چودار بگ یازیب:

بیر بو اوتا «سوْغاناق» دئییریک، بعض یئرلرده تامار دا دئیرلر

Soğanaq

باجی ، باجی ، جان باجی
جان سنه قوربان باجی

قدیم زامانلار ، ایکی باجی وار ایدی ، بیری پوللو و او بیریسی پولسوز .
گونلرین بیرگونونده ، یوخسول باجی ، وارلی باجی سینی گؤرمگه گئدر ،
یوخسول باجی ایچری گیرر کن ، وارلی باجی ، تندیر دامیندا ، ایچلی کوکه ( ال چؤرگی ، کوماج ، فطیر) پیشیریردی .
وارلی باجی اونا گؤره کی بو کوکه لردن اؤز یوخسول باجیسینا وئرمه سین ، ال چؤرکلرین بیر به بیر تندیردن آلیب ، ایستی ، ایستی اؤز آلتیندا گیزلدیردی .
یوخسول باجی بو اولایی گؤرندن سونرا ، اوزون ساخلیا بیلمه یپ ، اوزون باجیسینا چئویریب سؤیله دی :

باغچادا گوللر باجی
اوخور بولبول لر باجی
گوتوو کوماج یاندیرار
کئچر بوگونلر باجی
بو مثل هشتری محالیندا یایلان متللریندن دیر کی من رحمت لیک سالاطین خالامین دیلیندن ائشیدیب ، روایتنی کتبی بورادا یازدیم .

