✅ حق زبان از رساله حقوق امام سجاد علیه‌السلام

اما حق زبانت بر تو آنست که از فحشا و منکرات دورش نگهداری و به گفتـن کلمات خوب و نافع عادتش دهی

و وادارش کنی که با ادب و خوب سخن گوید و از زیاد گفتن و بیخود چرخیدن در دهان منعش نمائی تا سکوت را رعایت کند مگر در جائی که نیاز به تکلم باشد و نفعی برای دنیا و آخرت داشته باشد

و نگذاری سخنی که فائده و نفعی ندارد
و جز ضرر و زیان حاصلی در آن متصور نیست؛ از دهان تو خارج شــود بعد از آنکه عقل و نقل بر مضر بودن و بد بودن آن دلالت دارد؛

زیرا که زینت عاقل به عقلش در خوبی گفتار و درست سخن گفتن است و حول و قوه ای نیست مگر به حول و قوه خداوند بزرگ.
🆔 @Tafsire_Quran

✅ أفَأَمِنَ الَّذِینَ مَکَرُوا السَّیِّئاتِ أَنْ یَخْسِفَ اللّهُ بِهِمُ الأَرْضَ أَوْ یَأْتِیَهُمُ الْعَذابُ مِنْ حَیْثُ لایَشْعُرُونَ «45»

أَوْ یَأْخُذَهُمْ فِی تَقَلُّبِهِمْ فَما هُمْ بِمُعْجِزِینَ «46»

أَوْ یَأْخُذَهُمْ عَلى تَخَوُّف فَإِنَّ رَبَّکُمْ لَرَؤُفٌ رَحِیمٌ «47»

✅ آیا توطئه گران از این ایمن گشتند که ممکن است خدا آنها را در زمین فرو برد، و یا مجازات (الهى)، از آنجا که انتظارش را ندارند، به سراغشان آید؟! «45»

یا به هنگامى که (براى کسب مال و ثروت افزون تر) در رفت آمدند، دامانشان را بگیرد در حالى که قادر به فرار نیستند؟! «46»

یا به طور تدریجى، با هشدارهاى خوف انگیز آنان را گرفتار سازد؟! چرا که پروردگار شما، رئوف و رحیم است. «47»

#نحل - 47 - 46 - 45

✅ انواع مجازاتها در برابر انواع گناهان!

در آیات فوق، سخن از چهار نوع مجازات به میان آمده است:
نخست خسف و فرو رفتن در زمین.
دوم مجازات غافلگیرانه، از آنجائى که انسان انتظار آن را ندارد.
سوم عذابى که به هنگام تلاش و کوشش در جمع مال به سراغ انسان مى آید.
و چهارم مجازات تدریجى.

مسلّماً که هر یک از این چهار نوع مجازات، تناسب با نوعى از گناه دارد.

مفسران تا آنجا که ما دیده‌ایم در این زمینه سخنی ندارند، ولی چنین به نظر مى رسد:

1️⃣ مجازات، نخست مخصوص آن گروه از توطئه گرانى است که در صف جباران و مستکبران خطرناکند همچون قارونها که خداوند چنان آنها را از اوج قدرت پائین مى کشد و بدرون خاک و اعماق زمین فرو مى فرستد که مایه عبرت همگان گردد.

2️⃣ نوع دوم ویژه توطئه گرانى است که در عیش و نوش و هوسهاى سرکش خود غرقند، ناگهان عذاب الهى دامانشان را از آنجا که انتظار ندارند مى گیرد.

3️⃣ نوع سوم مخصوص دنیاپرستان زراندوزى است که شب و روز در «تقلب» و تلاشند که از هر طریق و با هر جنایتى که ممکن است بر حجم ثروت خود بیفزایند که خداوند آنها را در همان حال که سرگرم جمع ثروتند گرفتار عذاب مى کند.

4️⃣ و اما مجازات نوع چهارم از آن کسانى است که: طغیان و توطئه و گناهشان به آن حدّ و پایه نرسیده است که راه بازگشتى براى آنان وجود نداشته باشد.

در اینجا خداوند از طریق «تَخَوُّف» (هشدار و تهدید) آنها را کیفر مى‌دهد یعنى نخست با حوادث دردناکى که در اطراف آنها به وقوع مى‌پیوندد به آنها بیدار باش مى‌دهد، اگر بیدار شدند و وضع خود را اصلاح کردند چه بهتر و گرنه آنان را در کام عذاب فرو مى‌برد.

بنابراین ذکر رأفت و رحمت خداوند، به عنوان یک علت مربوط به گروه چهارم است که هنوز تمام پیوندهاى خود را از خدا نبریده‌اند و همه پلها را پشت سر خود ویران نساخته‌اند.

