Бола жувонга анграйиб тикилиб қолди. Шу чоғ аёлнинг ёнига велосипедини етаклаган бола келди.
Сардал боланинг юзига қарамай туриб, велосипедга кўз қирини ташлади. Велосипеднинг бир оз майишган рулидан унинг ўзиники эканлигини билиб, қўй кўзларига тўлган ёшни етти ёт бегоналарга кўрсатмаслик учун ортига қайтди.
Уй эгалари ҳайрон бўлиб қараб қолишди.
Сардалнинг кайфияти бузилиб, қўрғондан узоқлаша бошлади. Муюлишга етганида кўча бошидан дупурлаб келаётган сигирларни, уларнинг ортидан тупроқ кўчани бошига кўтариб ўтаётган болаларни кўриб тўхтади. Сигирларни ҳам, уларнинг эгаларини ҳам таниб, шу заҳоти ўзини қоронғиликка уриб, девор панасида яшириниб турди. Ўзининг эски дўстлари олдида сувга ирғитилган кучукдай аянчли ҳолда шалвираб тургиси келмади.
Ўтлоқдан тўйган қоринларини аранг кўтариб, сут иси келиб турган елинларини осилтириб, ўз турмушидан рози бўлиб, юрсамми-юрмасамми дегандай, сигирлар ўта бошлади. Болалар Сардални пайқашмади. Улар қуёш чиққанда қўзиқорин чиқиш-чиқмаслиги борасидаги баҳсга алаҳсиб ўтиб кетишди.
Болалар кўздан йўқолгунча, Сардал ўрнидан жилмади. Бирдан қулоғига булбулнинг «чик-ак» деган аянчли товуши эшитилди.
Бола юқорига қараб, ҳалидан бери эътибор бермаган, меваларининг оғирлигидан ерга эгилиб турган олма шохларини кўрди. Бу олмалар ўзгача, ҳар йили икки марта гуллайдиган икки туп олманинг шохлари эди… Бола олмаларнинг ҳар бир новдасини, ҳар бир япроғини соғинч билан кузатди. Туйқусдан бир неча шохда тонгги юлдузларга ўхшаган гуллар кўринди.
Боланинг кўзига қайтадан ёш тўлди. Энди бу гуллар булоқ остидан чиқиб, олис-олисларга учиб боргач, бир-бирига қўшилиб, булутга айланиб кетишди…
Бола кўзларини артиб йўлга тушди. У қишлоқ уйларини, боғларни, экинзорларни ортда қолдириб, қамиш ўсган ботқоқликка яқинлашди. Шу ерда унга бир ит йўлиқди. Ит йўлнинг четида ўсган ўтлар орасида югуриб, қўнғиз тутиб еб юрганди.
Сардал аввалига унчалик эътибор бермади, кейин таниб қолди: бу ўзларининг ити эди. Ит болани пайқамади. Бола уни чақириб, ўзининг кичиклик пайтидагидай бўйнидан қучоқлагиси келди, лекин эргашиб қолишидан чўчиб индамади, чунки боланинг ортидан борса, шаҳарда яшаши қийин бўлади.
Болага итнинг ҳеч нарсадан хабарсиз, эркин юриши ёқди. «Сен жуда ҳам бахтлисан…» – деди итдан кўзини узмай бораётиб.
Бирданига ит уни сезиб қолди. Ўша заҳоти югуриб келиб суйкалиб, боланинг юз-кўзи, қўлларини искаб, атрофида айланди.
Буни кўриб боланинг юраги ҳаприқиб кетди. Бирпас итнинг манглайини силаб туриб:
– Мен билан кетасанми-а? Кетасанми? – деб сўради.
Ит унинг кўлини ялаб, думини қимирлатди.
– Ундай бўлса, юр!
Ит болага эргашди. Иккиси қамишзор ичига киришди. Бу ер кенг, ғор сингари қоронғи ва тинч экан.
Бола оёғи билан тусмоллаб йўлни топиб, юз-кўзини қиёқ-қамишлардан тўсиб, қўлларини юқори кўтариб, буғдойзор ёнидан чиқди. Шошмасдан шимининг почасини қайириб, ботинкасини елкасига илди. Қаршисидаги денгиз сингари ястанган далага бир қараб қўйди-да, чарчоқдан зирқираб оғрий бошлаган оёқларини аранг кўтариб, буғдойзорнинг ичига кириб кетди.
Ит унинг ортидан қолмади. Шу пайт боланинг рўпарасида-ги олис тоғлар ёришиб, чақмоқ чақилди. Қорайган осмондан буғдойзордаги чигирткалардай товуш чиқариб, дастлабки томчилар тома бошлади.

Қирғиз тилидан Авлиёхон Эшон таржимаси

Akalarga sekin jo'natib qo'yadigan joyi chiqib qoldi

Юсуф Идрис. Шўрпешона (ҳикоя)


Абдунинг пули йўқ эди. Бу биринчи марта бўлаётган эмас. У умр бўйи ҳар бир чақасини оғир меҳнат, машаққат билан топиб келган. Абду новвойлик қилди. Бу касбни суриялик моҳир новвой Фоид устадан ўрганганди. Улар пиширадиган қатлама кулчалар ҳар қандай уста новвойнинг ҳавасини келтиргудек юмшоқ, қизариб чиқарди. Аммо унинг тақдири айтарли кўнгилдагидек кечмади…
Абду болалигидан устахонада ишлади. Хўжайин уни ҳайдаб юборгач, катта бир ўн қаватлик уйга баввоб бўлиб ишга ёлланди. Кейин то бели майишиб, чурраси тушгунча ҳаммоллик қилиб юрди.
Абдунинг овози чиройли бўлмаса ҳам, недир авжи бор эди. У кўчада мева сотиб юрган вақтларида баланд овозида қичқириб, харидорларни чақирарди.
Абду бир гал даллоллик ҳам қилди. У эртаю кеч шаҳар кўчаларини изғиб, ижарага арзон хоналар қидирар, хоналар топганида хизмат ҳақига 10 қурш оларди. Бора-бора тажрибаси ортиб, “олий” мартабадаги даллол даражасига етишди ва кўчама-кўча дайдиб юрмасдан ўша 10 чақага қаноат қилиб яшай бошлади. Бироқ, кўп ўтмай, бу ишидан ҳам айрилди.
Абду қаҳвахонанинг яхшигина дастёри ҳам эди. Ўша фаровон кезларда у байрам кунлари жуда кўп мижозларга хизмат кўрсатар экан, уларни асло куттириб қўймас, қўли қалтираб идиш синдирмасди.
У катта бир хонадоннинг мўъжазгина ҳужрасида хотини билан турар, қўшнилари ҳам ёмон одамлар эмасди. Бироқ унда-бунда хотини ва қўшни аёллар ўртасида майда-чуйда можаролар бўлиб турарди. Қўшнилар Абдуни тушунишарди. У ишсиз қолганида унга қарз бериб туришар, ишлаб юрган кезлари эса, ўзлари ҳам ундан қарз олиб туришарди. Қисқа қилиб айтганда, бу хонадонда яшовчиларни тақдир у қадар сийламаганди!
Мана Абдунинг чўнтаги қуп-қуруқ.
Бу галги пулсизлик узоққа чўзилди, пул топишга умид ҳам қолмаганди, энди ҳаммаси тамом. Абду иш қидириб, бош уриб бормаган эшиги қолмади, рад жавобини олавериб, чарчаган ва ғамга ботган кўйи қуп-қуруқ қўл билан уйига қайтди. Хотини Нафиса унга қорасини кўрсатмайди ҳам. Абду жимгина бўйрага чўзиларкан, хотинининг доимий минғир-минғирини эшитмаслик учун қулоғини беркитиб олди. Нафиса эса, ҳар куни унга уйнинг эгаси агар ижара ҳаққини тўламасак ҳайдаб юбормоқчилигини, катта байрам яқинлашиб келаётганини, яқинда кўзи ёриши ва унинг шафтолига бош қоронғи эканини, бундан олдинги қизалоғи турмаганини қайта-қайта айтиб, тўхтамай жавранарди.
Баъзан эса Нафисанинг дийдиёси азбаройи ҳаддан ошганидан эрига бор овози билан қичқира бошларди. Абду мана шунисига чидай олмасди. Шусиз ҳам у қўшниларнинг кўзига балодай кўриниб қолганди. Улар Абдунинг ёш бўлишига қарамай, омадсиз эканига ачинишар, аммо бундан ҳеч қандай наф йўқ эди, қашшоқлик унинг гирибонидан маҳкам тутганди.
Бир куни Абду уйига келганида хотини уни қўшниси Талба иш масаласида чақирганини айтиб қолди. Абдуга жон кирди: ишқилиб, маоши дурустгина иш бўлсин-да.
Кўз очиб-юмгунча у касалхонада ёрдамчи бўлиб ишлайдиган қўшниси Талба ҳузурида пайдо бўлди. Талба бу уйда яшовчилар орасида энг ҳурматли қўшни ҳисобланарди. Абду Талбанинг саломига ийманибгина, илжайиб алик олди ва аста ўзининг таржимаи ҳолини гапира бошлади. Абду бир вақтлардаги кунларини эслар экан, кўнглида бир ширин хотиржамлик ҳиссини туя бошлади. Талба унинг серямоқ кийимларига қараб турганини сезгач, худди ўзини оқлашга тиришаётган одамдек бошидан ўтганларини ҳикоя қилишда давом этди. Борган сари унинг овози қатъийлашиб, қалби фахрга тўла бошлади: у қачонлардир одам бўлган! Сўнг овозини бир оз пасайтириб, ўткинчи дунё, замон ва одамлар, зуғумга тўла қалбларга нисбатан ўзининг қаҳрини ёғдира бошлади. Шу билан бирга яхши кунлар келишига умиди борлигини ҳам тилга олиб ўтди. Ниҳоят, деярли пичирлаб, худди айб иш қилиб қўйган одамдек кулимсираб, Талбадан иш-пиш топа олармикинман, деб сўради.
Унинг гапларини охиригача эшитган Талба ишонч билан иш топилишини айтди.
Абду қувончга тўлиб уйига қайтди, ахийри Аллоҳга додим етди, деб кўнглидан ўтказди. Талба уни қандай қарши олганини хотинига тўлиб-тошиб сўзлаб берди ва эртасига талабаларнинг чойшабларини ювиб келгач, Талбанинг хотини олдига бориб, унга рўзғор юмушларида ёрдам бериб юборишини айтди.

