AQShning Markaziy Osiyo strategiyasi qayta yozilmoqda: G20 ga taklif nimani anglatadi?

Donald Trampning O‘zbekiston va Qozog‘iston prezidentlari bilan o‘tkazgan telefon muloqotlari hamda Shavkat Mirziyoyev va Qosim-Jo‘mart Toqayevni kelasi yili Mayamida bo‘lib o‘tadigan G20 sammitiga mehmon sifatida taklif etishi tasodifiy diplomatik epizod emas, balki aniq siyosiy signal sifatida talqin etilishi lozim. Bu signal shundan dalolat beradiki, Markaziy Osiyo AQSh tashqi siyosati orbitasida alohida siyosiy vaznga ega mustaqil geosiyosiy va geoiqtisodiy subyekt sifatida ajratib ko‘rsatilmoqda.

Muhimi shundaki, Tramp bayonotida ikki tushuncha yonma-yon qo‘yilgan: “amaldagi mojarolarga tinchlik olib kelish” va “savdo hamda hamkorlikni kengaytirish”. Trampcha tashqi siyosat mantiqida bu shunchaki shior emas, balki amaliy yondashuvdir. AQSh bugun urushlarga bevosita tortilmagan, ammo mintaqaviy vaznga, tranzit salohiyatiga va siyosiy barqarorlikka ega sheriklarni izlamoqda. Qozog‘iston va O‘zbekiston aynan shunday kamyob aktorlar sifatida ko‘rilmoqda - turli kuch markazlari bilan muloqot qila oladigan, biroq o‘z subyektivligini yo‘qotmaydigan davlatlar.

G20 sammitiga “mehmon” maqomida taklif etish formati ham bejiz tanlanmagan. Bu Vashingtonga Ostona va Toshkentni global muhokamalarga jalb qilish imkonini beradi hamda ularni qattiq ittifoqchilik majburiyatlariga bog‘lab qo‘ymaydi. Bu AQShning Markaziy Osiyoga nisbatan hozirgi strategiyasiga mos keladi: Rossiya va Xitoy bilan ochiq qarama-qarshilikka bormasdan, mintaqada iqtisodiy va siyosiy ishtirokni bosqichma-bosqich kuchaytirish.

Asosiy urg‘u - iqtisodiyot. Tramp ma’muriyati uchun tashqi siyosat savdo, investitsiya va ta’minot zanjirlari bilan bevosita bog‘liq. Shu nuqtai nazardan Markaziy Osiyo endi “uzoq mintaqa” emas, balki yangi geoiqtisodiy arxitekturaning muhim bo‘g‘ini sifatida qaralmoqda: Sharq va G‘arbni bog‘lovchi tranzit yo‘llar, energetika, muhim mineral resurslar va muqobil logistika marshrutlari. Mayamidagi sammit, avvalo, qadriyatlar haqida emas, balki o‘zaro manfaat va foyda haqida suhbat maydoni bo‘ladi.

Tinchlik mavzusining tilga olinishi ham alohida ramziy ahamiyatga ega. AQSh amalda O‘zbekiston va Qozog‘istonni mas’uliyatli, muvozanatli va mo‘tadil aktorlar sifatida tan olmoqda - vositachilikka da’vo qilmaydigan, ammo muloqot uchun platforma bo‘la oladigan barqarorlashtiruvchi kuchlar sifatida. Bu esa ularning xalqaro obro‘sini va boshqa yo‘nalishlardagi muzokara pozitsiyalarini kuchaytiradi.

Biroq bu taklif na avans, na kafolatdir. Bu vaqtinchalik ochilgan strategik imkoniyatlar oynasi bo‘lib, undan kim qanday foydalana olishi keyingi siyosiy va iqtisodiy qarorlar bilan belgilanadi. Vashington ochiqchasiga aytmoqda: hamkorlikning chuqurligi aniq takliflarga - infratuzilma loyihalari, savdo rejimlari va investitsiya sharoitlariga bog‘liq bo‘ladi. Shu ma’noda Qozog‘iston va O‘zbekiston AQSh bilan muloqotni “iltimos qiluvchi tomon” sifatida emas, balki foydali va pragmatik hamkor sifatida qurish imkoniga ega bo‘lmoqda.