✍حمید احمدزاده

آنا محبّتی
محمد قاضی

قایناق: آذری درگی‌سی- 13-نجۆ سایێ – 1385 گۆز بؤلۆمۆ- صص 86-84

چاراوْیماغێن «قێرخ بۇلاق» کندیده بؤیۆک بیر گؤل وار. هر ایل یازێن اوّللرینده مین‌لر کؤچری اؤردک بۆ گؤله گلیب و پایێزێن سوْن آیلارێنا قده‌ر بۆ گؤلۆن ماوی سۇلارێندا اۆزۆب و گز‌ر. بۇ اؤردکلرین آدێنا «قاشقالداق» دئیه‌رلر. قاشقالداق‌لارێن بدنلری قارا، آلێنلارێ آغ و آیاقلارێ قێرمێزێ‌دێر. دوْغرۇداندا بۇ اؤردکلر چوْخ گؤیچه‌ک و گؤزل‌دیر. کندین قێز-اوْغلانلارێ یاز و یای گۆنلرینده بۇ اؤردکلرین تاماشاسێنا دۇرۇب و اوْنلارێن تاماشاسێندان لذّت آپارارلار. پایێز گلنده، اوْ زامان کی چمنلرین رنگی سارالێب، گۆللر سوْلۇب و بۆلبۆل‌لرین خوْش سسلری باغلاردان کسیلر، قاشقالداق‌لار گؤلۆن قێراغێنا یێغێشیب و آغێر بیر فیکره گئده‌رلر ... کؤچ فیکیرینه، نه چتین اوْلۇر آیرێلێق ...
قێرخ بۇلاق گؤلۆندن آیرێلماق قوصّه‌سی، قاشقالداق‌لارێن اۆره‌یینی سێخار، آیرێلماغێ اؤزلرینه بؤیۆک قم-کدر حئساب ائدر و بۇ قم-کدردن حزین-حزین آغلایارلار.
پایێزێن سوْن گۆنلری ایدی. سۇلار یاواش-یاواش دوْنۇرلار. گؤیده‌کی دورنالار قاتار-قاتار بغداد ائللرینه کؤچۆردۆلر. قاشقالداق‌لار دا مین حسرتله اؤزلرینی کؤچ اۆچۆن حاضێرلایێردێلار.
قاشقالداق‌لار سفره گئجه چێخارلار. آخشام قارانلێق‌لاشاندا اؤردک‌لرین باشچێ‌سی گؤیه قالخێب و یوْلا دۆشمه‌یی تکلیف ائتدی. «آرزێ» آدلێ بیر کؤرپه قاشقالداق اۆزۆنۆ آناسێنا تۇتۇب دئدی:
- آنا یوْل منی یوْراجاقدێرمێ؟
- یوْراجاقدێر بالام – دئیه آنا جاواب وئردی.
- آنا یوْل بیزی آیاقدان سالاجاقدێرمێ؟ - دئیه آرزێ یئنه ده سوْرۇشدۇ.
- یوْل منیم گؤزل بالام! یوْل بیزی یوْرسادا آمما هئچ واخت آیاقدان سالابیلمز – دئیه آنا جاواب وئردی.
اؤردکلر گؤزلرینده قم، اۆزلرینده سئوینج قاناد چالێب قارانلێق گؤیلره یۆکسلدیلر. دۆزدۆر کی اوْلار اؤز سئومه‌لی گؤللریندن آیرێلێردێلار لاکین «کرکوک» شهرینده ایستی گؤللر، آل الوان گۆللر و گؤی چیمنلر اوْنلارێ گؤزله‌ییردیلر. هله بیر آز یوْل گئتمیشدیلر کی، آنا قوش اۆزۆنۆ یوْلداشلارێنا تۇتوب دئدی:
- منیم آرزێم هانێ؟ سسی گلمیر.
بیریسی جاواب وئردی:
- بیز اوْنۇ اۇچمامێشدان قاباق گؤردۆک، لاکین ایندی گؤزۆمۆزه دَیمیر.
آنا هامێدان سوْراقلاشدێ آمما آرزێ یوْخ ایدی. کیمسه سوْراغێنێ وئرمه‌دی، سانکێ آرزێ بیر دامجێ سۇ اوْلۇب یئره باتمێشدێ.
آنا دئدی:
- من قایێدێرام
دئدیلر:
- گئتمه تاپا بیلمزسن ...
آنا قایێتدێ، قاشقالداق‌لار اؤز یوْللارێنا داوام وئردیلر، آنا قاشقالداق گؤلۆنۆن یانێنا گلیب سسله‌ندێ:
- آرزێ! بالام
بیر سس گلمه‌دی. یوْرۇلمۇشدو. بیر داشێن اۆستۆنده اوْتۇردۇ. گئجه سۆکوتا دالمێشدێ چاققال‌لار اۇلویوردولار. آنا گؤلۆن هر طرفینه باش چکیب بالاسێنێ گزدی آمما آرزێ‌دان بیر خبر چێخمادێ. آنا سحر آچێلانادک{جاق یازساق یاخچی اوْلابیله‌ر} بالاسێنێ گزدی. آمما اوْندان بیر نیشان تاپابیلمه‌دی.
سحر آچێلاندا، آنا اۆزۆنۆ داغا تۇتوب یئنه قێشقێردێ:
- آرزێم... بالام...
داغدان بیر سس قوْپدۇ:
- ب...الا...ب...الا.
آنا داغا سارێ اۆچدۆ، داغدا ایسه بیر نیشان یوْخ ایدی. قێشێن ایلک قارێ یاغماغا باشلامێشدێ. گؤل سس‌سیزجه کؤکسۆنۆ گؤیدن دۆشه‌ن قارلارێن اۆزۆنه آچمێشدێ ...کیمسه گؤرۆنمۆردۆ. آنا یئنه ده بیر قارا داش اۆستۆنده اوْتۇرۇب بالاسێنێ سسله‌دی. یئنه ده داغلار اوْنا جاواب وئردی؛ گؤزلری یاشا دوْلدۇ، ایختییارسێز ایکی دامجێ یاش مێروارێ کیمی گؤزلریندن آخدێ، آنا سس‌سیزجه آغلاماغا باشلادێ. بۇ زامان بیر سارێ دوْوشان1 اوْرادان کئچیردی. قاشقالداغێ آغلایا-آغلایا گؤرۆب اوْنا یاخێن‌لاشدێ سالام وئریب سوْرۇشدۇ:
- آنا نه‌یه آغلایێرسان؟
- سن منیم آرزێمێ گؤرمه‌دین؟ - دئیه آنا سوْرۇشدۇ.
- آنا ایتیرنی آختارمازلار. ایندی یوْلداشلارێن اۇزاقلاشار، سن تک قالێب هلاک اوْلارسان. دۇر گؤیه چێخ، ایندی یوْلداشلارێ‌نێن گؤزلری یوْلدادێر.
- بالامێ تاپماسام یوْلا دۆشمرم، من بالامێ آختارێرام.
- قار چوْخ یاغێب، شاختا سنی قۇرۇداجاق، دۇر آیاغا یوْخسا گئج اوْلار.
- من بالاسێز نئجه گئدیم؟ دئیه آنا یئنه ده آرزێ‌نێ آختارماغا باشلادێ.
دوْوشان گؤردۆکی آنا گئتمیر. اۆزۆنۆ آنایا سارێ تۇتۇب دئدی:
- اوْ داغێن اته‌یینه بیر باخ!
آنا داغێن اته‌یینه سارێ اۆچدۆ. بیر تۆلکۆ یاتمێشدێ، آنانێ گؤرجک دیک دۇرۇب قاچدێ. آنا یاخێن‌لاشاندا آغ-آغپاق قارلارێن اۆستۆنده آرزێ‌نێن قارا للک‌لری-خێنالێ آیاقلارێ و قانلێ کاکۆلۆنۆ گؤردۆ.