Абду кун ёришмасдан уйғониб, Талба билан биргаликда касалхонанинг донорлик бўлинмасига борди. У ерда аллақачон туманот одам навбат кутиб турарди. Донорлик эшиги соат ўнда очилди. Ҳамма жимжит йўлакка кирди. Абду тахтага ўтирди. Атрофда карболка ҳиди бурқсир, кўп ўтмай бундан унинг боши ғовлай бошлади. Кутиб ўтирганларни гуруҳ-гуруҳ ичкарига чақириб, савол-жавоб қила бошладилар. Абдудан ҳам исмини, ота-онасининг исмларини, бувиси ва бобосининг нимадан вафот этганларини сўрашдилар. Ундан фотосуратини сўрашди, бироқ унинг ёнида фақат полиция текширувидан қўрқиб ҳамиша ёнида олиб юрадиган шахсни тасдиқловчи ҳужжатдан бошқа ҳеч вақо йўқ эди.
Кўп ўтмай уни яна чақиришди, ҳамшира унинг қўлини сиқиб, томирига игнасини суқди ва уни қон билан тўлдирди. Сўнг унга: “Бир ҳафта ўтказиб кел” – дейишди.
Ҳафта давомида Абдунинг пули бўлмади. Ўша айтилган куни эрта тонгда у яна донорлик бўлимига борди. Соат ўнда эшиклар очилди. Кирганларнинг кўпчилигига: “Сизнинг қонингиз тўғри келмади” – деб жавоб бериб юборишди. Абдунинг юраги увишди. Бироқ у: “Яроқли” – деган жавобни олди ва қон олгунларича кутиб ўтирди. Абду очиқиб кетган бўлса ҳам кутди, кутаётганлар орасида ўзини қаҳрамондек ҳис қиларди.
Кўп ўтмай Абдуни хонага чақиришди. Унинг қўлини тахта токчага қўйганларида бир оз қўрқди, бироқ атрофидаги одамларга қараб сал ўзига келди. У қўлида муздек совуқни ҳис қилди. Абду жимгина ўз ишлари билан машғул ҳолда қўлларга эм игнаси суқаётган ҳамшираларга қаради. Ҳамширалар унинг вайсақи хотинига ўхшамас эдилар. Абду бу ерда эркаклар ҳам борлигини кўрди. Уларнинг юзлари чойшабдек оқариб кетганидан ялтирар эди.
Абду юзига тутиладиган дока ниқоб ясаётган ҳамшираларга қаради. Сўнг у ўзида бир оз толиқиш сезди. Ўнг тарафдаги қўшниси сўради: “Қанча қон олишади?”. Кимдир жавоб берди: “Билмасам, ярим литр дейишяпти”. Суҳбат шу билан тўхтади. Ниҳоят Абдунинг қўлини бўшатишди, совуқ спирт билан артиб, “Бўлди” дейишди.
Абду ўрнидан туриб, ўйланиб, эшик томон борди-да, пул ҳақида сўради. Унга кутиб туришни тайинлашди. Сўнг Абдуга бир жунайҳу ўттиз қурш тўлашди! Кейин уни сулкат билан овқатлантиришди ва бунинг эвазига берилажак ҳақдан озгина чегириб ҳам қолишди.
Касалхонадан чиқиб, Абду уйига боришдан аввал, қассобдан гўшт, сабзавотчидан картошка сотиб олди. У уйига кулиб, хурсанд қайтди. Нафиса эшикни очиб, унинг қўлидан халталарни олар экан, хотинининг саломига жавобан назокат билан уни севиши, ҳатто унинг учун ўлимга ҳам тайёр эканлигини айтмоқчи бўлди-ю, уялди.
Ўчоққа олов ёқилди, гўштли қайнатманинг димоқни қитиқловчи ёқимли иси бутун хонадонни тутиб кетди. Бу ис қўшнилар димоғига етиб, кимдир хурсанд бўлди, кимдир ҳасад қилди.
Абду яхшилаб таомланиб, кўчага чиқди ва тарвуз сотиб олди.
Бу оқшом аёлининг одатдаги бидирлашларини эшитмади. Уларнинг иноқ шивир-шивирлари нару мода кабутарларнинг ғув-ғув овозига ўхшарди.
Ҳафта охирига бориб пул тугади.
Белгиланган кун ва вақтда Абду донорлик бўлимида ҳозир бўлди. Ундан яна қон олишди, овқатлантиришди ва пул бериб кузатишди. Абду ўзининг янги ишидан кўнгли тўлганди. У на устанинг танбеҳларини ва на ширкат бошлиғининг бақириқларини ва на хўжайиннинг сўкинишини эшитарди. Ҳар ҳафта касалхонанинг озода ва саришта хонасига борар, ярим литр қон топширар ва хотинини боқар эди.
Кўпчиликнинг унга ҳаваси кела бошлади…
Хотини ҳам унга бошқача қарай бошлади. Унинг қўлидан харид тўла халталарни олаётиб, чиройли кулиб қўярди. Ётганларида эса унга уйқу бермай, борган сари ранги гезариб, озиб кетаётганини сўзларди. Нафиса хонадондаги қўшнилар ва унинг орасида бўлиб ўтган гапларни ипидан игнасигача сўзлаб берарди, қўшни Ҳамида билан жанжаллашгани, унинг “эринг сени қонини сотиб боқяпти”, деганигача гапирди. Ора-сира она боласини эркалагандек эрини эркалаб қўяр эди, уни аярди, чунки у кўп қон топшириши керак эди-да. Кечаси уни иссиқроқ ўраб қўяр, кундузлари уринтирмас, барча инжиқликларини кўтарар, ҳамма айтганини муҳайё қиларди.
Абду хотинининг бу қадар қайғуриши сабабини жуда яхши билиб турар ва шундай қилиш шартми, дея дили хижил ҳам бўлар, баъзан эса очиқдан очиқ жаҳли чиқарди.