📚 منبع: خلاصه شده از تفسیر نمونه

🆔 @Tafsire_Quran

✅ حق بزرگترها از رساله حقوق امام سجاد علیه‌السلام

اما حق بزرگتر بر تو آنست که او را به خاطر سنش احترام نمائی

و چنانچه فضل و سابقه در اسلام دارد مورد تکریم و تجلیلش قرار دهی و بر خود مقدم داری

و اگر با تو به منازعه پرداخت با او مقابله نکنی

و اگر در راهی همراه بودید؛ از او سبقت نگیری و پیش روی او حرکت نکنی

و چنانچه به مطلبی جاهل بود؛ جهلش را به رخش نکشی

و اگر او ترا جاهل خواند تحمل نموده به خاطر اسلام و سنش گذشت کنی؛

زیرا حق سن باندازه حق سابقه در اسلام است و قوتی نیست مگر به خداوند متعال.

🆔 @Tafsire_Quran

✅ وَأَوْحَىٰ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ «۶۸»

ثُمَّ كُلِي مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا يَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِّلنَّاسِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ «۶۹»


✅ و پروردگار تو، به زنبور عسل «وحى» [=الهام غریزى] نمود که: «از کوهها و درختان و داربستهایى که (مردم) مى سازند، خانه هایى برگزین «۶۸»

سپس از تمام ثمرات (و شیره گلها) بخور و راههایى را که پروردگارت براى تو تعیین کرده است، براحتى بپیما.» از درون (چینه دان) آنها، نوشیدنى با رنگهاى مختلف خارج مى شود که در آن، شفا و درمانى براى مردم است؛ به یقین در این امر، نشانه روشنى است براى گروهى که فکر مى کنند. «۶۹»

#نحل - 69 - 68

✅ مقصود از نحل ...

در تفسیر قمى به سند خود از على بن مغیره از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده که در تفسیر جمله (وَأَوْحَىٰ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ) فرموده

مقصود از نحل، مائیم که خدا بدان وحى نموده،

و معناى (أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا) امر به ما است که از عرب براى خود شیعه بگیریم،

(وَمِنَ الشَّجَرِ) مى گوید از عجم نیز بگیریم،

و (وَمِمَّا يَعْرِشُونَ) مى گوید از بردگان هم بگیریم،

و مقصود از شرابى که از شکم زنبور بیرون مى آید و داراى الوان مختلفى است، علمى است که از ما بسوى شما ترشح مى شود.

مؤلف: و در این معنا روایات دیگرى نیز هست، و این از باب تطبیق به مصداق کلى است، شاهدش هم این است که در بعضى از این روایات، زنبور بر رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم)، و جبال بر قریش، و شجر بر عرب، و مما یعرشون به غیر عرب (موالى)، و آنچه از شکم زنبور بیرون مى آید به علم تطبیق شده.

📚 منبع: تفسیر المیزان

🆔 @Tafsire_Quran

✅ حق کوچکترها از رساله حقوق امام سجاد علیه‌السلام

اما حق کوچکتر بر بزرگتر آنست که نسبت بـه او مهربان بوده در تربیت و تعلیم او بکوشد؛

خطاهایش را نادیده گرفته عیبش را بر او بپوشاند؛

با او به مدارا رفتار نموده و در مشکلات کمکش نماید؛

و چون بـه خاطر حداثت سن و جوانی؛ اعمال و حرکات نابخردانه از او سرزند؛ مستور نگه دارد زیرا که سبب توبه او خواهد شد

و با او نزاع و مخاصمه نکند که مانع رشد او می‌شود.

🆔 @Tafsire_Quran

✅ وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ ثُمَّ يَتَوَفَّاكُمْ ۚ وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَىٰ أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لَا يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئًا ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ قَدِيرٌ
.
خداوند شما را آفرید؛ سپس شما را مى میراند؛ بعضى از شما به نامطلوب ترین سنین بالاى عمر مى رسند، تا بعد از آگاهى، چیزى ندانند (و همه چیز را فراموش مى کنند)؛ خداوند دانا و تواناست.
.
#نحل - 70
.
✅ مراد از (ارذل العمر) به قرینه جمله (لکى لا یعلم ...) سن شیخوخت و پیرى است، که قواى شعور و ادراک در آن انحطاط پیدا مى کند، و البته این انحطاط به اختلاف مزاجها مختلف مى شود، و غالبا از سن هفتاد و پنج سالگى شروع مى شود.
..........
✅ از على (علیه السلام) روایت شده که مقصود از (ارذل العمر) هفتاد و پنج سالگى است، و از رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) هم همین معنا روایت شده.
..........
✅ معناى آیه این است که:

خدا شما گروه مردم را خلق کرده پس آنگاه شما را در عمر متوسط مى گیرد،

و البته بعضى از شما هستند که تا سن پیرى رسیده آنقدر به عقب بر مى گردند که از ضعف قواى دراکه بعد از آنکه عمرى عالم بودند دیگر چیزى را ندانند،

و این خود دلیل و نشانه این است که زندگى و مردن و شعور و علم شما به دست خود شما نیست، وگرنه شعور خود را براى خود نگه مى داشتید، و زندگى خود را هم براى خود حفظ مى کردید

بلکه این زندگى و علم با نظام عجیبى که دارد به علم و قدرت خدا منتهى مى گردد، و به همین جهت است که مطلب را با جمله (ان الله علیم قدیر) تعلیل فرمود.