@dasbulaq

آتا بابا سؤزلری


1- ایل باهاریندان بیلینر

2- ایلان اولدوز گؤرمسه اؤلمز

3- چوخ یوماقلا قارا پالاز آغارماز

4- احتیاج اینسانی هر ایشه قویار

5- اؤلوم قاش ایله گؤز آراسیندادیر

@dasbulaq

زولا : Zula بوغناق گیاهی است که بعد جدا کردن خارهایش و کندن پوستش ساقه اش خوراکی است .


قانقال : qanqal گیاهی خاردار شبیه خار شتر

کنگر : kəngər کنگر .

قوشقونماز : quşqonmaz گیاهی پر خار که اکثرا در زمینهای زراعی رشد می کند.

اینک و اؤکوزون باشقا آدی دا "سیغیر"دیر. اونا گؤره، بعضی لهجه‌لرده سیییرقویروغو دئییلن بیتگینی اؤکوز قویروغونا بنزه‌دیب "سیغیرقویروغو" دئمیشیک. یارپاقلارینی یئره سریب اندامینی گؤیه قالدیران بو بیتگی، ساری گوللرینه گؤره چوخ چکیجیدیر. دادی تورش اولور و یئین آدامین دیل دوداغینی کئییدیر.
قدیم زامانلار سیغیرقویروغو کوللارینی ازیب سویا تؤکردیلر. بالیقلار بی‌حیس اولوب سویون اوزونه گلردی و آداملار راحاتجاسینا اونلاری توپلاردی. سیغیرقویروغونون درمانی خصیصه‌لری ده وار؛ گیزیلتی‌نی توختادیب آغرینی کسیر یارانی دا کئییدیر.
سیغیرقویروغو اطرافیندا بیتن بوتون بیتگی‌لردن هوندور اولدوغونا گؤره، باشقا بیتگیلر اوزاقلاردا اولوب-کئچنلری اوندان سورورلار. او یولچولارا یول دا گؤستریر. اسلی-کرم ناغیلیندا، اسلینی آختاران کرم، یولو سیغیرقویروغو کولوندان سوروشور:
سیزه قوربان اولوم آ سیغیرقویروغو کوللاری
اؤرتوبسوز باشیزا ساری-ساری شاللاری
گؤسترین منه اسلیم گئدن یوللاری
گئدیب او یوللار جان قوربان ائدیم.