Тўғри, одамлар у ҳақда кўп ғийбат қилишарди. Тўғри, у ҳар гал қон топширганида боши айланарди, касалхона ҳовлисида кечгача ухлаб қоларди. Лекин, энди уларнинг уйида ҳар куни қозон осиларди, ижара ҳақи ҳам ўз вақтида тўлаб бориларди. Одамлар нима деса деяверсин, унинг нима иши бор улар билан?
…Галдаги донорлик бўлимига ташрифида Абдуни ичкари қўйишмади.
– Нима учун? – ҳайрон бўлиб сўради Абду.
– Анемия.
– Нима у “анемия”?
– Камқонлик.
– Хўш, нима қилибди?
– Сиздан қон олиш мумкин эмас.
– Хўш унда нима қилишим керак?
– Соғлиғингиз тикланганда айтасиз.
– Мен соппа-соғман, тоғни уриб, толқон қиламан керак бўлса.
– Юрак фаолиятингизда заифлашиш бор.
– Ҳеч нима қилмайди, мен ўзим жавоб бераман бунга.
– Бу ўлим билан тугайди, ахир.
– Розиман.
– Мумкин эмас. Аввал соғлиғингизни тикланг. Биз бундай қила олмаймиз. Бу ғайриинсонийлик.
– Бу-чи, инсонийликми? Хўш, сизлар айтинг?
– Доктор тўғри айтаяптилар, оғайни.
– Демак, мендан қон олишмайди-а?
– Ҳа.
Бу кун улар Абдуни овқатлантиришни ҳам унутишди.
Хасталанган Абду яна пулсиз қолди…

Араб тилидан Сарвар Абдуллаев таржимаси

«Жаҳон адабиёти» журнали, 2017 йил, 9-сон

Ona...

Яхши ният (ҳикоя) Анвар Ридван.

Масита қудуқ ёнидаги ариқда юз-қўлини ювиб олди. Арқонда илиниб турган сочиқни олиб, баданини арта бошлади. Қишлоқ сув қуйгандек жим-жит. Барча ширин уйқуда. Қудуқ ёнига экилган дарахтларнинг барглари тонги шабадада липиллаб ўйнарди. Хўрозларнинг қичқириғи ва қушларнинг сайраши тобора авжга чиққан. Масита нангка ва саво дарахтлари орасидан олисларга боқди – осмон қизара бошлаган эди. Уйи томон йўл олди. Бир нечта қадам босиб, таққа тўхтади. Қудуқ томон келаётган эркак кишига кўзи тушди. Қудуқдан уйигача юз метрча масофа бор. Бу бехосият ер йигирма йилдан бери, худди нимадир содир бўладигандек, доим Маситанинг қалбига ғулғула солиб келади.
Аёлнинг юраги тез-тез уриб, яқинлашиб келаётган эркакни кутди. Агар манави эркак ўзига ташланиб қолгудай бўлса, Масита қичқириб ёрдам сўрайди! Бир қичқирса, тамом– бутун қишлоқ чопиб келади!
– Ойи, ишингизни тугатдингизми? – деган ўғлининг овози эшитилди. Масита энди енгил нафас ола бошлади. Овоз аниқ эшитилди. Бу Жали эди. Унинг ёлғиз ўғли.
– Ҳа, – жавоб берди у.
Жали ҳам чўмилишга келаётган экан. Масита аста-секинлик билан уйи томон одимлай бошлади.
– Эй, Худо, қишлоғимизни ўз паноҳингда асра, – дея илтижо қилди у. Жануб томон учиб кетаётган самолётлар гулдурашини эшитди. Юқорига қараб, уларни гўё учиб ўтаётган турналарга ўхшатди. Қушлари Сингапур томон учаётганди.
– Уруш ҳали-бери тугамаса, эримни ўзинг паноҳингда асра! – дея Масита дуосини давом эттирди. – Эримга муносиб хотин бўлишимни, уруш қийинчиликларини бирга енгиб ўтиб, ҳар доим мустаҳкам ва бахтли оила бўлиб қолишимизни ўзингдан сўрайман.
Самолётлар узоқлашиб, осмондаги шовқин пасая бошлади. Уйига кетаётиб, Масита тўсатдан яна нотаниш кимсага дуч келди. У қичқирмоқчи бўлди, бироқ ҳалиги эркак унинг оғзини кафти билан маҳкам ёпди. Бу – урушдан қайтган эри Будин эди.
Уйга етиб келган Масита кўзадаги сув билан оёқларини яхшилаб ювди. Кўзани ерга қўйиб, қуёш чиқаётган томонга тикилди. Қуёш аста-секин чарақлаб, кунни ёрита бошлади. Масита зинадан чиқиб, ётоқхонага йўл олди.
– Қудуқ ёнида ким бор? – сўради эри.
– Жали.
Будин жимгина хотинига тикилди. У деразани очиб юборган эди, қуёш нури зулматни ҳайдаб, хонани ёритиб юборди.
Масита ошхонада Суми ва Салмининг нонушта тайёрлаётганини кўрди. Улар шундай тез гаплашардиларки, Масита уларнинг нима ҳақда гаплашаётганини тушунмади. “Қизнинг бўйи етиб қолди, – ўйлади Масита. Яқинда совчи кела бошлайди, сўнг турмушга чиқишади. Эрлари номаълум ёқларга олиб кетишади. Ота-оналари билан тез-тез кўриша олишадими? Узоқда бўлганларида касал бўлиб қолсак, нима бўлади? Ким бизга ғамхўрлик қилиб, холимиздан хабар олади?” – ўйлади Масита.
Масита уст-бошини алмаштирди, сўнг ойна олдига ўтириб, сочларини тарай бошлади.
– Масита, ўғиллик бўлишни хоҳлайман, – гап бошлади Будин.
–Ўғил? Нега энди қиз эмас? – деди эрига Масита.
– Ҳозир уруш пайти. Уруш қачон тугаши номаълум. Худо сақласин агар бизга бирон гап бўлса, ўғил бола қизга қараганда оилани яхшироқ бошқаради. У ватанини, ҳеч бўлмаганда қишлоғимизни ҳимоя қилади.
Будин хотинига нега бунчалик кўп гапирганини ўзи ҳам тушунмади. Чунки у хотинидан ҳеч нарсани яширмай, дилидаги бор гапни очиқ-ойдин айтмоқда эди.
– Уруш ҳақида бошқа гапирманг. Қўрқиб кетаяпман, – деди Масита. Будиннинг оғушига кириб, қўрқувини яширишга уринди. Эрининг қўйнида у ўзини бутунлай хотиржам ва урушдан ҳимоялангандек ҳис этди.

* * *

– Мен фарзанд кутяпман, азизим.
– Нима? – Будин чўчиб тушди. Елкасидан сочиқни олиб, ойна ёнида ўтирган хотинига яқинлашди. – Шундай ҳазил қилмасам, турмас эдингиз.
– Яна фарзанд кутяпсанми, Масита?
– Йўғ-э. Ҳазиллашдим, сизни уйғотиш жуда қийин. Қудуқ ёнига боринг. Кеч бўлиб қолди. Жали чўмилиб бўлди, чамамда.
– Ҳазилингни яхши кўраман-да, Масита. Сен билан бирга бўлсам, сира зерикмайман, – деди Будин. У эгилиб хотинини ўпди-да, хонадан чиқиб кетди.
Масита ўрнидан туриб, каровот устига ёпинчиқни ёпди. Учта ёстиқни олиб, дераза рахига қўйди.
Суми билан Салми ошхонада куймаланишарди. Масита Сумининг бодринг тўғраётиб, Салмига “чой қайнаб кетди!” деб бақирганини эшитди. Улар бирдан жим бўлиб қолишди, Жали келган, деб ўйлади она. Орадан бир неча дақиқа ўтгач, уларнинг суҳбати яна жонланиб кетди, ора-чора Жалининг ҳам овози эшитилиб турарди. “Опа-сингиллар акаси билан нақадар ахил”, ўйлади Масита. – Ораларидаги меҳр туйғуси янада ошсин-да.
– Дадажон, ўғлингизни биздан кўра кўпроқ яхши кўрасиз, – дея ўпкаланди Суми.
– У биздан оқ бўлгани учунми? – дея Салми ҳам гапга суқилди.
– Эҳ, яна шу гапми! – Будин қизларини койий бошлади. – Нега энди Жалига яхши, сизларга эса ёмон муносабатда бўлишим керак? Жали ҳам, сизлар ҳам суюкли фарзандларимизсиз, онангиз билан сизларни бирдек яхши кўрамиз. Эшитяпсизми? Бирдек! Қандай қилиб сизларни бир-бирингиздан ажратиш мумкин?
Масита ҳам эрининг гапини маъқуллаб калласини лиқиллатиб қўйди. Суми ҳам, Салми ҳам отасининг гапига жилмайдилар. Суми бу мавзуда кўп гап очарди, Масита эса бундан хафа бўларди.
– Дада, кечиринг. Ростдан ҳам Жали терисининг ранги бизникидан бошқачароқ-да.
– Етар! Бас! – Будин қизларни уришди. – Суми, сен, албатта баҳсда енгиб чиқишим шарт деб ўйлайсан, шундайми? – Ахир у ўғил бола-ку, терисининг ранги сизларникидан фарқ қилиши мумкин эмасми? Кўряпсанми, бунинг ажабланадиган жойи йўқ…

