Przekrzykując się z hura-patriotycznym skowytem chcemy zabrać głos.
Historia, niezależnie od tego, czy dobra, czy bolesna ma znaczenie. O tragediach i waśniach należy pamiętać i wyciągać z nich wnioski. To właśnie od nas, dziś żyjących ludzi, zależy, jakie będą to wnioski i do czego doprowadzą w przyszłości.

Uprzedzając zarzuty “banderyzmu” czy “antypolonizmu”, chcemy jasno powiedzieć: popieramy rozwiązanie kwestii Wołynia w ramach poważnego dialogu między instytucjami obu państw i obu narodów. Dialog ten powinien odbywać się w atmosferze szacunku i solidarności, a nie oskarżeń. Wychodząc z założenia, że “nie o zemstę, lecz o pamięć wołają ofiary”, uważamy, że narody polski i ukraiński powinny raz na zawsze zamknąć okres wzajemnych wyrzutów i wypominania: Wołyń, Akcja „Wisła”, Bandera, Piłsudski, Dmowski, Szuchewycz, przymusowa polonizacja, zakaz prawosławia, usuwanie szkół ukraińskich, pacyfikacje wsi, instytucjonalna dyskryminacja lista jest długa. I choć każda z tych ran była realna, nie może być już fundamentem przyszłości.

Nie chodzi o zapomnienie. Nie chodzi też o relatywizowanie. Przeciwnie tragedia Wołynia miała wyjątkowo brutalny charakter. Skala przemocy i sposób zadawania cierpienia ofiarom wciąż porusza i budzi grozę. To była zbrodnia, która wstrząsnęła ludzkim sumieniem. I właśnie dlatego należy o niej pamiętać ale nie po to, by pielęgnować gniew, lecz by okazać szacunek ofiarom i stworzyć przestrzeń do wspólnej przyszłości. Tylko prawda i gotowość do pojednania mogą być punktem wyjścia. Tej prawdy nie da się osiągnąć bez uczciwej rozmowy, ale nie da się jej też zbudować na szowinizmie, mitologii czy celowej politycznej manipulacji.

To, co miało być gestem pamięci i oddania czci ofiarom, staje się dziś pożywką dla środowisk prorosyjskich lub tych, którzy świadomie lub nie działają jako „pożyteczni idioci”. Ludzi, którzy stawiają ideologiczną dumę albo interesy Moskwy ponad realne relacje międzynarodowe i społeczne. Dziwnym trafem, wśród długiego katalogu krzywd wyrządzonych narodowi polskiemu, to właśnie zbrodnia związana z Ukraińcami zyskuje największą polityczną uwagę. Nie terror carskiej Rosji. Nie „polska operacja” NKWD. Nie Katyń. Nie okupacja sowiecka. Nie Smoleńsk. Wołyń.

Dlaczego? Mimo że skala wielu z tych tragedii była porównywalna, a ich skutki często nawet bardziej wyniszczające to właśnie temat ukraińsko-polski zostaje politycznie eksponowany. Czy nie dlatego, że ośrodki najpierw sowieckie, a później rosyjskie, uczyniły z antagonizowania naszych narodów swój strategiczny cel? Połączenie dwóch historycznie antyrosyjskich narodów polskiego i ukraińskiego zawsze było dla Moskwy zagrożeniem.

Warto przypomnieć, że nawet po Tragedii Wołyńskiej zdarzały się sytuacje współpracy między AK a UPA, wspólne akcje przeciw okupantom. Obecni hura-patrioci widzą w tym zdradę, ale nie mają problemu z tym, że “polska operacja” NKWD doprowadziła do deportacji i śmierci dziesiątek tysięcy Polaków. Nie przeszkadza im Katyń, który zdekapitował Wojsko Polskie. Ani systemowa okupacja Polski przez ZSRR, której celem było niszczenie polskich elit i przekształcanie wolnego narodu w poddanego klienta.

Stając w obliczu pełnej prawdy historycznej, środowiska „pamięci Wołynia” nie mają dziś solidnych argumentów. Pozostają obnażone ze swojej prorosyjskiej, emocjonalnej i często szowinistycznej narracji, w której cierpienie służy celom politycznym, a nie pamięci czy pojednaniu.

Nie łudźmy się. Antynarodowe i skorumpowane władze Ukrainy niewiele z tym zrobią. Ale politycy wszędzie działają podobnie różni się tylko stopień cynizmu. I właśnie dlatego to społeczeństwa muszą być mądrzejsze.

Nie popełniajmy błędów poprzednich pokoleń. Nie pozwólmy, by zakulisowe ambicje, kompleksy czy gniew zbudowany na fałszywej dumie poróżniły nas. Mamy wspólną historię, wspólny interes i choć nie zawsze wspólną pamięć to z pewnością wspólnego wroga. Albo będziemy budować razem, albo zostaniemy tylko cieniem przeszłości, odciśniętym na mapach większych imperiów.