✍ابراهیم ساوالان

@qarlisavalan

👆👆👆👆👆


سیغیر ایله باغلی چاراویماق دا ایکی کندیمیز وار:

قره سیغیر (قره صقر)
قیرخ سیغیر (قرخ صقر)


بیرده سیغیر، سیییر و سۆیور ده تلفظ اولور.

سویور قویروغو

@dasbulaq

‏قوش‌قونماز: شکرتیغال
قوش قوْوان: مترسک
قوش قوْنان: کؤیشنده بالاجا گؤللر، اوردا کؤچری قوشلار و ... دۆشرلر دینج آلیب اۆچوب گئدرلر ...

عکاس: نصراله کسرائیان

۱۳۴۸

عکس نت دن آلینیب

قاینانا دیلی qaynana dili 😳😳😄😄

دومین جشنواره آیین های بومی و محلی
و تجلیل از جوانان برتر و فعال حوزه روستایی و عشایر

😊❤️
🆔 @Ayin_oyun

آنا دیلیمیز-۱

آنا دیلیمیز-۲

آنا دیلیمیز-۳

🌞 برنامه ریزی برای گردآوری
افسانه های محلی و‌ قصه های فولکلوریک
در کانال شامان( جهان اساطیر) 2
@asatir_shaman2
ارسال از تلگرام به:
@Ruh_sahebgalam
قصد بر این است که با یاری دوستان علاقمند فسانه های مردمی را ثبت و ضبط کنیم، تا در حد امکان از فراموشی مصون مانند.
می دانیم که در سینه ی کهن سالان ما گنجینه ی هزار معبد از فسانه ها و آیین های مردمی، از امثال و حکم و تجارب قرون پنهان است.
عزیزان محقق می توانند با ضبط صدای بزرگان یادگاری از ایشان در تعریف قصه ها و حکایات برای ما ارسال کنند. حکایات با اطلاعات محقق به نام راوی در کانال منتشر خواهد شد.
امید که بتوانیم پیش از خاموشی شمع عمر ایشان گوهری از گنج بی پایان فسانه ها را به دست آوریم.
با سپاس فراوان
مدیر کانال
روح اله صاحب قلم
🧜‍♀🧜‍♀🧜‍♀

کتاب لغت «الدره المضیه، فی اللغه الترکیه» یک خودآموز ترکی عربی است که حدود ۷۰۰ سال پیش در دوران حاکمیت مملوکها در مصر تحریر گردیده است.
نمونه ای از لغات ترکی این کتاب با معادل امروز آنها در ترکی آذربایجانی به اهتمام سیامک حسنعلی زاده (ارگین) آورده می شود.

آقمیق: آرپا سویو
آرون: اژدها
آشاق: کلاه خود
بیتیک: پیتیک، کتاب، مکتوب
بوقاو: بوخاو، بوخوْو، زنجیر
تالیشمان: فقیه، دین آدامی
یالاواج: رسول
کۆز: گۆز، پاییز
تاغ: داغ
تاش: داش
یاقوش: یوْخوش، یوققوش، سربالایی
بالشیق: پالچیق
سارناشا: کاسا
شاییر-شیمن: چاییر-چیمن
آلشاق: آلچاق
نئچیک: نئجه
سینکه: سیرکه
آچی تنگیز: دوزلو دنیز
اکشی یاغورت: تورش یوغورت، تورش قاتیق
آلقیش: دعا
قارغیش: نفرین
کمیشتی: بوراخدی
یئسکه‌مک: ایی‌له‌مک، (بو کردن)
بایام: بادام
کسته‌نه: پالیت، کستانه، (بلوط)
اوتون: اودون
کینجی: کونجود (کنجد)
باسمیر: چته‌نه، چده‌نه (شاهدانه)
توتورغان: دویو، دوگو (برنج)
توغرام: دوغرانمیش
آق بال: آری بال
ایش یاغ: ایچ یاغی، جان یاغی
اوت: دوا، درمان
بال آواسی: بال مومو
آروانا: آروانا (ناقه، شتر ماده)
سو سیغیری: جامیش
بوزاغو: بیزوو
اوغلاق: اوغلاق، چپیش
یالمان: چؤل سیچانی
یاغیز: یوْرغا آت
یۆگن: گم
تولقوق: تولوق، تولوم
شییان: چایان، عقرب
یاراسا، ییرقانات: یاراسا، گئجه قوشو
تاراق: داراق
شیراق: چیراق
بویروق: امر
چؤمچه: چؤمچه (ملاغه)
قین: قین (غلاف)
دؤگوچ: هونگ (هاون)
دوه قوشو: دوه قوشو، شتر مرغ