* * *

Уйда жимлик ҳукмрон эди. Масита ошхонада бошқа товуш эшитмади. Ҳойнахой, улар бирон-бир жумбоқ устида бош қотираётгандирлар.
Будин чўмилиб уйга қайтиб келганида:
– Чўмилиб келдингизми? – сўради хотини.
– Ҳа.
Масита ўрнидан туриб, жавон эшигини очди, у ердан Будиннинг майкаси, оқ кўйлаги ва қора шимини олиб, каравот устига қўйди.
– Кийимларингизни каравот устига қўйдим, кийиниб чиқинг, сизни дастурхон атрофида кутяпмиз.
Будин маъқул дегандай калласини қимрлатиб қўйди. Масита эшикни қия ёпиб, хонадан чиқиб кетди. Таомнинг ёқимли хиди димоғни қитиқларди.
Масита ошхона томон юрди. Унинг қулоғига фарзандларининг овози эшитилиб турарди.Жалининг овози ҳаммадан баланд чиқмоқда.Унинг жарангдор овози бир воқеани эслатиб юборди.Ўшанда Жали ялинганнамо гапирганди: – “Ойи, мени кечиринг, сизга ҳақиқатни айтишим керак…”
Маситанинг ҳаёлига нелар келмаганди ўшанда.
– “Гапир, болам нега қалтираяпсан? Оналар фарзандларига ёмонликни раво кўрмайди. Дардингга ҳар доим қулоқ тутганман, тўғрими?
– Нима дейишни билмаяпман. Менга ёрдам бера оласизми?
– Нима бўлди ўзи? Кеч бўлмасдан барини сўзла, ўғлим.
– Ойи, мен… Хатижани…
– Ахир, қандай қилиб?!.. – эси оғаёзди Маситанинг. Кўзларига ёш олиб, нима дейишни билмай ўғлига қараб қолди. Ҳамма гапни эшитди. Кўз ёшларини артиб, Хатижанинг онасини ахтариб кетди. Ёнига бориб, воқеани очиқ-ойдин сўзлаб берди, кечирим сўраб, ялиниб-ёлворди. Фақат шу иш қўлидан келарди, холос.
Бахтига Хатижанинг онаси тўпалон кўтармади. Ўзини босди, чунки бу хабар ёйилса, оила шаънига ўчмас доғ тушди, деяверинг. У Парвардигорга илтижо қила бошлади.
Бу машъум воқеадан сўнг бир неча ой ўтди. Жали сири очилмаганлигига хурсанд эди. Масита Хатижага нисбатан ўғлининг кўнглида нима борлигини суриштира бошлади. Агар у қизни хўрлаган бўлса, бунинг учун жавоб бериши шарт. Қизлар ҳар доим ўз номусини покиза сақлаши лозим. Тегиниб қўйган йигит энди қизни хурмат қилиши, унинг ор-номусини асраши керак. Масита ҳар гал бу ҳақда оғиз очганида, Жали ўзини олиб қочар ёки гапни бошқа мавзуга буришга ҳаракат қиларди.
– “Нима ҳақда гапиряпсан?” – сўради Масита ундан бир куни.
– Романдаги воқеаларни айтяпман, ойи. Айтинг-чи, нима учун менга фақат севги ҳақидаги романлар ёқади?
– Шундай дегин.

Бу – денгизчи ҳақида, тўғрироғи, денгизчи бўлишни ёшлигидан орзу қилган ва фақат денгиз ҳақида ўйлайдиган бир бола ҳақидаги роман. У яшайдиган бандаргоҳ гуллаб-яшнаб, кун сайин кенгайиб борарди. Бандаргоҳга кўплаб кемалар қатнайди. Бир куни: “Нега мен бу ерда ўтирибман? Денгизнинг у ёғида нималар бор экан?” – деб ўйлаб қолади. Кейин денгизчи бўлиб, дунёни кезишга тушади. У борган ҳар бандаргоҳда жуда кўп чиройли қизларни учратади. Портлардаги юзлаб қизлар… Топиб кўринг-чи, қайси бирини танлаган экан?
– Балки у бирорта чет эллик қизга уйлангандир? – Масита тахмин қилиб сўради.
– Йўқ, тополмадингиз!
– Майли. Ўзинг айта қол.
– Ўзи яшайдиган кичик бандаргоҳда бир қизни учратиб қолади. Қиз ёш, қувноқ, кўзлари эса жуда чиройли. У қизни чин дилдан севиб қолади. Кейин яхшилаб ўйлаб кўриб, саёҳат қилишдан воз кечиб, уйига қайтиб келади. Қиз ҳам унга кўнгил қўйган эди.
– Ким?
– Албатта, ҳалиги қиз-да. Йигит кетиб қолганидан сўнг, қиз уни соғина бошлайди. Портга келиб қолмасмикин, деб қиз тез-тез у ерга бориб турарди. Ниҳоят, қиз орзиқиб кутган кун етиб келади. Йигит қиз билан учрашиш учун уйига қайтади. Қиз йигитни портда кўриб қолади. Улар бир-бирига тикилиб, ён-атрофдаги одамларга ҳам эътибор бермай, йиғлаб юборишади. Ниҳоят, улар узоқ соғинчдан сўнг турмуш қуришади.

* * *

– Ойи, нонушта тайёр бўлди, – ошхонадан онасини чақирди Суми. Шунда Масита ўзига келди. Бир неча дақиқадан сўнг эри Маситага қараб:
– Масита, нонушта тайёр бўлибди, – деди.
– Сиз бораверинг, – деди Масита эрига. – Қудуқ олдида бир нарса эсимдан чиқиб қолибди.
Она қудуқ томон кетаётиб, Сумининг Жали устидан кулаётгани ва Жалининг ўз ишлари билан мақтанаётганини эшитди. Жали эса “ҳаммаларинг мен билан фахрланишларинг керак” – деб уқтирарди.
Масита ва Будин ўғлининг иқтидорли эканлигини яхши билишарди. Ўқитувчиларининг унга бўлган эътибори, мақтови, чет элга ўқишга юборишлари кераклиги ҳақидаги тавсиялари, албатта, ота-онани севинтиради-да. Жали Суми ва Салмига умуман ўхшамайди, деб қўйишарди улар.
Ота Жалини чет элга юборишга астойдил ҳаракат қилди. Аммо пул тўлаш муаммосини ечишнинг иложини тополмади. Масита бу ишлар эрини ҳам, ўғлини ҳам хафа қилганини яхши биларди. Отаси ўғлини овутишга ҳаракат қилиб: Худо хоҳласа, бир кун келиб орзуларимиз албатта рўёбга чиқади, – деб далда берарди.
Қудуқ ёнидаги дарахт япроғи узилиб сувга тушди. Масита юқорига қаради – сувга тушган нангка дарахтининг барги экан. Наҳотки бу Жали туғилганидан сўнг экилган ўша дарахт бўлса? Суми туғилганидан сўнг эккан саво дарахти-чи? Ҳозир у ҳам баланд бўлиб кетган. Салмига ҳомиладор бўлиб юрган кезлари, унинг хом меваларини еганлари эсида. “Менга унинг аччиқроқ таъми ёқади. Пишган вақтида улар қушларга ем бўлади”, дерди Масита Будинга.
Масита туш кўрибди… уларнинг қулоғига самолётларнинг гумбурлаши эшитилармиш. Юқорига қараганида, осмон узра жануб томон учиб ўтаётган юзлаб самолётларга кўзи тушди. Самолётлар кумушранг-оқ турналарга ўхшаб учарди. Қаттиқ товушдан қулоғини беркитиб олди, бир маҳал ортидан бир эркак келиб, қучоқлаб олди. Масита шу ҳолатда қанча турганини билмайди…
– Қўйиб юборинг мени, – қичқирармиш Масита тушида.
– Сенга нима бўлди, Масита? – хотинини туртди эри.
Масита Будинга ёпишиб олди. Суми ва Салми уларни кузатиб турганини кўриб эридан ўзини олиб қочди, чуқур нафас олди-да, самолётлар учадиган томонга қаради. У ерда учишга шайланаётган самолётга кўзи тушди.
– Ойи, хавотир олманг, ҳаммаси яхши бўлади, – Салми уни юпатишга тушди. Жали учувчи бўлиш учун ўқишга кирмоқчи. Албатта учувчи бўлади. Ахир Токио биздан унчалик узоқ эмас-ку.
Масита кўз ёшларини артиб:
– Ҳа, Жали Токиода беш йил ўқиши керак, бу айни ҳақиқат, энди бунга кўникишим лозим, – деди ўйланиб.
Суми онасининг қўлини ушлаб олган, Салми эса унинг сочини силарди. Будиннинг чап қўли хотинининг белида эди. Ҳавога кўтарилган самолётдан ҳеч ким кўз узмасди. Самолёт шимол томонга учиб, тобора узоқлашиб борарди. Охир-оқибат бутунлай кўздан ғойиб бўлди.
Масита кафтини очаркан, пичирлаб дуо ўқий бошлади:

“Худойим, ўғлим олис юртга кетди, Марҳаматинг билан бахтли оила яратдим. Ҳадемай беш йил ўтиб, ўғлим қайтиб келади. Ўша пайтларга етгунча менга куч-қувват ато эт. Омин”.

Рус тилидан Аброр Умаров таржимаси
«Жаҳон адабиёти», 2014 йил, 8-сон

@Hikoyalar kanalida ko'proq o'qing)

Rich Man Gave Sick Girl Fairytale Love Story. (Juda ta'sirli qilib ishlashgan ekan).

Ingliz tilida to'liq, titrlari bilan ko'rishni istasangiz youtubeda silka qoldiraman.

https://youtu.be/GwfZ2LXiIws?si=JwMP77jjXonZvBMz

Ҳасад учқунлари

Бир маҳаллада икки қўшни иноқ яшашарди. Вақтлар ўтиб, улар орасидан ола мушук ўтди: “Уйни ким баландроқ қуради”, деган рақобат бошланди. Агар биринчи қўшни уйининг томи иккинчи қўшниникидан озроқ баланд бўлса, иккинчиси ёз келиши билан томни очиб, қўшнисиникидан ҳеч бўлмаса бир қарич баланд қилиб қайта қурарди. Шу зайлда йиллар ўтди. Кунларнинг бирида содир бўлган зилзила оқибатида ҳар икки уй қулаб, ҳовлилар қўшилиб қолди. Оқибатда, қўшниларга эс кириб – уйларини тиклар экан, бир-бирига ёрдам беришиб, аввалгидай яна иноқ яшай бошлашди. Чунки ҳасад учқунлари ўша зилзила туфайли ер қаърига сингиб, йўқолган эди.

Ҳа, инсон ўз хатоларини тузатиш ва кибр балосидан қутулиши учун бу дунёда Аллоҳнинг маҳрумияти каби ишоратлар бор...

Байт:
Кўп кибрланма, бўлгин  хокисор,
Камтарлик-ла камол топгайдир инсон.

Акбаршоҳ Расулов

Камол Тоҳир. Темир йўл изларининг овози (ҳикоя)

Бугун сўнгги кун эди. Сўнгги кун.
Ўттиз беш йилу икки ой кеча кундуз ишлаган бу кулбани ташлаб кетиши керак эди. Нафақага чиқаётганди. Расмийлаштириш ишлари ҳам якунига етган, ҳатто ўрнига янги ишчи тайинланган. Унинг ўрнига кўтаргич (шлагбаум)ни бошқарувчи навбатчи келаётганди.
Нафақага чиқишни ўйламаганди эмас, биларди. Нафақага чиқиш насиб қилса, ҳар бир иш одамининг узун меҳнат йўлидан кейин оқибат тақдири, тинч, осуда жойда, юмшоқ ўринда тинчланиб, ҳордиқ чиқарадиган муддати эди унинг наздида.
Бир неча йилдан бери қишда ишлаш машаққат туғдираётганди унга. Хотираси панд бериб, поездларнинг қатнаш соатларининг тартибини унутиб қўярди. Ётоғидан истар-истамай, малол билан уйғонган кезлари:
– Кўпи кетиб, ози қолди,– дея ғудранарди ўз-ўзига.
Ускудорда, Нуҳкуюсуга яқин жойда яшарди. Навбат алмашиб, ҳафталик таътилга чиққан кезлари уйига кетганида, ортига қайтишни интиқиб кутар, шанба тонгида янгича куч-қувват, ўзи англамаган истак билан ишига қайтарди.

* * *
Иссиқ пешин қуёшига қоришиб кетган темир йўл излари порлаб турган кезда кулбасидан чиқди. Атрофни кузатди. Худди бу ерларни ўттиз беш йил кўрмаган, кузатмаган каби борлиқни диққат билан томоша қиларди. Ҳов анави кўмир уюми ҳар доим шу ердамиди? Олдинроқдаги сув депосининг резина жўмраги эскириб қолибди. Ўнг йўлдаги вагонларга қаради. Эҳ-ҳе, қанча вақт оқиб кетмади! Бу вагонлар яп-янги ҳолатда келган пайтларни эслади. Темирдан ясалган вагонлар шу қадар чўкиб, хароб ҳолга келган бўлса, унинг ўзи қай аҳволда экан ҳозир? Бир муддат кулбасидаги кўзгуга қарамоқчи бўлди. Хаёлидан дарҳол воз кечди. Сигнал фонарига кўзи тушди. Энди уни ишлатмайди. Фонари билан боғлиқ ғалати ҳолатларни хотирлади. Бир кеча фонарининг қизил шишаси синиб, нима қилишни билмай қолганди. Яна бир бошқа кеча уйқусираб адашиб сигнал бериб юборганди. Ўз ишининг устаси, илғор навбатчига айлангунича нималарни бошдан кечирмади. Булар эски хотиралар эди. Ёшлик даврларининг энг гўзал кунлари. Кейинчалик фонарини ҳам синдирмади, навбатчиликда уйқусираб ҳам қолмади. Паровозлар, локомотивлар, бошқа йўлдаги навбатчи кўтаргич бошқарувчиларни овозидан танийдиган бўлганди. Ҳатто ҳиди, ҳавосидан фарқлай оларди поездларни. Шамолига қараб радар тутар, поездларнинг темир изи товушини телефон чақириғидек биларди.
Ялтироқ темир йўл излари кўзларини қамаштириб кулбага кирди. Нарсаларини йиғиштириб, тайёрлаб қўйибди. Эски сандиғи йиллар давомида қўнган кўмир ғуборларидан кирланганди. Станцияда бу ранг ёпишмаган бирор нарса йўқ эди ҳам. Темир қопқоқли, осма калитли кичик сандиқ ҳам станциядан бир парча ёдгорлик. Уни олиб кетишнинг қи­йинлигини ўйламайди. Аксинча, шу сандиқ станцияда кечган йилларини эслатиб туришидан мамнун.
Қирмизи ёпинчиқ ёпилган йиғма каравотида машина кутяпти. Эрталабданоқ ҳамкасб дўстлари билан хайрлашгани яхши бўлди. Бироз бошини ёстиққа қўйиб дам олади. Ҳозирданоқ нафақада дам олишни бошлайди.