Aslida esa biz AQShning Markaziy Osiyoga nisbatan yondashuvi tubdan qayta formatlashuviga guvoh bo‘lyapmiz: bu endi bosim, shart qo‘yish yoki bloklarga majburan tortish emas, balki mintaqani iqtisodiy manfaat, siyosiy maqom va global qaror qabul qilish maydonlariga bosqichma-bosqich integratsiya qilish strategiyasidir. G20 sammitiga taklif esa bu burilishning yakuni emas, balki jarayon boshlanganini ochiq va oshkora ko‘rsatib bergan ilk signal, xolos.

Strategic Focus: Central Asia

Strategic Focus eksperti M.Imomov:

G20 sammitiga O‘zbekiston va Qozog‘iston yetakchilarining taklif etilishi rasmiy bayonotlardan ko‘ra muhimroq savolni kun tartibiga olib chiqadi: sahna ortida qanday kelishuvlar shakllanmoqda? Bu yerda gap tayyor bitimlar haqida emas, balki muzokaralar arxitekturasi haqida ketmoqda.

Donald Tramp ma’muriyati Markaziy Osiyoni aniq blok tanlashga majburlamayapti. Aksincha, Vashington mintaqani global masalalar bo‘yicha fikri tinglanadigan, lekin majburiyatlar bilan bog‘lanmagan aktor sifatida sinovdan o‘tkazmoqda. G20 ga “mehmon” maqomi — bu diplomatik imtiyoz emas, balki strategik test: kim global mas’uliyatni ko‘tara oladi, kim esa faqat tomoshabin bo‘lib qoladi.

Strategic Focus: Central Asia

Strategic Focus eksperti S.Pinxasova:

O‘zbekiston va Qozog‘istonning xalqaro “narxi” oshmoqda, chunki ular bugun kam uchraydigan kombinatsiyani namoyon etmoqda: ichki barqarorlik, mintaqaviy mas’uliyat va ko‘p vektorli tashqi siyosat.

Global kuchlar uchun eng qimmat resurs - bu sadoqat emas, balki ishonchli neytrallik. Aynan shu sababli bugun kimdir mukofot beradi, kimdir sammitga taklif qiladi. Bu raqobatning o‘ziyoq shuni ko‘rsatadiki, Markaziy Osiyo davlatlari endi bahs mavzusi emas, balki bahs ishtirokchisiga aylanmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Strategic Focus eksperti K.Ametov:

AQSh Markaziy Osiyoga nisbatan yondashuvini sezilarli darajada o‘zgartirmoqda. Endi bu hudud “Rossiya va Xitoy oralig‘idagi bo‘shliq” sifatida emas, balki alohida geosiyosiy vaznga ega makon sifatida qayta pozitsiyalanmoqda.

G20 ga taklif qilish orqali Vashington mintaqani bosim ostiga olmayapti, aksincha, uni global qarorlar muhokamasiga bosqichma-bosqich yaqinlashtirmoqda. Bu AQShning yangi uslubi: majburlash emas, integratsiya orqali ta’sir.

Strategic Focus: Central Asia

Strategic Focus eksperti A.Fayzullozoda:

Muhim jihat shundaki, G20 ga taklif hech kimga qarshi qaratilmagan. Bu Rossiyaga qarshi front ham, Xitoyga qarshi blok ham emas. Bu - Markaziy Osiyo uchun variantlar sonini ko‘paytirish siyosati.

AQSh mintaqani kelajakda yirik kuchlar raqobatida kamida neytral hudud, maksimal holatda esa muvozanatni ushlab turuvchi strategik makon sifatida ko‘rmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Strategic Focus eksperti K.Akopyan:

O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning so‘nggi yillardagi ochiq, pragmatik va mintaqaviy hamkorlikka asoslangan diplomatiyasi bugun aniq natija bermoqda. Markaziy Osiyo tashqi kuchlar uchun muammo emas, balki yechimning bir qismi sifatida ko‘rilmoqda.

G20 ga taklif - bu bir martalik aksiya emas, balki O‘zbekiston tashqi siyosatining uzoq muddatli kursi to‘g‘ri tanlanganini ko‘rsatuvchi signal. Bugun Vashington mintaqaga shart qo‘ymayapti, balki taklif bilan chiqmoqda. Bu esa diplomatik g‘alabaning eng aniq belgilaridan biridir.