کودئکس کومانیکوس
Codex Cumanicus

اثری ارزشمند است که مسیونرهای آلمانی و ایتالیایی به ترکی قبچاقی (کومان) نوشتند احتمال دادند تاریخ کتابت این اثر در بین سالهای
1303-1362 میلادی بوده باشد، این اثر در سال 1768 در کتابخانه ای در جمهوری وندیک کشف گردیده است.

اهمیت این اثر به عنوان اولین اثر لاتین از ترکی شمال-غرب بخصوص قبچاقی در شمال دریای سیاه (قارادنیز) می باشد.

این کتاب را به دو بخش ایتالیایی و آلمانی تقسیم می کنند که در بخش اول لغت نامه لاتینی-ایتالیایی – کومانی (ترکی قبچاقی) و در بخش بعدی لغت نامه لاتینی –آلمانی-کومانی ذکر گردیده است.
این اثر کلمات مشترک زیادی با سیار زبانهای ترکی دارد و مطالعات از نزدیکی زیاد آن با ترکی کاراچای-مالکار نشان می دهد.
در ادامه تعدادی از لغات ترکی این اثر و معادل ترکی آذربایجانی آن ذکر می گردد.

ترکی قبچاقی (کودئکس کومانیکوس): ترکی آذربایجانی

1-آچکوچ: آچار
2-آغاچ: آغاج
3-آکچا:آقچا (پول)
4-آلا: آلا (قاریشیق رنگلی)
5-آنت: آند
6-آریه: آریغ
7-آر: آر{ماق}، یورولماق – آرغین-یورغون
8-آرتوک: آرتیق
9-آش:آش (یئمک، غذا)
10-آتا: آتا
11-آتالیه: آتالیق (اؤگئی آتا)
12-آتلان: آتلان (آتا مین)
13-آولاک: اویلاق (چؤل، کؤیشن)
14-آووز: آغیز
15-آیو: آیی
16-باگاتیر: باهادیر (بهادر، شجاع و جسور)
17(-باشماک: باشماق) آیاق قابی
18(-بیلئو: بیلوو) سنگ فسان
19-بؤرک: بؤرک
20-بوتاک: بوداق

این اثر منبع غنی کلمات ترکی می باشد که تحقیقات خوبی از طرف زبانشناسان ترک روی آن انجام شده است.

باغیمدان درمیشم ، بیر دستمال قورا
بیر دستمال قورا
دولانا دولانا ، من دوشدوم تورا
من دوشدوم تورا
منزلین هارا دیر ، دئه گلیم اورا
دئه گلیم اورا
آی نازلی یاریم ، یوخدو قراریم
یوخدو قراریم ، آی نازلی یاریم

یوخاریدا کی گلن شعر ، ۱۰۰ ایل بوندان اؤنجه ، ماراغا شهرینین کوچه لرینده ، قیز گلین لر ، بیر آرایا گلیب اوخایار میشلار .
روایت ائدنی : آݟا خانیم