* * *
Янги навбатчи-бошқарувчи ёшроқ эркак эди. Шу атрофдаги станциялардан бирида икки йилдан бери кўтаргич бошқарарди.
– Омон бўлинг, Ражаб ота!– дея қўлини ўпди.
Ражаб сўнгги насиҳатлари, тавсияларини такрорлади. Ўз асарини иқтидорига ишонмаган бегона кишига топшираётган санъаткордек қўрқувда эди. Машинада ётоғи ва кичик сандиғининг орасига ўтириб олди. Ғилдирак­лар юришга шайланаркан, пастга қараб овози берди:
– Ўғлим, учинчи йўлнинг кўтаргичи унча яхши ишламайди. Кўтарилаётганда овоз чиқарди. Бор кучинг билан босмагин.
Баландликдан чиқаётиб, станцияга, кўтаргичларга ўнг-сўл тарафига яна бир бор қаради-да, шивирлаб қўйди:
– Раббим, бу кеча бирор ҳалокат юз бермасин-да…

* * *
Кўтаргич-бошқарувчи Ражаб ота Ражаб бой бўлди. Уйидаги шу пайтга қадар ҳеч қарамаган боғига гуллар экди. Ўртасига мармар ҳовуз қуриб, ҳовуз атрофини рангли гумбаз билан ёпди.
Ичкарига товуқ катаги қурди. Атрофидаги қишлоқлардан товуқлар келтирди. Гул парваришлаб, товуқ боқишга шўнғиб кетди.
Ҳар куни товуқлари ва гуллари билан машғулликда кунни кеч қилади. Аёли бир кунга келган меҳмон каби хизматига шай туради. Хожасининг нафақада экани, энди ҳамиша ёнида бўлишини ўйласа аёл мамнунлик туярди. Ўғиллари Рустам эса Кадикўюда ҳайдовчилик қилади. Ўша ерда уйли-жойли бўлган, хотини, бола-чақаси билан ўша ерда яшарди. Фақат ойнинг илк кунлари отасига нафақа пулини келтириб берарди.
Ражаб бой тонгдан шомгача эгнига енгил кийим кийволиб, боғида куймаланади. Тушликни боғда ейдилар. Куннинг иккинчи ярми яна боғида ишлайди, қўшниларига нафақага чиққан кўтаргич-бошқарувчининг қай даражада қўли гул боғбон эканлигини кўрсатиб, меҳнат қиларди.
Хуфтон намозидан кейин Ражаб бой кўчалик кийимини кийиб, маҳалладаги қаҳвахонага чиқади. Маҳалладош эркаклар билан саломлашиш баҳонасида товуқчилик ва гулчилик ҳақида суҳбатлашадилар. Орада суҳбат дунёда рўй бераётган ҳодисаларга тақалар, аммо нафақадагилар бу суҳбатга унча қулоқ осмасдилар. Ҳаётдан яхшигина таълим олиб, тажриба тўплаган кексалар ўлим вақти яқинлашаётганини, қазо вақтини кутаётганларини эслаб, тарк этишлари муҳаққақ ҳаётнинг завқли онларидан гаплашиб таскин топардилар.
Оқшомда бошланган баҳс-мунозарали суҳбат ярим тунгача гулдан хўрозга, хўзроздан тупроқ ўғитлари масаласига, ундан эски кўпкари ва ов ҳикояларига тақаларди.

* * *
Нафақадалигининг тўртинчи ойи эди. Эрталабдан денгиз шамоли лодос эсарди. Ражаб бой пастки қаватдаги кичик сандиқ турган хонасига кирди. Товуқ катагининг темир эшигини кесиш учун кескичини излаётганди. Тўсатдан кўзи темир қопқоқли, қора рангли сандиғига тушди. Сандиғига яқинлашди. Сандиғи билан тўқнашиш шу қадар тез рўй бердики, Ражаб бой бир муддат ўзига келолмади. Оқ енгил кўйлак-лозимли Ражаб бой бир зумда кўтаргич-бошқарувчи навбатчи Ражаб отага айланди. Ўттиз беш йиллик ҳаёти бир-бир кўз олдидан кечди. Ёз қуёшида порлаган темир йўл излари, қор зарраларини тўзғитганча яқинлашаётган локомотив тормозларини кўраётганди гўё.
Шу онда узоқ-узоқлардан кўнгилга айрилиқ қўшиғидек оғриқ берган увиллаган товуш эшитилди. Локомотив овози эди у. Дераза очиқ эди.
Ғайри ихтиёрий равишда:
– Ғаффор тентакнинг увиллаши бу! – дея пичирлади.
Ғаффор тентак тез-тез юргани учун бу лақабни унга ўзи топганди. Ғаффорнинг қоп-қора кўмир орасида порлаган кўзларини, кўтаргичдан ўтаётганида қўл силташларини эслади.
Шу онда кесгични, товуқ катагини, боғини, ҳамма нарсани унутди. Жимгина юқори қаватга чиқди. Кийимларини алмаштирди. Ўзини индамайгина кузатаётган аёлига:
– Бироздан кейин қайтаман!– дея кўчага чиқди. Станциягача ҳаяжон билан юрди. Фақат темир йўл изларини кўрганида, энди у ерда қиладиган ҳеч бир иши қолмаганини англади.
Дарахтга суяниб, бир неча соат локомотивларни, ўтган-кетган поездларни кузатди. Юрагини вайрон этаётган ғарибликни, уни бу жўшқин ҳаётдан шафқатсизларча юлиб отган кексаликни ёзғириб, ҳеч нарсани сезмай, бор дунёни унутиб станцияни кузатди. Ўзи каби шохлари кесилган, сояси йиртиқ дарахт тагида ўтириб юм-юм йиғлаётган кўнглини овутолмай темир йўл кўтаргичига маҳзун термулиб қолди.
Ҳозир лодос поезд овозини Нуҳкуюсидаги уйигача келтирган кунларда станцияга узоқдан термилиб қоладиган бир кекса бор. Бу одам йиллар шафқатсизлик билан юлган умрининг қолганини ҳам касбига бағишлашни истаган, яна темир йўл изларининг овози билан яшашни истаган, бунга ҳамиша муҳтож бўлган кўтаргич-бошқарувчи навбатчи Ражаб отадир…

Турк тилидан Умида Адизова таржима қилди
«Ижод олами» журнали, 2017 йил, 6-сон

@Hikoyalar kanalida ko'proq o'qing)

Ishonch...

Назокат билан салом бериб, касалхона палатасига кирдик.Уч кишилик палатага шоша-пиша киргандик. Ғилдиракли аравачадаги ўғлим, рафиқам, дўстлигини кўрсатиб, дардимизни енгиллаштирган доктор оғайним ва мен. Ўз дардига ғарқ бўлган кичик бир гуруҳ.

Палатада биз билан бўладиган беморлар орасидан ёшроғи – қалин, узун соқоли юзини қоплаган, қорамағиз, кўринишидан дағал, 35 ёшлардаги бир барваста йигит экан. Саломимизга алик олиб-олмай ташқарига чиқди. Ҳар ҳолда кўпчиликни кўриб беҳаловат бўлди, шекилли, деб ўйладим.

Ўртадаги каравот ўғлимга ажратилган, эртага бўладиган операция­га шу хонада тайёрланиши керак эди. Кейин билсак, бош­қа беморлар ҳам операцияни кутаётган экан.

Иккинчи бемор бўлса, кексароқ киши эди.

Яхши кўрган кишиси хаста бўлган одамлар бемордан кўра кўпроқ ташвишланади. Мен ҳам шундай эдим, кўзимга қўли синган ўғлимдан бошқаси кўринмас, қулоқларим фақат унга алоқадор нарсаларни эшитишни хоҳлар ва бу мавзудан ташқари бирон нарсанинг ҳеч қандай аҳамияти йўқ эди.

Палатадаги беморларга “Шифо берсин!” дер эканман, ўғлимни тўшакка жойлаштира бошладим.

Ярим букланса диван ҳолига келадиган каравотни бемор баҳузур ётадиган шаклга келтиргунимизча бошқа беморлар ҳам чиқиб кетиб, ўғлим икковимиз қолдик.

Кекса бемор қишлоқдан келган экан, трактор ҳайдаётганида оёғини синдириб олибди. Ўзига ишонадиган одамдай кўринар, эртага бўладиган операцияни кутаётган экан.

Ўғлим қўлини қандай синдириб олганини сўради.

– Отдан йиқилди, – дедик.

Олдинига ҳайрон бўлди, бола шаҳарлик бўлса, у ерда от нима қилсин, нега от минади, дегандай қаради.

– Чавандозликка қизиқади, от минишни яхши кўради. Опаси билан бирга чавандозлик дарсига қатнашади.

Ўша куни ўғлим от устида жуда ёқимтой кўринарди. Бўз от устида ўтирар, от чопди дегунча узун сочлари силкинар, ўзи ҳам, томоша қилаётганлар ҳам завқланар эди…

Бизга ҳеч нарса демади, аммо авзойидан “Қичимаган жойни қашибсиз, йўқ ердан фалокат чиқарибсиз, – дея ўйлаганини англаш қийин эмасди. – Шаҳарда от миниш нимаси ўзи? Болага от минишнинг нима кераги бор? Далага борармиди, суруви орқасидан етиши керакмиди ёки трактор чиқолмайдиган жойга етиб олармиди?”

