41 عکس‌های ساختگی برای نشان دادن انفجار نزدیک فرودگاه بیروت
00:31:24 استفاده از عکس‌های نقاش لهستانی به جای صادق هدایت
00:35:23 ماجرای تمجید ماندلا از خمینی
00:41:48 آمار بیماری‌های روانی در ترکیه در مقایسه با جهان
00:44:31 ویدیوی نادرست منتسب به بازداشت خطیب نماز جمعه مدینه
00:46:23 درباره جمعیت کارمندان دولتی در ژاپن چه می‌دانیم؟
00:51:37 ادعای شاخ‌دار ایرج حسابی درباره قالی پرنده
01:01:03 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار کشف اسکلت غول در آمازون با گردن دراز

🔹در شبکه‌های اجتماعی تصاویری منتشر شده و مدعیست «کشف تکان‌دهنده اسکلت غول در جنگل‌های آمازون با درازترین گردن در جهان» است.

🔹نکته اول این است که از نظر آناتومی، وجود چنین موجودی با این مدل اندام، غیرممکن است.

🔹نکته دوم اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد هر سه تصویر، به همراه مجموعه دیگری از تصاویر مشابه از انسان‌های گردن‌دراز، همگی دستکاری شده، ساخته هوش مصنوعی و جعلی هستند و چنین کشفی هم هرگز رخ نداده‌است.

🔹در فرهنگ کایان در جنوب شرق آسیا، حلقه‌های از کودکی حلقه‌هایی به گردن زنان می‌بستند. در مورد اندازه گردن زنان کایان، رکورد دقیق ثبت‌شده درازترین گردن ۱۹/۷ سانتی‌متر (گینس) و ادعای راستی‌آزمایی نشده اما نقل قول شده از منابع معتبر ۳۸ سانتی‌متر (بریتانیکا) است؛ در حالی که گردن‌های این تصاویرِ ساختگی، بیش از یک متر هستند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای شبکه‌های اجتماعی در مورد «کشف تکان‌دهنده اسکلت غول در جنگل‌های آمازون با درازترین گردن در جهان» و تصاویر جعلی آن، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی نادرست منتسب به سربازان جان‌باخته در حمله اسرائیل به ایران

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که مدعی است یکی از سربازان کشته شده در حمله اخیر اسرائیل به ایران را نشان می‌دهد که پیش از این، در بازگشت به خانه مادرش را غافلگیر کرده‌بود.

🔹بر اساس اعلام منابع رسمی این حمله ۴ جانباخته نظامی داشته که هیچ کدام شباهتی به سرباز حاضر در این ویدیو ندارند.

🔹علاوه بر آن لباس این سرباز نشان می‌دهد او جزو نیروهای سپاه است و روی گردن و بازوی لباس خود آرم و نشان رزم‌یاری سپاه را دارد.

🔹این در حالی است که جانباختگان این حمله از نیروهای «پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نپاجا)» بودند.

از این رو فکت‌نامه به ادعای شبکه‌های اجتماعی درباره این ویدیو، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار درباره یک خلبان زن ایرانی در ارتش اسرائیل

🔹در شبکه‌های اجتماعی عکسی از یک زن که گفته می‌شود خلبان است منتشر و ادعا شده که او فردی به نام «ماریا اسکندری خلبان جنگنده F16 ارتش اسرائیل و اصالتا ایرانی است.»

🔹این عکس بیش از یک سال پیش به دست یک عکاس اهل تگزاس در اینستاگرام او منتشر شده بود.

🔹تصویر در پایگاه نیروی هوایی Laughlin در تگزاس ایالات متحده عکس‌برداری شده است.

🔹نشان‌های روی یونیفورم زن نشان می‌دهد که او عضو گارد ملی هوایی آمریکا و اسکادران ۱۷۴ سوخت‌گیری هوایی ایالات متحده است.

🔹ادعای ایرانی بودن این زن هم بی‌اساس است و ما سابقه‌ای از زنی خلبان به این نام نیافتیم.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیو نادرست منتسب به کودک غزه‌ای که زیر آوار مانده

🔹ویدیویی از یک کودک در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که ادعا شده تصویر یک کودک فلسطینی از غزه است که در انتظار کمک و در تلاش برای بیرون آمدن از زیر آوار است.

🔹او نه کودک غزه‌ای که زیر آوار گیر کرده، بلکه کودکی اهل سوریه است که در خانه‌اش مشغول بازی است.

🔹ویدیوهای متعددی از او طی سه روز اخیر در اکانتی در تیک‌تاک منتشر شده، از جمله ویدیویی که کودک در آن سوی دیوار در حال بازی نشان می‌دهد.

🔹صاحب اکانت توضیح داده که این کودک سوری در خانه خود در حال بازی است و درخواست کرده که دیگر ویدیوهای او با عنوان کودکی که زیر آوار مانده، منتشر نشود.