Strategic Focus: Central Asia

14 - 24 dekabr kunlari o‘tkazilgan so‘rovnoma natijalari O‘zbekiston jamoatchilik fikrida Markaziy Osiyodagi harbiy jarayonlarga nisbatan muvozanatli, pragmatik va asosan ijobiy-neytral qarashlar ustun ekanini ko‘rsatadi. Respondentlarning katta qismi mintaqadagi qurollanishni bevosita agressiya yoki tahdid sifatida emas, balki o‘zgarib borayotgan geosiyosiy muhitga moslashuv sifatida qabul qilmoqda.

Avvalo, axborot xabardorligi darajasi e’tiborga loyiq. So‘rov natijalariga ko‘ra, aholining 88% Markaziy Osiyoda harbiy salohiyat oshirilayotgani haqida kamida umumiy tasavvurga ega. Bu jamiyatda xavfsizlik masalalari bo‘yicha faol kuzatuv va ongli munosabat shakllanayotganidan dalolat beradi. Shu bilan birga, chuqur tafsilotlarni bilmaslik ulushi yuqoriligi mintaqaviy xavfsizlik mavzularini ochiq va tushunarli tarzda muhokama qilishga ehtiyoj borligini ham ko‘rsatadi.

Qo‘shni davlatlarning qurollanishiga umumiy munosabatda esa ijobiy va neytral qarashlar mutlaq ustunlik qiladi: respondentlarning 56% bu jarayonni ijobiy yoki juda ijobiy baholagan, yana 34% esa neytral pozitsiyani egallagan. Salbiy baholovchilar ulushi atigi 11% tashkil etadi. Bu ko‘rsatkichlar O‘zbekiston jamiyatida mintaqadagi harbiy modernizatsiya raqobat emas, balki barqarorlikni ta’minlash vositasi sifatida talqin qilinayotganini anglatadi.

Xavf omiliga kelganda ham shunga yaqin manzara kuzatiladi. Respondentlarning 44% qo‘shni davlatlarning qurollanishini O‘zbekiston uchun umuman yoki deyarli tahdid emas, deb hisoblaydi. Jiddiy tahdid deb baholovchilar esa 9% bilan cheklangan. Bu holat O‘zbekistonning hozirgi tashqi siyosati va mintaqaviy muvozanatni saqlash strategiyasi aholining keng qatlamlari tomonidan ishonch bilan qabul qilinayotganini ko‘rsatadi.

Qurollanish sabablariga doir savollarda esa kuzatuvchilar ancha realistik yondashuvni namoyon etgan. Asosiy sabab sifatida hududiy xavfsizlikni ta’minlash (64%) va mintaqadagi beqarorlik hamda tashqi tahdidlar (56%) ko‘rsatilgan. Shu bilan birga, “buyuk davlatlar ta’siri” omilining yuqori ulushi (43%) Markaziy Osiyo aholisi global raqobatning mintaqaga ta’sirini yaxshi anglayotganini ko‘rsatadi. Bu esa suverenitet, mustaqil qaror qabul qilish va ko‘p vektorli siyosat g‘oyalarining jamiyatda qanchalik dolzarb ekanini tasdiqlaydi.

Mintaqaviy barqarorlik masalasida ham optimistik kayfiyat ustun. Respondentlarning 78% qurollanish jarayonlari Markaziy Osiyoda barqarorlikni kuchaytiradi yoki kamida qisman ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, deb hisoblaydi. Jiddiy beqarorlikka olib keladi, degan fikr atigi 2% tomonidan bildirilgan. Bu natija mintaqada “xavfsizlik dilemmasi”dan ko‘ra, o‘zaro tiyib turish va muvozanat mexanizmlariga ishonch kuchli ekanini ko‘rsatadi.

O‘zbekiston qanday yo‘l tutishi kerak, degan savolda muhim konsensus shakllangan. Respondentlarning 64% O‘zbekiston o‘z qurolli kuchlarini mustahkamlashi zarur, deb hisoblaydi, biroq bu yondashuv diplomatiya va mintaqaviy kelishuvlarni inkor etmaydi. Aksincha, 23% respondent mintaqaviy kelishuvlar orqali muvozanatni saqlashni muhim deb biladi. Bu jamiyat ongida “kuch + diplomatiya” modeli eng maqbul yo‘l sifatida qaralayotganini anglatadi.