Ҳолбуки, сал олдинроқ ортопедия хонасида анча эътибор кўрган эдик. Докторлар “Қандай синди?” деб сўрагач, ўғлим:

– Отдан йиқилдим, – деб жавоб берган ва докторлар роса қизиқиб қолишганди.

– Ўҳ-ў, от минар экансан-да?! Қаерда минасан? – деб сўрашди ҳайрон бўлиб.

Ҳатто, “Тез ёрдам” машинасининг ҳайдовчиси ҳам чавандозликка қизиқар экан, докторлар ўғлимни муолажа қилаётганида чавандозлик маҳоратига оид саволлар бериб, ўғлим билан суҳбатлашганди.

Бироз олдин докторлар орасида юксак эътиборга сазовор бўлган ҳавасимиз кекса бемор назарида катта хатога айланди қолди. “Албатта, боланинг айби йўқ, ҳамма гап ота-онасида!”

– Юзингга нима қилди? – деб сўради.

Ўғлимнинг юзи ҳам яра, қизариб кетган эди.

– Йиқилаётганида оёғи узангига тиқилиб қолди, бироз вақт ерда судралди. Ўшандан, – дедим ва кейин қўшимча қилдим: – Яхшиямки ер чим эди.

“Биз қишлоқда дам олишга вақт тополмаймиз, булар чарчаш учун спорт билан шуғулланиб, бошларига бало орттиришади”, деб ўйлаганига амин эдим.

– Ўтади, ўтиб кетади, – деди менга тасалли бериш учун сал беписандлик билан.

Мен ўғлимнинг синган қўлидан ҳам, юзидаги чандиқлардан ҳам хавотирланаётгандим. Қирилган жойлар бироз вақт ўтиб битиб кетади, лекин боланинг юзида из қолса нима бўлади, деб ташвишланаётган эдим.

– Бу яралар юзида из қолдирмас, иншооллоҳ, – дедим. – Докторлар ҳам из қолмайди дейишяпти.

Яра терида из қолдирмасдан тузалиб кетиши учун доимий равишда керакли малҳам суриб туриш, мунтазам нам бўлиши кераклигини докторимиз қаттиқ тайинлаган эди. Яра қуриб тузалса, из қолиши мумкин экан. Шу боисдан доктор айтган малҳамни яра қуришига йўл қўймасдан сурункали равишда суришимиз даркор эди.

Юздаги қизарган яралар малҳамнинг нам ёғи таъсирида боланинг чеҳрасини афтода кўрсатарди. Қўли синганидан бехабарлар бола юзи туфайли касалхонага ётган бўлса керак, деб ўйлашарди.

– Из қолмайди, қолмайди, – деди қўшни. – Бу қиз болами?

Сочлари узун бўлгани учун қиз бўлса керак, дея тусмоллаган бўлса керак.

– Йўқ, – дедим. – Ўғил бола.

Шу пайтда паҳлавонкелбат, соқоли устара кўрмаган бемор хонага кирди ва тўшагининг бир четига ўтирди.

– Шифо берсин, – деди.

– Раҳмат.

У ўғлимга юзланиб, меҳр-шафқатли оҳангда сўради:

– Қандай қилиб йиқилдинг?

– Отдан йиқилдим, – деди ўғлим. Овозида уч соатдан бери тортаётган оғриқлари ўз аксини топгандай эди.

Қисқача қилиб:

– Ўтиб кетсин, – деди. – Кўп ўтмай отдай бўлиб кетасан.

Шундай дегач, яна даҳлизга чиқди.

Бу кишининг руҳияти ҳам ўзига ўхшаган қўпол бўлса керак, деб ўйладим. Ўн яшар хаста болакайга шунчалик бепарво эканидан жаҳлим чиққан эди.

Кекса бемор тракторда қандай авария қилганини англата кетди. Айб ўғлида деб билаётган эди. Гарчи от чоптириш мусобақасида ҳеч бири ютмаган бўлса-да, улар доим қишлоқ болаларини зўр чавандоз деб ўйлайдилар.

– Қандай йиқилдинг? – деб сўради ўғлимдан.

– Ҳар доимгидай миниб юрган эдим. Ҳаммаси жойида эди. Бир соатга яқин минган эдим. Бирдан сафга бир янги от кирди. Уни кўрди дегунча менинг отим қутуриб кетди ва мени ерга йиқди.

От ҳақиқатан ҳам қутурган эди. Ёввойи отларни қўлга ўргатаркан, от биринчи марта минилганида суворийни устидан отиш учун тўхтовсиз ирғишлайверади-ку, ўғлимнинг оти ҳам шундай қилган эди. Бундай ҳолларда энг тажрибали чавандозлар ҳам от устида қолишга қийналади, лекин ўғлим ёш бўлса-да, анча вақтгача от устида қолишнинг уддасидан чиқди. Аммо кейин, барибир, йиқилди.

Вақт ўтиб, овқат ейиш палласи келди.

Даҳлизда айланиб юрган бемор ҳам таомини еб олиш учун хонага қайтиб келди.

Мен унга мулозамат қилишга, суҳбатлашишга ҳаракат қила бошладим.

Ичаклари операция бўлиши керак экан. Кўп сўзламади, овқатини тезгина еди ва яна узр сўраб, ташқарига чиқди.

Бу одам бориб турган қўпол экан, деган фикрга келгандим.

– Бу одам доим шунақами? Жойида ётмайдими? – деб сўрадим.

– Йўқ, – деди кекса бемор. – Сиз келмасдан олдин тўшагида ётиб, суҳбатлашар эди.

Ажабо, биздан беҳаловат бўлдимикан? Шундай деб ўйлаётган ва тушуниб етолмаётган эдим. Аммо бу кишининг тамомила тўнка экани аниқ эди.

Касалхонада тонг отмай кетади, лекин барибир қачондир тонг отади. Бизнинг “ялдо кеча”миз ҳам ўтиб бўлган, операцияга олиб кетадиган ҳамшираларни кутаётган эдик. Бу жуда катта шифохона эди, операциянинг аниқ вақтини айта олишмасди.

Хотиним баъзи майда-чуйдаларни олиб келди. Уларни олиш учун ташқарига чиқиб келишим керак бўлди.

Ёнимизга кирмай кечани даҳлиздаги креслода ўтказган, фақат ухлагани кирган қўпол бемор:

– Ака, менга писка олиб кела оласизми? – деди.

Операция қилинадиган жойни тозалаш учун лозим бўлган писка ва бошқа бир қанча нарсаларни беморларнинг ўзлари олар эдилар. Орқасидан келадиган одами бўлмаган бу бемор ҳам мендан ана шундай нарсаларни келтиришимни илтимос қилаётган эди.

Ичимдан: “Сен бунга лойиқ эмассан, лекин сендай аҳволдаги бир беморнинг эҳтиёжига лоқайд қаролмайман”, деб ўйладим.

– Рўйхатни беринг, оламан, – дедим.

Жуда хурсанд бўлди. Керакли нарсаларнинг рўйхатини олиб, ташқарига чиқдим. Ишимни битирдим, унга керакли нарсаларни ҳам харид қилиб, қайтиб келдим, нарсаларини бердим. Бу кишидан ҳалиям ўпкалаган эдим. Бир марта бўлсин ўғлимнинг юз-кўзига боқмади, нуқул кўзини бош­қа томонга олиб қочади.

Операцияга биринчи бўлиб ўғлимни олиб кетишди.

Сўнгра қўпол сиёқли кишини олиб кетишди. Оёғи синган беморнинг операцияси, ундан олдинги хасталарнинг операцияси узоқ давом этгани учун, эртага қолдирилди.

Операциядан кейинги назорат иши ҳам бажарилганидан кейин уйга қайтишимиз мумкинлигини айтдилар. Чиқиш ҳужжатларини расмийлаштира бошладик.

Бизга яқиндан ёрдам бераётган ҳамшира ўша қўпол кишини таниш-танимаслигимизни сўраб қолди.

–Йўқ, – дедим, – шу ерда кўрдим. – Ич-ичимдан ҳалиям у кишидан хафа эдим. – Зотан, хонада кўп ўтирмади, нуқул даҳлиздаги креслода ўтирди.

– Ҳа, – деди ҳамшира. – Даҳлизда ўтирди. Ўғлингизни деб жуда хафа бўлган экан.

– Бунга кўпам ишонмадим, аммо қанақасига бундай бўлди экан? – дея сўрадим ҳамширадан. – Ёнимизда бундоқ ўтиргани ҳам йўқ.

Ҳамшира “Тўғри” деб бош ирғади.

– Ҳа, шундай, – деди у. – Ёнингизда ўтиришга чидай олмабди. Сочи узун бўлгани учун ўғлингизни қиз бола деб ўйлабди ва бу чиройли қизнинг юзи чандиқ бўлиб қолади, бир умр азоб тортади-ку, дея даҳлизда йиғлаб чиқди.

Томоғимга каттакон мушт тиқилгандай бўлди.

– Омон бўлсин! – дея олдим холос.

Туркчадан Бобохон Муҳаммад Шариф таржимаси.

«Ўзбекистон адабиёти ва санъати» газетаси, 2023 йил 12-сон

@Hikoyalar kanalida ko'proq o'qing)

Yangi qit’a kashfiyotchisi Xristafor Kolumbga xasad qiladiganlar ko’p edi. Xasad bor joyda albatta g’iybat bo’ladi. Dengizchi bir gal qovoqxonaga kirsa, bir to’da alamzadalar yana Kolumbning tomorqasiga tosh otishayotgan ekan:
– Dengizdan suzib o ‘tib,quruqlikka borish nima degan gap? Buni biz ham qila olamiz!

Xristafor ular o’tirgan stol yaqiniga boradi va qovoxona egasidan bir dona pishmagan
tuxum so’rab oladi.

– Janoblar, sizlar uddaburon va donosizlar. Bunga shubha yo’q. Qani, mana shu
tuxumni tik turg’azib beringlarchi!
G’iybatchilar guruhi har qancha urinmasin, bu ishni uddalay olmaydi.
– Bo’ldi, ‘zing qil-chi!- deyishadi nihoyat.
Kolumb tuxumni oladida, sekinlik bilan «tirs» etkazib stolga uradi. Tuxumning uch qismi
biroz pachoq bo’ladi va u tik turib qoladi.

Favqulodda holatni kutayotgan g’iybatchilar birdaniga guvrab yuboradi:
– Ee, shuyam ishmi? Buni biz ham qilaolamiz!
– To’g’ri, deb javob beradi mashhur dengizchi.
– Faqat Kolumbdan keyin…

Xulosa: Hayotda shunday insonlar ko’p qo’lidan kelmasada birovni qilgan ishini muhokama qilib, oson ish ekanligi qila olishlari haqida dong urush bilan band. Har bir ishning o’z mashaqqati bor, nimaidir fikr bildirishga shoshilmang!

Виржиния Вулф. Арвоҳлар уйи (ҳикоя)

Қандай қўрқинчли онлар!… Уйғонганингизда хона эшигининг шарақлаб ёпилаётган товуши, кўзга кўринмас қандайдир шарпаларнинг хонадан-хонага жуфт-жуфт бўлишиб юрган товушлари, кимнидир зинадан хонангиз томон кўтарилаётган товуши ва эшикнинг аста очилиши … этингиз беихтиёр жунжикиб кетиши табиий!
— Биз бу ердан тезда кўчишимиз керак,- дея кўрпага бурканганча шивирлади аёл эрига.
— Эҳ, ахир бу ерда бизнинг қимматбаҳо буюмларимиз, дастгоҳларимиз бор-ку, — деди эри.
— Улар чордоқда! – дея шивирлади аёл.
— Бундай шарпалар боғимизда ҳам бор, — пичирлаб қўшимча қилди эр ҳам.
— Жим!!! Акс ҳолда биз уларни уйғотиб юборишимиз мумкин.
— Ваҳоланки, сиз бизни уйғотмаган эдингиз. Эҳ, йўқ! Улар бир нимани қидиришмоқда. Мана улар пардани тортқилаб кўтармоқдалар! Бири китоб саҳифаларини варақлаб ниманидир қидирар эди. “Ҳозир улар уни топиб олишади. Бу аниқ !”
Дафтар узра ёзиб турган қалам бирдан ўзидан-ўзи тўхтаб қолди. Афтидан, арвоҳлардан бири ўқишдан чарчади шекилли, китоб аста ёпилиб кўринмас шарпаинг қўзғалган товуши эшитилди. Уй ичи бўм-бўш, уй эгаларидан ташқари ҳеч зоғ кўринмас, бироқ уй эшикларининг очилиб-ёпилган товуши, ёғоч тортмалар ичидаги нарсаларнинг шарақлаши ҳамда ферма томондан келаётган янчиш машинасининг ғувиллаган овози – буларнинг бари бир-бирига айқашиб даҳшатли бир манзара ҳосил қиларди.
— “Мен ўзи нима учун келувдим бу ерга? Нимани қидирмоқчиман ўзи?” Қўларим бўш эди. Эҳтимол, у юқоридадир. Олма дарахти шохлари буралиб чордоққа бўйлашиб ётибди. Олмалар ерга тўкилиб туша бошлади. Майса устида ястаниб ётган бир китобни ҳисобга олмаганда, фақат боғгина ҳар доимги ҳолатида эди.
Шарпалар уни қидириб яна пардали хонага киришди. Уларни ҳеч ким кўролмасди. Дераза ойналари боғ ичидаги олмаларни, майсаларни ўзида кўзгудек акс эттирар эди. Майса устида тўкилиб ётган япроқлар яшил тусда эди. Воажаб, шарпалар боғ қўйнидан сирғалиб хона ичига кириб келишганларида япроқлар сариқ тусга ўзгариб қолишди. Бир фурсатдан кейин хона эшиги аста очилди. Уй поли узра шарпалар кўлкаси ёйилиб, деворий суратлар, шифт устидаги қандил шокилалари силкиниб кетди, — Бу нима бўлди экан? Менинг қўлларим бўш эди.
Ел сояси гилам узра учиб ўтди. Тортмалар ичидаги қимматбаҳо буюмлар яна шарақлай бошлади. “Сейф”, “Сейф”, “Сейф”, “Сизнинг хонангизда хазина кўмилган!”- деган қўрқинчли товуш хона ичра жаранглаб кетди.
Товуш ҳам оҳиста тўхтади. Оҳ, бу ўша кўмилган хазинами?
Бир фурсатдан кейин чироқ ҳам ўчиб қолди. Боғнинг ичи нима бўлдийкин? Қуёш шулъасини дарахтларнинг қуюқ кўлкаси беркита бошлади. Ёғдулик ўрнини салқинлик кўланкаси эгаллади. Мен доимо мана шу шиша ортидаги кўмилган хазинани излайман. Бу шишада ўлим бор! Ўлим бизнинг ёнгинамизда! Бирдан бу ҳовлида бундан юз йиллар бурун истиқомат қилган аёл арвоҳи пайдо бўлди. Хона ичи қоронғулашди. У бу нарсани мерос қилиб қолдирганди. У бу нарсани шу аёлга мерос қилиб қолдирган эди. Шу пайт осмоннинг жанубий томонида юлдузлар чиқа бошлади. У бу ҳовлига шу нарсани топиш учун келганди. Ниҳоят у ўзига керакли нарсани Зина остидан топгандай бўлди. “Сейф!”, “Сейф!”, “Сейф!” , деган қувноқ, лекин даҳшатли товуш ян хона бўйлаб қўрқинчли тусда янграб кетди. “Сизнинг хазинангиз!”
Шамолнинг кўча бўйлаб ваҳимали ўкириги эшитилар, дарахтлар қадди камондай букчайиб муттасил чайқалар эди. Шунга қарамай, ёмғир аралаш бўронда ҳам ой нури ерга сутдай қуюлиб турар, деразадан тушган ёғду эса ташқи ҳовлини ёритолмай синар, хона ичидаги шам ҳали ҳам ёниб турарди. Ҳовли бўйлаб шарпаларнинг чарх уриб учаётган товушлари, дераза тирқишларидан эса “ Бизни уйғотманглар”, — деган қўрқинчли овозлар ҳамда хунук шарпаларнинг жуфт-жуфт бўлиб қийқирган товушлари янграр эди.
— Биз шу ерда ухлаймиз, — деди аёл. Эри луқма ташлади: “Арвоҳларнинг навбатсиз бўсалари…”, “Тонгдаги сапчиб уйғонишлар…”, “Дарахтлар ортидаги кумуш буюмлар…”, “Оппоқ қорга бурканган изғиринли қиш…”, “ Хона эшикларининг ғийқиллаши ҳамда оҳиста тиқиллаши юракларни беихтиёр така-пука қилиб ташлайди.