🔹از این رو فکت‌نامه به ادعای مطرح‌شده درباره این کودک نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 واژه‌نامه دروغ‌پراکنی: «دست خدا» نظام را پیش می‌برد

🔹پادکست و مجموعه‌مقالات «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» به کلیدواژه‌هایی می‌پردازد که در گفتمان رسمی حکومت ایران برای انتشار ادعاهای بی‌مبنای خود استفاده می‌شود.

🔹این کلیدواژه‌ها طی چندین دهه به طور سیستماتیک از سوی مقامات ارشد و رسانه‌های دولتی ایران استفاده و به تدریج به بخشی جدایی‌ناپذیر از سازوکار انتشار اطلاعات نادرست در ایران تبدیل شده‌اند.

🔹در نتیجه این کلیدواژه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در تبلیغ باورهای نادرست و غیرمستند در جامعه ایران داشته‌اند، تا جایی که نه تنها بر حامیان حکومت ایران، بلکه به‌طور غیرمستقیم بر ادبیات منتقدان و مخالفان نیز تأثیر گذاشته است.

🔹موضوع ششمین قسمت از سری‌پادکست‌های «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی»، انتشار روایت‌های حکومتی، راجع به معجزه یا امدادهای غیبی است.

🔹در تاریخ جمهوری اسلامی، توجیه تصمیم‌گیری‌های بی‌مبنا با ادعاهای ماوراءالطبیعه، سنت رایجی بوده و نمونه‌های آن را مثلا در دوران جنگ ایران و عراق می‌توان مشاهده کرد.

🔹علی خامنه‌ای نیز ادعاها درباره امداد غیبی و پشتیبانی خدا از مسئولان جمهوری اسلامی و صحبت با امام غایب را در موارد متعددی تکرار کرده است؛ از جمله در هنگام سرکوب‌های اعتراضات مردمی.

🎧 پادکست «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» به همراه مقاله مرتبط با آن، هر دو هفته یک‌بار چهارشنبه‌ها در پادگیرها و سایت فکت‌نامه منتشر خواهد شد. برای شنیدن این پادکست‌ها اسم «فکت‌نامه» را در اپلیکشین‌های پادکست جستجو کنید.

👈 «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

👈 لینک مقاله در وبسایت فکت‌نامه

🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت یازدهم - «رمزگشایی از بودجه ۱۴۰۴»

🔹هفته گذشته، مسعود پزشکیان لایحه بودجه ۱۴۰۴ را تحویل مجلس داد؛ لایحه‌ای که هم از نظر فرم و هم از نظر محتوا، تفاوت زیادی با بودجه‌های سال‌های قبل دارد.

🔹در یازدهمین قسمت پادکست «هزارداستان بودجه»، درباره لایحه بودجه ۱۴۰۴، نحوه مواجهه مجلس با بودجه، درآمدهای نفتی و افزایش چند برابری سهم نیروهای مسلح از نفت صحبت کرده‌ایم.

🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در سایت رادیو فردا بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی کودکی اهل غزه که خواهرش را روی شانه‌های خود حمل می‌کند

🔹در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ویدیویی از کودکی منتشر شده که گفته می‌شود دختر بچه فلسطینی است که با پای برهنه در غزه خواهر کوچک و زخمی‌اش را به دوش گرفته و با خود می‌برد.

🔹گروهی از کاربران شبکه‌های اجتماعی به این ویدیو تردید وارد کرده و آن را ساختگی دانستند، اما بررسی‌های ما نشان می‌دهد که این ویدیو درست است.

🔹طی ۱۰ روز اخیر چندین ویدیو از این دو کودک تهیه و منتشر شده که اغلب آنان را یک عکاس خبری و یک فعال شبکه‌های اجتماعی در غزه منتشر کردند.

🔹بر اساس اطلاعات موجود در این ویدیوها این کودکان در بلوار صلاح‌الدین در مرکز غزه به سوی کمپ پناهندگان البریج در حرکت بودند. پای کودک کوچکتر مدتی پیش از آن به دلیل تصادف با اتومبیل شکسته و در گچ بود. در این مسیر با یک عکاس خبری برخورد کردند. او ویدیوی اول را از آنان ضبط می‌کند و با اتومبیل خود آنها را به کمپ می‌رساند و ویدیو را در اینستاگرام خود منتشر می‌کند.

🔹این ویدیو وایرال می‌شود، امدادگران این کودکان را در کمپ پیدا می‌کنند، گچ پای کودک را باز می‌کنند، به آنها غذا و لباس می‌رسانند و یک فعال شبکه‌های اجتماعی دیگر در غزه از این روند فیلم می‌گیرد و در اینستاگرام خود منتشر می‌کند.

🔹از سوی دیگر این ادعا که «پدر و مادر و برادر این کودک کشته شدند و او در حال حمل جسد برادرش است» نیز فقط در تکذیب آن ویدیو مطرح شده و در ویدیوی اولیه‌ای که از این کودکان منتشر شده بود چنین ادعایی وجود نداشت.

🔹بنابراین فکت‌نامه به «ویدیوی فراگیر شده از دو کودک ساکن غزه که در آن یکی از آنان خواهرش را روی ‌شانه‌ خود حمل می‌کند»، نشان «درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh