اوبالاری اوبامیزا قاریشار
آی‌لا اولدوز گئجه گؤیده قاویشار
افسوس گؤیچک یاریم تورکو آنلامیر
تات قیزی دی او، فارسی دانیشار

خسته قاسم تیکمه داشلی، شاعر دوره افشاریه

@Hgcffu 🙏


@dasbulaq

اوشاقلیق دا بیله‌میزه بیر قوشماجا اوخوردولار:

بورا خرمندی
بوردان بی(ر) قوش گلدی
بو توتدی
بو کسدی
بو پیشیردی
بو یئدی
جوققولو سنه نه قالدی!

@dasbulaq

نت‌ده گؤردوگوم باشقا روایتلر:


بیز مرندده بئله باشلاریق

جۆلو-جۆلولر یارپاغی
آستانالار توْرپاغی
بۇردان بیر کئچی کئچدی
بۇ تۇتدو
بۇ...

***
بیزیمکی بئله باشلیر (؟)

بوردان بورا بی خرمن
بوردا بیر قوش قوندی

***
(تبریز)

لولو لولو حوضه
دؤرت بیر یانی سبزه
بوردان بیر دوشان قاچدی
بو آتدی
بو توتدو
بو پیشیردی
بو یئدی
جورولو سنه قالمادی

***
لی لی لی لی حوضک،
بورا بیدانا قوش قوندی🐦
بو توتدی،
بو کسدی،
بو پیشیردی،
بو یئدی،
جولو بالیا قالمادددددی😢
بودا دئدی ایندی بابام گلر دییرم
مامام گلر دییرم
بولار یئدی لر منه وئرمدیلر😔

***

لوله لوله حؤزه
بیر قوش قوندو بورا
بو توتدو
بو کسدی
بو پیشیردی
بو یئدی
جوجله سنه نه قالدی
بئچارا سنه نه قالدی.»


@dasbulaq

دیلیمیزین آدی نه؛ تورکو یوخسا آذری؟ - ۲

محمود افشار در مقدمه کتاب «زبان آذربایجان و وحدت ملی ایران، ناصح ناطق، ۱۳۵۸ش» می‌نویسد:

کسروی نام آذری را برای زبان قدیم آذربایجان که یکی از لهجه‌ها یا نیم زبانهای ایرانی بوده نوشته و این کلمه آذری علم شده است(جعل شده است!!) برای آن زبان.

بنابراین زبان فعلی آذربایجان یعنی #ترکی را آذری یا حتی مانند بعضی کسان، #ترکی آذری نامیدن درست نیست بهتر است که زبان #ترکی آذربایجانی نامیده شود. در اصطلاح عموم هم اکنون زبان آذربایجان را #ترکی می‌نامند نه آذری، سابق برای تفاوت گذاشتن میان #ترکی آذربایجان با #ترکی ترکیه این را #ترکی عثمانی یا #ترکی اسلامبولی می‌نامیدند.

✍ نظرات و اقدامات محمود افشار و بنیاد وی در ستیز با زبان #ترکی بر اهل فرهنگ و سیاست پوشیده نیست، وی هم در این مقدمه بر کتاب ناصح ناطق (که مثل محمود افشار و کسروی برای تغییر زبان در آذربایجان از ترکی به فارسی فعالیت می‌کرد) واقعیت زبانی آذربایجان را چنین بیان می‌کند. این نوشته چند نکته مهم دارد:

👇👇👇

@dasbulaq

۱- چنانچه محمود افشار می‌گوید کلمه آذری توسط کسروی برای زبان قدیم آذربایجان علم شده است. یعنی صرفا برای زبان ادعایی بوده نه به عنوان هویت و نسبت برای اهالی آذربایجان، که الان این کلمه را بعضی‌ها به اشتباه بجای آذربایجانی بکار می برند. لذا اینکه گفته شود فلانی آذری است اشتباه می باشد و آذربایجانی صحیح است.
۲- زبان فعلی آذربایجان را #ترکی نوشته همچنان که بیان کرده است بین مردم هم این نام وجود دارد نه آذری، که این با واقعیت میدانی آذربایجان چه در قدیم و چه حتی در این زمان که تاکید و تبلیغ زیادی روی آذری نامیدن آذربایجانیها و زبان آذربایجان صورت گرفته و می‌گیرد تطابق دارد پدر بزرگها و مادر بزرگها، پدران و مادران ما خود را #ترک و زبانشان را #ترکی نامیده و می‌نامند.

۳- چنانچه محمود افشار نوشته است مردم خود این زبان را #ترکی می‌نامند، یعنی حتی #ترکی آذربایجانی هم گفته نمی‌شده و نمی شود که این هم منطقی و واقعی است.

۴- حتی به فرض صحت ادعای کسروی و طرفدارانش، زبانی بنام آذری در حال حاضر وجود ندارد، و زبان فعلی آذربایجان #ترکی است لذا استفاده از اصطلاح آذری چه به عنوان زبان و چه بعنوان هویت برای آذربایجانیها، اشتباه می‌باشد.

@dasbulaq

آذربایجان فولکلورو

⭕️خضِر نبی بایرامێ حقّینده نه بیلیریک؟
✍حاضرلایان: #شبنم_توحیدی

بیرینجی بؤلۆم

بو بایرام ایندی ده بعضی بؤلگه‌لریمیزده یاشادێلێر. ائلیمیزین اینانجێنا گؤره، دوْندۇران آیێن (بهمن)‌ێن ۱۲.دن باشلایان کیچیک چیلّه‌نین ایلک اوْن‌ گۆنلۆڲۆنۆ یاشاماقدایێق. یۆزایللر بوْیۇ بهمن‌ین ۱۸ – ۲۲. بؤلگه‌لریمیزده خضِر نبی بایرامێ گئچیریلیب. بو بایرام ایندی ده بعضی بؤلگه‌لریمیزده قالماقدادێر.
تحقیقاتچێلارێن‌ سؤزلرینه گؤره، یالنێز آذربایجاندا دڲیل، باشقا تۆرک خَلقلرینده ده «خضر»لا باغلێ اینانجلار درین کؤک سالێب.

بس خضِر کیمدیر؟ نئچه‌نجی عصرده یاشایێب؟ نه اۆچۆن فوْلکلوْردا بو قدر چوْخ‌شاخه‌لی یانسێیێب؟

خضر نبی بعضی قایناقلاردا ال – حادر، ال – حیدر شکلینده گؤرۆنسه ‌ده، دوْغروُسوُنوُن ال – حادێر اوْلدۇغو قبول ائدیلیر. بو سؤز تۆرک‌لرده حضِر، نادر حاللاردا حێدێر، قێرقێز تۆرک‌لرینده کێدێر («خێدێر آتا»)، ایرانلێ‌لاردا Khezz، آذربایجاندا خضر شکلینده استفاده ائدیلیر. بیر یئرده «خضر»ێن سوْیۇ «نوح» پیغمبره، اوْ بیریسینده «ابراهیم» پیغمبره گئدیب چێخێر. باشقا قایناقدا ایسه «آدم» پیغمبرین نوه‌سی کیمی گؤستریلیر. بو چوْخ‌چِشیدلیڲیه باخمایاراق، قایناقلاردان أن چوْخ اعتبار ائدیلن بیرینجیدیر.

خضر شخصیتی أن چوْخ سوُیوُن و توْرپاغێن صاحبی کیمی تانێنێب. افسانه‌لره گؤره، خضر الیاس سوُیوُن، خضر نبی ایسه قوُروُنوُن یییه‌سیدیر. خضر پیغمبرین «بوْز آت» مینمه‌سینه آذربایجان فوْلکلوْرۇنون مختلف ژانرلارێندا راست گلینیر. بعضاً خضر آغ آت اۆزَ‌رینده ده تصویر اوْلۇنور.

فوْلکلوْرۇموزدا خضر بیر نئچه آدلا «خێدێر، خێزێر، خێزێر الیاس، خێزێر نبی و باشقا آدلارلا تانێنێر. آذربایجان خضرێ داها چوْخ یازێن گلیشی ایله علاقه‌داردێر. خضرێن نوْروزلا باغلێلێغێ همیشه فوْلکلوْرشناسلارێن دقت مرکزینده اوْلوب. دده – بابادان هر ایل قێش یارێ اوْلاندا بؤیۆک چیلّه‌یله، کیچیک چیلّه‌ آراسێندا خضر بایرامێ گئچیریلردی. قاباقلار کیچیک چیلّه‌نین اوّلینده، ایندیکی وقتده فئورالێن بیرینجی اوْن گۆنلۆڲۆنده آخشام شر قارێشاندان سوْنرا اوشاقلار، جوانلار بیر یئره توْپلاشار، دسته‌لنیب خضر نغمه‌سی اوْخویا – اوْخویا قاپێلارێ دؤڲر، خضر آدێنا پای یێغاردێلار. هر قاپێدا «خضر پایێ» قوْیاردێلار.

خضر نبی بایرامێ هم ده قدیم اکینچیلیک گؤرۆشلری ایله باغلێدێر. اۆچ گۆندن عبارت اوْلان خضر نبی بایرامێ‌نێن بیرینجی گۆنۆ توْرپاق اؤڲۆلردی. اوْد قالاناردێ کی، توْرپاغێن نفسی قێزسێن. باغلار تمیزله‌نیلر، چؤر – چؤپ، خزل یێغێلێب یاندێرێلاردێ. بایرامێن ایکینجی گۆنۆ ائوده‌کی هر اؤکۆزۆن آدێنا اۆچ دوُزسوُز کؤمبه بیشیریلیب، اؤکوزلرین قارنێ‌نێن آلتێندان گئچیرردیلر و اوْخویاردێلار:

خێدێر نبی، خێدێر الیاس،
بیتدی چیچک، اوْلدو یاز!

بایرامێن اۆچۆنجۆ گۆنۆ چۆتچۆ و اکینچی‌نین شخصینده توْرپاغێ بئجَرن، یئر شوُملایان، اکین اکن امکچیلر تعریف اوْلوناردێ.
بوْز آت اۆزَ‌رینده گله‌جک خضر نبی‌نین الینده اوْد اوْلاجاغێ و انسانلارا ساغلاملێق گتیره‌جڲی دۆشۆنۆلردی.

مراسِمده اکینچی، چۆتچۆ و سایاچێ نغمه‌لری اوْخونار، خضر نبی‌یه نغمه‌لر، شعرلر قوْشولاردێ. بایرامێن هر اۆچ گۆنۆنده جوانلار هاوا ایشێقلانمادان قاباق اللرینده شمع، اکین یئرلریندن گئچیب، «خضر نبی»‌نی آختارماغا گئدردی. اوْنلارا «خضرچێ» دییرمیشلر.
همین مراسم وقتینده گرک هر ائو، هر عائله بو مراسمه حاضرلاشسێن، مراسم طنطنه ایله گئچسین. مراسمی هامێ‌نێن اجرا ائده بیلمه‌سی اۆچۆن یوْخسوللارا یاردێم ائدرمیشلر کی، بایرام آخشامێ بیر ائو بئله آذوقه‌نین یوْخلوغوندان اذیت چکمه‌سین و هر ائوده سُفره آچێلسێن.
اڲر بؤیله اوْلمازسا، خضر بۇنۇ اؤزۆنه سایغێسێزلێق سایار و کۆسۆب گئدر، باهارێن گلیشی اوُزانار:

خان خێدێر آتدێ گلدی،
پالچێغا باتدێ گلدی.
خان خێدێرێم آدلێدێ،
خان خێدێرێم اوْددوُدوُ،
سۆنبۆلۆ دادلێدێ.
دای وئرین خێدێرا،
پای وئرین خێدێرا،
های وئرین خێدێرا.
سُفره‌سی داددێ گلدی،
خان خێدێر آتدێ گلدی.

ائل آراسێندا خضرێن ابدیلیڲی و اؤلمزلیڲی سوُ ایله باغلێدێر. بلکه بوُنوُن نتیجه‌سیدیر کی، نوْروز بایرامێندا ایلک چرشبنه محض سوُ چرشنبه‌سی کیمی گئچیریلیر. خَلقده بؤیله بیر دئییم وار کی، ایلک چرشنبه‌ده خضر پیغمبر سوُ اۆستۆنه گلیر و اوْندان سوْنرا سوُلار شێرێلتێ ایله آخماغا باشلایێر.

آردینی اوْخۇیۇن 👇

@SancaqDergisi
https://tttttt.me/Sancaq_media/6022

👇

⭕️خضِر نبی بایرامێ حقّینده نه بیلیریک؟
✍حاضرلایان: #شبنم_توحیدی

بیرینجی بؤلۆمۆن دوامی

🔸آچێقلاما؛

🔷خضر:

تۆرکجه‌ده ائل آراسیندا بعضاً «خێدێر» /xıdır/ بیچیمینده تلفظ اوْلۇنان لفظ، دوْغرۇسۇ عربجه «خضر» کلمه‌سیندن اَوریلمیشدیر. بۇ کلمه قرآن کریم‌ده داخی اؤلۆمسۆز و بیلگه بیر شخصیت اوْلاراق آدی گئچن «خضر» پیغمبرین آدیدیر (خصوصیله موسی و خضر قصّه‌سینه باخیلابیلیر). دوْلاییسیله بۇ شخصیت، گیت گیده اسلامی بؤلگه‌لرده میتوْلوژیک (آیریجا اؤلمز و ماورایی گۆجۆ و نقشی اوْلان) بیر کاراکتره چَوریلمیشدیر. صائب تبریزی غزللری‌نین بیرینده یازار:

یوْلداش اوْلدۇر کیم قرا گۆنلرده یوْلدان چیقماسۇن
کسمه یوْلداشدان «خضِر» تک چشمۀ حیوان ایچۆن
(چشمۀ حیوان دا اؤلمزلیک سۇیۇنۇن سمبوْلۇ اوْلاراقدان بیلینیر. خضر نبی اوْ سۇدان ایچر و اؤلمز اوْلار.)

اتیموْلوژیست‌لره گؤره، مذکور کلمه عربجه‌ده «یاشیللیق، یاش میوه و تره» کیمی معنالارا گلن «خِضْر» کؤکۆندن یارانمیشدیر. «أخضر» (یاشیل) کلمه‌سیله ده اش‌کؤکلۆدۆر. (چاغداش تۆرکجه‌نین اتیموْلوژیسی، سوان نشانیان).

عربجه‌ده «ض» حرفی، «د» حرفینه یاخین بیر تلفظ داشیر. بۇ سسین دوْغرۇ سؤیلنیشینی ادا ائیله‌مک عرب اوْلمایانلارا بیرآز چتیندیر. بۇ یۆزدن شیوه‌لرده «ض» حرفینی «د» کیمی سؤیله‌مڲه اڲیملی (متمایل) اوْلمۇشلار. مثلا استانبول‌دا «قاضی» کلمه‌سینی «کادی» /kadı/ اوْلاراق تلفظ ائیلرلر: قاضی > کادی (استانبول شیوه‌سینده «ق > ک»یه، «ض > د»یه دؤنۆشمۆشدۆر). یا «غذا» کلمه‌سینی «قیدا» اوْلاراق سؤیلرلر. اوْیسا تۆرکجه‌ده «کادی» و «قیدا» دییه بیر کلمه یوْقدۇر. بۇنلار اصلینده عربجه «قاضی، غذا» سؤزلری‌نین تحریف اوْلۇنمۇش بیچیمیلردیر. ولاغیر.
بۇ آرادا آذربایجان‌دا «خیدیر» یاراندیغی کیمی، گۆنۆمۆز تۆرکیه‌سینده داخی «حێدێراللز» /hıdırellez/ فوْرمۇنۇ قازانمیش بیرلشیک بیر کلمه گؤزه چارپار. «تۆرکیه تۆرک دیل قۇرۇمۇ»نۇن یازمیش اوْلدۇغۇ «گۆنجل تۆرکچه سؤزلۆك»ده بۇ کلمه بؤیله‌سینه آچیقلانمیشدیر:
حیدیراللز: [عربجه خضر + الیاس] ۱. خضر و الیاس پیغمبرلرین هر ییل بۇلۇشدۇقلارینا اینانیلان ۶ ماییس گۆنۆ. ۲. هر ییلین ۶ ماییس گۆنۆنده قۇتلانان گله‌نکلیک بایرام.

🔸نتیجه‌ده: بۇ کلمه‌لرله باغلی علمی و درین بیر آراشدیرمایا دایانمادان اۇیدۇرۇلمۇش اوْلان بیر آوۇج اتیموْلوژیکی گؤرۆشلری جدّی‌یه آلماماق گرکدیر. اتیموْلوژی، «بنزرلیک»لر علمی دڲیلدیر.

#آردی_وار...

@SancaqDergisi
https://tttttt.me/Sancaq_media/6022

⭕️کپَنک ایله اوْد (شفاهی خَلق ادبیاتی)
✍حاضرلایان: #یوسف_رسول‌اوغلو (شیرین‌پور)

کپَنک قیز، اوْد ایسه اوْغلان ایمیش. کپنک شاه قیزی، اوْد ایسه اکینچی اوْغلۇ ایدی.
اوْغلان قیزی بۇلاق باشێندا گؤرۆب، عاشق اوْلۇر. بۇنۇ ائشیدیب، بیلن پادشاه بۇنلارین بیر بیرینه قوْوۇشمالارینا اجازه وئرمیر. اکینچی‌نین اوْغلۇنۇ اؤلدۆرمک اۆچۆن تدبیر گؤرۆر.
اوْغلانی چتین یئرلره گؤندریر. گئدیب – گلمز یوْللارا یوْلاییر. آما اوْغلان بۆتۆن سێناقلاردان* چێخیر. قیزدا آتاسینا اوْغلانی سئودیڲینی، آیری یاشایا بیلمه‌یه‌جَڲینی بیلدیریر. آما آتاسی هئچ قۇلاق وئرمیر کی وئرمیر.
گۆنلر گلیب کئچیر، قیز ایله اوْغلانین صبری تۆکه‌نیر. سؤزۆ بیر یئره قوْیۇب، قوْشۇلۇب قاچیرلار!..
پادشاه امر ائدیر، اوْنلارین هر ایکیسینده تۇتۇپ حضورۇنا گتیرسینلر. قیزی اؤز اوْغلۇنا آلماق ایسته‌ین وزیر، بیر افسون* اوْخۇیۇب، اوْغلانی اوْد ائیله‌ییر. قیز گؤز یاشی تؤکۆر، اۆزۆنۆ گؤڲلره تۇتۇب یالواریر، دؤنۆب کپنک اوْلور. اوْدۇن باشینا فێرلانێر، اؤزۆنۆ اوْدا آتیب یانیر، یئنه دیریلیر!
هامی بۇ ایشه مات* قالیر. شاه تۇتدۇغۇ ایشدن پشیمان اوْلور. آما سوْنراکی پشیمانچیلیق فایده وئرمیر!..

🔹قایناق: آذربایجان اۇشاق فوْلکلوْرۇ کلیاتی

🔸آچیقلامالار؛

سێناق: امتحان
افسون: سِحر – جادۇ
مات: معطّل

@MuncuqAz
https://tttttt.me/Sancaq_media/6021

☸️ قالاقدا  یئییلَن احسان یرینه دوشدو!

📝بیر کیشی‌نین دده‌سی اؤلور، کاسیب ایمیش احسان وئره بیلمیر. نئچه ایلدن سونرا الی یاغلانیر، دده‌سینه احسان پیشیریر. بو چکیر، خانیمی آپاریر وئریر قونشولارا. خانیمی دا بویلو ایمیش، لاپ شیرین واختی ایمیش، نئجه دئیرلر یئریکله‌ییرمیش، آغزی دادسیز ایمیش!

خانیم گؤرور کی ایشین سونوندا بیر قاب قالدی، اونو دا گرک آپارا وئره سون قونشویا. گؤرور بونون اؤزونه بیر زاد قالمادی. یاواشجا پایی آلیر گئچیر اوتورور قالاغین ایچینده یئییر 😀 آغزی گؤزونو سیلیر گلیر اوتورور ائوینده، دا دئمیر صاحابینا !!

نئچه گوندن آیدان ایلدن سونرا کیشی یاتیر یوخودا گؤرور دده‌سی گلدی یوخوسونا. دده دئییر اوغول آللاه مالیوا جانیوا برکت وئرسین، او قالاقدا یئییلَن احسان یئرینه دوشدو، قبول اولدو!
کیشی یوخودان دورور، آروادا دئییر خانیم من بو جور بیر یوخو گؤرموشم، بیز قالاغا احسان وئرمه‌میشیک کی؟!
خانیم گولور و دئییر: او ائله دوز دئییر، ائوین ییخیلماسین، نه اؤزون یئدین، نه منه وئردین، من ده آپاردیم یئمگی قالاقدا یئدیم 😀
او زاماندان بو سؤز مَثَل اولور

✍️علیرضا مقدم

دیلیمیزین آدی نه؛ تورکو یوخسا آذری؟ - ۳

نیست به ‎#ترکی چو ‎#فضولی دگر
باده همان باده بود هرکجاست.

(طغرل احراری، تولد ۱۸۶۵م، تاجیکستان.)

@dasbulaq

ائشیتدیم کی، لکلک گئدیب بیر گونو
ناهارا قوناق ایسته‌دی تولکونو

اونونچون پیشیردی اریشته آشی،
مثل‌دیر: قییینماز واریندان کیشی.

لولئینه تؤکوب آشی قویدو اؤیه (اؤنه/اؤنگه)
دئدی: اؤزگه قاب یوخدور آش تؤکمه‌یه

چاناغی اوشاق سیندیریب بوگون
قاباقجا اوزاتدی اؤزو دیمدیگین
و ....

بو #تورکه مثل‌دیر: گلیر باشینا،
هر اول کس ائدر هر نه یولداشینا.

دئدی: نئچه گون بوندان اؤن، گلدی زاغ
بیزیم منزله، بیز چکمیشدیک جیناغ

کؤمک ائتدی تاری، اونو اودموشام
بو گون نذر ائدیب من، اوروج توموشام.

حکیم ملا محمد هیدجی (۱۲۷۰- ۱۳۴۲قمری)

هیدج زنگان هیدجی‌دیر.


#آتالار_سؤزو:
گولمه قونشووا، گلر باشووا!

سیزینده جیناغ چکمک یادیزا گلیر؟!

@dasbulaq

دیلیمیزین آدی نه؛ تورکو یوخسا آذری؟ - ۴

"غزلیات #ترکی و فارسی مونالا صراف طاب ثراه."

تبریزلی صراف‌ین ۱۳۲۵ق ایلده تبریزده چاپ اولدوغو شعرلری.


@dasbulaq

⭕️خضِر  نبی بایرامێ حقّینده نه بیلیریک؟
✍حاضرلایان: #شبنم_توحیدی

ایکینجی بؤلۆم

قدیم تاریخه مالِک «خضر نبی بایرامێ» اوّللر آذربایجا‌نێن بۆتۆن بؤلگه‌لرینده داها طنطنه ایله قید ائدیلیب. خضر نبی عادتاً طبیعتین اوْیانماسێ، اوْتلارێن جۆجرمه‌سی، آخار سوُیوُن تمیزلنمه‌سی و دیگر طبیعی پروسه‌لرله همراهلێق ائدیلیب. هر ایل قێش یارێ اوْلاندا بؤیۆک چیلّه ایله کیچیک چیلّه‌ آراسێندا خضر نبی بایرامێ گئچیریلیب.
بیر چوْخ منبعلرده خضر نبی بایرامێ‌نێن ایکینجی چیلّه‌نین قوُرتارماسێنا ۲-۵ گۆن قالمێش گئچیریلدیڲی بیلدیریلیر. بایرامێن تصادف ائتدیڲی گۆنلرله باغلێ تحقیقاتچێلار آراسێندا مختلف فکرلر موجوددور.

قدیمدن خلق تقویمینده قێش فصلی ایکی اساس مرحله‌یه - ۴۰ گۆن سۆرن بؤیۆک چیلّه‌یه (۲دی – ۱۲ بهمن) و کیچیک چیلّه‌یه (۱۳ بهمن - ۲ اسفند) بؤلۆنۆب، سوْنراکی ۳۰ گۆن ایسه بۇز آی آدلانێب. بهمن‌ین ۱۳.ده قێش فصلی‌نین أن سوْیۇق گۆنلری، قار – چوْوغۇنلۇ زمانێ اوْلان کیچیک چیلّه باشلایێر. قدیم خلق مراسملریندن بیری اوْلان «خضر نبی» بایرامێ دا چیلّه گۆنلرینه - بهمن آیێ‌نێن ۲۲.سینه دۆشۆر. 

خضر نبی بایرامێندان سوْنرا آرتێق یالانچێ چرشنبه گلیر. داها سوْنرا خبرچی چرشنبه و بۇز آی گلیر. بۇز آیدان سوْنرا ایسه، اوْ بیری چرشنبه‌لر باشلایێر. یعنی بۇ بایرام نوْروزا گیریش بایرامێدێر، طبیعتین اوْیانماسێنا باشلانغێجدێر.

تحقیقلرده خضر نبی «سۇیۇن، کۆلڲین و هاوانێن حِمایه‌چیسی» کیمی تقدیم اوْلۇنۇر، خضر پیغمبرلرله عینی‌لشدیریلیر. خضر نبی بایرامێ‌نێن نه وقتدن بری گئچیریلدیڲی تام معلوم اوْلماسا دا، اوْنۇن تۆرک خلقلری‌ آراسێندا میتوْلوژیسینده*  میتیک*  کاراکتر (اسطوره‌ای شخصیت)، یازێن گلیشینی خبر وئرن فصل مراسمیدیر. اوْنا گؤره ده بۇ بایرام یئرینی دَڲیشمیر. عادتاً بۇ بایرام قێشدا، کیچیک چیلّه‌نین ۱۰. گۆنۆ گئچیریلیر.

خضر نبی خلقین ذهنیتینده حیات گۆجۆ، حیات عشقی، اوْد، ایستیلیک گتیرن بیر شخصیت کیمی تصویر اوْلۇنۇب. بیر چوْخ منبعلرده حاضردا یئل چرشنبه‌سینده یئرینه یئتیریلن آئین‌لرین اوّللر خضر نبی بایرامێندا قید اوْلدۇغۇ یازێلێر. دئییلنلره گؤره، خضر نبی بایرامێندان اۆچ گۆن اوّل، اۆچ گۆن ده سوْنرا اسن یئل اوْنۇن کۆلڲیدیر. اوْنا «خضر نبی یئلی» دئییرلر. خلق آراسێندا دئییلیر کی، همین وقت خضر نبی یئل قانادلێ آتێ ایله اوْبایا چێخێر، ائولری گزیب، اؤز پایێنێ گؤتۆرۆر.

ایللر اؤتدۆکجه اۇنۇتماغا باشلایان خضر نبی بایرامێندا یئرینه یئتیریلن آئینلر باره‌ده «رۇزیه قۇلی‌یِوا» بؤیله دئییب:
«بهمن‌ین ۱۳.جۆ اوْن گۆنلۆڲۆ عرضینده آخشام شر قارێشاندان سوْنرا اۇشاقلار، جوانلار بیر یئره توْپلاشار، دسته‌لنیب خضر نغمه‌سی اوْخۇیا – اوْخۇیا قاپێلارێ دؤڲر، خضر آدێنا پای یێغاردێلار. هر قاپێدا «خضر پایێ» قوْیاردێلار. کیمی بیر بایدا سۆت، کیمی بیر توْربا اۇن…

همین پایلارێ گئجه بیر یئره یێغێب ساخلایاردێلار. سحر اوْنلاردان اڲری کؤمبه‌لر دۆزلدردیلر و یئددی نعمتدن - (بۇغدا، قوْز، فێندێق، بادام، کۆنجۆد، قارغێ‌دالێ، آرپا) قوْوۇرغا قوْورۇلۇر، قوْوۇت حاضرلانێر. اوْ گئجه‌نین آدێ «خضر گئجه‌سی»دیر. دئییلنلره گؤره، چوْخ مبارک گئجه‌دیر. بایرامێن یئمکلری ایسه، قوْورۇلمۇش بۇغدا و قوْوۇتدۇر. خلق اینانجلارێنا گؤره، افسانه‌وی خضر گلن گۆن قوْورۇلمۇش بۇغدادان چکیلن قوْوۇت اۇنۇندان خلوت بیر یئره قوْیۇرلار. ائله بیر یئره کی، اوْرا انسان نفسی، ال – آیاق توْخۇنمۇر. حتی اوْرا اوْنۇ قوْیان آدامێن اؤزۆ بئله گیرمه‌مه‌لیدیر. هانسێ ائوده قوْوۇتۇن اۆزَ‌رینه خضرێن بارماق ایزلری دۆشرسه، همین ائوده بؤیۆک بایرام ائدردیلر، همین ایل اوْ ائوده روزی – برکت اوْلار. بیر گۆن اوّل تاخێل قوْورۇلاراق، ال هَوَنگینده چکیله‌رک اۇن حالێنا سالێناردێ. قوْوۇت اۇنۇ بؤیۆک بیر سینی‌یه تؤکۆلردی و آخشام بیر طرفه قوْیۇلاردێ. گویا گئجه وقتی خضر نبی آتێ ایله چاپاراق گلیر و قوْوۇت اۇنۇنا ال باسێر، اوْنۇ اوْوسۇنلایێر (سِحر ائیلیر). بئله‌لیکله ده، گلن ایل برکتلی اوْلۇر. خضر داردا قالانلارا کؤمک ائدن، سئوگیلیلری قوْوۇشدۇران بیر قوّه‌دیر.

صاباحی، بایرام گۆنۆ قوْوۇت حاضرلاناردێ. ساده‌جه، قوْوۇت اۇنۇنا شیرین سۇ تؤکۆله‌رک قارێشدێرێلێر و قوْوۇت حالێنا گتیریلیردی. بۇنۇنلا یاناشێ باشقا نعمتلر ده بیشیریلردی.

آردینی اوْخۇیۇن 👇

@SancaqDergisi
https://tttttt.me/Sancaq_media/6025

👇

⭕️خضِر  نبی بایرامێ حقّینده نه بیلیریک؟
✍حاضرلایان: #شبنم_توحیدی

ایکینجی بؤلۆمۆن دوامی

انسانلار بیربیرینه قوْناق گئدر، شادلێق ائدردیلر. بایرامدان بیر گۆن اوّل ائوین کیچیک اولادێنێ (اوْغلان‌ اۇشاغێ) آلما آغاجێ‌نێن چۇبۇغۇ دالێنجا گؤندررلر. گتیریلن شؤولر اۆچ طرفدن سلیقه ایله پامبێغا سارێنێب یاغدا قێزاردێلار. آخشام ائوین بؤیۆڲۆ بیر بیر شؤولری گؤتۆرۆب نیّتلرینی سادالایار. هر شؤو بیر نیّت ایچۆندۆر.

یۇردۇن سلامتلیڲی، مال - قارانێن محصولدارلێغێ، باغ - باغچادا بوْللۇق، اوْغۇل - قێز توْیۇ و سایر نیّتلر ائدیلیر. سوْنرا همین شؤولر دسته‌لنیب اوْرتا حصّه‌دن پامبێقلا باغلانار و قاباقداکی اۇنۇن اۆستۆنه سانجێلار. بۇرادا خضر نبی‌نین اوْنلارێن اۆستۆنده گؤزۆ اوْلماسێ ایچۆن آیرێجا چۇبۇق قوْیۇلار. 
گئجه دۆشنده همین دسته‌لنمیش چۇبۇ‌قلار شمع کیمی یاندێرێلێر. اؤزۆ یانێب گئچَنه‌دک اوْنا توْخۇنۇلماز. هم ده سحره‌دک قابلارداکێ اۇنا ال وۇرۇلماز. چۆنکی اوّلجه خضر نبی گلیب اؤز پایێنێ گؤتۆرمه‌لیدیر».

🔸هر بیرینیزین سُفره‌نیز روزیلی - برکتلی اوْلسۇن، خضر نبی بایرامێنێز مبارک!

#سون

🔸قایناق‌: vaxt.az
(شنبه  ۸  بهمن ۱۴۰۱ – خیاو شهری)


🔷آچیقلاما؛

۱.  میتوْلوژی: «فرا. Mythologie»، «انگ‍. Mythology». اساطیر، اسطوره‌لر بیلیمی.  آذربایجان جمهوریسینده روسجادان متأثر اوْلاراق «میفوْلوگیا» (روسجا. МИФОЛОГИЯ) سؤیلنیشی منیمسنمیشدیر. ایران تۆرک‌لری تۆرکیه تۆرک‌لری کیمی بؤیله کلمه‌لرین فرانسیزجا و بعضاً ده انگلیسجه سؤیلنیشلرینی منیمسرلر. (ن ـ .)

۲. میتیک: «فرا. Mythique»، «انگ‍. Mythic(al)»، اساطیری، افسانوی. // میت: «فرا. Mythe» افسانه‌لشن مفهوم و یا کیشی، شخصیت، کاراکتر، تیپ، پِرسوْناژ.  آذربایجان جمهوریسینده روسجادان متأثر «میفیک» سؤیلنر. آیریجا آذربایجان جمهوریسینده روس کؤکلۆ «اوْبراز» (روسجا. образ) دییه بیر کلمه یایغیندیر. معناسی، «صورت، یۆز، کاراکتر، تیپ، شخصیت، پرسوْناژ» دئمکدیر. ایران تۆرک‌لری‌نین دیلینده هیچ ایشلک اوْلمادیغی حالده، بیریلری‌نین اصرارلا –بلیغ بیر تۆرکجه یازماق توهّمیله – بؤیله یئرسیز و گرکسیز کلمه‌لری دیله یۆکله‌مڲه چالیشمالارینی مدرن تۆرکجه‌یه بیر آفت اوْلاراقدان بیلمکده‌ییک. (ن ـ .)

@SancaqDergisi
https://tttttt.me/Sancaq_media/6025
@el_bilimi

برگی از تاریخ چاراویماق
روزنامه تبریز، منتشره در دار السلطنه تبریز در تاریخ ۴مه ۱۹۱۹ میلادی (۱۳۳۷ قمری)

حکومت چهار اویماق و کورانلو را چون اهالی آنصفحات از صولت السلطنه رضایت داشتند مجددا به حشمت الملک برادر صولت السلطنه واگذار شد.

حالا شاهزاده ظفر السلطان کی بود و چکاره بود؟
و چاراویماق و کورانلو چرا جدا بودن؟
آیا در این تاریخ صولت السلطنه فوت کرده بود؟
👇👇👇


کوباباTV
@koubaba

صفحه اینستاگرام:
Instagram.com/koubaba.tv

ایتا

Eitaa.com/koubaba

شاهزاده ظفرالسلطان حکمران خلخال و سراب و گرمرود (شهرستان میانه) و چاراویماق و کورانلو و بلوک هشترود دیروز عصر وارد میانج (شهر میانه) و ....



* عزیز الله میرزا ظفرالسلطنه فرزند جلال الدین میرزا و نوه فتحعلیشاه قاجار از نظامیان برجسته با رتبه امیرنویان، بالاترین رتبه نظامی در دوره قاجار بود.


* کورانلو جز طوائف چهارگانه چاراویماق نبوده است و بیشتر در بخش جنوبی چاراویماق بوده‌اند، شهر قره‌آغاج فعلی جز محال کورانلو بوده‌است.

* در مورد فوت یا در قید حیات بودن صولت السطنه در آن تاریخی اطلاعی ندارم اما تاریخ فوت ۱۳۰۷ شمسی که بعضا نوشته شده اگر درست باشد (احتمالا درست نیست) پس در قید حیات بوده است که در اینصورت چرا حکومت منطقه به برادر وی واگذار شده است‌.؟
می‌دانیم که صولت السطنه علاوه بر چاراویماق در مناطق پری و خیرآباد هم حاکم بوده است.

*اشاره به رضایت اهالی از صولت السلطنه با واقعیت منطبق بوده چون هنوزم در حافظه مردم از او به عنوان حاکم خوب یاد می‌شود.

کوباباTV
@koubaba

صفحه اینستاگرام:
Instagram.com/koubaba.tv

ایتا

Eitaa.com/koubaba