‍ ‍ *یاَیُهَا النَاسُ اِنَا خَلَقنَکُم مِّن ذَکَرِ وَ اُنثَی وَ جعَلنَعکُم شُعُوبًا وَ قَبَائِلَ لِتَعَارَفُو اِنَّ اَکرَمَکُم عِندَ اللهَ اَتقَکُم اِنَّ اَللهَ عَلِیمٌ خَبِیرُ*
«سوره حجرات،آیه 13»

#تاریخچه_مختصر_ترکان_خراسان :

ترک های خراسان بخشی از مردمان ترک ساکن در خراسان هستند که غالبا در شمال استان خراسان، ناحیه مرزی کشور ترکمنستان و قسمتی از نواحی مرکزی خراسان سکونت دارند. آنان در شهرستان ها، شهرها، و روستاهای مختلف استان های خراسان شمالی، خراسان رضوی، همچنین بخش کالپوش استان سمنان، استان گلستان و شرق استان مازندران بصورت پراکنده و در کنار دیگر اقوام ایرانی زندگی می کنند.

ترک های خراسانی ساکن در استان های سمنان، گلستان و شرق مازندران بنا به دلایلی در دوره ای از تاریخ، از خراسان به این مناطق مهاجرت کرده اند.(نیک گفتار،رضائی،1398: 247) این مردمان دارای آداب و رسوم مخصوص خود، و پیرو مذهب شیعه دوازده امامی می باشند و به زبان ترکی خراسانی سخن می گویند. ترکی خراسان نام گونه ای از زبان ترکی است و با تحقیقاتی که در بیست سال اخیر از طرف گروه ترک شناسی (تورکولوژی) دانشگاه گوتینگن آلمان به سرپرستی پروفسور #گرهارد_دورفر به عمل آمده، ترکی خراسان به عنوان شاخه ای مستقل از گروه ترکی اوغوز پذیرفته شده است که کم و بیش تحت تاثیر ترکی شرقی و ترکمنی قرار گرفته و گویش بخصوصی را در گروه ترکی اوغوز به وجود آورده است.

پروفسور دورفر ترکی خراسانی را به منزله ی پل و رابطی میان زبان ترکی موجود در ترکیه و آذربایجان با ترکمنی می داند اما در مجموع ترکی خراسان از نظر اشکال تصریفی و گرامری به ترکی آذربایجانی نزدیک تر است.(هیئت،1380: 442 )

درخصوص پیشینه ی حضور ترکان در خراسان بزرگ، اقوال مختلفی ذکر شده است، از جمله برخی از مستشرقین حضور ترکان در این منطقه را به پیش از اسلام می دانند. اما برخی دیگر از پژوهشگران، ورود قبایل ترک به مناطق مزبور را، از دوره فتوحات اسلامی دانسته اند.(شجاعی برجویی، 1399 : 39)

محمد اسماعیل مقیمی ترک های خراسان را به دوران #ماساژت_ها ، #سکاها و #اشکانیان و چه بسا فراتر از آن ها می داند ایشان نقش ترک ها در منطقه شمال خراسان را که ریشه اصلی زبان آنان ترکی است در ایجاد دولت #اشکانی بسیار پررنگ توصیف می کند.(سالاریان، 1398:27،نقل از مقیمی،1380) دورفر بیش تر ترک های خراسان را از نسل گروه اوغوز(دوره حکومتی امپراطوری #سلجوقیان) می داند. اگرچه ورود و مهاجرت ترک ها به خراسان از زمان حکومت #ترک_غزنوی شروع و تا پایان حکومت #ترک_صفویان ادامه داشته است. ولی بیشتر آن ها در زمان حکومت #ترک_سلجوقی وارد این منطقه شده اند. و با توجه به این که منطقه خراسان قدیم، دروازه ورود اقوام و گروه های ترک به این منطقه و سایر مناطق بوده است. در حال حاضر ترکان موجود در مناطق مختلف خراسان از بازماندگان گروه های ترک آن زمان می باشند.(قلی زاده مزرجی،1390: 57)

سیدعلی میرنیا طبق تحقیقات خود در کتاب پژوهشی در شناخت ایل ها و طایفه های عشایری خراسان زمان ورود هریک از ایل های ترک را در دوره های مختلف چنین بیان کرده است:
- بیات(بایات ها): همراه با ورود و تسلط سلجوقیان در سال(426ه.ق)
-گرایلی ها: همزمان با ورود امیرتیمورگورکانی و تشکیل سلسله تیموریان در سال(873ه.ق)
-افشارها: در زمان شاه اسماعیل صفوی و شاه عباس صفوی از آذربایجان به خراسان برای مقابله با مرزهای ایران و تهاجم اقوام ازبک در لشگرکشی سال(916)
-تاتارها: انتقال ایل تاتار در زمان نادرشاه افشار به مناطق مختلف خراسان، و سکونت هرکدام از ایل های فوق در این منطقه،(میرنیا،1369: 39)

اما آنچه که به وضوح دیده می شود این است که در بین مردم ترک ساکن خراسان، نام این ایل ها زیاد مطرح نبوده و بیش تر خود را به عنوان ترک خراسان می شناسند.

◀️منابع:
نیک گفتار،احمد(رضائی،عباسعلی)،1398، بام جهان ارغیان در گذر تاریخ،چاپ اول،انتشارات:خط اول،ص 247
هئیت،جواد،1380،سیری در تاریخ زبان و لهجه های ترکی،چاپ سوم، نشر پیکان،ص442
شجاعی برجوئی،عیسی،1399،از خراسان تا تختگاه اصفهان،چاپ اول،انتشارات:کنکاش،ص39
سالاریان،اسماعیل،1389،ترکی خراسان و قواعد آن، چاپ اول، انتشارات تبریزی اختر،ص28
به نقل از محمداسماعیل مقیمی جغرافیای سیاسی شیروان، چاپ آستان قدس، مشهد،1380
قلی زاده مزرجی،1390، آشنایی با ترکی خراسانی،چاپ اول، انتشارات:دامینه، واسع،ص57
میر نیا،سید علی،1369،ایل ها و طایفه های عشایر خراسان،چاپ اول،انتشارات: موسسه انتشاراتی و آموزشی نسل دانش،ص39

✍ #ناصر_روحانی

✅اسفیدان تماشا
🆔 @Esfidan_Tamasha