📚 منبع: تفسیر المیزان

🆔 @Tafsire_Quran

✅ حق مادر از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام

اما حق مادر بر تو آنست که بدانی او حمل کرده است تو را نه ماه

طوریکه هیچ کس حاضر نیست این چنین دیگری را حمل کند و به تو شیره جانش را خورانده است قسمی که هیچ کس دیگر حاضر نیست اینکار را انجام دهد

و با تمام وجود؛ با گوشش چشمش؛ دستش؛ پایش؛ مویش؛ پوست بدنش و جمیع اعضا و جوارحش تو را حمایت و مواظبت نموده است و اینکار را از روی شوق و عشق انجام داده و رنج و درد و غم و گرفتاری دوران بارداری را به خاطر تو تحمل نموده است؛ تا وقتی که خـدای متعال تو را از عالم رحم به عالم خارج انتقال داد.

پس این مادر بود که حاضر بود گرسنه بماند و تو سیر باشی؛ برهنه بماند و تو لباس داشته باشی؛ تشنه بماند و تو سیراب باشی؛ در آفتاب بنشیند تا تو در سایه او آرام استراحت کنی؛ ناراحتی را تحمل کند تا تو در نعمت و آسایش به زندگی ادامه داده و رشد نمایی و در اثر نوازش او به خواب راحت و استراحت لذیذ دست یابی.

شکم او خانه تو و آغوش او گهواره تو و سینه او سیراب کننده تو و خود او حافظ و نگهدارنده تو بود؛ سردی و گرمی دنیا را تحمل میکرد؛ تا تو در آسایش و ناز و نعمت زندگی کنی.

پس شکرگزار مادر باش به اندازه که برای تو زحمت کشیده است؛ و نمی توانی از او قدردانی نمابی مگر به عنایت و توفیق خداوند متعال.

🆔 @Tafsire_Quran

✅ و لِلّهِ غَیْبُ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ وَ ما أَمْرُ السّاعَةِ إِلاّ کَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ إِنَّ اللّهَ عَلى کُلِّ شَیْء قَدِیرٌ

✅ غیب آسمانها و زمین، مخصوص خداست (و او همه را مى داند)؛ و امر قیامت (به قدرى نزدیک و آسان است) درست همانند چشم بر هم زدن، و یا از آن هم نزدیکتر؛ چرا که خدا بر هر چیزى تواناست.

#نحل - 77

✅ (لمح) به معناى چشم باز کردن براى دیدن است که براى انسانها آسان ترین و کم مدت ترین کارها است،

پس در حقیقت تشبیه مذکور با تشبیه به حسب فهم شنونده است،

گویا خداى تعالى گفته است: امر قیامت در آسانى و سهولت نسبت به من، شبیه چشم گرداندن براى شماست، و اگر آن را چنین تشبیه کردم بمنظور رعایت حال و فهم شما است، خواستم تا آسانى آن را به فهم شما نزدیک کنم وگرنه براى ما از این هم آسانتر است همچنانکه در جاى دیگر درباره آن فرموده (یقول کن فیکون) پس امر قیامت نسبت به قدرت و مشیت خداى تعالى مانند امر آسانترین خلق است.

آنگاه آسان بودن آن را با جمله (ان الله على کل شىء قدیر) تعلیل نموده.

📚 منبع: خلاصه شده از تفسیر المیزان

🆔 @Tafsire_Quran

✅ حق چشم از رساله حقوق امام سجاد علیه‌السلام

اما حق چشمت بر تو آنست که برگردانی آن را از چیزی که خداوند تو را از دیدن آن منع نموده است و بی جهت به هر طرف و هر چیز نظر نکنی؛ مگر در جائی که موجـب پند و عبرتی باشد یا سبب بصیرت و بیداری گردد و یا علمی از آن استفاده شود زیرا چشم دروازه پند و عبرت گرفتن است.

🆔 @Tafsire_Quran

✅ حق دست از رساله حقوق امام سجاد علیه‌السلام

اما حق دست بر تو آنست که به سوی حرام دراز نشود زیرا سبب عقوبت و عذاب خداوند در آخرت و ملامت و سرزنش مردم در دنیا خواهد بود؛
.
و دستهایت را منع نکنی از چیزی که خداوند بر آن واجب نموده است. بلکه با استفاده صحیح و مشروع؛ دستهایت را موقر و بزرگ نما به این بیان که از تمام چیزهایی که حرام است دورش نگهداری و برای بدست آوردن آنچه که مفید اسـت باز و آزادش گزاری؛
.
پس در این صورت است که مورد احترام دیگران در دنیا و پـاداش و اجر خداوند در آخرت قرار خواهی گرفت.

🆔 @Tafsire_Quran