Shuningdek, kuzatuvchilarning yarmidan ko‘pi O‘zbekistonning hozirgi mudofaa salohiyatini yetarli va muvozanatli deb baholagan. Bu davlatning so‘nggi yillardagi islohotlari va xavfsizlik siyosati jamoatchilikda ishonch uyg‘otayotganini ko‘rsatadi.

Kelajak haqidagi tasavvurlar esa ayniqsa e’tiborga loyiq. Respondentlarning 64% keyingi 5–10 yil ichida mintaqada harbiy hamkorlik kuchayadi, deb hisoblaydi. Raqobat yoki beqarorlik ssenariylarini kutayotganlar ancha kam. Bu Markaziy Osiyo jamiyatlarida integratsiya va o‘zaro hamkorlikka kuchli ijtimoiy talab mavjudligini ko‘rsatadi.

Strategic Focus: Central Asia

Davomi

Ochiq savollarda bildirilgan fikrlar ushbu umumiy manzarani yanada mustahkamlaydi. Respondentlarning fikricha, Markaziy Osiyo davlatlari Yevropa Ittifoqiga o‘xshash, ammo ortiqcha byurokratiyasiz va tez qaror qabul qila oladigan mintaqaviy ittifoq tuzishi kerak. Ular mintaqada harbiy va siyosiy muvozanatni saqlash, qo‘shma harbiy mashg‘ulotlar o‘tkazish, davlatlar o‘rtasida o‘zaro ishonchni kuchaytirish choralarini kengaytirish tarafdori. Shuningdek, Markaziy Osiyo begona davlatlarning harbiy bazalaridan xoli hudud bo‘lishi, tashqi siyosatda esa ko‘p vektorli, ochiq va muvozanatli yo‘lni davom ettirishi lozim, degan qarashlar ustun. Bu fikrlar jamiyatda mintaqani global raqobat maydoniga emas, balki mustaqil xavfsizlik subyektiga aylantirish istagi kuchli ekanini ko‘rsatadi.

Umuman olganda, so‘rovnoma natijalari O‘zbekistonliklar Markaziy Osiyodagi qurollanish jarayonlarini vahima bilan emas, balki strategik hushyorlik bilan qabul qilayotganini, mintaqaviy barqarorlik va hamkorlikni esa eng muhim ustuvor yo‘l deb bilishini yaqqol namoyon etadi. Bu kayfiyat O‘zbekistonning hozirgi ochiq, muvozanatli va konstruktiv tashqi siyosati uchun mustahkam ijtimoiy tayanch mavjudligini tasdiqlaydi.

Strategic Focus: Central Asia

@Sinchalak_blog - davlat rahbari ishtirokidagi tadbirlardan norasmiy, noodatiy videokontentlar, samimiy muloqotlar hamda kadr orti lahzalarni auditoriyaga o'ziga xos uslubda yetkazishga yo'naltirilgan medialoyiha

Telegram va Instagramda kuzatishni tavsiya qilamiz.

The Times of Central Asia:

Donald Tramp bilan bo‘lib o‘tgan telefon muloqotlaridan so‘ng, Qozog‘iston va O‘zbekistonning 2026-yilgi G20 sammitiga ehtimoliy taklif etilishi AQShning Markaziy Osiyoga bo‘lgan qiziqishi ortib borayotganini ko‘rsatmoqda. Bu esa har ikki davlatning global maydonda shakllanib borayotgan “middle powers” sifatida tan olinayotganiga ishora qiladi.

Strategic Focus: Central Asia

Президент Шавкат Мирзиёевнинг тез кунда бўлиб ўтадиган Олий Мажлис ва Ўзбекистон халқига Мурожаатномаси телевидение ҳамда Президент матбуот хизматининг ижтимоий тармоқлардаги расмий саҳифалари орқали жонли эфирда намойиш этилади.

Strategic Focus: LIVE

Tramp ma’muriyati va AQSh diplomatiyasining siyosiylashtirilishi

Manbalarga ko’ra, Tramp ma’muriyati xorijdagi 30 nafargacha elchini chaqirib olish va ularning o‘rniga yangi hokimiyatga shaxsiy jihatdan sodiq diplomatlarni tayinlashni rejalashtirmoqda.

Mazkur qaror AQSh diplomatik xizmatida jiddiy xavotirlarga sabab bo‘ldi. Amerika diplomatlari manfaatlarini himoya qiluvchi kasaba uyushmasi bu jarayonni “chuqur tashvishli” deb baholab, uning tashqi siyosatni professional emas, balki siyosiy mezonlar asosida yuritilishiga olib kelishi mumkinligini ta’kidladi.

Muhim jihati shundaki, elchilar va xorijdagi diplomatik missiyalar rahbarlarini ommaviy tarzda chaqirib olish - AQSh amaliyotida noodatiy holat hisoblanadi. An’anaga ko‘ra, professional diplomatlar ma’muriyatlar almashganidan keyin ham o‘z lavozimida qoladi va “siyosatdan xoli”pozitsiyani saqlashga harakat qiladi. Bu esa tashqi siyosatda uzluksizlik va ishonchlilikni ta’minlab kelgan.

Biroq amaldagi yuqori martabali Davlat departamenti rasmiysining so‘zlariga ko‘ra, elchi - bu prezidentning shaxsiy vakili, va prezident xorijiy davlatlarda uning siyosiy kun tartibini, xususan “America First” konsepsiyasini ilgari suradigan shaxslar bo‘lishini ta’minlash huquqiga ega.

Mazkur holat AQSh tashqi siyosatida institutsional diplomatiyadan shaxsiy-siyosiy diplomatiyaga o‘tish jarayoni kuchayayotganini ko‘rsatadi. Qisqa muddatda bu prezident nazoratini kuchaytirishi mumkin, biroq uzoq muddatda AQSh diplomatik xizmatining neytralligi, professional obro‘si va xalqaro ishonchliligiga putur yetkazish xavfini oshiradi.

Strategic Focus: Atlantic

Murojaatnoma: davlat qayerga ketmoqda?

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlis va O‘zbekiston xalqiga Murojaatnomasi - bu shunchaki rasmiy nutq emas. Bu mamlakatimizning yaqin va o‘rta muddatli yo‘l xaritasi, davlat siyosatining asosiy ustuvorliklari va har bir fuqaro hayotiga bevosita ta’sir qiladigan qarorlar majmui.

Birinchidan, Murojaatnomada Yangi O‘zbekistonni barpo etish yo‘lidagi islohotlar qaysi bosqichga chiqqani va keyingi qadamlar aniq belgilanadi. Iqtisodiyot, ijtimoiy soha, ta’lim, sog‘liqni saqlash, raqamlashtirish va xavfsizlik masalalarida qanday o‘zgarishlar bo‘lishi ochiq aytiladi.

Ikkinchidan, bu nutq - davlat va jamiyat o‘rtasidagi ochiq muloqotdir. Prezident jamiyatdagi muammolarni yashirmay, ularni hal etish bo‘yicha aniq vazifalar va muddatlarni belgilab beradi. Bu esa har birimiz uchun islohotlar qayerga qarab ketayotganini tushunish imkonini beradi.

Uchinchidan, Murojaatnoma kelgusi yilning siyosiy va iqtisodiy kun tartibini shakllantiradi. Qaysi sohalar ustuvor bo‘ladi, qayerda yangi imkoniyatlar ochiladi, yoshlar va tadbirkorlar uchun qanday sharoitlar yaratiladi - bularning barchasi aynan shu nutqda mujassam.

Shu sababli, yilning eng muhim siyosiy voqeasini o‘tkazib yubormang.

Strategic Focus: Central Asia

Qozog‘istonning prinsipial pozitsiyasi

2025-yilda Qozog’iston hukumati Rossiya–Ukraina urushida Rossiya tomonida jang qilgan o‘z fuqarolariga nisbatan 700 ta jinoiy ish qo‘zg‘atdi. Bu avvalgi yillardagi o‘nlab ishlar bilan solishtirganda misli ko‘rilmagan ko‘rsatkich bo‘lib, Ostona tashqi mojarolarga fuqarolarining tortilishiga nisbatan “zero tolerance” siyosatini tanlaganini anglatadi.

Sudlar nafaqat “Vagner” kabi tuzilmalarda jang qilgan shaxslarni, balki Rossiya armiyasida shartnoma asosida xizmat qilganlarni ham “qurolli mojaroda ishtirok etish” yoki “yollanmalik” moddalari bo‘yicha javobgarlikka tortmoqda. Jazolar 4,5–7 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish va mol-mulkni musodara qilishni o‘z ichiga oladi. Bu yondashuv Qozog‘iston qonunlari faqat qog‘ozda emas, amalda ham ishlayotganini ko‘rsatadi.

Maxsus xizmatlar bu choralarni milliy xavfsizlik bilan izohlamoqda: fuqarolarni ijtimoiy tarmoqlar orqali yollash, tashqi urush tajribasiga ega shaxslarning qaytishi va radikallashuv xavfi - bularning barchasi davlat uchun real tahdiddir. Shu fonda Ostona ichki barqarorlikni saqlashni ustuvor vazifa sifatida ko‘rmoqda.

Alohida e’tiborga loyiq jihat shundaki, Q.-J.Toqayev rasmiy betaraflikni saqlagan holda, mojaroni siyosiy-diplomatik yo‘l bilan hal etish tarafdori bo‘lib qolmoqda. Bu esa Qozog‘istonning nafaqat qat’iy, balki mas’uliyatli va yetuk davlat sifatidagi imijini mustahkamlaydi.

Aytishlaricha, Moskva bu qarorlarni norozilik bilan qabul qilishi, ularni “do‘stona bo‘lmagan qadam” sifatida talqin qilishi ehtimoldan xoli emas. Axborot bosimi yoki diplomatik norozilik signallari bo‘lishi mumkin. Biroq Ostona tanlagan yo‘l xalqaro huquq va milliy qonunchilikka to‘liq mos bo‘lgani sababli, Qozog‘iston o‘z pozitsiyasini ishonchli va asosli tarzda himoya qila oladi.

Qozog‘iston bugun murakkab geosiyosiy sharoitda suveren qaror qabul qilishga qodir, qonun ustuvorligini ta’minlay oladigan va mintaqada barqarorlikni birinchi o‘ringa qo‘yadigan davlat ekanini namoyish etmoqda. Bu yondashuv Ostona uchun nafaqat ichki xavfsizlikni mustahkamlash, balki Markaziy Osiyoning mas’uliyatli vakili sifatidagi mavqeini yanada kuchaytirish imkonini bermoqda.

Strategic Focus: Central Asia

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlis va O’zbekiston xalqiga murojaatnomasini quyidagi linklar orqali kuzatishingiz mumkin:

https://www.youtube.com/watch?v=St1E3kxNz-w

https://xn--r1a.website/shmirziyoyev?livestream

Strategic Focus: Central Asia

AQSHning Ozarbayjonni G‘azodagi tinchlik kuchlariga qo‘shilish uchun taklif qilishi tasodif emas. Bu qaror ortida Boku so‘nggi yillarda shakllantirgan doimiy harbiy tajriba, real jangovar amaliyot va institutsional intizom yotibdi.

Ozarbayjon armiyasi bugun faqat qog‘ozdagi doktrina bilan emas, balki amaliy maydon tajribasi bilan ishlaydigan kam sonli mintaqaviy kuchlardan biri hisoblanadi. Qorabog‘dagi harbiy kampaniyalar davomida Boku zamonaviy urush elementlarini - dronlar, yuqori aniqlikdagi zarbalar, tezkor boshqaruv va koordinatsiyani muvaffaqiyatli uyg‘unlashtirdi. Eng muhimi, bu tajriba milliy xavfsizlik doirasidan chiqib, xalqaro operatsiyalarda qo‘llash mumkin bo‘lgan modelga aylandi.

Muhim jihat shundaki, Ozarbayjon doimiy ravishda xalqaro tinchlik missiyalarida ishtirok etib kelmoqda. NATO bilan hamkorlik, qo‘shma mashg‘ulotlar, logistika va kontingent boshqaruvi bo‘yicha to‘plangan tajriba Boku uchun G‘azo kabi murakkab, siyosiy va xavfsizlik jihatdan sezgir hududlarda ishlash imkonini beradi. Bu nazariy tayyorgarlik emas, balki sinovdan o‘tgan harbiy professionalizm.

AQSH uchun Ozarbayjonning jozibadorligi yana bir omil bilan bog‘liq: Boku ideologik emas, pragmatik xavfsizlik yondashuviga ega. U turli geosiyosiy markazlar bilan ishlay oladi, mintaqaviy muvozanatni tushunadi va tinchlik kuchlari doirasida haddan tashqari siyosiylashmagan, intizomli rolni bajarishga qodir.

Shu bois, agar Ozarbayjon ushbu taklifni qabul qilsa, u G‘azoda “nominal ishtirokchi” emas, balki real xavfsizlik ishlab chiqaruvchi, maydonni tushunadigan va qaror qabul qila oladigan aktor sifatida namoyon bo‘ladi. Bugungi xalqaro muhitda aynan shunday davlatlar qadrlanmoqda: tajribaga ega, moslashuvchan va ishonchli.

Strategic Focus: Central Asia

Eron valyuta inqirozi: iqtisodiy muammo siyosiy inqirozga aylanmoqda

Eronda valyuta inqirozi eng beqaror bosqichga kirdi: Tehron bozorida 1 AQSh dollari 1,34 mln rialdan oshdi. Oddiy devalvatsiya sifatida boshlangan jarayon endi hokimiyat ichidagi ochiq to‘qnashuvga aylandi.

Sud hokimiyati rahbari G‘ulom Husayn Mohseni Eron Markaziy bankini bozorni nazorat qila olmaslikda va inflyatsiyaning kuchayishiga yo‘l qo‘yganlikda aybladi. Mizan nashri (adliya tizimiga qarashli) ma’lumotiga ko‘ra, iqtisodiy sabotajda gumon qilinayotgan 250 dan ortiq shaxs 6 000 dan ziyod bank hisob raqamidan pullarni yuvish va kapitalni chetga chiqarish uchun foydalangan. Bu holatlar moliyaviy regulyatorlar e’tiboridan chetda qolgan. Natijada valyuta tushumlari mamlakatga qaytmagan. Sud bozorni barqarorlashtirish vazifasini Davlat inspeksiyasiga topshirdi.

Bosim parlamentdan ham kuchaymoqda. Spiker Muhammad Boqir G‘olibof hukumat rialning qulashi va narxlar o‘sishini to‘xtatmasa, vazirlarga impichment qo‘llash mumkinligini aytdi. Konservatorlar aybni islohotchilarga yuklamoqda, islohotchilar esa muammolarni marhum prezident Ibrohim Raisiy davridan qolgan meros deya baholamoqda.

Raqamlar inqiroz chuqurligini ko‘rsatadi: 1) neftdan tashqari daromadlar $32 mlrddan $27 mlrdga tushdi; 2) neft va gaz kondensati eksportidan tushgan $24 mlrdning faqat $15 mlrdi mamlakatga qaytdi; 3) Isroil bilan 12 kunlik urushdan keyin Markaziy bankdan olingan qo‘shimcha mablag‘lar inflyatsiyani yanada tezlashtirdi.

Oddiy odamlar uchun oqibatlar og‘ir. Yillik inflyatsiya 50 foizga yaqinlashgani sharoitida narxlar dinamikasi kunlik rejimga o‘tib, eng avvalo oziq-ovqat, uy-joy va kommunal xizmatlar segmentida keskinlashmoqda. Real daromadlar inflyatsiya sur’atidan sezilarli darajada ortda qolmoqda: rasmiy o‘rtacha ish haqi 130 mln rialdan (100 dollardan kam) oshmaydi, holbuki 1 gramm oltin 140 mln rial atrofida baholanmoqda. Bu holat ish haqi endi nafaqat jamg‘arma shakllantirish, balki mavjud kapitalni saqlab qolish funksiyasini ham bajara olmayotganini ko‘rsatadi. Natijada odamlar dollar, oltin va kriptovalyutaga qochmoqda, kambag‘allik, norasmiy mehnat, mayda jinoyatchilik va migratsiya kuchaymoqda.

Iqtisodchilar muammo ildizi chuqur ekanini aytmoqda: AQSh va BMT sanksiyalari, doimiy budjet taqchilligi va pul bosish, korrupsiya, chalkash valyuta siyosati, Markaziy bank mustaqilligining zaifligi va biznes ishonchining yo‘qligi. Aybdor izlash esa tizimli islohotlar zaruratini yashirmoqda.

Xulosa qilib aytganda, rial inqirozi endi faqat iqtisodiy emas, bu davlat institutlariga ishonch inqirozi. Inflyatsiya va turmush darajasining pasayishi Eron uchun har doim ijtimoiy norozilik xavfini oshirgan. Bugungi holat Islom Respublikasi iqtisodiy va siyosiy modelining chegaralarini tobora ochiq ko‘rsatmoqda.

Strategic Focus: Middle East and North Africa

Yopiq raqobat ochiq maydonga chiqyaptimi?

So‘nggi paytlarda Saudiya Arabistoni va Birlashgan Arab Amirliklari o‘rtasidagi yashirin raqobat tobora yaqqol tus olmoqda. Rasmiy ittifoq ortida esa qarama-qarshi strategiyalar shakllanmoqda. Bugun bu ziddiyatning markazida Yaman turibdi.

Batafsil: https://xn--r1a.website/stratfocusmena/2132

Koalitsiya ichidagi bo‘linish: Yamanda “do‘stlar urushi” boshlanyaptimi?

STCning Saudiya Arabistoni Hadramavtdagi pozitsiyalariga havo zarbalari bergani haqidagi yangi ayblovlari vaziyat ochiq keskinlashuv bosqichiga o‘tayotganini ko‘rsatdi. Agar ma’lumotlar tasdiqlansa, bu Ar-Riyodning ilgari husiylarga qarshi kurashda ittifoqchi hisoblangan kuchga bergan ilk zarbalari bo‘ladi.

Qo‘shimcha xavotirli signal sifatida Saudiya Arabistoni go‘yoki Yaman havo hududini BAA aviatsiyasi uchun yopgani va har qanday amirlik samolyoti yoki vertolyotini urib tushirish bilan tahdid qilgani haqidagi xabarlar paydo bo‘ldi. Hatto ogohlantirish shaklida bo‘lsa ham, bu alyans ichidagi koordinatsiya jiddiy izdan chiqqanini, Yaman esa qattiq kuch orqali savdolashuv maydoniga aylanib borayotganini anglatadi.

STC nimaga intilmoqda?

Bugun STC strategiyasi aniq. Kengash Janubiy Yaman de-fakto mustaqilligini mustahkamlash, mamlakat kelajagi bo‘yicha ehtimoliy muzokaralargacha o‘zining iqtisodiy va harbiy tayanchini yaratishni ko‘zlamoqda. Hadramavt (Yaman neft zaxiralarining qariyb 80% joylashgan hudud) va qirg‘oqbo‘yi ustidan nazorat - STCni fraksiya sifatida emas, balki mustaqil siyosiy-harbiy subyekt sifatida tan oldirishga qaratilgan urinishdir.

Mintaqaviy reaksiya

Arab monarxiyalari tashqi tomondan keskin bayonot bermayapti, lekin ularning pozitsiyasi vaziyat uchun muhim. Ummon deeskalatsiyaga chaqirmoqda va yana vositachi bo‘lishga tayyorligini bildiryapti. Maskat uchun chegaralar yaqinida portlashga yo‘l qo‘ymaslik nihoyatda muhim. Qatar va Bahrayn ham Ar-Riyod, ham Abu-Dabi sa’y-harakatlarini qo‘llab-quvvatlab, Ko‘rfaz mamlakatlari o‘rtasidagi rasmiy birlikni saqlashga urinmoqda. BAA pozitsiyasi esa muvozanatli qolmoqda. Abu-Dabi Saudiya Arabistoni bilan ochiq qarama-qarshilikka bormayapti, biroq STCdan ham uzoqlashmay, amalda unga avtonomiyani kengaytirish yo‘lini davom ettirish imkonini bermoqda.

Geosiyosiy oqibatlar

Bo‘layotgan voqealar asosiy xulosani tasdiqlaydi: Yaman mojarosi endi faqat husiylarga qarshi urush emas, balki tobora anti-husiy koalitsiyaning o‘z ichidagi inqirozga aylanmoqda. STCning taktik yutuqlari va bilvosita BAA omili Ar-Riyod pozitsiyalarini strategik jihatdan zaiflashtirmoqda, husiylar bilan muzokaralarni murakkablashtiradi va mamlakatning amalda parchalanib ketish xavfini kuchaytiradi.

Strategic Focus: Central Asia